Μεταπρωταπριλιάτικα μεζεδάκια

Που βέβαια τα λέω έτσι επειδή είναι τα πρώτα μεζεδάκια μετά την Πρωταπριλιά.

Ωστόσο, η λέξη «μεταπρωταπριλιάτικος» μπορεί να διαβαστεί και με μια άλλη σημασία. Όπως, ας πούμε, «μεταδεδομένα» (metadata) είναι δεδομένα για δεδομένα, έτσι και ένα «μεταπρωταπριλιάτικο ψέμα» είναι ένα πρωταπριλιάτικο ψέμα για τα πρωταπριλιάτικα ψέματα.

Υπάρχει τέτοιο πράγμα; θα ρωτήσετε. Βεβαίως και υπάρχει, τουλάχιστον στη μπρεξιταρισμένη Μεγάλη Βρετανία, όπου στον ιστότοπο της Τέλεγκραφ δημοσιεύτηκε η είδηση ότι «Απαγορεύτηκαν φέτος τα πρωταπριλιάτικα αστεία, από τον φόβο μήπως προκληθεί, εξαιτίας του Μπρέξιτ, πανικός αγορών στα καταστήματα» (April Fool’s jokes banned amid fear of panic buying over Brexit). Το άρθρο επικαλείται μαλιστα έναν αρχαίο νόμο του 1653.

Αυτό πράγματι ήταν μεταπρωταπριλιάτικο, αλλά πιο αστείο, φαρμακερά αστείον θα έλεγα, βρήκα τον τίτλο άρθρου στη Φαϊνάνσιαλ Τάιμς:

Ματαιώνεται η Πρωταπριλιά λόγω της τρέχουσας κατάστασης της πραγματικότητας

Και εδώ που τα λέμε, πράγματι, αν είναι τόσο παράλογη η πραγματικότητα που εξωφρενικές ειδήσεις γίνονται πιστευτές με ένα ανασήκωμα των ώμων, το περιθώριο για πρωταπριλιάτικα ψέματα στενεύει -όπως ίσως έχουμε διαπιστώσει από την άνθιση του βρίσκουν οι σατιρικοί και παρωδικοί ιστότοποι τύπου Onion/Κουλούρι αλλά και η συχνότητα με την οποία οι τρολοειδήσεις τους γίνονται πιστευτές και αναδημοσιεύονται από «κανονικά» μέσα ενημέρωσης.

Αυτό το είδαμε και με ένα πρωταπριλιάτικο που έκανε φέτος το left.gr, που φαντάστηκε επίσκεψη του Μαδούρο στην Αθήνα και συμμετοχή του στη συγκέντρωση που έχει προγραμματίσει ο ΣΥΡΙΖΑ για απόψε το βράδυ και το οποίο αναδημοσιεύτηκε κάμποσες φορές.

Advertisements

Μεταφράζεται το φιλότιμο σε άλλες γλώσσες;

Θα το έχετε ακούσει αμέτρητες φορές, πως το φιλότιμο είναι μια ελληνική λέξη που δεν μεταφράζεται σε καμιά άλλη γλώσσα.

Πολλοί συνεχίζοντας πάνω σε αυτή τη βάση υποστηρίζουν ότι η έννοια πλέον του φιλότιμου είναι χαρακτηριστικό της ιδιοσυστασίας του Έλληνα, ενώ κάποιοι υπονοούν εμμέσως μα σαφέστατα ότι οι άλλοι λαοί δεν έχουν στη γλώσσα τους αντίστοιχη λέξη διότι, απλούστατα, δεν έχουν φιλότιμο.

Μια και αναφέρουμε τη λέξη, να δούμε κι έναν ορισμό της, από το ΛΚΝ: η ιδιαίτερη, αυξημένη ευαισθησία, ως στοιχείο του χαρακτήρα κάποιου σε σχέση με την προσωπική τιμή, την αξιοπρέπειά του και γενικότερα με την εικόνα που σχηματίζουν οι άλλοι (η κοινωνία, το περιβάλλον) γι΄ αυτόν.

Σε ένα εξόχως φιλελληνικό βίντεο φτιαγμένο από ομογενείς στις ΗΠΑ, το φιλότιμο αναφέρεται ως το «μυστικό όπλο» των Ελλήνων. Όπως λέει το βίντεο,»Καμιά άλλη γλώσσα δεν διαθέτει μια λέξη για αυτόν τον μοναδικό ελληνικό όρο, ο οποίος θεωρείται ένα σύνθετο πλήθος αξιών που είναι δύσκολο να οριστούν (No other language has a word for this unique Greek term. It is considered a complex constellation of values that is difficult to define).

Το φιλελληνικό βίντεο γράφει το φιλότιμο στα αγγλικά ως philotimo, όπως συνηθίζεται στα ελληνικά δάνεια, αλλά στα αρχαία ελληνικά η λέξη «φιλοτιμία» και το επίθετο «φιλότιμος» (οι αρχαίοι δεν είχαν το ουσιαστικό «φιλότιμο») είχε αρχικά αρνητική έννοια, αφού σήμαινε την υπερβολική δίψα για τιμή, την κακώς εννοούμενη φιλοδοξία. Βέβαια, δεν άργησε να πάρει και θετική σημασία. Πάντως, η άλλη ελληνική λέξη από φ που έχει πρόσφατα περάσει στα αγγλικά, εννοώ τη λέξη fakelaki, μεταγράφηκε με f-.

