Μηνολόγιον Μαρτίου έτους 2023

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως, αλλά όχι πάντα, την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Να επισημάνω ότι δυο από τις μέρες του μήνα (23 και 29 Μαρτίου) τιμούν γεγονότα του οικογενειακού μας μικροκόσμου. (Και για να προλάβω ερωτήσεις, ο Χαράλαμπος Κανόνης ήταν γεωπόνος της Αγροτικής Τράπεζας και αδελφικός φίλος του παππού μου, που μαρτύρησε στη Χίο στις 29 Μαρτίου 1948, στα τριανταεννιά του χρόνια).

Τε  1	Ανακάλυψις της ραδιενεργείας υπό Ερρίκου Μπεκερέλ και γενέσιον Φρειδερίκου Σοπέν
Πε 2	Γενέσιον Αντωνίου Βιβάλντι
Πα  3	† Νικολάου Γκόγκολ
Σα 4	Γενέσιον Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη
Κυ 5	† Ούγου Τσάβες
Δε 6	Μιχαήλ Αγγέλου. Και του Κιλελέρ.
Τρ 7	Αριστοτέλους του Σταγειρίτου θανή
Τε  8	Παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων της γυναίκας
Πε  9	Αναξαγόρου του φιλοσόφου
Πα 10	† Γεωργίου Ζαμπέτα και Παγκόσμια ημέρα ασκαύλου
Σα 11	Ρωμαίου και Ιουλιέτας
Κυ 12	Άννας Φρανκ τελευτή εν τω στρατοπέδω και Σταύρου Κουγιουμτζή θανή
Δε 13	† Ίβο Άντριτς. Και λοκντάουν επέτειος.
Τρ 14	Κοίμησις Καρόλου Μαρξ και Στεφάνου Χώκινγκ του ηλεκτρόμυθου. Και ημέρα του πι.
Τε 15	Γενέσιον Αγγέλου Σικελιανού, του υψιπετούς
Πε 16	† Μοδέστου Μουσόργκσκι του μουσουργού
Πα 17	Του Εθνικού Θεάτρου
Σα 18	† Οδυσσέως Ελύτη
Κυ 19	Ταφή Ανδρέου Κάλβου  «είναι γλυκύς ο θάνατος μόνον όταν κοιμώμεθα εις την πατρίδα»
Δε 20	†Κοίμησις Ισαάκ Νεύτωνος
Τρ 21	Παγκόσμια ημέρα ποιήσεως αλλά και εαρινή ισημερία.
Τε 22	† Ιωάννη Βόλφγκανγκ Γκαίτε
Πε 23	Άχθου Αρούρη, του αγνώστου ποιητού
Πα 24	† Αδαμαντίου Κοραή. Και θανή Ιωάννη Ιατρού του Καλόψυχου.
Σα 25	Της Ελληνικής Επαναστάσεως
Κυ 26	† Λουδοβίκου φαν Μπετόβεν
Δε 27	Παγκόσμια ημέρα θεάτρου
Τρ 28	Δημώνακτος του φιλοσόφου
Τε 29	Μαρτύριον Χαραλάμπους Κανόνη εν Χίω
Πε 30	Νικολάου Μπελογιάννη και των συν αυτώ τυφεκισθέντων
Πα 31	Των εν Χίω υπό του Καραλή σφαγιασθέντων μυρίων

Ο Μάρτιος, όπως έχουμε ξαναπεί, ήταν αρχικά ο πρώτος μήνας του παλιού ρωμαϊκού ημερολογίου. Ήταν αφιερωμένος στον θεό Άρη (Mars), κάτι που ταίριαζε αφού τα χρόνια εκείνα οι εκστρατείες ξεκινούσαν την άνοιξη, και μάλιστα την πρώτη του Μάρτη γιόρταζαν το Armillustrum (Αρμιλούστριο) σε τέμενος του Άρη, γιορτή καθαγιασμού των όπλων.

