Να κεράσει άλλο ένα κεράσι;

Όταν δεν προλαβαίνω να γράψω καινούργιο άρθρο, επαναλαμβάνω κάποιο παλιότερο -αυτό συμβαίνει και με το σημερινό μας άρθρο, που δημοσιεύεται για τρίτη φορά σήμερα. Ta άρθρα μου για τα οπωρικά συνηθίζω να τα επαναλαμβάνω κάθε 4-5 χρόνια, και αφού η προηγούμενη δημοσίευση του σημερινού έγινε το 2015 νομίζω ότι δεν θα γκρινιάξετε πολύ, ειδικά αφού τα κεράσια είναι στην εποχή τους. Προσθέτω και μερικά πράγματα, άλλωστε.

Στο τραγούδι «Ναύτης βγήκε στη στεριά», ο Μάνος Ελευθερίου, που έγραψε τους στίχους, βάζει τον ναύτη να θέλει να κεράσει «μια βανίλια παγωτό και γλυκό κεράσι». Κεράσι θα σας κεράσω στο κεφάλαιο αυτό, επισημαίνοντας πρώτα-πρώτα ότι η ομοιότητα του κερασιού με το ρήμα «κερνάω» είναι εντελώς συμπτωματική.

(Yπάρχει βέβαια και το ανέκδοτο, με τον αλλοδαπό που πηγαίνει στο περίπτερο και ρωτάει «έχει παγκωτό κεράσι;» κι όταν ο περιπτεράς του πει να πάρει από ψυγείο εκείνος λέει: «ευκαριστώ, εγκώ κεράσει άλλη φορά»).

Η λέξη κεράσι έχει αρχαία ελληνική προέλευση, από το ελληνιστικό κεράσιον, υποκοριστικό του κέρασος, που σήμαινε την κερασιά. Το δέντρο φαίνεται πως ήρθε από τη Μικρασία, αν σκεφτούμε και το τοπωνύμιο Κερασούς, οπότε η ελληνική λέξη θα είναι δάνειο από κάποια μικρασιατική γλώσσα, πανάρχαιο μάλιστα.

Στη Ρώμη, την καλλιεργούμενη κερασιά την έφερε από τον Πόντο ο Λούκουλλος  και ονομάστηκε cerasus. Ο καρπός της κερασιάς, το κεράσι, ονομάστηκε cerasium, στα μεταγενέστερα λατινικά ceresium, και στα λαϊκά λατινικά ο τύπος του πληθυντικού ceresia θεωρήθηκε εσφαλμένα ως ενικός θηλυκού γένους. Από αυτόν παράγεται το γαλλικό cerise και το αγγλονορμανδικό cherise, και επειδή η κατάληξη θεωρήθηκε κατά λάθος ότι δηλώνει πληθυντικό, στα αγγλικά το τελικό –s εξέπεσε κι έχουμε το μεσαιωνικό αγγλικό chery, σημερινό cherry,  που σημαίνει κεράσι. Μέσω των λατινικών πέρασε η λέξη στις πιο πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες (ή και όχι μέσω των λατινικών, π.χ. κιράζ στα τούρκικα,) και από τα αγγλικά επανήλθε ως αντιδάνειο το τσέρι, που είναι σύντμηση του cherry brandy.

Στα ιταλικά το κεράσι είναι ciliegia, που και αυτό στο λαϊκό λατινικό ανάγεται, απλώς έχει αλλάξει λίγο περσσότερο. Πάντως στη νότια Ιταλία το λένε cerase, που δείχνει πιο καθαρά την προέλευσή του.

Να σημειωθεί ότι το σέρι (sherry) είναι και αυτό αγγλικής προελεύσεως και ηδύποτο, αλλά ετυμολογικά δεν έχει καμιά σχέση με το τσέρι, αφού πήρε την ονομασία του από την ισπανική πόλη Xeres απ’ όπου το προμηθεύονταν οι Άγγλοι. Αντιδάνειο και από κεράσια, αλλά λιγότερο διαδομένο είναι το γερμανικό κιρς.

