Ερωτήσεις και απαντήσεις, νούμερο πέντε

Νούμερο πέντε, επειδή δεν είναι το πρώτο άρθρο της κατηγορίας αυτής, αν και βέβαια πάει αρκετός καιρός από το προηγούμενο αντίστοιχο.

Στις στήλες των χρονογραφημάτων, αν υπάρχουν ακόμα χρονογραφήματα σε εφημερίδες, όσες εφημερίδες υπάρχουν ακόμα, συνέβαινε πότε πότε ο χρονογράφος να δημοσιεύει μία ή περισσότερες επιστολές αναγνωστών, άλλοτε σχολιάζοντας κι ο ίδιος κι άλλοτε παραχωρώντας ολόκληρο τον χώρο της στήλης στους αναγνώστες του. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος στα Νέα έβαζε στα χρονογραφήματα αυτά τον τίτλο «Απ’ όσα μου γράφουν». Τέτοια άρθρα, πέρα από την επικοινωνία, έδιναν στον συντάκτη μιαν ανάπαυλα, διότι είναι μεγάλη καταδίκη να πρέπει να γράφεις κάθε μέρα τις εξακόσιες, οχτακόσιες ή χίλιες λέξεις για να γεμίσεις τη στήλη σου.

Εμείς εδώ δεν είμαστε εφημερίδα και δεν γράφουμε χρονογράφημα, όμως έχουμε κάθε μέρα καινούργιο άρθρο (εντάξει, κάποτε επαναλαμβάνουμε παλιά άρθρα, αλλά με μέτρο). Βέβαια, τη γνώμη σας την εκφράζετε στα σχόλια, δημόσια.

Συχνά συμβαίνει όμως να μου κάνουν ερωτήσεις, για γλωσσικά κυρίως θέματα, είτε γνωστοί είτε άγνωστοι, άλλοτε με ηλεμήνυμα (email που λέει ο κ. Μπαμπινιώτης) κι άλλοτε στο Φέισμπουκ. Όταν μπορώ απαντάω, όπως μπορώ, αν και μερικές φορές δεν προλαβαίνω να το κοιτάξω σε βάθος το θέμα. Μια φορά στο τόσο, κρατάω σε ένα αρχείο την ερώτηση και την απάντηση, μήπως και έχει ενδιαφέρον να ξαναδώ το θέμα ή να το αναπτύξω σε άρθρο στο ιστολόγιο, όπως έχω κάνει όχι λίγες φορές.

Πριν από χρόνια σκέφτηκα ότι θα ήταν ωραίο να βλέπουν κι άλλοι την απάντηση, όχι για να μάθουν αλλά κυρίως γιατί μπορεί να έχουν κάτι να προσθέσουν, κι έτσι βάλαμε τον Ιούνιο του 2015 ένα τέτοιο άρθρο, με ερωτήσεις που μου είχαν γίνει και με τις αντίστοιχες απαντήσεις, και μερικούς μήνες αργότερα ένα ακόμα. Το τρίτο άρθρο της σειράς αυτής το έβαλα το 2017, το τέταρτο το 2019 και σήμερα βάζω το πέμπτο άρθρο της κατηγορίας, διότι έχουν μαζευτεί αρκετές ερωτήσεις ίσως και για δύο άρθρα.

Παρουσιάζω λοιπόν 15 ερωτήσεις που μου έγιναν, μαζί με τις απαντήσεις, που εδώ τις έχω ενδεχομένως αναπτύξει κάπως περισσότερο.

Κάθε διαφωνία, συμπλήρωση ή άλλο σχόλιο είναι ευπρόσδεκτα.

* Καλησπέρα, κύριε Σαραντάκο! Συγνώμη που ενοχλώ καλοκαιριάτικα με γλωσσικές ερωτήσεις, αλλά θέλω τη βοήθειά σας! Πρώτη φορά χρειάστηκε να γράψω κάτι που λέω συχνά: τη φράση «ότι κι ότι» (θέλω να τη βάλω σε μια μετάφραση). Όπως έλεγε κείνη η διαφήμιση «δεν είναι ότι κι ότι, είναι φαρίνα γιώτη». Και κατάλαβα ότι δεν ξέρω πώς γράφεται. Δηλαδή πρέπει να γραφτεί «ότι κι ότι» ή «ό,τι κι ό,τι» ή «ότι κι ό,τι»; Έψαξα στο ίντερνετ, αλλά τζίφος! Ελπίζω να ξέρετε εσείς! Ευχαριστώ!

