Πού είναι οι γυναίκες;

Τις πρώτες μέρες του χρόνου, η εφημερίδα «Τα Νέα» είχε την ιδέα να κάνει ένα αφιέρωμα και να ζητήσει από 22 προσωπικότητες της δημόσιας ζωής τη γνώμη τους για την «Ελλάδα του 2020».

Εδώ βλέπετε τα ονόματα όσων κλήθηκαν να απαντήσουν -αλλά επειδή η ανάλυση δεν είναι και πολύ καλή τα αντιγράφω εδώ:

Βασίλης Βαμβακάς – Γιάνης Βαρουφάκης – Νίκος Βέττας – Νίκος Βούτσης – Φώφη Γεννηματά – Νικόλας Γιατρομανωλάκης – Άδωνις Γεωργιάδης – Νίκος Δένδιας – Χρήστος Ζερεφός – Κωνσταντίνος Καρτάλης – Νίκος Κοτζιάς – Δημήτρης Κουτσούμπας – Στέλιος Κυμπουρόπουλος – Ευθύμης Λέκκας – Κώστας Μποτόπουλος – Δημήτρης Παπαστεργίου – Χρήστος Ροζάκης – Χρήστος Σταϊκούρας – Γιάννης Στουρνάρας – Γιώργος Σωτηρέλης – Κώστας Τασούλας – Ευκλείδης Τσακαλώτος.

Τα περισσότερα από τα 22 ονόματα είναι πολύ γνωστά, αν και δεν περιμένω όλοι να τα ξέρουν όλα· καναδυό τα αγνοούσα κι εγώ ή δεν ήμουν βέβαιος για την ιδιότητά τους.

Όμως, θέλω να σας ρωτήσω: Βλέπετε κάτι περίεργο σε αυτόν τον κατάλογο των 22 ονομάτων; Και αν ναι, τι;

Advertisement

Η πλαστή φωτογραφία του Έντι Ράμα και η κατάντια ορισμένων κάποτε σοβαρών μέσων ενημέρωσης

Δεν έχω αφιερώσει άρθρο του ιστολογίου στην υπόθεση της θανάτωσης του Κ. Κατσίφα, ούτε στην εθνικιστική υστερία που ακολούθησε, στην οποία πρωτοστάτησαν δυστυχώς και πολιτικοί του λεγόμενου δημοκρατικού τόξου. Το ιστολόγιο δεν παρακολουθεί με ειδησεογραφική ευλάβεια την επικαιρότητα και έχει συμβεί και άλλοτε να αφήνουμε ασχολίαστο το αρχικό γεγονός και να σχολιάζουμε τον απόηχό του.

Κάτι τέτοιο θα κάνουμε και με το σημερινό άρθρο.

Όπως συνήθως γίνεται σε ανάλογες περιπτώσεις, το είδαμε δα και με τη συμφωνία των Πρεσπών, οι πολιτικοί των δύο χωρών που θέλουν τη συνεννόηση και την καταλλαγή δέχονται δριμεία κριτική από τους αντίστοιχους εθνικιστές των χωρών τους. Κάτι τέτοιο έγινε και μετά την κηδεία του Κ. Κατσίφα στους Βουλιαράτες και τις προκλήσεις των χρυσαβγιτών που επέδραμαν στη γειτονική χώρα επιδιώκοντας να προκαλέσουν νέα ανάφλεξη, κάτι που ευτυχώς αποφεύχθηκε. Ένας Αλβανός επέκρινε στο Φέισμπουκ τον Έντι Ράμα για υποχωρητική στάση απέναντι στις προκλήσεις των Ελλήνων ακροδεξιών -και ο Αλβανός πρωθυπουργός έδωσε μιαν απάντηση που τη βρίσκω υποδειγματική.

Κάποιος Αλβανός λοιπόν, που ζει μάλλον στην Αγγλία αφού έχει, ο τυχερός, το ψευδώνυμο Lucky Boy London, ζήτησε τον λόγο από τον Ράμα: «Nα παρέμβετε σας παρακαλώ κύριε Ράμα γιατί ξεφτιλιστήκαμε ως έθνος σήμερα, έρχεται ο Έλληνας εδώ και μας βρίζει στο σπίτι μας, βάλε τους στην θέση τους, δείξε τις αξίες μας ως έθνος.».

Ο Έντι Ράμα έδωσε την απάντηση που βλέπετε αριστερά, που την παραθέτω σε μετάφραση του γνωστού συγγραφέα Γκαζμέντ Καπλάνι:

«H δική μας αξία σήμερα; Είναι ακριβώς αυτό που κάποιοι θεωρούν λανθασμένα ως αδυναμία. Το δικό μας κράτος δεν πολεμάει ούτε με νεκρόφιλους ούτε με προβοκάτορες σε κηδείες. Όποιος ήρθε για να προκαλέσει, μπήκε, ντρόπιασε τη δική του σημαία και βγήκε. Ο πατριωτισμός δεν σημαίνει να μισείς την χώρα και την γλώσσα του άλλου. Σημαίνει να αγαπάς την χώρα και την γλώσσα σου. Και εσύ μην χρησιμοποιείς τον όρο «ο Έλληνας», γιατί είναι τόσο απεχθές όσο και όταν οι άλλοι στην άλλη πλευρά χρησιμοποιούν περιφρονητικά τον όρο «ο Αλβανός». Η ελληνική μειονότητα, οι καλοσυνάτοι κάτοικοι στους Βουλιαράτες δεν είναι ο «Έλληνας», είναι σεβαστοί και αναντικατάστατοι πολίτες της Αλβανίας.

Και εσένα που ούτε το πραγματικό όνομά σου δεν γράφεις, μην σε νοιάζει γιατί δεν ξεφτιλίζεται η Αλβανία από κάποιους άξεστους, που ζουν σαν ύαινες και τρέφονται σαν κοράκια. Είναι κάτι μίζερες υπάρξεις που βεβηλώνουν τον νεκρό που υποτίθεται πως τιμούν και βεβηλώνουν την τιμή και το όνομα του δικού τους έθνους – ένα έθνος που έχει δώσει τόσα πολλά στην ανθρωπότητα. Ένα έθνος που δεν ήταν ποτέ και ποτέ δεν μπορεί να είναι εχθρός μας. Ένα έθνος που οι Αλβανοί βρήκαν καταφύγιο σε ώρα ανάγκης όπως και οι Έλληνες έχουν βρει σε μας καταφύγιο σε ώρα ανάγκης. Η χώρα αυτή (σ.σ. Ελλάδα), όπως και κάθε χώρα, έχει την δυστυχία να έχει τα δικά της γουρούνια και γαϊδούρια.»