Advertisement

Να κεράσει ακόμα ένα κεράσι;

Το σημερινό άρθρο είναι επανάληψη ενός παλιότερου, το οποίο στη συνέχεια συμπεριλήφθηκε και στο βιβλίο μου Οπωροφόρες λέξεις. Οι πιστοί αναγνώστες θα διαμαρτυρηθούν, αλλά έχω αρκετές δικαιολογίες. Καταρχάς, πρόκειται για ένα από τα πιο αγαπημένα μου φρούτα, ίσως το πιο αγαπημένο. Δεύτερον, το προηγούμενο άρθρο είχε δημοσιευτεί τέτοιες μέρες πριν από πέντε χρόνια, άρα δεν θα το θυμούνται/πρόλαβαν πάρα πολλοί. Τρίτον, είναι η εποχή τους. Και τέταρτον, χτες ταξίδευα και δεν πρόλαβα να ετοιμάσω κάτι φρέσκο. Πάντως, έχω κάνει πολλές και σημαντικές προσθήκες στο προηγούμενο άρθρο, που τώρα μοιάζει περισσότερο με τη μορφή που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο.

Στο τραγούδι «Ναύτης βγήκε στη στεριά», ο Μάνος Ελευθερίου, που έγραψε τους στίχους, βάζει τον ναύτη να θέλει να κεράσει «μια βανίλια παγωτό και γλυκό κεράσι». Κεράσι θα σας κεράσω στο κεφάλαιο αυτό, επισημαίνοντας πρώτα-πρώτα ότι η ομοιότητα του κερασιού με το ρήμα «κερνάω» είναι εντελώς συμπτωματική.

Η λέξη κεράσι έχει αρχαία ελληνική προέλευση, από το ελληνιστικό κεράσιον, υποκοριστικό του κέρασος, που σήμαινε την κερασιά. Το δέντρο φαίνεται πως ήρθε από τη Μικρασία, αν σκεφτούμε και το τοπωνύμιο Κερασούς, οπότε η ελληνική λέξη θα είναι δάνειο από κάποια μικρασιατική γλώσσα, πανάρχαιο μάλιστα.

Στη Ρώμη, την καλλιεργούμενη κερασιά την έφερε από τον Πόντο ο Λούκουλλος  και ονομάστηκε cerasus. Ο καρπός της κερασιάς, το κεράσι, ονομάστηκε cerasium, στα μεταγενέστερα λατινικά ceresium, και στα λαϊκά λατινικά ο τύπος του πληθυντικού ceresia θεωρήθηκε εσφαλμένα ως ενικός θηλυκού γένους. Από αυτόν παράγεται το γαλλικό cerise και το αγγλονορμανδικό cherise, και επειδή η κατάληξη θεωρήθηκε κατά λάθος ότι δηλώνει πληθυντικό, στα αγγλικά το τελικό –s εξέπεσε κι έχουμε το μεσαιωνικό αγγλικό chery, σημερινό cherry,  που σημαίνει κεράσι. Μέσω των λατινικών πέρασε η λέξη στις πιο πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες (ή και όχι μέσω των λατινικών, π.χ. κιράζ στα τούρκικα,) και από τα αγγλικά επανήλθε ως αντιδάνειο το τσέρι, που είναι σύντμηση του cherry brandy. Να σημειωθεί ότι το σέρι (sherry) είναι και αυτό αγγλικής προελεύσεως και ηδύποτο, αλλά ετυμολογικά δεν έχει καμιά σχέση με το τσέρι, αφού πήρε την ονομασία του από την ισπανική πόλη Xeres απ’ όπου το προμηθεύονταν οι Άγγλοι. Αντιδάνειο και από κεράσια, αλλά λιγότερο διαδομένο είναι το γερμανικό κιρς.

Δυο χοχλοί και τρία σάζεν

Προειδοποίηση: Ακολουθεί σεντόναρος και μάλιστα αφιερωμένος σε μεταφραστικά θέματα. 