Η ελληνική λοιπόν ονομασία του τρίτου μήνα της χρονιάς είναι δάνειο από τα λατινικά, όπως άλλωστε και όλα τα ονόματα των μηνών. Για να αναφέρουμε την άχρηστη πληροφορία της ημέρας, ο Μάρτιος είναι ένας από τους τρεις μήνες του χρόνου που η τουρκική του ονομασία είναι επίσης δάνειο από τα λατινικά, Mart (οι άλλοι δυο: Mayιs και Ağustos). Στα αγγλικά, το όνομα του μήνα, March, συμπίπτει με τη λέξη march που σημαίνει πορεία/εμβατήριο (μαρς) αλλά πρόκειται για απλή σύμπτωση -δεν υπάρχει ετυμολογική συγγένεια. Σύμφωνα δε με το γνωστό ανέκδοτο, στα λαρσινά ο Μάρτιος είναι επίσης Μαρτς, όπως στα αγγλικά.

Μηνολόγιον Μαρτίου έτους 2022

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως, αλλά όχι πάντα, την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Να επισημάνω ότι δυο από τις μέρες του μήνα (23 και 29 Μαρτίου) τιμούν γεγονότα του οικογενειακού μας μικροκόσμου. (Και για να προλάβω ερωτήσεις, ο Χαράλαμπος Κανόνης ήταν γεωπόνος της Αγροτικής Τράπεζας και αδελφικός φίλος του παππού μου, που μαρτύρησε στη Χίο στις 29 Μαρτίου 1948, στα τριανταεννιά του χρόνια).

Τρ  1	Ανακάλυψις της ραδιενεργείας υπό Ερρίκου Μπεκερέλ και θανή Φαίδωνος Γεωργίτση
Τε 2	Γενέσιον Αντωνίου Βιβάλντι
Πε  3	† Νικολάου Γκόγκολ
Πα 4	Γενέσιον Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη
Σα 5	† Ούγου Τσάβες
Κυ 6	Μιχαήλ Αγγέλου. Και του Κιλελέρ.
Δε 7	Αριστοτέλους του Σταγειρίτου θανή
Τρ  8	Παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων της γυναίκας
Τε  9	Αναξαγόρου του φιλοσόφου
Πε 10	† Γεωργίου Ζαμπέτα και Παγκόσμια ημέρα ασκαύλου
Πα 11	Ρωμαίου και Ιουλιέτας
Σα 12	Άννας Φρανκ τελευτή εν τω στρατοπέδω και Σταύρου Κουγιουμτζή θανή
Κυ 13	† Ίβο Άντριτς. Και λοκντάουν επέτειος.
Δε 14	Κοίμησις Καρόλου Μαρξ και Στεφάνου Χώκινγκ του ηλεκτρόμυθου. Και ημέρα του πι.
Τρ 15	Γενέσιον Αγγέλου Σικελιανού, του υψιπετούς
Τε 16	† Μοδέστου Μουσόργκσκι του μουσουργού
Πε 17	Του Εθνικού Θεάτρου
Πα 18	† Οδυσσέως Ελύτη
Σα 19	Ταφή Ανδρέου Κάλβου  «είναι γλυκύς ο θάνατος μόνον όταν κοιμώμεθα εις την πατρίδα»
Κυ 20	†Κοίμησις Ισαάκ Νεύτωνος
Δε 21	Παγκόσμια ημέρα ποιήσεως αλλά και εαρινή ισημερία.
Τρ 22	† Ιωάννη Βόλφγκανγκ Γκαίτε
Τε 23	Άχθου Αρούρη, του αγνώστου ποιητού
Πε 24	† Αδαμαντίου Κοραή
Πα 25	Της Ελληνικής Επαναστάσεως
Σα 26	† Λουδοβίκου φαν Μπετόβεν
Κυ 27	Παγκόσμια ημέρα θεάτρου
Δε 28	Δημώνακτος του φιλοσόφου
Τρ 29	Μαρτύριον Χαραλάμπους Κανόνη εν Χίω
Τε 30	Νικολάου Μπελογιάννη και των συν αυτώ τυφεκισθέντων
Πε 31	Των εν Χίω υπό του Καραλή σφαγιασθέντων μυρίων

