Να κεράσει ένα κεράσι;

Σε προηγούμενο σημείωμα μιλήσαμε για τα φρούτα γενικώς, οπότε τώρα ταιριάζει να περάσουμε στο ειδικό, στην εξέταση επιμέρους φρούτων. Και αφού είναι η εποχή τους, ξεκινάω από ένα φρούτο που μ’ αρέσει πολύ, το κεράσι, αν και φέτος καλά και φτηνά κεράσια δεν έχω ακόμα βρει. Όσο ήμουνα στην Ελλάδα, στο τέλος του Μάη, έβρισκα ή κάτι ωραία αλλά ακριβά ή κάτι κακομοιριασμένα (δεν θα πω από ποια περιοχή, να μην έχουμε παρεξηγήσεις) που κάναν δυόμισι το κιλό. Ίσως τώρα να έφτιαξε η κατάσταση, αλλά εδώ που βρίσκομαι τώρα τα κεράσια πάνε από εξάρι και πάνω –αν και είναι πολύ καλά, γαλλικά. Τέλος πάντων, το κεράσι ποτέ δεν ήταν πολύ φτηνό φρούτο.

Η λέξη κεράσι έχει αρχαία ελληνική προέλευση, από το ελληνιστικό κεράσιον, υποκοριστικό του κέρασος, που σήμαινε την κερασιά. Το δέντρο φαίνεται πως ήρθε από τη Μικρασία, αν σκεφτούμε και το τοπωνύμιο Κερασούς, οπότε η ελληνική λέξη θα είναι δάνειο από κάποια μικρασιατική γλώσσα, πανάρχαιο μάλιστα.

Στη Ρώμη, την καλλιεργούμενη κερασιά την έφερε από τον Πόντο ο Λούκουλλος  και ονομάστηκε cerasus. Ο καρπός της κερασιάς, το κεράσι, ονομάστηκε cerasium, στα μεταγενέστερα λατινικά ceresium, και στα λαϊκά λατινικά ο τύπος του πληθυντικού ceresia θεωρήθηκε εσφαλμένα ως ενικός θηλυκού γένους. Από αυτόν παράγεται το γαλλικό cerise και το αγγλονορμανδικό cherise, και επειδή η κατάληξη θεωρήθηκε κατά λάθος ότι δηλώνει πληθυντικό, στα αγγλικά το τελικό –s εξέπεσε κι έχουμε το μεσαιωνικό αγγλικό chery, σημερινό cherry,  που σημαίνει κεράσι. Μέσω των λατινικών πέρασε η λέξη στις πιο πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες (ή και όχι μέσω των λατινικών, π.χ. κιράζ στα τούρκικα,) και από τα αγγλικά επανήλθε ως αντιδάνειο το τσέρι, που είναι σύντμηση του cherry brandy. Να σημειωθεί ότι το σέρι (sherry) είναι και αυτό αγγλικής προελεύσεως και ηδύποτο, αλλά ετυμολογικά δεν έχει καμιά σχέση με το τσέρι, αφού πήρε την ονομασία του από την ισπανική πόλη Xeres απ’ όπου το προμηθεύονταν οι Άγγλοι. Αντιδάνειο και από κεράσια, αλλά λιγότερο διαδομένο είναι το γερμανικό κιρς.

Τι εστί βερίκοκο;

[Το σημείωμα αυτό είχα ξεκινήσει να το γράφω πριν από καμιά εικοσαριά μέρες, αλλά τώρα μόνο αξιώθηκα να το τελειώσω. Έτσι η πρώτη παράγραφος βγήκε κάπως ανεπίκαιρη, αλλά σας παρακαλώ να το παραβλέψετε διότι βαριόμουν να την αλλάξω]

Αγόρασα από τον μανάβη τα πρώτα βερίκοκα της χρονιάς· είναι από τα φρούτα που μ’ αρέσουν, όπως και τα περισσότερα απ’ αυτά που βγαίνουν στην αρχή του καλοκαιριού, τα κεράσια, οι φράουλες, τα διάφορα μούρα, ακόμα και τα περιφρονημένα μούσμουλα.

Αλλά, ας δούμε τι εστί βερίκοκο. Και ξεκινάω μ’ ένα πρόχειρο κουίζ. Ποια είναι η απώτερη καταγωγή της λέξης βερίκοκο; Ελληνική, λατινική, αραβική, ινδική ή άλλη; Αν υποθέσατε καταγωγή από την Ανατολή, λυπάμαι αλλά πέσατε έξω. Το φρούτο από την Ανατολή μάς ήρθε, η λέξη που το περιγράφει όχι, τουλάχιστον όχι η λέξη ‘βερίκοκο’. Το βερίκοκο είναι λέξη που έχει περάσει από σαράντα κύματα.

Η σημερινή του επιστημονική ονομασία, στα λατινικά, είναι Prunus armeniaca, παναπεί ‘αρμένικο δαμάσκηνο’ αλλά δεν είναι ούτε δαμάσκηνο ούτε αρμένικο. Οι εγκυκλοπαίδειες λένε πως πατρίδα του ήταν η Κίνα, αλλά είναι γεγονός πως οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι το γνώρισαν (από τις εκστρατείες του Μεγαλέξαντρου ή από τον Λούκουλλο) σαν είδος εισαγόμενο από την Αρμενία κι έτσι τα βερίκοκα τα είπαν armeniaca, αρμενιακά. Κι επειδή το βερίκοκο ωριμάζει νωρίτερα από άλλα παρόμοια φρούτα σαν το ροδάκινο, το είπαν praecoquium, πρώιμο. Η λέξη πέρασε και στα ελληνικά και οι δυο ονομασίες συνυπήρξαν για καιρό, αρμενιακά και πραικόκια (που το γράψαν και με δύο κάπα, πραικόκκια, παρετυμολογία με το κόκκος, που βαστάει ακόμα).