Πριν προχωρήσουμε, και αφού επαναλάβω ότι θεωρώ υποδειγματική, μάθημα αξιοπρέπειας, την τοποθέτηση του Έντι Ράμα, να πω ότι στον εθνικιστικό ιστότοπο του Στ. Λυγερού δημοσιεύτηκε ένα άρθρο Βορειοηπειρώτη δημοσιογράφου, ο οποίος καταλογίζει «μεταφραστικές αλχημείες» στον Καπλάνι για «εξωραϊσμό» των δηλώσεων Ράμα. Μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο αυτό. Εγώ αλβανικά δυστυχώς δεν ξέρω, επειδή όμως εδώ και τριαντατρία χρόνια βγάζω το ψωμί μου από τη μετάφραση μπορώ να πω, βασισμένος στο κείμενο του ίδιου του κ. Κούτουλα, ότι τα δύο ή τρία «λάθη» που καταλογίζει ο κ. Κούτουλας στον Καπλάνι είναι από επουσιώδη έως ανύπαρκτα και σε καμιά περίπτωση δεν αλλοιώνουν το νόημα του κειμένου. Δεν μπορώ να κρίνω αν η αλβανική φράση qenie te mjera αποδίδεται «μίζερες υπάρξεις» όπως μετέφρασε ο Καπλάνι ή «βρωμερές υπάρξεις» / «μιάσματα» όπως το θέλει ο κ. Κούτουλας (το Google translate μεταφράζει miserable το miera, αλλά αυτό είναι απλώς μια ένδειξη υπέρ του Καπλάνι), πάντως σε κάθε περίπτωση δεν έχουμε διαστρέβλωση όπως προσπαθεί να μας πείσει ο κ. Κούτουλας, αλλά επιλογές ανάμεσα σε διαφορετικές αποχρώσεις.

Μεζεδάκια της Λαμπρής

Δεν ήταν πολύ εύκολο, αλλά βρήκα έναν τίτλο για τα μεζεδάκια του Μεγάλου Σαββάτου που να μην τον έχω χρησιμοποιήσει άλλη φορά (λαμπριάτικα, πάντως, τα έχω πει). Και επειδή είναι χρονιάρες μέρες, ίσως η συγκομιδή μας να μην είναι και τόσο πλούσια.

Αλλά ας ξεκινήσουμε με τη γενικομανία της (μεγαλο)βδομάδας.

* Σε άρθρο για τη σύλληψη του Ερβέ Φαλσιανί, διαβάζουμε ότι: «[…] είναι Γάλλος πολίτης και απέφευγε έως τώρα της σύλληψης μένοντας εκτός Ελβετίας».

Προφανώς ο συντάκτης είχε στο νου του το «διαφεύγω», το οποίο μερικοί το συντάσσουν με γενική (πάντως δεν είναι λάθος, ισως μάλιστα είναι και σωστότερο, να το συντάσσουμε με αιτιατική, όπως έκαναν άλλωστε και οι αρχαίοι: διέφευγε τη σύλληψη). Σε κάθε περίπτωση, το «αποφεύγω» είναι εντελώς κωμικό με γενική.

* Η ακλισιά της εβδομάδας, από την ΕΡΤ την περασμένη Κυριακή το βράδυ: «…της σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη».

Να το χρεώσουμε στον προφορικό λόγο; Ή έχουμε το ανυπότακτο θηλυκό γένος;

* Ένας φίλος του ιστολογίου μου είχε στείλει πριν από λίγο καιρό ένα ορθογραφικό λαθάκι του in.gr, που έλεγε για «την οικεία» κάποιου (αντί για την οικία του).

Σήμερα στέλνει άλλο λινκ, πάλι από το in.gr, με το αντίστροφο, μπορούμε να πούμε, λαθάκι. Σε άρθρο για τους λεγόμενους στρατηγικούς κακοπληρωτές, διαβάζουμε:

Ακόμη και αν ο δανειολήπτης προσέλθει στην τράπεζα οικιοθελώς, μετά την αναγγελία του εκπλειστηριασμού του ακινήτου του….

Έχει ένα πρόβλημα με τις οικίες ο συγκεκριμένος ιστότοπος, συμπεραίνει ο φίλος μου.

* Κοτσάνα σε τίτλο τρομολαγνικού άρθρου:

ΦΡΙΚΗ: Πτώμα κείτεται νεκρό στη μέση του δρόμου στο κέντρο της Αθήνας.

Και πτώμα αλλά και νεκρό! Ο Μποστ είχε γράψει για «δύο πτώματα νεκρά«, αλλά το έκανε για πλάκα.

Το τελευταίο εξώφυλλο;

Tην ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει ξεκαθαρίσει αν θα κυκλοφορήσει σήμερα φύλλο των Νέων ή αν αναστέλλεται η έκδοσή τους ούτε ξέρουμε αν θα βγει Βήμα την Κυριακή. Ωστόσο, οι ιστοσελίδες των μέσων του ΔΟΛ δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας -το in.gr έγραψε για ασφυξία, ο πηχυαίος ηλετίτλος των Νέων καταγγέλλει ότι Κλείνουν το οξυγόνο στον ΔΟΛ και την ενημέρωση, ενώ στην ιστοσελίδα του Βήματος δημοσιεύονται διάφορα κείμενα δημοσιογράφων από τα οποία συνάγεται ότι το τέλος επίκειται (παράδειγμα). Δεν είναι η πρώτη φορά πάντως, τον τελευταίο καιρό, που αναγγέλλεται το τέλος του ΔΟΛ -κάτι ανάλογο είχε γραφτεί λίγο πριν τα Χριστούγεννα αλλά και πριν από καμιά δεκαριά μέρες. Η ειδοποιός διαφορά τώρα είναι ότι προχτές το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα του ΔΟΛ να μη δεσμευτεί ένας τραπεζικός λογαριασμός της εταιρείας ώστε τα έσοδα από τις πωλήσεις των φύλλων να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πληρωμή των εργαζομένων. Οι οποίοι εργαζόμενοι, να το πούμε κι αυτό, έχουν συμπληρώσει έξι μήνες απλήρωτοι -αν είναι τόσο εύκολο να πληρωθούν τώρα, γιατί δεν είχαν πληρωθεί ως τώρα, αναρωτιέμαι.