Ο Μάρτιος, όπως έχουμε ξαναπεί, ήταν αρχικά ο πρώτος μήνας του παλιού ρωμαϊκού ημερολογίου. Ήταν αφιερωμένος στον θεό Άρη (Mars), κάτι που ταίριαζε αφού τα χρόνια εκείνα οι εκστρατείες ξεκινούσαν την άνοιξη, και μάλιστα την πρώτη του Μάρτη γιόρταζαν το Armillustrum (Αρμιλούστριο) σε τέμενος του Άρη, γιορτή καθαγιασμού των όπλων.

Η ελληνική λοιπόν ονομασία του τρίτου μήνα της χρονιάς είναι δάνειο από τα λατινικά, όπως άλλωστε και όλα τα ονόματα των μηνών. Για να αναφέρουμε την άχρηστη πληροφορία της ημέρας, ο Μάρτιος είναι ένας από τους τρεις μήνες του χρόνου που η τουρκική του ονομασία είναι επίσης δάνειο από τα λατινικά, Mart (οι άλλοι δυο: Mayιs και Ağustos). Στα αγγλικά, το όνομα του μήνα, March, συμπίπτει με τη λέξη march που σημαίνει πορεία/εμβατήριο (μαρς) αλλά πρόκειται για απλή σύμπτωση -δεν υπάρχει ετυμολογική συγγένεια. Σύμφωνα δε με το γνωστό ανέκδοτο, στα λαρσινά ο Μάρτιος είναι επίσης Μαρτς, όπως στα αγγλικά.

Μαθητές και δάσκαλοι, αφήγημα του Δημήτρη Σαραντάκου – 5

Πριν από λίγο καιρό άρχισα να δημοσιεύω σε συνέχειες το χρονικό του πατέρα μου «Μαθητές και δάσκαλοι», που εκδόθηκε το 2008 και έχει θέμα το Γυμνάσιο Μυτιλήνης στα χρόνια 1938-1946, τους καθηγητές του και τους συμμαθητές του. Όπως και με τα άλλα βιβλία του πατέρα μου, θα δημοσιεύεται κάθε δεύτερη Τρίτη. Η προηγούμενη συνέχεια είναι εδώ. Σήμερα δημοσιεύω την πέμπτη συνέχεια, με την οποία περνάμε στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, που τιτλοφορείται «Οι δάσκαλοι που μας έδωσαν το ευ ζην». Εδώ ο πατέρας μου σκιαγραφεί ορισμένους καθηγητές που τον επηρέασαν και τους αγάπησε. Στη σημερινή συνέχεια θα δούμε ένα σύντομο πορτρέτο του Γιώργου Βαλέτα κι ένα εκτενέστατο του Μίλτη Παρασκευαΐδη, για τον οποίο ο πατέρας μου έχει γράψει σε ολα τα έργα του που έχουν αυτοβιογραφικό χαρακτήρα -κι έτσι, μοιραία, υπάρχουν επαναλήψεις. Το σημερινό άρθρο συνοδεύεται από αρκετά τεκμήρια και γι’ αυτό είναι κάπως βαρύ. 

ΙΙ

Οι δάσκαλοι που μας έδωσαν το ευ ζην

Μη έχοντας τεκμηριωμένα στοιχεία για όλους τους καθηγητές που είχαμε στο Γυμνάσιο και πρέπει συνολικά να ξεπερνούν τους τριάντα, μνημονεύω παρακάτω μόνον έξι από αυτούς. Αν τώρα έχω επιμείνει στη σκιαγράφηση των τριών από τους έξι, αυτό έγινε όχι γιατί ήταν οι μόνοι σπουδαίοι  καθηγητές που είχαμε, αλλά γιατί είναι οι μόνοι που τους γνώρισα από κοντά και τους αγάπησα.

