Το σημερινό άρθρο είναι χαρακτηριστικά ανεπίκαιρο αφού, όταν θα διαβάζετε αυτές τις γραμμές, που λέει και το κλισέ, θα έχει βγει η καινούργια πλανητάρχισσα ή ο καινούργιος πλανητάρχης -εκτός κι αν τα κάνουν πάλι μπάχαλο όπως το 2000. Έτσι κι αλλιώς, δεν είχα σκοπό να ξενυχτήσω για να μάθω το αποτέλεσμα, αλλά είμαι και σε ταξίδι χωρίς πολλές δυνατότητες και με ελάχιστο ελεύθερο χρόνο. Οπότε, το άρθρο θα είναι εκτός επικαιρότητας. (Προσθήκη: Πάντως, αν, όπως όλα δείχνουν τώρα το πρωί πριν φύγω για δουλειά, βγει ο Τραμπ νικητής, θα χρειαστεί να βάλω αύριο ειδικό άρθρο, ανεπικαίρως επίκαιρο -οπότε, ναι μεν είναι λογικό να σχολιάσετε την αμερικάνικη τραμπάλα και σε τούτο το άρθρο, αλλά κρατήστε κάτι και για αύριο).
Στις αρχές του περασμένου μήνα δημοσίευσα στο ιστολόγιο ένα απόσπασμα από την ομιλία που έδωσα στις 30 Σεπτεμβρίου στις εκδηλώσεις της 1ης Λουξεμβουργιανής Ημέρας Μετάφρασης και Διερμηνείας -ή μάλλον από την ελληνική της μετάφραση, αφού η πρωτότυπη ομιλία έγινε στα γαλλικά.
Αρχικά, είχα σκοπό να δημοσιεύσω μόνο εκείνο το απόσπασμα, αλλά τα σχόλιά σας σε εκείνο το άρθρο με έκαναν να αλλάξω γνώμη -κι έτσι αποφάσισα να δημοσιεύσω, σε συνέχειες, όλη (σχεδόν) την ομιλία. Σήμερα λοιπόν θα δούμε το δεύτερο μέρος, που έχει ως αντικείμενο, μεταξύ άλλων, τη μετάφραση στις υπηρεσίες της ΕΕ και το πολυγλωσσικό καθεστώς της. Στην πραγματικότητα, για το θέμα αυτό η διάλεξή μου δεν ήταν τόσο αναλυτική όσο στο άρθρο που θα διαβάσετε: εδώ έχω προσθέσει κάποια στοιχεία, παίρνοντας υλικό από μιαν άλλη διάλεξή μου.
Θυμίζω ότι είχαμε σταματήσει στους δραγουμάνους της οθωμανικής περιόδου, οι οποίοι εκτός από μεταφραστικά είχαν και διπλωματικά καθήκοντα.
Εμείς οι σύγχρονοι μεταφραστές και διερμηνείς δεν μπορούμε βέβαια ούτε να ονειρευτούμε τα μεγαλεία των δραγουμάνων της οθωμανικής περιόδου, αλλά τουλάχιστον οι επαγγελματικοί μας κίνδυνοι είναι σαφώς λιγότεροι, διότι, βλέπετε, την εποχή εκείνη δεν ήταν σπάνιο όταν έχανες τη θέση σου να χάνεις ταυτόχρονα και το κεφάλι σου. Από την άλλη πλευρά, οι συνάδελφοι της γενιάς μου είχαμε το προνόμιο να ασκήσουμε το επάγγελμα σε μια καθοριστική στιγμή για τον κλάδο μας, όταν συνέβησαν ιστορικές αλλαγές, που μεταμόρφωσαν τον κλάδο και τον τρόπο που κάνουμε τη δουλειά μας. Οι παλιές καλές γραφομηχανές έγιναν πια μουσειακό είδος, οι υπολογιστές έφεραν τεράστιο κέρδος παραγωγικότητας.