Οπότε, δεν ξέρουμε αν το χτεσινό εξώφυλλο των Νέων, με τις φωτογραφίες 118 (αν μέτρησα καλά) εργαζομένων του Συγκροτήματος θα είναι το τελευταίο. Και δεν ξέρω αν η δημοσίευση αυτών των φωτογραφιών βοηθάει την υπόθεση της εφημερίδας, όταν βλέπει κανείς όχι μόνο τον Πρετεντέρη αλλά και πολιτικά πρόσωπα όπως τον Κρεμαστινό.  Και δεν το λέω μόνο εγώ αυτό. Πρώην εργαζόμενος του ΔΟΛ, ο δημοσιογράφος Γιάννης Ανδρουλιδάκης, συνδικαλιστής που απολύθηκε το 2013 από το Βήμα (και τότε είχε γράψει αυτό) έγραψε χτες, μεταξύ άλλων, στο Φέισμπουκ για το χτεσινό εξώφυλλο: «Κοιτάζω προσεκτικά τα πρόσωπα. Πέντε πρώην υπουργοί. Ένας πρώην εκπρόσωπος κυβερνώντος κόμματος. Ένας κατά συρροή απεργοσπάστης εκπρόσωπος της ΕΣΗΕΑ. Ένα πρώην μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου της ΝΕΡΙΤ. Ένας που σε κάθε απεργία στον ΔΟΛ έπεφτε με μανία πάνω στην απεργιακή αλυσίδα και μετά φώναζε ότι τον χτύπησαν. …»

Προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών που έχουν κατά καιρούς συνεργαστεί με τον ΔΟΛ κυκλοφόρησαν στις αρχές του χρόνου ένα κείμενο συλλογής υπογραφών, στο οποίο ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη χαρακτηρίζεται «ιστορικός». Ο χαρακτηρισμός είναι απόλυτα σωστός, αφού ο οργανισμός προχτές συμπλήρωσε 95 χρόνια ζωής.

Καλή χρονιά κι ας είναι δίσεκτη!

Φέτος είναι η έβδομη πρωτοχρονιά του ιστολογίου και επειδή είμαι άνθρωπος συντηρητικός αποφάσισα να συνεχίσω να τηρώ την παράδοση που έχει καθιερώσει το ιστολόγιο. Έτσι, όπως κάναμε και προηγούμενες πρωτοχρονιές (παράδειγμα πέρυσι ή πρόπερσι), το θέμα του σημερινού πρωτοχρονιάτικου άρθρου είναι πέντε πρωτοχρονιάτικες γελοιογραφίες από περασμένες χρονιές, από την αντίστοιχη χρονιά προηγούμενων δεκαετιών, δηλαδή που πιάνουν τον ίδιο λήγοντα, σε 6 -και συγκεκριμένα από το 1926, το 1936, το 1946, το 1956 και το 1966.

Και επειδή παρόλο που έψαξα δεν βρήκα γελοιογραφία από το 1916, πριν έναν αιώνα, θα ξεκινήσουμε από το 1926, πριν από 90 χρόνια δηλαδή.

Η γελοιογραφία που βλέπετε αριστερά δημοσιεύτηκε στο πρωτοχρονιάτικο φύλλο της εφημερίδας Δημοκρατία.

Η Δημοκρατία ήταν μια μάλλον βραχύβια εφημερίδα (1923 με 1927 κυκλοφόρησε ως καθημερινή εφημερίδα) που βρισκόταν κοντά στον Αλέξανδρο Παπαναστασίου και κατά περιόδους ήταν όργανο του κόμματός του. Είχε εκλεκτές συνεργασίες από λογίους της εποχής (ανάμεσά τους και ο αγαπημένος μου Ν. Λαπαθιώτης), ενώ ήταν από τις λίγες εφημερίδες (μαζί με τον Ριζοσπάστη, φυσικά) που τις έκλεισε η δικτατορία του Πάγκαλου. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 εκδόθηκε και πάλι ως εβδομαδιαία, με αρχισυντάκτη τον Στρ. Μυριβήλη και υπεύθυνο φιλολογικής σελίδας τον Γ. Κοτζιούλα.

Η Αντζελίνα Τζολί και η ανακοίνωση του ΠΑΜΕ

Δεν είχα σκοπό να βάλω δεύτερο άρθρο παρασκευιάτικα, όμως έκανα ένα σχόλιο στο Φέισμπουκ για ένα θέμα που μου έκανε εντύπωση και έγινε εκεί μια σχετική συζήτηση, οπότε σκέφτηκα ότι δεν είναι άσκοπο να συζητήσουμε κι εδώ το ίδιο θέμα, πολύ περισσότερο που τεχνικά το ιστολόγιο προσφέρεται πολύ περισσότερο για συγκροτημένη ανταλλαγή απόψεων παρά το Φέισμπουκ.

Το θέμα που σχολίασα ήταν η ανακοίνωση της ηθοποιού Αντζελίνας Τζολί ότι πραγματοποίησε προληπτική διπλή μαστεκτομή, επειδή το γονιδιακό τεστ που έκανε τής έδειξε ότι έχει αυξημένες πιθανότητες να προσβληθεί από καρκίνο του μαστού, δεδομένου ότι έχει και κληρονομική προδιάθεση στη νόσο. Αρχικά δεν θέλησα να ασχοληθώ με το θέμα, επειδή δεν το ξέρω καλά, ούτε το ιατρικό θέμα ούτε την ηθοποιό άλλωστε.

Εύλογα, η θαρραλέα ανακοίνωση της ηθοποιού, που ασφαλώς δεν έγινε για να κοινολογήσει την κατάσταση της υγείας της αλλά, φαντάζομαι, για να προτρέψει και άλλες γυναίκες να κάνουν τους ίδιους ελέγχους, προκάλεσε πολλή συζήτηση, τόσο στη μπλογκόσφαιρα όσο και στα μέσα ενημέρωσης (εδώ το πρωτοσέλιδο των Νέων). Μια διαφορετική νότα δόθηκε από ένα σχόλιο του Γραφείου Τύπου του ΠΑΜΕ, της εργατικής παράταξης που πρόσκειται στο ΚΚΕ, το οποίο επέκρινε τα μέσα ενημέρωσης που πρόβαλαν την Αντζελίνα Τζολί ως πρότυπο. Παραθέτω:

Απ΄ αφορμή την προσπάθεια των αστικών μέσων μαζικής αποβλάκωσης να παρουσιάσουν την ηθοποιό Αντζελίνα Τζολί ως πρότυπο γυναίκας αγωνίστριας και με αφορμή την αποκάλυψη ότι έχει κάνει προληπτικά διπλή μαστεκτομή, το Γραφείο Τύπου του ΠΑΜΕ έχει να κάνει το εξής σχόλιο:

«Αν οι αστοί δημοσιογράφοι, και όχι μόνο, θέλουν να προβάλουν καρκινοπαθείς αγωνίστριες και αγωνίστριες με μαστεκτομή που συνεχίζουν να δίνουν τη μάχη, ας έρθουν σε εμάς. Έχουμε να τους δείξουμε εκατοντάδες εργάτριες, άλλες λαϊκές γυναίκες που εξακολουθούν, παρά την αρρώστια, να δίνουν τη μάχη του μεροκάματου, τη μάχη του μεγαλώματος και της ανατροφής των παιδιών χωρίς νταντάδες, τη μάχη συμμετοχής στους καθημερινούς κοινωνικούς αγώνες. Αυτές οι γυναίκες που όλοι εσείς αστική τάξη και κολαούζοι, νιώθετε μίσος για αυτές, είναι τα αληθινά πρότυπα άξια θαυμασμού και είναι χιλιάδες τέτοιες ανώνυμες γυναίκες στη χώρα μας και διεθνώς».