Καλησπέρα αγαπητέ.

Είναι «ό,τι κι ό,τι», αναφορικό και στις δυο περιπτώσεις. Το έχει το ΛΚΝ αλλά ίσως δεν βγαίνει στην αναζήτηση.

Και βέβαια η συχνή τελευταία έκφραση «ό,τι να’ναι» με το αναφορικό «ό,τι» γράφεται, άσχετο αν στο διαδίκτυο ελάχιστοι τηρούν τη διάκριση ανάμεσα σε «ό,τι» και «ότι».

* Καλησπέρα. Ένας Άγγλος που γνωρίσαμε μας εκανε 2 ερωτήσεις. Πώς μεταφράζεται η λέξη frustration στα ελληνικά και πώς μεταφράζεται η λέξη οιονεί στα αγγλικά.

Γεια σου, χαθήκαμε. Η frustration είναι από τις πιο δυσκολομετάφραστες λέξεις γι’ αυτό και πολλοί συνάδελφοί μου όταν περιγράφανε πώς νιώθουν στο Λουξεμβούργο έλεγαν ‘φρούστρα’. Κάποτε θα πεις ματαίωση, άλλοτε θα πεις διάψευση ή απογοήτευση, αλλά η πικρή αλήθεια ειναι πως δεν έχουμε μονολεκτική καλή απόδοση για όλα τα συμφραζόμενα.

Το οιονεί στα αγγλικά είναι quasi -λατινικό είναι βέβαια.

Advertisement

Αλαλούμ

Δεν κάνω σχόλιο για την κυβερνητική πολιτική, ούτε διαφημίζω ετεροχρονισμένα την ταινία του αξέχαστου Χάρρυ Κλυνν, παρά την εικόνα που συνοδεύει το άρθρο. Όχι, δεν είναι επίκαιρο το άρθρο μου, αντίθετα είναι όσο πιο ανεπίκαιρο θα μπορούσε να γίνει, αφού επιστρέφει και ανακεφαλαιώνει μια συζήτηση που είχε γίνει στο ιστολόγιο πριν από… δέκα χρόνια, τον Οκτώβριο του 2009.

Η συζήτηση αυτή είχε γίνει στο περιθώριο άλλου άρθρου, δηλαδή στα σχόλια (από το σχόλιο 53 και πέρα, σποραδικά) και αν ανατρέξετε θα δείτε πως πήραν μέρος φίλοι που εξακολουθούν να σχολιάζουν και σήμερα, καθώς και κάποιοι που έχουν σταματήσει -αλλά, ενώ η συζήτηση έβγαλε συμπεράσματα που τα θεωρώ αξιόλογα (και, κατά τη γνώμη μου, πειστικά) σχετικά με την ετυμολογία της λέξης «αλαλούμ», τα συμπεράσματα αυτά έμειναν θαμμένα στα σχόλια, διότι δέκα χρόνια τώρα αμέλησα να γράψω ένα ανακεφαλαιωτικό άρθρο, αν και σποραδικά, σε άρθρα του ιστολογίου και σε ομιλίες μου, έχω αναφερθεί στην ετυμολογία της λέξης αλαλούμ.

Οπότε, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να γράψω αυτό το ανακεφαλαιωτικό άρθρο.

Σύμφωνα με τα λεξικά, αλαλούμ είναι «Η κατάσταση κατά την οποία μια ομάδα ανθρώπων βρίσκεται σε σύγχυση, αναστάτωση, συχνά ως αποτέλεσμα ανεπαρκούς ενημέρωσης, αντικρουόμενων πληροφοριών ή έλλειψης οργάνωσης». Δίνω τον (κάπως φλύαρο αλλά σωστό κτγμ) ορισμό του ΜΗΛΝΕΓ, το οποίο δίνει ως συνώνυμα τις λέξεις κομφούζιο και χάος. Παραδείγματα χρήσης είναι ίσως περιττά αφού η λέξη είναι απολύτως ζωντανή -αλλά ας δώσουμε ένα: Απίστευτο αλαλούμ επικρατεί στο αεροδρόμιο εξαιτίας της απεργίας των ιπτάμενων φροντιστών (πάλι από ΜΗΛΝΕΓ).