Έπειτα, έχουμε το Διαδίκτυο, που μπορεί με δυο κλικ του ποντικιού να μας δώσει πλούτο πληροφοριών και γνώσεων που ούτε να τον φανταστούμε μπορούσαμε. Ακόμα είδαμε πώς η χρήση των μεταφραστικών μνημών έχει φέρει επανάσταση στο επάγγελμα, αν και, από τη σκοπιά του αυτοαπασχολούμενου μεταφραστή η εξέλιξη αυτή δεν ήταν μόνο θετική. Τέλος, μια άλλη εξέλιξη που ίσως θα μπορούσε να θεωρηθεί κακός οιωνός ή τέλος πάντων απειλή είναι η εμφάνιση και γενίκευση της αυτόματης μετάφρασης, δηλαδή της μετάφρασης κειμένων από υπολογιστές.
Η αυτόματη μετάφραση είναι τομέας αχανής και συναρπαστικός, αλλά δεν τον έχω μελετήσει αρκετά ώστε να είμαι σε θέση να τον συζητήσω σοβαρά. Προς το παρόν, όλοι μας χρησιμοποιούμε το Google translate για να πάρουμε μια ιδέα για κείμενα γραμμένα σε άγνωστή μας γλώσσα, και εμπειρικά έχουμε διαπιστώσει ότι οι μεταφράσεις προς τα αγγλικά δεν είναι και τόσο κακές –τουλάχιστον βγαίνει το νόημα. Βέβαια, η αυτόματη μετάφραση χρησιμοποιείται επίσης ευρύτατα στο Διαδίκτυο από επιχειρήσεις που θέλουν να μεταφράσουν γρήγορα και αδάπανα τις ιστοσελίδες τους και τους καταλόγους των προϊόντων που πουλάνε, χωρίς να νοιάζονται και πολύ για τα μεταφραστικά λάθη, κάτι που βέβαια μας χαρίζει κατά καιρούς άφθονο γέλιο. Πριν από μερικά χρόνια, ας πούμε, είχα ανακαλύψει ένα ηλεκατάστημα που έδρευε στη Σλοβακία, το οποίο χρησιμοποιούσε αυτόματη μετάφραση για να μεταφράσει σε διάφορες γλώσσες τον τεράστιο κατάλογο ειδών που πουλούσε, έχοντας ως ενδιάμεση γλώσσα της μετάφρασης τα αγγλικά. Αποτέλεσμα ήταν μερικές ξεκαρδιστικές μεταφράσεις, που μερικές θα εμπίπτανε στον νόμο περί ασέμνων, αφού, για παράδειγμα, ένα παιδικό παιχνίδι με τη μορφή ενός γαϊδάρου μεταφράστηκε από τα σλοβακικά στα αγγλικά ως ass, και στη συνέχεια το λογισμικό ξαναμετάφρασε από τα αγγλικά προς τα ελληνικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά και πολλές άλλες γλώσσες διαλέγοντας την άλλη σημασία της λέξης ass.
Θα μπορούσε να πει κανείς πως εδώ ο ένοχος είναι η χρήση μιας ενδιάμεσης γλώσσας. Πράγματι, τα στατιστικά συστήματα αυτόματης μετάφρασης χρησιμοποιούν παράλληλα σώματα κειμένων για τη γλώσσα-πηγή και τη γλώσσα-προορισμό και έτσι καταφέρνουν να δώσουν ικανοποιητικές μεταφράσεις, αλλά δεν υπάρχουν καλά παράλληλα σώματα για όλα τα γλωσσικά ζεύγη. Στις περιπτώσεις αυτές, μια ενδιάμεση γλώσσα παίζει το ρόλο της γέφυρας ανάμεσα στις γλώσσες για τις οποίες δεν υπάρχουν ικανοποιητικά παράλληλα σώματα. Η μετάφραση μέσω ενδιάμεσης γλώσσας θεωρείται κάτι προς αποφυγήν, διότι εισάγει επιπρόσθετα λάθη και αμφισημίες. Πρέπει όμως να επισημάνω, έστω και παρεμπιπτόντως, ότι αυτό δεν εμπόδισε χαρισματικούς μεταφραστές να δώσουν αριστουργήματα λογοτεχνικής μετάφρασης παρά το γεγονός ότι δούλευαν με ενδιάμεση γλώσσα.
Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι στον οργανισμό μου, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία είναι, και με μεγάλη διαφορά, ο μεγαλύτερος πάροχος μεταφραστικών υπηρεσιών παγκοσμίως, υιοθέτησε τη χρήση ενδιάμεσων γλωσσών ως το μοναδικό μέσο για να διατηρήσει υπό έλεγχο το κόστος της μετάφρασης και παράλληλα να προσφέρει πλήρη πολυγλωσσική κάλυψη με 24 επίσημες γλώσσες.
Οι λίγο παλιότεροι θα θυμάστε ίσως τον θόρυβο που είχε ξεσηκωθεί, το 1994, όταν είχε προταθεί (από τον Γάλλο υπουργό Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Alain Lamassoure) να περιοριστούν οι τότε 11 επίσημες γλώσσες σε 5 γλώσσες εργασίας. Δεν αντέδρασαν μόνο οι…. τρισχιλιετείς Έλληνες, αλλά και οι Ολλανδοί, οι Δανοί, οι Πορτογάλοι, με λίγα λόγια όσοι έμεναν εκτός νυμφώνος.
Το θέμα αυτό, της πολυγλωσσίας, κρίθηκε, πιστεύω οριστικά, στη διεύρυνση του 2004, όταν μπήκαν στην ΕΕ δέκα νέα κράτη μέλη, κυρίως χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Εφόσον τότε αποφασίστηκε να διατηρηθεί το πολυγλωσσικό καθεστώς, πιστεύω ότι θα μείνει και στο μέλλον, όσο υπάρχει η ΕΕ υπό τη σημερινή μορφή της. Δεν σας κρύβω ότι και εμείς, που ζούσαμε την προετοιμασία της διεύρυνσης από τα μέσα, είχαμε ενδοιασμούς αν θα γίνει μπορετό να διατηρηθεί η πολυγλωσσία με τόσες νέες γλώσσες, και μάλιστα «εξωτικές», όπως π.χ. τα λιθουανικά ή τα ουγγρικά.
Άλλωστε, ακόμα και πριν από τη μεγάλη διεύρυνση του 2004, δεν ήταν εύκολο να βρεθούν μεταφραστές για σπάνιους γλωσσικούς συνδυασμούς: όταν το 1995 προστέθηκαν τα φινλανδικά, το ελληνικό τμήμα έκανε διαγωνισμό για να προσλάβει φινλανδομαθή μεταφραστή, χωρίς όμως κανέναν επιτυχόντα: όσοι ήταν έμπειροι μεταφραστές δεν ήξεραν καλά τη γλώσσα, όσοι ήξεραν φινλανδικά δεν ήξεραν να μεταφράζουν, και ο ένας που βρέθηκε, ένας ελληνοφινλανδός που δεχόταν να εγκατασταθεί στο Λουξεμβούργο… δεν είχε πτυχίο πανεπιστημίου, οπότε του έλειπαν τα τυπικά προσόντα!
Θυμίζω ότι με βάση το άρθρο 1 του κανονισμού 1/1958, «Οι επίσημες γλώσσες και οι γλώσσες εργασίας των οργάνων της Ένωσης είναι η αγγλική, η βουλγαρική, η γαλλική, η γερμανική, η δανική, η ελληνική, η εσθονική, η ιρλανδική, η ισπανική, η ιταλική, η λετονική, η λιθουανική, η μαλτέζικη, η ολλανδική, η ουγγρική, η πολωνική, η πορτογαλική, η ρουμανική, η σλοβακική, η σλοβενική, η σουηδική, η τσεχική και η φινλανδική» -είναι 24 τον αριθμό, δηλαδή 28 κράτη μέλη μείον 4 (Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Αυστρία, Κύπρος) που δεν έχουν «δική τους» επίσημη γλώσσα.