Το σχόλιο αυτό έγινε αντικείμενο χλευασμού στα κοινωνικά μέσα, ενώ χαρακτηρίστηκε «απίστευτη ανακοίνωση» από το Βήμα. Αναρωτιέμαι όμως γιατί. Πέρα από το άγαρμπο ύφος, το σχόλιο του Γρ. τύπου του ΠΑΜΕ λέει ή μάλλον υπονοεί κάτι που κατά τη γνώμη μου είναι αλήθεια.

Είναι άραγε ψέμα ότι οι περισσότερες εργαζόμενες δεν έχουν τη δυνατότητα να διαθέσουν τα ποσά για τις εξετάσεις και για την επέμβαση (που πολύ αμφιβάλλω αν την καλύπτει το ΙΚΑ όταν γίνεται προληπτικά); Ή δεν πρέπει να λέγεται αυτή η αλήθεια, ότι όποιος έχει να πληρώσει, στατιστικά θα ζήσει περισσότερο;

Ο Ιωάννης Ντερζίνης δεν μένει πια εδώ!

 

Μια και σήμερα βάφουμε τ’ αβγά, σκέφτομαι να παρουσιάσω ένα παλιότερό μου άρθρο, δημοσιευμένο τις πρώτες μέρες του ιστολογίου, δηλαδή πριν τέσσερα και βάλε χρόνια, που αναφέρεται σε αβγά, αν και όχι σε κόκκινα (για τα κόκκινα αβγά θα έχω υλικό τις επόμενες μέρες, οπότε δεν θα μείνουν παραπονεμένα). Αλλά ποιος είναι ο Ιωάννης Ντερζίνης του τίτλου; Θα έλεγα ότι είναι ο διασημότερος αβγουλάς όλων των εποχών -ή τέλος πάντων αυτός που αξιώθηκε την υστεροφημία για μεγαλύτερο διάστημα. Σκεφτείτε μόνο ότι έχουν περάσει τριακόσια χρόνια από την εποχή που έζησε, κι ακόμα τον μνημονεύουν κάποιοι! Αλλά καλύτερα να πάρω τα πράγματα με τη σειρά.

Ο Ντερζίνης μνημονεύεται στις σημερινές πηγές διότι υποτίθεται πως έχει σχέση με τη γέννηση της φράσης «έχασε τ’ αβγά και τα καλάθια». Η φράση είναι πασίγνωστη. Τη λέμε για κάποιον που έπαθε ολοκληρωτική καταστροφή ή για κάποιον που τα έχει χάσει και έχει πελαγώσει. Χρησιμοποιείται συχνά, τόσο στην καθημερινή ομιλία όσο και στον δημοσιογραφικό λόγο. Πολλοί χρησιμοποιούν μια παραλλαγή της, «έχασε τ’ αβγά και τα πασχάλια», για την οποία θα πούμε στο τέλος του άρθρου.

Στο Διαδίκτυο κυκλοφορεί μια εντελώς αστήριχτη εξήγηση για την προέλευση της φράσης «έχασε τ’ αβγά και τα καλάθια». Το κακό είναι ότι η εξήγηση αυτή, που προέρχεται από το βιβλίο «Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις» του Τάκη Νατσούλη, έχει αναδημοσιευτεί και αλλού, ακόμα και στην εφημερίδα «Τα Νέα» (και μάλιστα δυο φορές τα τελευταία χρόνια: 12.3.2003 και 18.3.2004). Και όσο  αναδημοσιεύεται μια πατάτα, τόσο ριζώνει. (Για να μην παρεξηγηθώ: ο Νατσούλης έχει μαζέψει πολύ υλικό στο βιβλίο του· δυστυχώς, η έλλειψη συστήματος, η τσαπατσουλιά στην παράθεση των πηγών και η τάση του να προσπαθεί να βρει με το ζόρι μια ιστορική εξήγηση για κάθε φράση, μειώνουν καίρια την αξία του έργου του).

Αλλά ποια είναι επιτέλους η περίφημη εξήγηση του Νατσούλη; Το δημοσίευμα των Νέων είναι πια κλειδωμένο στους μη συνδρομητές, μη χάσει η Βενετιά βελόνι, αλλά έχω κρατήσει από παλιότερα το κείμενο (που άλλωστε το έχουν αναδημοσιεύσει, σαν τους στραβούς που πάνε στον Άδη, δεκάδες ιστότοποι):

 Για κάποιον που τρομάζει ή σαστίζει εύκολα, συνήθως λέμε «έχασε τ’ αβγά και τα καλάθια». Η φράση αυτή έμεινε στις νεώτερες γενιές από το 1688, όταν την Αθήνα είχε καταλάβει ο Μοροζίνης με τα στρατεύματά του. Την εποχή εκείνη είχε πέσει πανώλη και τα κρούσματα ήταν χιλιάδες. Οι στρατιώτες του Μοροζίνη είχαν αρχίσει να αποδεκατίζονται. Τα χωράφια γύρω από την Αθήνα είχαν μετατραπεί σε νεκροταφεία. Τότε, πολλοί Αθηναίοι για να σωθούν πήραν τις οικογένειές τους και τράβηξαν για τα νησιά. Ανάμεσα σ’ εκείνους ήταν και ο Ιωάννης Ντερζίνης ή Ντερτσίνης, που έκανε εμπόριο αβγών. Για να μην αφήσει το εμπόρευμά του να χαλάσει, αποφάσισε να το πάρει μαζί του, με την ελπίδα να το πουλήσει. Όμως, στον δρόμο τούς επιτέθηκαν Αλγερινοί κουρσάροι και τους έπιασαν. Οι νέοι κρατήθηκαν αιχμάλωτοι, ενώ τον Ντερτσίνη, που ήταν ηλικιωμένος και άρρωστος, τον άφησαν ελεύθερο. Έτσι, αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω στην Αθήνα. Και όπως γράφει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Τάκης Νατσούλης στο βιβλίο του «Λέξεις και Φράσεις Παροιμιώδεις» (Εκδόσεις Σμυρνιωτάκης), αρκετοί τον επισκέπτονταν για να μάθουν για την τύχη των συγγενών τους που είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι από τους Αλγερινούς. Σε μια Αθηναία που έχασε τον άντρα της και έκλαιγε σπαρακτικά, ο Ντερτσίνης τής είπε: «Η αφεντιά σου κλαις για τον άντρα σου. Αμ, τι να πω κι εγώ ο κακομοίρης που έχασα τ’ αβγά και τα καλάθια»; Η φράση του αβγουλά έμεινε μέχρι τις μέρες μας, με διαφορετική όμως σημασία.