Το ετυμολογικό λεξικό του Μπαμπινιώτη αναφέρει ότι έχουν προταθεί τρεις απόψεις για την προέλευση της περίεργης αυτής λέξης: 1. Από το αραβικό επιφώνημα ulalum, με αφομοιωση του u προς το επόμενο α, 2. από τη φράση άλλα άλλων, κατ επίδραση του συνώνυμου [;;] γιουσουρούμ, 3. Από παιδικά παιχνίδια και τραγούδια.

Από τις εκδοχές αυτές το λεξικό θεωρεί επικρατέστερη την πρώτη, του αραβικού επιφωνήματος. Το ΛΚΝ αναφέρει μόνο αυτή την εκδοχή, με επιφύλαξη («ίσως»).

Περιέργως κανένα από τα δύο λεξικά δεν μας λέει τι είδους επιφώνημα είναι το αραβικό ulalum -είναι επιφώνημα χαράς; πόνου; αγανάκτησης; Μας αφήνουν στο σκοτάδι. Αλλά ας το προσπεράσουμε αυτό. Υπάρχει βέβαια και το ποίημα Ulalume του Πόου και το Ουλαλούμ του δικού μας Σκαρίμπα, που το έχει μελοποιήσει ο Άσιμος, αλλά δεν νομίζω πως θα μας φωτίσουν ως προς την ετυμολογία του αλαλούμ.

Χοιρινά μεζεδάκια

Ο τίτλος του σαββατιάτικου πολυσυλλεκτικού μας άρθρου αναφέρεται βέβαια στη συζήτηση που έγινε για το χάπενινγκ σκατοψυχιάς που διοργανώνουν αύριο (ελπίζω να βρέχει) οι ακροδεξιοί Ενωμένοι Μακεδόνες στα Διαβατά, έξω από τη δομή των προσφύγων, με χοιρινό και αλκοόλ.

Το θέμα το συζητήσαμε όμως μεσοβδόμαδα, δεν θα το ξανασυζητήσω σήμερα -απλώς πήρα από εκεί τον τίτλο του άρθρου.

Πάντως, στη συζήτηση που έγινε με αφορμή το μπάρμπεκιου των γουρουνιών, ανάμεσα στα χοιρινά παρεισέφρησε και μια καραβίδα, μπογδανοκαραβίδα για την ακρίβεια. (Για τους νεοφερμένους: καραβίδα ονομάζουμε στο ιστολόγιο μια σύντομη πρόταση που περιέχει πολλά πραγματολογικά λάθη).

Ο νομάρχης Ημιμαθείας, όπως τον είχα αποκαλέσει παλιότερα, θέλοντας να ειρωνευτεί τις αντιδράσεις για το χάπενινγκ των γουρουνιών, έγραψε το τουίτ που βλέπετε στην εικόνα. Όπου βέβαια ο στίχος που παραθέτει δεν είναι έτσι [είναι: πατρίδα θρησκεία / σουβλάκι με πίτα…], και το κυριότερο δεν είναι στίχος του Σαββόπουλου, αλλά του Γιάννη Κακουλίδη και του Χάρρυ Κλυνν, από δίσκο του τελευταίου.

Και επί της ουσίας βέβαια, ο στίχος θα ταίριαζε μάλλον για να ειρωνευτεί τους ελλαδέμπορους που θέλουν να μαζευτούν και να ψήνουν πανσέτες έξω από τα παράθυρα των δυστυχισμένων και πεινασμένων.

Γεια χαραντάν και τα κουκιά μπαγλάν

Με ρώτησαν γιατί το λέμε έτσι και τι ρόλο παίζουν τα κουκιά. Έχω μια θεωρία, που δεν είναι πλήρης -οπότε με το σημερινό άρθρο ρίχνω μισοάδεια ελπίζοντας να πιάσω (πιο) γεμάτα.