Το πρόβλημα είναι ότι, με την προσθήκη νέων γλωσσών οι μεταφραστικές ανάγκες δεν αυξάνονται γραμμικά αλλά γεωμετρικά: πριν από το 2004, που είχαμε 11 επίσημες γλώσσες, οι δυνατοί γλωσσικοί συνδυασμοί ήταν 11*10 = 110 (η κάθε γλώσσα επί όλες τις άλλες εκτός από τον εαυτό της), αλλά σήμερα με 24 επίσημες γλώσσες οι συνδυασμοί γίνονται 24*23 = 552, δηλαδή ενώ οι γλώσσες περίπου διπλασιάστηκαν, ο αριθμός των γλωσσικών συνδυασμών πενταπλασιάστηκε.
Η λύση που δόθηκε στο πρόβλημα των γλωσσικών συνδυασμών, ήταν οι ενδιάμεσες γλώσσες. Δηλαδή, επειδή ήταν πολύ δύσκολο να βρεθούν, έστω, αρκετοί Εσθονοί που να μεταφράζουν από τα μαλτέζικα, το μαλτέζικο κείμενο μεταφράζεται πρώτα στα αγγλικά ή τα γαλλικά ή κάποιαν άλλη ενδιάμεση γλώσσα, και όλοι οι άλλοι μεταφράζουν από το ενδιάμεσο κείμενο. Ως ενδιάμεσες γλώσσες χρησιμοποιούνται τα αγγλικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά (σε ορισμένες περιπτώσεις επίσης ιταλικά, ισπανικά, πολωνικά), αλλά στην πράξη πάνω από το 75% των κειμένων μεταφράζονται με ενδιάμεση γλώσσα τα αγγλικά . Βέβαια, αν κατά τύχη κάποιος μεταφραστής ξέρει τη γλώσσα του πραγματικού πρωτοτύπου, μπορεί να μεταφράσει από εκεί. Το καθεστώς αυτό ονομάζεται ελεγχόμενη πλήρης πολυγλωσσία. Πλήρης, επειδή τα κείμενα μεταφράζονται σε όλες τις επίσημες γλώσσες· ελεγχόμενη, επειδή λαμβάνεται υπόψη το κόστος. Αυτή η πρακτική, όπως είπαμε, αντιβαίνει σε μια βασική μεταφραστική αρχή, εφόσον η μετάφραση της μετάφρασης αυξάνει την πιθανότητα απομάκρυνσης από το νόημα του πρωτοτύπου, αλλά δεν γίνεται διαφορετικά, διότι ο αριθμός των κειμένων που γράφονται στις σπανιότερες γλώσσες είναι πολύ μικρός.
Επίσης, στην εσωτερική λειτουργία των οργάνων της Ένωσης δεν χρησιμοποιούνται και οι 24 γλώσσες ισότιμα. Και, παρόλο που ο κανονισμός 1/1958 αναφέρει μόνο επίσημες γλώσσες και γλώσσες εργασίας, έχει εισαχθεί μια τρίτη έννοια, οι γλώσσες διαδικασίας, που είναι οι γλώσσες στις οποίες γίνεται η τρέχουσα εσωτερική εργασία των θεσμικών οργάνων και είναι τρεις, τα αγγλικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά. Μόνο που, σύμφωνα με το παλιό ανέκδοτο για τους 4 ευαγγελιστές που ήταν τρεις, οι εξής δύο, ο Λουκάς, μπορούμε να πούμε ότι και οι γλώσσες διαδικασίας της ΕΕ είναι τρεις, οι εξής δύο, τα αγγλικά.