Επικούρεια πολιτικότητα (ο Δημοσθένης Κούρτοβικ γράφει για τον Δημήτρη Σαραντάκο)

Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε χτες στα σαββατιάτικα Νέα, στο ένθετο Βιβλιοδρόμιο. Ο Δημοσθένης Κούρτοβικ παρουσιάζει το τελευταίο βιβλίο του πατέρα μου (Ο βενετσιάνικος καθρέφτης) και κάνει μια αναδρομή στο σύνολο του έργου του. (Στο ιστολόγιο της Λένας μπορείτε να δείτε και την εικόνα της σελίδας της εφημερίδας).

Ο Δημήτρης Σαραντάκος, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το 2011, διεκδικεί μετά θάνατον μια θέση στην ελληνική λογοτεχνία αισθητά καλύτερη από αυτή που του επιφύλαξε η εποχή του

Ο Δημήτρης Σαραντάκος ανήκει στην κατηγορία των συγγραφέων που είθισται ν’ αποκαλούνται «αυτοδίδακτοι». Πρόκειται για έναν όρο που ήταν ανέκαθεν αστείος, αλλά τώρα έχει γίνει και οξύμωρος, γιατί στις μέρες μας οι «αυτοδίδακτοι» συγγραφείς είναι οι μόνοι που διδάσκονται από άλλους πώς να γράφουν, στα σεμινάρια «δημιουργικής γραφής». Εν πάση περιπτώσει, ο Δημήτρης Σαραντάκος αποτελεί μια εντελώς ιδιαίτερη μορφή συγγραφέα, από τους λίγους εκείνους που σε κερδίζουν όχι με τη λόγια εκλέπτυνση της γραφής τους ούτε, από την άλλη, με τον «απελέκητο» λαϊκό λόγο τους ή τα συγκλονιστικά προσωπικά βιώματα που καταθέτουν αλλά με την πληθωρική και ωστόσο σεμνή, καλλιεργημένη και ωστόσο ανεπιτήδευτη προσωπικότητά τους, που την απλώνουν στο χαρτί με κάθε αθωότητα, χωρίς καμιά πρόθεση εντυπωσιασμού.

Μέσα από τα βιβλία του των τελευταίων δεκαοκτώ χρόνων προβάλλει ένας άνθρωπος που μπορούμε ανενδοίαστα να τον χαρακτηρίσουμε επικούρειο: εύχαρις, πλήρως δεκτικός στις μικρές απολαύσεις της ζωής, αλλά και στοχαστικός. Συγχρόνως ένας άνθρωπος πολιτικός, παρατηρητικός, φιλομαθής, ανοιχτόμυαλος, ανεξίκακα είρων, συχνά με λυρική ή ελεγειακή διάθεση και πάντα με άγρυπνη συνείδηση. Το σατιρικό (και όχι μόνο) περιοδικό «Το φιστίκι», που εξέδιδε ώς πρόσφατα στην Αίγινα, ήταν πολύ αντιπροσωπευτικό της ιδιοσυγκρασίας του.

Το παράξενο είναι ότι το βιογραφικό αυτού του ανθρώπου δεν θα σε προδιέθετε για έναν τέτοιο χαρακτήρα. Χημικός μηχανικός με θητεία στη βιομηχανία, στην τεχνική εκπαίδευση, στον ΕΟΤ και τέλος στην Αγροτική Τράπεζα, από την άλλη ενταγμένος στην Αριστερά σε ταραχώδεις φάσεις της διαδρομής της, θα περίμενε κανείς να είναι ένας από εκείνους τους συνταξιούχους του Δημοσίου που, όταν πιάνουν τη γραφίδα, παίρνουν πόζα γυμνασιάρχη ή από εκείνους τους στυφούς, εμμονικούς παλιούς αριστερούς, που αποπνέουν ισχυρογνωμοσύνη, γραφειοκρατική αγκύλωση και μνησικακία. Θα φανταζόταν κανείς, δηλαδή, το εντελώς αντίθετο του πραγματικού Δημήτρη Σαραντάκου.

Τον πρωτογνώρισα και τον πρόσεξα με το ημιαυτοβιογραφικό ή ψευδοαυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του «Ο άγνωστος ποιητής Αχθος Αρούρης» (1995), ένα απολαυστικό βιβλίο, όπου μέσα από ένα πλήθος σπαρταριστών επεισοδίων (ο Σαραντάκος ειδικευόταν σ’ αυτό) δίνεται μια ζωηρή εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας στα μέσα του εικοστού αιώνα και αργότερα, όπως την έζησε ένας πολύπλαγκτος, αλλά από τη φύση του σθεναρός όσο και αλέγρος άνθρωπος, ευτυχής συνάντηση της Μάνης και της Μυτιλήνης, των δύο τόπων απ’ όπου κατάγονταν οι γονείς του.

Χρόνια αργότερα διάβασα το μικρό μυθιστόρημά του «Τα έπη των Αριμασπών» (2004), ευφάνταστη, αλλά κι εγκυκλοπαιδικά πλούσια ανάπτυξη του θρύλου για τον ποιητή και θαυματοποιό του 6ου π.Χ. αιώνα Αριστέα τον Προκοννήσιο, για τον οποίο παραδίδεται ότι ταξίδεψε ώς τη χώρα του λαού των Αριμασπών, τη σημερινή Μογγολία. Το βιβλίο αυτό προαναγγέλλει τη ζωηρή ενασχόληση του Σαραντάκου, στα επόμενα γραφτά του, με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, τον οποίο είναι φανερό ότι μελέτησε σε έκταση και με πνεύμα που ερχόταν σε κυριολεκτικά πολεμική αντίθεση με την αρχαιόπληκτη εξαΰλωσή του και την εθνικιστική εκμετάλλευσή του. Δύο χαρακτηριστικά βιβλία του αυτής της περιόδου είναι το «Οι αρχαίοι είχαν την πλάκα τους» (2008), που προβάλλει την ιλαρότητα και φιλοπαιγμοσύνη της αρχαιοελληνικής στάσης ζωής, και το «Τι μας έμαθαν επιτέλους οι αρχαίοι Ελληνες;» (2010), που αντιπαραθέτει την αρχαιοελληνική σκέψη στον φανατισμό, τον δογματισμό και τη μισαλλοδοξία. Και τα δύο βιβλία είναι γραμμένα με τρόπο εύληπτο, χαριτωμένο και μ’ αίσθηση του κοινού νου, όταν αυτός συνοδεύεται από καλλιέργεια.