Ο λόγος, για τον μάγκικο χαιρετισμό «Γεια χαραντάν και τα κουκιά μπαγλάν». Ας τον ακούσουμε:

Πρόκειται, σύμφωνα με το slang.gr, για «κλασικό μάγκικο χαιρετισμό». Το slang.gr προχωράει στην εξής ανάλυση:

Κλασικός μάγκικος χαιρετισμός, ο οποίος αναλύεται ως εξής:

1) Γειαχαραντάν (= γεια + χαρά + νταν): Το πολύ δημοφιλές «γεια χαρά» στην καθομιλουμένη, ευχή για υγεία και χαρά δηλαδή. Το «νταν» κατά 99,9 % αποτελεί μάγκικη προσθήκη άνευ ιδιαίτερης σημασίας, ούτως ώστε να κάνει ρίμα με το ακόλουθο «και τα κουκιά μπαγλάν». Εκτός εάν υπήρξε όντως κάποιος Μέγας Φιλέλλην μαγκίτης ονόματι Dan, στον οποίο απευθύνονται οι χρήστες της φράσης από σεβασμό στο όνομά του.

2) και τα κουκιά μπαγλάν: αναφέρεται στο παίξιμο του κομπολογιού, στη χαρακτηριστική κίνηση δηλαδή, τινάγματος των χαντρών (=κουκιά) προς τα πίσω και τον χαρακτηριστικό ήχο που παράγεται.

Σημείωση: το (2) (και τα κουκιά μπαγλάν) δύναται να ακολουθεί και άλλη φράση πέρα του «γειαχαραντάν» αρκεί να παράγεται ρίμα.

Σε σχόλιο προστίθεται ότι το μπαγλάν πρέπει να προέρχεται από το τούρκικο bağlanmak = δεμένος.

Είναι μια θεωρία συνεκτική, γι’ αυτό και πειστική. Οι χάντρες του κομπολογιού όντως λέγονται και κουκιά ενώ από το ρήμα bağlamak προέρχεται και το δικό μας «μπαγλαρώνω».

Ωστόσο, έχω πολλές επιφυλάξεις για τη θεωρία αυτή, που νομίζω πως είναι χτισμένη πάνω στην εικόνα που έπλασε ο Χάρρυ Κλυνν στο απόσπασμα που είδαμε.

Γουδουπουρομεζεδάκια

Τ’ είν’ τούτο πάλι; Έχει σχέση με το κουκουρουκουκού Παλόμα ή με το προσωρινό αλλ’ ουδέν μονιμότερον όνομα της γειτονικής χώρας; Όχι, απλώς όπως οι περισσότεροι από εσάς, αν είστε ενεργοί διαδικτυακά, τις τελευταίες μέρες έχω κατακλυστεί από αλλεπάλληλα ηλεμηνύματα (μέιλ που τα λέμε στο χωριό) που μου υπενθυμίζουν ότι όπου νάναι αρχίζει να ισχύει ο GDPR, ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Δεδομενων, της ΕΕ, κι έτσι θα πρέπει να κλικάρω σε κάποιο λινκ και να παω σε κάποια σελίδα αν θελω να συνεχίσω να παίρνω ειδοποιήσεις και ηλεμηνύματα από τον ιστότοπο.

Οπότε, από το GDPR έπλασα το Γουδουπουρού, διότι το ΓουΚουΠουΔου, που είναι το ελληνικό ακρώνυμο δεν το χρησιμοποιεί σχεδον κανένας, κι έπειτα το κόλλησα στα μεζεδάκια.

Από αυτή τη γουδουπουροπλημμύρα, προς το παρόν σε ελάχιστα μηνύματα έχω απαντήσει, διότι βαριέμαι -αν και ομολογώ πως ένας μουσικός ιστότοπος με έπεισε να απαντήσω, επειδή μου άρεσε το μήνυμα:

Κι αν είναι η αρχή στην κατηφόρα,
η πιο μεγάλη ώρα είναι τώρα
(στίχοι, μουσική: Άκης Πάνου)Χ, είναι ίσως η ώρα να πούμε το οριστικό αντίο. Λόγω του νέου Κανονισμού (GDPR), δε θα σου ξαναστείλουμε newsletter, εκτός κι αν πατήσεις το παρακάτω κουμπί.