Όμως δεν ήταν πάντοτε έτσι, και επιτρέψτε μου να κάνω μια ιστορική αναδρομή στον συσχετισμό των γλωσσικών δυνάμεων στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Αρχικά, υπήρχε μονοκρατορία της γαλλικής γλώσσας· όλες οι γλώσσες ήταν επίσημες, ίσες στα λόγια, αλλά στην πράξη τα γαλλικά κυριαρχούσαν ως γλώσσα εργασίας, με το επιχείρημα ότι ήταν η μοναδική γλώσσα που διδασκόταν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και των έξι ιδρυτικών κρατών μελών (Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Μπενελούξ). Τα αγγλικά δεν ήταν καν γλώσσα κάποιου κράτους μέλους κι έτσι η μοναδική γλώσσα εργασίας ήταν τα γαλλικά. Όταν με την πρώτη διεύρυνση μπήκαν στην Ένωση τρία κράτη του αγγλόφωνου αστερισμού (ΗΒ, Ιρλανδία, Δανία), τα αγγλικά αμφισβήτησαν την γαλλική μονοκρατορία· όμως, οι άλλες «παλιές» γλώσσες εξεγέρθηκαν· είναι χαρακτηριστικό το ανέκδοτο που κυκλοφορεί (κι αν δεν αληθεύει, είναι ben trovato), ότι ο Ιταλός αντιπρόσωπος, εκεί που ως τότε έλεγε Je suis d’accord, αναφώνησε: Non sono d’accordo! Έτσι, άρχισαν να μεταφράζονται τα εσωτερικά έγγραφα σε όλες τις γλώσσες και ταυτόχρονα τα αγγλικά έγιναν γλώσσα διαδικασίας. Οι επόμενες διευρύνσεις (ελληνικά το 1981, ισπανικά-πορτογαλικά το 1986) δεν κλόνισαν τη γαλλική κυριαρχία (άλλωστε στη δεκαετία του 1980 η Αγγλία ήταν με το ένα πόδι έξω από την ΕΟΚ) αλλά από την επόμενη δεκαετία τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν. Η διεύρυνση του 1995 πρόσθεσε στην αγγλική επιρροή δυο ακόμα κράτη (Φινλανδία, Σουηδία· και την Αυστρία), αλλά τη χαριστική βολή την έδωσε η διεύρυνση του 2004, όταν μπήκαν στην ΕΕ οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης με ελάχιστο γαλλόφωνο πληθυσμό. Ταυτόχρονα, τα αγγλικά είχαν φτάσει να κυριαρχούν και στον έξω κόσμο με την τεράστια αύξηση των επικοινωνιών, της τηλεόρασης και του Διαδικτύου, και την ανάδυση γνωστικών τομέων με καθολική κυριαρχία της αγγλικής (πληροφορική, οικονομικά). Έτσι, περάσαμε στην αγγλική μονοκρατορία που ισχύει και σήμερα, στον έναν ή στον άλλο βαθμό σε όλα σχεδόν τα θεσμικά όργανα.
Πράγματι, στην Επιτροπή και το Συμβούλιο, δύο από τα πολυπληθέστερα μεταφραστικά τμήματα, το 95% των πρωτοτύπων κειμένων είναι γραμμένα στα αγγλικά. Μοναδικό προπύργιο της γαλλοφωνίας έχει απομείνει το Δικαστήριο της ΕΕ, όπου για ιστορικούς λόγους τα γαλλικά διατηρούν τη θέση τους ως γλώσσα διαδικασίας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξ ορισμού έχει μεγαλύτερη γλωσσική ποικιλία, αφού ο κάθε βουλευτής καταθέτει ερωτήσεις και τροπολογίες στη μητρική του γλώσσα, ωστόσο και εδώ όλες σχεδόν οι εκθέσεις, οι γνωμοδοτήσεις και τα άλλα πολυσέλιδα έγγραφα συντάσσονται πλέον ή στα αγγλικά ή στα γαλλικά. Έχουμε την εξής κατανομή των εγγράφων με βάση τη γλώσσα του πρωτοτύπου:
Αγγλικά 65%
Γαλλικά 10%
Γερμανικά 5%
Ιταλικά 3,5%
Ισπανικά 3%
Οι πέντε μεγάλες γλώσσες έχουν το 87% του συνόλου, με τα αγγλικά να αντιπροσωπεύουν τη μερίδα του λέοντος. Όλες οι άλλες γλώσσες, 19 τον αριθμό, μοιράζονται το 13% που απομένει. Τα ελληνικά έχουν γύρω στο 1% του συνόλου, είναι δηλαδή από τις πιο διαδεδομένες «μικρές» γλώσσες, ίσως επειδή οι Έλληνες ευρωβουλευτές, όλων των κομμάτων, είναι δραστήριοι, αλλά και οι Έλληνες πολίτες υποβάλλουν πολλές αναφορές.