Για τους άλλους τρεις, επίσης εξαιρετικούς παιδαγωγούς και επιστήμονες, αναφέρω μόνο βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία, που μου έδωσε ο Κώστας Μίσσιος ή βρήκα στην αξιόλογη περιοδική έκδοση «Παιδαγωγικό Βήμα Αιγαίου» του Αρ. Γκουτζαμάνη και σε άλλα περιοδικά της Λέσβου, όπως τα «Μανταμαδιώτικα».

 

Γιώργος Βαλέτας

Τον είχαμε ελληνιστή στην 1^η και 2^η οκταταξίου. Ήταν θυμάμαι άνθρωπος πληθωρικός και παρορμητικός. Εκείνη την εποχή ολοκλήρωνε το βιβλίο του για το έργο του Παπαδιαμάντη και η συγκυρία αυτή είχε πολύ ευεργετικά αποτελέσματα για μας, γιατί μας βοήθησε να γνωρίσουμε μερικά από τα αριστουργήματα του μεγάλου Σκιαθίτη. Συνήθως δεν δίδασκε από την έδρα, αλλά βηματίζοντας στο πλάτος της τάξης, μπροστά από τα πρώτα θρανία. Μια φορά που μας απάγγειλε ένα δημοτικό που έλεγε

Απ΄τα μαλλιά την άρπαξε
κι η κόρη κλαίει και σκούζει….

άρπαξε από τα μαλλιά έναν από τους μαθητές των πρώτων θρανίων.

Γενικά δεν ήταν μόνο λαμπρός φιλόλογος αλλά και αρκετά τρελός. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο επεισόδιο. Όπως γράφω πιο μπροστά οι βαθμοφόροι της ΕΟΝ είχαν αποχτήσει μεγάλη έπαρση και αυθάδεια. Όταν καθιερώθηκε η Τετάρτη ως «Ημέρα της Νεολαίας», κατά την οποίαν δε γίνονταν μαθήματα παρά προπαγανδιστικές ομιλίες, «εθνικοπλαστικές» διαλέξεις ή, στην καλύτερη περίπτωση, ημερήσιες εκδρομές, ήρθε στο Γυμνάσιο ένας βαθμοφόρος φαλαγγίτης, εν στολή, εποχούμενος ποδηλάτου, με το οποίο διέτρεξε τους διαδρόμους, πήγε ως την τάξη που δίδασκε ο Βαλέτας, έσπρωξε με το ποδήλατό του (!) την πόρτα, μπήκε μέσα, χωρίς να κατεβεί από το ποδήλατο, χαιρέτησε φασιστικά και ανακοίνωσε το νέο μέτρο.

Ο Βαλέτας έγινε έξαλλος. Χωρίς να λογαριάσει ενδεχόμενες συνέπειες,  βούτηξε τον φαλαγγίτη, τον κατέβασε από το ποδήλατο, τον πλάκωσε στις σφαλιάρες και τον πέταξε κλωτσηδόν έξω από την αίθουσα. Περιέργως δεν επακολούθησε καμιά ενέργεια σε βάρος του.

Το συγγραφικό έργο του Βαλέτα είναι εξαιρετικά εκτεταμένο και περιλαμβάνει μελέτες, όπως εκείνη για το έργο του Παπαδιαμάντη, δοκίμια, όπως «της Ρωμιοσύνης», φιλολογικά λεξικά, μέχρι και θεολογικά άρθρα.

 

Μίλτης Παρασκευαΐδης

Με την πρώτη μέρα που μπήκε στην τάξη μας, μας πήρε τον αέρα. Η αλήθεια είναι πως, ύστερα από ένα χρόνο ρεμπελιό, δεν ήμασταν πια σχολική τάξη αλλά μάλλον ορδή ημιαγρίων ταραχοποιών. Ο καινούργιος όμως δε σήκωνε τέτοια. Την πρώτη κι όλας μέρα πέταξε έξω τον Πατλάκα, το Χατζηγιάννη, το Χατζηλάμπρου  κι άλλους δυο τρεις που θορυβούσαν περισσότερο του ανεκτού.