Εκρήχθηκε ή εκράγηκε;

Τη συνέντευξη του Αλέξη Τσίπρα στη ΔΕΘ την Κυριακή δεν την άκουσα, παρά μόνο μικρά αποσπάσματά της σε κάποιο δελτίο ειδήσεων, αλλά διάβασα στο Διαδίκτυο την επόμενη μέρα ότι ο επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ έκανε το έγκλημα να χρησιμοποιήσει τον τύπο «εκρήχθηκε» (ή ίσως «εκρήχτηκε) μιλώντας για τον νεκρό βομβιστή της Σπάρτης (που δεν έχουμε μάθει κανένα στοιχείο του γιατί δεν ήταν ούτε αλλοδαπός ούτε αναρχικός να ξέρουμε μέχρι και τι βιβλία είχε στη βιβλιοθήκη του, κάποιοι λένε ότι ήταν ακροδεξιός, οπότε έχουν ισχύ οι διατάξεις περί προσωπικών δεδομένων). Είπε λοιπόν ο Τσίπρας ότι ευτυχώς δεν εκρήχθηκε η βόμβα και πολλοί εξερράγησαν κατηγορώντας τον ότι δολοφονεί την ελληνική γλώσσα.

Μάλιστα, την επόμενη μέρα στα Νέα, ο κ. Ηλίας Κανέλλης αφιέρωσε τη στήλη του στα γλωσσικά ολισθήματα του Τσίπρα, προσθέτοντας μάλιστα άλλα δύο που μαρτυρούν, κατά τον Κανέλλη, «αδυναμία χρήσης μέρους του γλωσσικού πλούτου μας». Παραθέτω: Οι αποστροφές του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης για τον Ολάντ – «απολολόν πρόβατο» (μπράβο στο γραφείο Τύπου που στην απομαγνητοφώνηση εξαφάνισε τον μαργαρίτη), η χρήση του βαρβαρισμού «εκρήχτηκα» αντί του «εξερράγην» (ή «έσκασα») ή η ετυμολόγηση της χρεοκοπίας ως «κοπή χρέους» αποδεικνύουν ότι λείπουν γλωσσικά εργαλεία για να περιγραφεί το πρόβλημα και η λύση του.

Διαφωνώ με τον κ. Κανέλλη και θα πω το γιατί. Πριν όμως εκθέσω πού διαφωνώ, θα αναφερθώ σε ένα σημείο όπου συμφωνώ μαζί του. Στην αρχή του άρθρου του, ο κ. Κανέλλης αντιδιαστέλλει τα λάθη Τσίπρα με τα σαρδάμ του Σημίτη, και έμμεσα επικρίνει τους «διασκεδαστές» της τηλεόρασης που τον χτυπούσαν γι’ αυτά του τα ρητορικά ατυχήματα. Σε αυτό, συμφωνώ απόλυτα με τον κ. Κανέλλη και το έχω γράψει δυο-τρεις φορές στο ιστολόγιο. Η πχιότητα και το μακέτο του Σημίτη ήταν θέματα ορθοφωνίας· για εκφωνητής δεν έκανε, αλλά για πρωθυπουργό δεν σήμαιναν τίποτε. Σήμαιναν μόνο για τους κριτές του· όταν π.χ. άκουγα έναν γνωστό σκιτσογράφο-αρθρογράφο να θεωρεί τα σαρδάμ του Σημίτη ένδειξη άθλιων ελληνικών, ενισχυόταν μέσα μου η άποψη ότι ο συγκεκριμένος σκιτσογράφος-αρθρογράφος είναι εκπρόσωπος της ταξιτζήδικης προσέγγισης στη γλωσσολογία. Μέχρι εκεί συμφωνώ με τον κ. Κανέλλη, όχι όμως πιο πέρα.

Αυτός που παραμόνευε πίσω απ’ τον βωμό

 

Το σημερινό θέμα θα μπορούσε να αποτελέσει ένα από τα μεζεδάκια της πιατέλας του επόμενου Σαββάτου, αλλά σκέφτηκα να το αναπτύξω λίγο περισσότερο, συνδυάζοντάς το με ένα παλιότερο γραφτό μου, και να το σερβίρω σαν (ή: ως, εδώ τα θεωρούμε συνώνυμα) κανονικό άρθρο. Την αφορμή την παίρνω από κάτι που έγραψαν χτες τα Νέα, στην ηλέκδοσή τους και που μου το έστειλε εκλεκτός φίλος του ιστολογίου που συχνά-πυκνά μου στέλνει ό,τι αξιοπρόσεχτο συναντήσει στις δικτυακές βόλτες του.

Σύμφωνα λοιπόν με το ρεπορτάζ των Νέων, ο Δήμος Βρυξελλών αποφάσισε να τιμωρεί με πρόστιμο όσους βρίζουν στο δρόμο. Δεν θα μπω στην ουσία της είδησης, που πάντως με παραξένεψε λίγο, μια και όσες φορές έχω πάει στις Βρυξέλλες δεν θυμάμαι να αντιλήφθηκα ανθρώπους να αλληλοβρίζονται στη μέση του δρόμου. Θα σταθώ σε ένα διασκεδαστικό λαθάκι του ρεπορτάζ, το εξής: Με πρόστιμο που θα φθάνει ως τα 250 ευρώ ο Δήμος των Βρυξελλών θα τιμωρεί τις βωμολογίες στο δρόμο. Βωμολογίες; Δεν πρόκειται βέβαια για τη μελέτη των βωμών (είναι άλλωστε στον πληθυντικό), είναι λάθος αντί για το «βωμολοχίες». Δεν ξέρω αν είναι λάθος πληκτρολόγησης ή λάθος άγνοιας, είναι πάντως αρκετά διασκεδαστικό -δεν το είχα ξαναδεί. Ο φίλος που το έστειλε σχολιάζει ότι το λάθος «δείχνει πόσο αδιαπέραστη είναι η ετυμολογία» της λέξης βωμολοχία. Σκέφτηκα λοιπόν πως καλή ιδέα είναι να επιχειρήσουμε να τη διαπεράσουμε, επειδή έχει γούστο.