Στο πλοίο για την Κέρκυρα διάβαζα τη «Στέπα», ένα ωραίο εκτενές διήγημα του Τσέχοφ (και νουβέλα μπορεί να το πείτε) από μιαν έκδοση που μοίραζε πέρσι το Βήμα, με τον όχι πολύ πρωτότυπο τίτλο Διηγήματα, που περιλαμβάνει συνολικά πέντε μεγάλα διηγήματα, διαλεγμένα από δύο παλιότερες συλλογές διηγημάτων του Τσέχοφ, που είχαν κυκλοφορήσει παλιότερα σε «κανονικά» βιβλία από τις εκδόσεις Ροές. (Λέγοντας «κανονικά» εννοώ τα βιβλία που πουλιούνται μέσω βιβλιοπωλείου). Δεν ξέρω ποια είναι τα διηγήματα που έμειναν απέξω στο διάλεγμα, αλλά τα πέντε που διαλέχτηκαν είναι εξαιρετικά, ένα κι ένα, ανάμεσα στ’ άλλα «Ο μαύρος καλόγερος» και «Η κυρία με το σκυλάκι». Οπότε, η συλλογή είναι εξαιρετικά συμφερτική και από τιμή και από ποιότητα, κι αν όλοι αγοράζουν μόνο τέτοια βιβλία (εφημεριδάδικες επανεκδόσεις, είτε τζάμπα είτε σε χαμηλή τιμή) γεννιέται το ερώτημα τι θα γίνουν οι κανονικοί εκδότες και πού θα βρίσκουν μετά υλικό για να εκδίδουν κοψοχρονιά τα δικά τους συμφερτικά βιβλία οι εφημεριδάδες. Αλλά πλατειάζω.

Να κεράσει ένα κεράσι;

Σε προηγούμενο σημείωμα μιλήσαμε για τα φρούτα γενικώς, οπότε τώρα ταιριάζει να περάσουμε στο ειδικό, στην εξέταση επιμέρους φρούτων. Και αφού είναι η εποχή τους, ξεκινάω από ένα φρούτο που μ’ αρέσει πολύ, το κεράσι, αν και φέτος καλά και φτηνά κεράσια δεν έχω ακόμα βρει. Όσο ήμουνα στην Ελλάδα, στο τέλος του Μάη, έβρισκα ή κάτι ωραία αλλά ακριβά ή κάτι κακομοιριασμένα (δεν θα πω από ποια περιοχή, να μην έχουμε παρεξηγήσεις) που κάναν δυόμισι το κιλό. Ίσως τώρα να έφτιαξε η κατάσταση, αλλά εδώ που βρίσκομαι τώρα τα κεράσια πάνε από εξάρι και πάνω –αν και είναι πολύ καλά, γαλλικά. Τέλος πάντων, το κεράσι ποτέ δεν ήταν πολύ φτηνό φρούτο.

Η λέξη κεράσι έχει αρχαία ελληνική προέλευση, από το ελληνιστικό κεράσιον, υποκοριστικό του κέρασος, που σήμαινε την κερασιά. Το δέντρο φαίνεται πως ήρθε από τη Μικρασία, αν σκεφτούμε και το τοπωνύμιο Κερασούς, οπότε η ελληνική λέξη θα είναι δάνειο από κάποια μικρασιατική γλώσσα, πανάρχαιο μάλιστα.

Στη Ρώμη, την καλλιεργούμενη κερασιά την έφερε από τον Πόντο ο Λούκουλλος  και ονομάστηκε cerasus. Ο καρπός της κερασιάς, το κεράσι, ονομάστηκε cerasium, στα μεταγενέστερα λατινικά ceresium, και στα λαϊκά λατινικά ο τύπος του πληθυντικού ceresia θεωρήθηκε εσφαλμένα ως ενικός θηλυκού γένους. Από αυτόν παράγεται το γαλλικό cerise και το αγγλονορμανδικό cherise, και επειδή η κατάληξη θεωρήθηκε κατά λάθος ότι δηλώνει πληθυντικό, στα αγγλικά το τελικό –s εξέπεσε κι έχουμε το μεσαιωνικό αγγλικό chery, σημερινό cherry,  που σημαίνει κεράσι. Μέσω των λατινικών πέρασε η λέξη στις πιο πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες (ή και όχι μέσω των λατινικών, π.χ. κιράζ στα τούρκικα,) και από τα αγγλικά επανήλθε ως αντιδάνειο το τσέρι, που είναι σύντμηση του cherry brandy. Να σημειωθεί ότι το σέρι (sherry) είναι και αυτό αγγλικής προελεύσεως και ηδύποτο, αλλά ετυμολογικά δεν έχει καμιά σχέση με το τσέρι, αφού πήρε την ονομασία του από την ισπανική πόλη Xeres απ’ όπου το προμηθεύονταν οι Άγγλοι. Αντιδάνειο και από κεράσια, αλλά λιγότερο διαδομένο είναι το γερμανικό κιρς.