Πάντως, αυτή η κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας, σε συνδυασμό με το σύστημα των ενδιάμεσων γλωσσών, έχει ως αποτέλεσμα ότι παύει να είναι σημαντικό πλεονέκτημα για έναν μεταφραστή να γνωρίζει μια «σπάνια» γλώσσα, όπως ήταν παλιότερα, για τους Έλληνες, τα φινλανδικά, όπως είδαμε, ή τα δανέζικα.
Έχουν παρατηρηθεί λάθη που να οφείλονται στη χρήση ενδιάμεσης γλώσσας στη μετάφραση; Ασφαλώς έχουν υπάρξει, πάντως η πιο αστεία γκάφα που έχω συναντήσει στις μεταφράσεις των υπηρεσιών της ΕΕ δεν οφειλόταν στη χρήση ενδιάμεσης γλώσσας, αλλά σε έναν συνδυασμό τεχνολογίας αιχμής και πατροπαράδοτης αμέλειας.
Στην εικόνα αυτή βλέπετε μια σελίδα από την Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ. Πρόκειται για το παράρτημα μιας απόφασης που αφορά «την εκδοθείσα τεχνική προδιαγραφή διαλειτουργικότητας για το υποσύστημα λειτουργίας του διευρωπαϊκού σιδηροδρομικού συστήματος υψηλών ταχυτήτων» (ο τίτλος μάλλον χρειάζεται μιαν ακόμα μετάφραση, από το ευρωενωσιακό ιδίωμα σε απλά ελληνικά). Λοιπόν, στη σελίδα αυτή βλέπουμε έναν κατάλογο χωρών απ’ όλο τον κόσμο και τις αντίστοιχες σιδηροδρομικές τους εταιρείες –και, αμέσως μετά την Τυνησία και πριν από το Τουρκμενιστάν εμφανίζεται μια άγνωστη χώρα, με το όνομα «Κρέας Γαλοπούλας»!
Τι συνέβη; Προφανώς, το πρωτότυπο έγραφε «Turkey», όμως η μετάφραση γινόταν με λογισμικό μεταφραστικής μνήμης, το οποίο δεν μπορεί να ξεχωρίσει ανάμεσα στη χώρα Turkey και στο πουλί που λέγεται turkey (άλλωστε το πουλί πήρε το όνομά του από τη χώρα). Στη μεταφραστική μνήμη υπήρχαν προηγούμενες περιπτώσεις (από μεταφράσεις τελωνειακών κανονισμών) όπου η επικεφαλίδα Turkey είχε μεταφραστεί σωστά «Κρέας γαλοπούλας», κι έτσι το πρόγραμμα ανέσυρε μια τέτοια ανεύρεση και την παρουσίασε στην οθόνη σε πράσινο χρώμα, το χρώμα με το οποίο εμφανίζονται οι «τέλειες αντιστοιχίσεις». Ο συνάδελφος, έχοντας προηγουμένως κλικάρει εκατό περίπου φορές για να εγκρίνει τα προηγούμενα «πράσινα» με τα ονόματα των χωρών, έπεσε στην πράσινη παγίδα, όπως την αποκαλώ, και μηχανικά αποδέχτηκε και την απόδοση που του πρότεινε το πρόγραμμα για το Turkey κι έτσι το λάθος αυτό, που δεν το έπιασε ούτε ο αναθεωρητής του κειμένου, τυπώθηκε τελικά στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ L 84 / 26.3.2008, σελ. 92.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η γαλοπούλα προκαλεί μεταφραστικό λάθος. Θυμάμαι πριν από κάμποσα χρόνια που είχα δει σε ένα φανελάκι την ετικέτα «Fabriqué en dinde», κατά λέξη «Φτιάχτηκε στη γαλοπούλα», που είναι η αυτόματη μετάφραση του «Made in Turkey» στα γαλλικά! Το πιο αστείο είναι ότι η γαλλική λέξη dinde είναι παραλλαγή του d’Inde, αρχικά poule d’Inde, δηλαδή όρνιθα από την Ινδία –εδώ, από τις Δυτικές Ινδίες. Αλλά σε αυτό το πουλί, που είναι πάντοτε από αλλού, έχουμε αφιερώσει ειδικό άρθρο.