Από την άλλη, δεν καταλαβαίνω το εξής. Πήρα από τη lifo.gr το εξής γουδουπουρομήνυμα:

Στη Lifo επιθυμούμε να κρατήσουμε επαφή μαζί σας ώστε να σας ενημερώνουμε για την ύλη του δικτυακού μας τόπου μέσω του newsletter μας.

Σύμφωνα με τις απαιτήσεις της νέας νομοθεσίας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, σας στέλνουμε αυτό το e–mail, για να σας δώσουμε την ευκαιρία να μας το δηλώσετε ρητά, αν θέλετε κι εσείς να επικοινωνούμε μαζί σας για τους παραπάνω σκοπούς.

Αν μας απαντήσετε ότι δεν επιθυμείτε την επικοινωνία μαζί μας, τότε θα σας αφαιρέσουμε από τη λίστα μας και δε θα λαμβάνετε τέτοιες ενημερώσεις.

ΝΑΙ – θέλω να συνεχίσω να λαμβάνω τα νέα σας 

ΟΧΙ – προτιμώ να μην λαμβάνω νέα σας

Η απορία μου είναι: αν δεν κάνω τίποτα, τι θα συμβεί; Θα συνεχίσω ή θα πάψω να παίρνω τα μέιλ τους; Δεν το προσδιορίζουν. Δεν θα κάνω λοιπόν τίποτα, για να δω τι θα γίνει.

Πάντως, ο κανονισμός τέθηκε σε ισχύ χτες, και την ώρα που γράφω αυτό το άρθρο μερικοί μεγάλοι εξωευρωπαϊκοί ειδησεογραφικοί ιστότοποι ειναι απρόσιτοι –παράδειγμα– και εμφανίζουν μηνύματα σαν κι αυτό που βλέπετε αριστερά.

* Αλλά το πολύ το γουδουπουρού το βαριέται και ο Γιούνκερ, οπότε προχωράω σε άλλα θέματα.

Στην Καθημερινή δημοσιεύτηκε άρθρο του Στ. Κασιμάτη για το όνομα της γειτονικής χώρας.

Καιρό έχω να συμφωνήσω (σε γενικές γραμμές, έστω) με άρθρο του συγκεκριμένου επιφυλλιδογράφου, αλλά σήμερα δεν μπαίνουμε σε θέματα ουσίας. Οπότε, ας γκρινιάξω για τον ορθογραφικό σουσουδισμό του, στην κατακλείδα του άρθρου:

Ολα αυτά, βέβαια, τα συζητούμε για sport, επειδή είναι Κυριακή και δεν ξέρω από ποδόσφαιρο. Διότι στο τέλος, όποτε και αν είναι αυτό το τέλος, όλοι Μακεδονία θα τη λέμε. Γι’ αυτό έχει σημασία ο συμβιβασμός, που ετοιμάζεται τώρα, να είναι δίκαιος.

Χάρρυ Κλυνν, κατά κόσμον Βασίλης Τριανταφυλλίδης (1940-2018)

Η θλιβερή είδηση του θανάτου του αγαπημένου Χάρρυ Κλυνν μαθεύτηκε χτες το μεσημέρι -τον μνημονέψατε βέβαια στα σχόλιά σας στο άρθρο της ημέρας, απο τα οποία αντλώ κάποιο υλικό εδώ, αλλά το ιστολόγιο αισθάνεται ότι χρωστάει ένα καθώς πρέπει μνημόσυνο στον κωμικό που συντρόφεψε τόσες γενιές και που εξέφρασε με τον καλύτερο τρόπο το πνεύμα της δεκαετίας του 80, αφού η χρυσή εποχή του είναι από λίγο πριν έως λίγο μετά τη δεκαετία αυτή, από το 1978 έως το 1992 ας πούμε -αν και με την οριοθέτηση αυτή ίσως τον αδικώ.