Για πολλές βδομάδες η σκιά του καινούργιου καθηγητή ήταν δυσανάλογα βαρύτερη και μεγαλύτερη απ’ ό,τι αντιστοιχούσε στο λιγνό κορμί του. Για πρώτη φορά οι πρώην ρέμπελοι μαθητές αισθανθήκαμε πάνω μας μιαν εξουσία, που δε μπορούσαμε ούτε να την αγνοήσουμε ούτε να την ανατρέψουμε. Στα διαλείμματα σχολιάζαμε με κακή διάθεση το νέο  μπελά που μας βρήκε. Έχοντας θάρρος με τον πατέρα μου, του μετέφερα την ομόφωνη άποψη της τάξης.

«Ο καινούργιος καθηγητής μας είναι μεγάλο κέρατο»

Ο παριστάμενος όμως στη συζήτηση Χαράλαμπος Κανόνης, στενός φίλος κι αιώνιος συμπαίκτης του πατέρα μου στο σκάκι, που συνήθως δεχόταν με συγκατάβαση και εύθυμη διάθεση τις διάφορες απόψεις μου, αυτή τη φορά μού ΄βαλε πάγο.

«Κάνεις μεγάλο λάθος κι εσύ κι οι άλλοι. Ο Μίλτης είναι σπουδαίος άνθρωπος και άριστος δάσκαλος».

Μηνολόγιον Μαρτίου έτους 2021

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως, αλλά όχι πάντα, την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Να επισημάνω ότι δυο από τις μέρες του μήνα (23 και 29 Μαρτίου) τιμούν γεγονότα του οικογενειακού μας μικροκόσμου. (Και για να προλάβω ερωτήσεις, ο Χαράλαμπος Κανόνης ήταν γεωπόνος της Αγροτικής Τράπεζας και αδελφικός φίλος του παππού μου, που μαρτύρησε στη Χίο στις 29 Μαρτίου 1948, στα τριανταεννιά του χρόνια).

Δε  1	Ανακάλυψις της ραδιενεργείας υπό Ερρίκου Μπεκερέλ και θανή Φαίδωνος Γεωργίτση
Τρ 2	Γενέσιον Αντωνίου Βιβάλντι
Τε  3	† Νικολάου Γκόγκολ
Πε 4	Γενέσιον Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη
Πα 5	† Ούγου Τσάβες
Σα 6	Μιχαήλ Αγγέλου. Και του Κιλελέρ.
Κυ 7	Αριστοτέλους του Σταγειρίτου θανή
Δε  8	Παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων της γυναίκας
Τρ  9	Αναξαγόρου του φιλοσόφου
Τε 10	† Γεωργίου Ζαμπέτα και Παγκόσμια ημέρα ασκαύλου
Πε 11	Ρωμαίου και Ιουλιέτας
Πα 12	Άννας Φρανκ τελευτή εν τω στρατοπέδω και Σταύρου Κουγιουμτζή θανή
Σα 13	† Ίβο Άντριτς. Και λοκντάουν επέτειος.
Κυ 14	Κοίμησις Καρόλου Μαρξ και Στεφάνου Χώκινγκ του ηλεκτρόμυθου. Και ημέρα του πι.
Δε 15	Γενέσιον Αγγέλου Σικελιανού, του υψιπετούς
Τρ 16	† Μοδέστου Μουσόργκσκι του μουσουργού
Τε 17	Του Εθνικού Θεάτρου
Πε 18	† Οδυσσέως Ελύτη
Πα 19	Ταφή Ανδρέου Κάλβου  «είναι γλυκύς ο θάνατος μόνον όταν κοιμώμεθα εις την πατρίδα»
Σα 20	†Κοίμησις Ισαάκ Νεύτωνος
Κυ 21	Παγκόσμια ημέρα ποιήσεως αλλά και εαρινή ισημερία.
Δε 22	† Ιωάννη Βόλφγκανγκ Γκαίτε
Τρ 23	Άχθου Αρούρη, του αγνώστου ποιητού
Τε 24	† Αδαμαντίου Κοραή
Πε 25	Της Ελληνικής Επαναστάσεως
Πα 26	† Λουδοβίκου φαν Μπετόβεν
Σα 27	Παγκόσμια ημέρα θεάτρου
Κυ 28	Δημώνακτος του φιλοσόφου
Δε 29	Μαρτύριον Χαραλάμπους Κανόνη εν Χίω
Τρ 30	Νικολάου Μπελογιάννη και των συν αυτώ τυφεκισθέντων
Τε 31	Των εν Χίω υπό του Καραλή σφαγιασθέντων μυρίων