(Έπεται συνέχεια)
Πριν από μερικές μέρες, η γειτονική χώρα, η Τουρκία, υπέβαλε επίσημα αίτημα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, ζητώντας να αλλάξει η επίσημη ονομασία της χώρας από Turkey σε Türkiye, ένα αίτημα που έγινε δεκτό και υλοποιήθηκε αμέσως, όπως βλέπουμε και στη φωτογραφία, όπου μπροστά στη διπλωμάτισσα Αϊσέ Ινάντζ φιγουράρει η πινακίδα με το νέο όνομα.
Συνεχίζουμε χριστουγεννιάτικα, με ένα άρθρο για το κατ’ εξοχήν χριστουγεννιάτικο έδεσμα στον καιρό μας. Το άρθρο το είχα α
* Και συνεχιζω με ένα μεταφραστικό μεζεδάκι που δικαιώνει απόλυτα τον χαρακτηρισμό του αφού είναι όντως φαγώσιμο.
Στο κυριακάτικο Βήμα, στην πάλαι ποτέ έγκυρη στήλη του Βηματοδότη, δημοσιεύτηκε ως έκτακτη συνεργασία (γκεστ σταρ, που λένε) ένα σχόλιο με την υπογραφή Μ.Τ. που όπως όλα δείχνουν είναι της κ. Μάνιας Τεγοπούλου, πρώην εκδότριας της Ελευθεροτυπίας.
* Άλλος φίλος μου στέλνει την οθονιά από την εκπομπή του Μπογδάνου και με ρωτάει γιατί οι υπεύθυνοι δεν περνάνε από έναν διορθωτή ορθογραφίας τους τίτλους στα σουπεράκια, οπότε θα απέφευγαν και το «*ξεκλιρίστΙκε».
Η νύχτα βγάζει επίσκοπο κι η αυγή μητροπολίτη, λέει όμως μια παροιμία. Στη δική μας περίπτωση, η νύχτα έβγαζε την πιθανολογούμενη επικράτηση των πραξικοπηματιών, αλλά η αυγή έβγαλε την απόλυτη επικράτηση του Ερντογάν, ο οποίος, αφού απέφυγε τη σύλληψη από τις επίλεκτες μονάδες στο θέρετρο όπου παραθέριζε, απεύθυνε με Facetime διάγγελμα προς τον τουρκικό λαό καλώντας τον να βγει στους δρόμους, ενώ την ίδια έκκληση απεύθυναν και ιμάμηδες από τα τζαμιά. Και πράγματι ο λαός, ή τουλάχιστον οι φιλικά προσκείμενοι προς το κυβερνητικό κόμμα ΑΚΡ βγήκαν στον δρόμο, έδωσαν μάχες με τα τανκς, και γρήγορα η πλάστιγγα άρχισε να κλίνει προς το μέρος της κυβέρνησης -είχαμε δηλαδή ανατροπή της ανατροπής. Πρέπει να σημειωθεί ότι το πραξικόπημα δεν το καταδίκασε μόνο ο Ερντογάν, αλλά και η τουρκική και κουρδική αριστερά, το HDP.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 