Πρόσφατα, πάλι, σε ιστότοπο συμφερόντων Μαρινάκη γράφτηκε άρθρο για τις «δύο ελληνικές λέξεις που δεν μπορούν να μεταφραστούν σε καμιά γλώσσα«. Η πρώτη είναι φυσικά το φιλότιμο, ενώ η άλλη είναι… το κέφι -ο συντάκτης παραλείπει να επισημάνει πως η λέξη αυτή δεν έχει ελληνική αρχή. Και πριν απο μερικά χρόνια, ο Γ. Καρατζαφέρης, τότε που συγκυβερνούσε τη χώρα, ειχε αποφανθεί ότι εμείς στη γλώσσα μας, την πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου, έχουμε κάποιες λέξεις που δεν τις έχουν στο λεξιλόγιό τους [οι Ευρωπαίοι], όπως «μπέσα» και «φιλότιμο». Ελληνική λέξη ειναι βέβαια η μπέσα, αλλά αλβανικής προέλευσης.

Αλλά ας αφήσουμε την μπέσα και το κέφι και ας περιοριστούμε στον κοινό παρονομαστή, το φιλότιμο. Ισχύει άραγε ο ισχυρισμός ότι «σε καμιά γλώσσα του κόσμου δεν μεταφράζεται» το φιλότιμο;

Προσωπικά διαφωνώ με τον όρο «μεταφράζεται». Θα έλεγα πως ο ισχυρισμός έτσι που είναι διατυπωμένος ασφαλώς δεν ισχύει. Το φιλότιμο, όπως και οποιαδήποτε άλλη ελληνική λέξη, καθώς και οποιαδήποτε λέξη οποιασδήποτε γλώσσας του κόσμου, ασφαλώς μεταφράζεται σε ξένες γλώσσες. Αυτό που εννοείται μάλλον είναι πως δεν μπορεί εύκολα να αποδοθεί μονολεκτικά σε άλλες γλώσσες ή ίσως «δεν μεταφράζεται με απόλυτη ακρίβεια» σε άλλες γλώσσες.

Είναι το φιλότιμο ελλαδική λέξη;

Το άρθρο αυτό του πατέρα μου, του Δημ. Σαραντάκου, δημοσιεύεται σήμερα, 9 Αυγούστου 2011, στην εφημερίδα Εμπρός της Μυτιλήνης.

Προσέξτε αγαπητοί αναγνώστες, δεν αναρωτιέμαι αν το φιλότιμο είναι ελληνική, αλλά ελλαδική λέξη. Γιατί, για την ελληνική προέλευσή της δεν υπάρχει αμφιβολία ή αντίρρηση. Διαθέτει υπερδισχιλιετείς περγαμηνές, μια που τη βρίσκουμε ήδη στην κλασική αρχαιότητα. Αυτό που με στεναχωρεί και με εξοργίζει είναι πως το φιλότιμο, όχι σα λέξη, αλλά σαν έννοια, είναι ανύπαρκτο στη σημερινή ελληνική πολιτική πραγματικότητα.

Ανέκαθεν καμάρωνα πως οι Κύπριοι, που είναι κι αυτοί Έλληνες και, μάλιστα, πιο ανατολίτες από εμάς τους Ελλαδίτες, έχουν φτιάξει ένα υποδειγματικό κράτος, όπου οι νόμοι τηρούνται και είναι σεβαστοί και όπου η προκοπή είναι εμφανής. Μου κακοφάνηκε λοιπόν πολύ όταν έμαθα για την πολύνεκρη έκρηξη και τα όσα επακολούθησαν. Δεν ταίριαζαν με την εικόνα που είχα σχηματίσει. Μια εξήγηση που θα την αποδεχόμουνα είναι πως η κυβέρνηση Χριστόφια τα έχει μπλέξει, προσπαθώντας να συνδυάσει την αντιιμπεριαλιστική πολιτική του Μακαρίου και του Τάσου Παπαδόπουλου με τη σημερινή πραγματικότητα. Έτσι, δε μπορώ να αξιολογήσω ποιες και πόσες από τις παραιτήσεις σημαινόντων παραγόντων έγιναν για λόγους ευθιξίας, δηλαδή από φιλότιμο, και πόσες για λόγους σκοπιμότητας ή για άλλες ανομολόγητες αιτίες.

Το γεγονός πάντως είναι πως έγιναν πολλές παραιτήσεις. Και θα μου πείτε εντάξει, οι Κύπριοι είναι Έλληνες και συνεπώς έχουνε φιλότιμο. Αλλά και στην Αγγλία, που δεν την κατοικούνε Έλληνες, τώρα που ξέσπασε το σκάνδαλο των υποκλοπών και αποκαλύφθηκε ο σκοτεινός ρόλος του Μέρντοχ κι εκείνης της κοκκινομάλλας καρακάξας, ακολούθησαν τουλάχιστον δέκα παραιτήσεις εμπλεκομένων, γιατί είχαν το φιλότιμο να παραδεχτούν τις ευθύνες τους.