Το «Βουγγάρι» (Γιώργος Ιωάννου)

Διαλεξα για σήμερα ένα μεγαλούτσικο διήγημα του αγαπημενου μου Γιώργου Ιωάννου, από τη συλλογή του «Η μόνη κληρονομιά» (1974). Βουγγάρι είναι λέξη παιδιόπλαστη για το φεγγάρι.

Το διήγημα το είχα ανεβάσει παλιότερα στον παλιό μου ιστότοπο, αξίζει πιστεύω μια δεύτερη δημοσίευση.

Μια και εδώ λεξιλογούμε, σημειώνω δυο-τρεις λέξεις που ίσως είναι άγνωστες στους νότιολλαδίτες (τις δυο πρώτες θα τις ξέρουν οι περισσότεροι):

τσούσκες : οι κόκκινες καυτερές πιπερίτσες

τσιγέρι ή τζιέρι: το συκώτι.

μπαρδάκι: το σταμνάκι του νερού· αλλά και κύπελλο με χερούλι. Η λέξη (από τουρκ. bardak) δεν είναι υποκοριστικό, δεν υπάρχει «μπαρδί».

 

«Το Βουγγάρι»

Ώσπου να μάθουμε πως οι Γερμανοί είχαν κρεμάσει τον άντρα της, κατέφθασε η ίδια απ’ τη Φλώρινα με τη μικρή στην αγκαλιά και μες στα μαύρα. Γέμισε ξαφνικά το σπίτι θρήνους και σκληρές περιγραφές. Ήταν βλάχα κι έλεγε πολλά, χωρίς να παίρνει ανάσα, όπως μιλούν όλες οι ρουμανόβλαχες. Μας είπε γενικά κι ύστερα λεπτομέρειες πώς τον έπιασαν, πώς τον πέρασαν αμέσως στρατοδικείο και πώς τον κρέμασαν στο χώρο της μεγάλης στρατώνας την άλλη μέρα πρωί πρωί μαζί με άλλους δέκα.

Τρία στιγμιότυπα από το Μακεδονικό Μέτωπο

Δρόμος κοντά στη Φλώρινα, από φωτογραφία Αμερικάνων εθελοντών νοσοκόμων

Λέγοντας Μακεδονικό Μέτωπο εννοώ το μέτωπο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Μακεδονία από το 1915 έως το 1918. Αν και η Ελλάδα δεν είχε ακόμα μπει στον πόλεμο, ο πόλεμος είχε μπει στην Ελλάδα: πολλές από τις μάχες έγιναν σε ελληνικό έδαφος και τα μετόπισθεν της Αντάντ ήταν η Θεσσαλονίκη με το περίφημο περιχαρακωμένο της στρατόπεδο.

Θα δώσω σύντομα την ιστορία του μετώπου. Τον Σεπτέμβριο του 1915, ύστερα από σκληρό παζάρι, η Βουλγαρία αποφασίζει να μπει στον πόλεμο με τις Κεντρικές δυνάμεις (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Τουρκία). Αμέσως η πλάστιγγα στα Βαλκάνια γέρνει με τη μεριά των Κεντρικών: η θέση των Σέρβων γίνεται απελπιστική. Η Ελλάδα είχε αμυντική συνθήκη με τη Σερβία, άρα έπρεπε κι αυτή να μπει στον πόλεμο. Ο Βενιζέλος, που είναι οπαδός της εξόδου στον πόλεμο, εξαναγκάζεται σε παραίτηση, αλλά τις τελευταίες ώρες της πρωθυπουργίας του αγγλογαλλικά στρατεύματα αποβιβάζονται στη Θεσσαλονίκη (με άδειά του ή χωρίς, οι γνώμες διίστανται). Η νέα ελληνική κυβέρνηση αρνείται να βοηθήσει τη Σερβία, με το πρόσχημα ή επιχείρημα ότι ο πόλεμος δεν είναι βαλκανικός αλλά πανευρωπαϊκός, όμως κάνει την ανάγκη φιλοτιμία και ανέχεται την αγγλογαλλική παρουσία στη Θεσσαλονίκη.

Ωστόσο, οι δυνάμεις της Αντάντ είναι απαράσκευες και μικρές κι έτσι ελάχιστη βοήθεια στους Σέρβους θα καταφέρουν να προσφέρουν. Έχοντας να πολεμήσουν σε δυο μέτωπα, οι Σέρβοι μοιραία καταρρέουν. Ο κύριος όγκος του στρατού τους επιλέγει να περάσει μέσα από την Αλβανία υπό εφιαλτικές συνθήκες, και όσοι δεν άφησαν τα κόκαλά τους μέσα στο χιόνι από τις αρρώστιες και τις επιθέσεις ατάκτων φτάνουν τελικά στις ακτές της Αδριατικής και με γαλλικά πλοία περνάνε κυρίως στην Κέρκυρα, η οποία για ένα διάστημα μετατρέπεται σε πρωτεύουσα της κατακτημένης Σερβίας, και εκεί μεταφέρεται και η Βουλή (Σκουπτσίνα). Πολλοί Σέρβοι, ήδη άρρωστοι και ταλαιπωρημένοι, πεθαίνουν στο νησάκι Βίδο. Τελικά όμως τα σερβικά στρατεύματα ανασυγκροτούνται, αναλαμβάνουν δυνάμεις και ξαναπερνούν (υποθέτω δια θαλάσσης) στη Θεσσαλονίκη για να συνεχίσουν τον πόλεμο.