Ο Βασίλης Τριανταφυλλίδης γεννήθηκε στην Καλαμαριά το 1940 από φτωχή οικογένεια. Από πολύ νέος έδειξε ταλέντο μίμου και σε ηλικία 10 ετών, όπως αποκάλυψε αργότερα σε μια συνέντευξη που αξίζει να τη δείτε (εδώ, στο 2.04) πήρε το ψευδώνυμό του, όταν μιμήθηκε στην αυλή του δημοτικού σχολείου τα ξιφομαχικά κατορθώματα του Έρολ Φλυν -για κάποιο λογο, στις επευφημίες των συμμαθητών του, το «Φλυν» παραλλάχτηκε σε «Κλυν». Χάρη στον Γιώργο Οικονομίδη, κατέβηκε στην Αθήνα για σπουδές σε δραματική σχολή ενώ παράλληλα εμφανιζόταν σε αναψυκτήρια και κοσμικά κέντρα. Εικοσάχρονος πρωταγωνίστησε στην κωμική ταινία μικρού μήκους «Σύγχυσις«, ήδη με το ψευδώνυμό του, όπου ήδη δείχνει ότι ξέρει να δημιουργεί έναν τύπο. Οι περισσότεροι θα τον θυμούνται σε χαρακτηριστικούς δεύτερους ρόλους στις ταινίες Γάμος αλά ελληνικά και 201 Καναρίνια, και οι δυο του 1964.

Τότε έφυγε για την Αμερική, όπου έζησε και δούλεψε μια δεκαετία. Όπως γράφει ο φίλος Φώντας Τρούσσας, «καλλιτεχνικά ανδρώθηκε στην Αμερική, στα underground μαγαζιά της Νέας Υόρκης, του Σικάγου και του Μόντρεαλ, πέφτοντας μέσα στην ακμή της πάντα πολιτικά ανορθόδοξης stand-up comedy (στο καθοριστικό διάστημα για τα πάντα-όλα, από τα late sixties μέχρι και τα early seventies).
Οι βασικές του επιρροές δεν ήταν οι δικοί μας κωμικοί του ’50 και του ’60 (φυσικά), αλλά ο Lenny Bruce (που πιθανώς να τον είδε και ζωντανό), ο George Carlin και κυρίως και πάνω απ’ όλους ο μαύρος κωμικός και πολιτικο-κοινωνικός ακτιβιστής Dick Gregory. Από τον Gregory πήρε ο Χάρρυ Κλυνν το δούναι και λαβείν του μονολόγου, την επικοινωνία με το κοινό δηλαδή, και τον τρόπο μέσω του οποίου θα επιτυγχανόταν η λεκτική κορύφωση, που θα πυροδοτούσε και τη γενικότερη έκρηξη (του ακροατηρίου)«.

Ο Λάκης Λαζόπουλος και τα ακροδεξιά σκουπίδια

Το σημερινό μου θέμα το δανείζομαι από την Κανελόριζα, η οποία το εντόπισε και έκανε την αρχική έρευνα. Έχω άλλωστε ξαναγράψει ότι τηλεόραση δεν παρακολουθώ και πολύ, αν και τη συγκεκριμένη εκπομπή του Λάκη Λαζόπουλου θα την έβλεπα αν ήμουν στην Αθήνα μια και, σαν παιδί της γενιάς μου, έχω αδυναμία στον Χάρρυ Κλυνν παρ’ όλα όσα ακολούθησαν (και δεν πιστεύω ότι τα στερνά μπορούν να ακυρώσουν πάντοτε τα πρώτα) –άλλωστε, έψαξα και είδα αποσπάσματα της εκπομπής από το γιουτούμπι, όχι όμως το επίμαχο, το οποίο άλλωστε διαρκεί πολύ λίγο.

Αλλά πιθανότατα δεν ξέρετε σε ποιο πράγμα αναφέρομαι, οπότε καλύτερα να τα πω με τη σειρά. Λοιπόν, στην εκπομπή του στις 26 Οκτωβρίου 2010, ο Λάκης Λαζόπουλος, για να δείξει ίσως ότι αυτή η χώρα τρώει τα παιδιά της, εκφώνησε έναν κατάλογο επιφανών αρχαίων Ελλήνων που υποτίθεται ότι πέθαναν εξόριστοι. Μπορείτε κι εσείς να δείτε και να ακούσετε το στιγμιότυπο, αρκεί να πάτε στο 32.25 αυτού του βίντεο.