Γαργάλατα, η σχεδόν οριστική διαλεύκανση

 

Τις προάλλες στο Φέισμπουκ, οι φίλοι κάποιων φίλων (που δεν κινδυνεύουν να γίνουν και δικοί μου) ειρωνεύονταν ένα ποίημα του Τάσου Κουράκη, βουλευτή του Σύριζα, κατά πάσα πιθανότητα απλώς επειδή ήταν γραμμένο από πολιτικό πρόσωπο που δεν ανήκε στην παράταξή τους. Σχολίασα λοιπόν ότι θεωρώ πολύ φτηνό να χλευάζει κάποιος τα ποιήματα ενός πολιτικού του αντιπάλου για να εξευτελίσει μέσω αυτών τον πολιτικό αντίπαλο -και βέβαια αυτό το πιστεύω ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο ποιητής πολιτικός, γιατί δεν είναι ο Κουράκης το μοναδικό παράδειγμα, από τους εν ενεργεία πολιτικούς έχουμε τον Χυτήρη του ΠΑΣΟΚ και τον Κουβέλη της ΔΗΜΑΡ, αλλά σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλοι πολιτικοί που είχαν γράψει ποιήματα στη νεότητά τους -ή και που συνεχίζουν να γράφουν.

Και τον Χυτήρη παλιότερα τον είχαν κοροϊδέψει για τα ποιήματά του, π.χ. αυτό με τον υδραυλικό (το οποίο εμένα μ’ αρέσει). (Ο Κουράκης τα δικά του τα παρουσιάζει στον ιστότοπό του). Είναι άλλωστε κι ο χαρακτήρας της σύγχρονης ποίησης τέτοιος που πολύ εύκολα μπορείς να διακωμωδήσεις σχεδόν οποιοδήποτε ποίημα, φτάνει να έχεις μπόλικη κακή θέληση, λίγη ευρηματικότητα και αρκετή αναισθησία. Οπότε, εγώ προτιμώ να επικρίνω τους πολιτικούς για τις θέσεις τους και για τις πράξεις τους, και όχι για τα ποιήματά τους. (Βέβαια, το νόμισμα έχει και την αντίθετη όψη, ότι ο ποιητής πολιτικός προσελκύει κάποτε και κόλακες, πράγμα που έγινε και με τον Χυτήρη, αλλά αυτοί οι κόλακες είναι σπάνιοι και συνήθως ανήκουν στη σφαίρα των φιλολογούντων, δεν σκάνε μύτη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης).

Όμως, το κατεξοχήν παράδειγμα ποιητή πολιτικού ήταν ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, που ανέβηκε σε ανώτατα αξιώματα και στους δύο τομείς: ως Αθανασιάδης-Νόβας διετέλεσε  κατ’ επανάληψη βουλευτής και υπουργός και το 1965 έγινε πρωθυπουργός, και ως Γ. Αθάνας ήταν βραβευμένος ποιητής και πεζογράφος που έφτασε να γίνει ακαδημαϊκός. Βέβαια, σε αυτά τα ανώτατα αξιώματα έφτασε χωρίς να το αξίζει και τόσο· πρωθυπουργός έγινε εξαιτίας της αποστασίας τον Ιούλιο του 1965 και ακαδημαϊκός επειδή ήδη ήταν παράγοντας της δημόσιας ζωής· σκεφτείτε μόνο ποιοι ποιητές δεν έγιναν ακαδημαϊκοί. Ωστόσο, ως ποιητής (και πεζογράφος, συγγραφέας να πούμε γενικότερα) ο Αθάνας αξίζει μια καλή θέση στην ιστορία των γραμμάτων μας και κάποια από τα έργα του θα μείνουν (να ένα από αυτά).

Ο Γκίντερ Γκρας, το όνειδος, η φάρσα

Θα το έχετε διαβάσει, εκτός αν απουσιάζατε από τη μπλογκόσφαιρα όλο το σαββατοκύριακο: ο Γερμανός νομπελίστας συγγραφέας Γκίντερ Γκρας δημοσίευσε στην εφημερίδα Süddeutsche Zeitung ένα ποίημα συμπαράστασης στην Ελλάδα, δώδεκα δίστιχα με τίτλο «Το όνειδος της Ευρώπης», ένα ποίημα που προκάλεσε πολλαπλές συζητήσεις, τουλάχιστον για τρία θέματα. Καταρχάς, για το ίδιο το ποίημα, την αξία του και τις προσπάθειες μετάφρασής του στα ελληνικά. Έπειτα, για τον Γκίντερ Γκρας -είπαν κάποιοι, και σε σχόλια στο ιστολόγιο και αλλού, ότι επειδή ο 17χρονος Γκρας υπηρέτησε στα Waffen SS τους τελευταίους μήνες του πολέμου, τα σημερινά του κείμενα χάνουν κάτι από την αξία τους ή δεν μπορούν να παρθούν υπόψη. Άλλοι πάλι υπενθύμισαν ότι ο Γκρας πριν από λίγο καιρό είχε γράψει ένα ποίημα εναντίον της πολιτικής της ισραηλινής κυβέρνησης. Τέλος, μία μέρα μετά την δημοσίευση του ποιήματος, μια άλλη γερμανική εφημερίδα, η FAZ, δημοσίευσε ένα άρθρο από το οποίο πολλοί συμπέραναν ότι το ποίημα δεν είχε γραφτεί από τον Γκρας αλλά ήταν φάρσα, παρωδία, γραμμένη από ένα σατιρικό περιοδικό. Και αφού έγινε αρκετός θόρυβος για τη δήθεν φάρσα, βγήκε ο ίδιος ο Γκρας και δήλωσε ότι το ποίημα είναι δικό του ξεκαθαρίζοντας τα πράγματα. Όλα αυτά μας δίνουν, πιστεύω, άφθονη τροφή για συζήτηση.

Και πρώτα έχουμε το ποίημα, με τον εσκεμμένα πιστεύω αμφίσημο τίτλο, που διατηρείται και στη μετάφραση, Europa’s Schande, Η ντροπή της Ευρώπης, το όνειδος της Ευρώπης, που αν δεν κάνω λάθος δεν ξεκαθαρίζει αν είναι η Ελλάδα ντροπή της Ευρώπης ή αν πρέπει η Ευρώπη να ντρέπεται για το πώς φέρεται στην Ελλάδα. Πολλοί το μετέφρασαν στα ελληνικά, ανάμεσα σ’ αυτούς και ο φίλτατος Δρ Ζίμπενμαλ στη Λεξιλογία, όπου βέβαια συζητήσαμε εκτενώς το θέμα (διαβάστε το άρθρο της Λεξιλογίας, έχει συνδέσμους προς άλλες μεταφράσεις, μεταξύ άλλων και στα αρχαία ελληνικά!) Παρακάλεσα τον δόχτορα να χτενίσει τη μετάφρασή του, έβαλα κι εγώ το χεράκι μου σε μικρολεπτομέρειες, βόηθησε και ο Νίκος Λίγγρης και ιδού το αποτέλεσμα:

Οι λέξεις που ξεχάσαμε

Να με συγχωρήσετε που (για μια ακόμη φορά) θα περιαυτολογήσω, αλλά κάποτε έπρεπε να βάλω στο ιστολόγιο την παρουσίαση του βιβλίου μου «Λέξεις που χάνονται», που δημοσιεύτηκε το περασμένο Σάββατο στην εφημερίδα Τα Νέα, κι αφού πλέον η πατρίδα σώθηκε ύστερα από τη συμφωνία των τριών αρχηγών (αγάπη δίχως πείσματα, δεν έχει νοστιμάδα) μπορώ κι εγώ να ευλογήσω τα γένια μου. Ένας λόγος παραπάνω που βάζω εδώ στο ιστολόγιο την παρουσίαση, είναι ότι ίσως υπάρχουν σχόλια ή αντιρρήσεις σε όσα είπα, οπότε μπορούμε να τα συζητήσουμε. Ο τίτλος του σημερινού άρθρου (Οι λέξεις που ξεχάσαμε) είναι και ο γενικός τίτλος της παρουσίασης στα Νέα και οφείλεται στον δημοσιογράφο Μανώλη Πιμπλή, που την επιμελήθηκε. Η παρουσίαση διαρθρώνεται σε τρία μέρη. Καταρχάς, μια εισαγωγή από τον Μ.Πιμπλή:

Υπάρχουν λέξεις πάντοτε χρήσιμες και επίκαιρες, λίγο όμως παλιωμένες, με αποτέλεσμα να λείπουν από τα λεξικά. Μια τέτοια λέξη είναι ο ποσαπαίρνης, «ημέτερος» δηλαδή με διάφορες αργομισθίες που επιβαρύνουν το δημόσιο ταμείο. Τον περιλαμβάνει σε στίχο του ο Παλαμάς, τον περιλαμβάνει και ο Σουρής, είχε δε ιδιαίτερο σουξέ επί Τρικούπη.

Υπάρχουν και λέξεις πιο αθώες, που τις τραγουδάμε όλοι χωρίς να ξέρουμε τι σημαίνουν, όπως το καραντί, που ήταν να μπατάρει το καράβι του ποιητή της θάλασσας, του Νίκου Καββαδία. Καραντί είναι η φουσκοθαλασσιά που συνεχίζεται και μετά την πτώση των ανέμων, η κουφοθάλασσα. Ούτε αυτή υπάρχει στα νεότερα λεξικά.

Οπως δεν υπάρχουν το κασαβέτι, η γράνα (που χρησιμοποίησε αιφνιδιαστικά σε ομιλία του ο Βύρων Πολύδωρας το 2007 και συζητήθηκε), το μακάμι, ο μαλάθρακας, η αντράλα, ο παϊτέρης, το μπαγιόκο, ο καρύτζαφλος, ο καλιοντζής, ο ζαμπούνης, ο συρμακέζης, η σουβάλα, η τραβάγια και πολλές άλλες.

 

Με 366 από αυτές, όσες και οι ημέρες του χρόνου το 2012, έφτιαξε βιβλίο ο γνωστός συγγραφέας και ερευνητής της γλώσσας – μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το επάγγελμά του – Νίκος Σαραντάκος. Το βιβλίο λέγεται «Λέξεις που χάνονται» και κάθε λήμμα συνοδεύεται από ένα ενδιαφέρον ταξίδι στην Ιστορία, την ετυμολογία και τη λογοτεχνική χρήση της λέξης. Το 75% των λέξεων αυτών είναι δάνεια ή αντιδάνεια και, όπως λέει ο συγγραφέας, «ο γλωσσικός δανεισμός είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά φαινόμενα» που, «σε αντίθεση με τον οικονομικό υπερδανεισμό, δεν καθηλώνει αλλά αναζωογονεί – δείτε την αγγλική, η οποία χάρη στον εύκολο δανεισμό από παντού απέκτησε το πλουσιότερο λεξιλόγιο από όλες τις σύγχρονες γλώσσες».

 

Ο Νίκος Σαραντάκος επέλεξε λέξεις που να μην καταχωρίζονται στα πιο δημοφιλή νεότερα λεξικά, όχι όμως αρχαίες ή μεσαιωνικές λέξεις που χάθηκαν από αιώνες, αλλά λέξεις που ακούγονται ακόμα ή ακούγονταν μέχρι τον 20ό αιώνα. Παράδειγμα το ζνίχι – η μοναδική ελληνική λέξη που αρχίζει από ζν! Είναι το πίσω μέρος του λαιμού, ο σβέρκος, ο αυχένας. Ισως ετυμολογείται από το ινίον (άγνωστο όμως με ποια διαδρομή). Πάντως το βυζαντινό λεξικό Σούδα έχει ζινίχιον το λουρί του υποδήματος. Σλαβική αρχή δεν μπορεί να αποκλειστεί. Εμφανίζεται σε πολλές παροιμίες, π.χ. «το φιλότιμο μαυρίζει το ζνίχι» (επειδή ο φιλότιμος υποχωρεί), ενώ διάσημος είναι ο στίχος της «Ζούγκλας» του Βάρναλη, όπου ο ποιητής σαν αιλουροειδές ποθεί να χώσει νύχι και δόντι «στο κρουστό σου ζνίχι το μαυριδερό».

Η επιστολή στα Νέα για τον Γιάννη Χάρη και οι εξελίξεις στον ΔΟΛ

Πριν από δύο εβδομάδες είχα δημοσιεύσει μια επιστολή διαμαρτυρίας προς την εφημερίδα Τα Νέα για τη διακοπή της συνεργασίας με τον Γιάννη Η. Χάρη και είχα ζητήσει από τους φίλους του ιστολογίου να την υπογράψουν, αν θέλουν. Υπήρξε σημαντική ανταπόκριση και πράγματι στις 20 Σεπτεμβρίου έστειλα την επιστολή με 135 υπογραφές.

Από τότε έχουν περάσει 12 μέρες, χωρίς να υπάρξει αντίδραση της διεύθυνσης της εφημερίδας. Περίμενα ως χτες, το Σάββατο, που είναι η μέρα που δημοσιευόταν η συνεργασία του Γιάννη Χάρη, μήπως υπάρξει κάποια απάντηση -μάταια όμως. Είχαμε όμως δραματικές εξελίξεις, μια και η διεύθυνση του ΔΟΛ ξεκίνησε μαζικές απολύσεις, κυρίως στα Νέα αλλά και στο Βήμα  (δείτε και το ιστολόγιο του εκπροσώπου των συντακτών του Βήματος στην ΕΣΗΕΑ, καθώς και μια καταγγελία του σκιτσογράφου Τάσου Αναστασίου για λογοκρισία της δουλειάς του).