 

Ο Μάρτιος, όπως έχουμε ξαναπεί, ήταν αρχικά ο πρώτος μήνας του παλιού ρωμαϊκού ημερολογίου. Ήταν αφιερωμένος στον θεό Άρη (Mars), κάτι που ταίριαζε αφού τα χρόνια εκείνα οι εκστρατείες ξεκινούσαν την άνοιξη, και μάλιστα την πρώτη του Μάρτη γιόρταζαν το Armillustrum (Αρμιλούστριο) σε τέμενος του Άρη, γιορτή καθαγιασμού των όπλων.

Μηνολόγιον Μαρτίου έτους 2020 (ετεροχρονισμένο)

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως, αλλά όχι πάντα, την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Κι άλλες φορές έχουμε μεταθέσει το Μηνολόγιο για τις 2 του μηνός, αλλά τούτη εδώ είναι ίσως η πρώτη φορά που το δημοσιεύουμε στις 3 του μηνός, ένεκα η συγκυρία με το αποκριάτικο τριήμερο.

Να επισημάνω ότι δυο από τις μέρες του μήνα (23 και 29 Μαρτίου) τιμούν γεγονότα του οικογενειακού μας μικροκόσμου. (Και για να προλάβω ερωτήσεις, ο Χαράλαμπος Κανόνης ήταν γεωπόνος της Αγροτικής Τράπεζας και αδελφικός φίλος του παππού μου, που μαρτύρησε στη Χίο στις 29 Μαρτίου 1948, στα τριανταεννιά του χρόνια).

 

Κυ  1	Ανακάλυψις της ραδιενεργείας υπό Ερρίκου Μπεκερέλ και θανή Φαίδωνος Γεωργίτση
Δε 2	Γενέσιον Αντωνίου Βιβάλντι
Τρ  3	† Νικολάου Γκόγκολ
Τε 4	Γενέσιον Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη
Πε5	† Ούγου Τσάβες
Πα 6	Μιχαήλ Αγγέλου. Και του Κιλελέρ.
Σα  7	Αριστοτέλους του Σταγειρίτου θανή
Κυ  8	Παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων της γυναίκας
Δε  9	Αναξαγόρου του φιλοσόφου
Τρ 10	† Γεωργίου Ζαμπέτα και Παγκόσμια ημέρα ασκαύλου
Τε 11	Ρωμαίου και Ιουλιέτας
Πε 12	Άννας Φρανκ τελευτή εν τω στρατοπέδω και Σταύρου Κουγιουμτζή θανή
Πα 13	† Ίβο Άντριτς
Σα 14	Κοίμησις Καρόλου Μαρξ και Στεφάνου Χώκινγκ του ηλεκτρόμυθου. Και ημέρα του πι.
Κυ 15	Γενέσιον Αγγέλου Σικελιανού, του υψιπετούς
Δε 16	† Μοδέστου Μουσόργκσκι του μουσουργού
Τρ 17	Του Εθνικού Θεάτρου
Τε 18	† Οδυσσέως Ελύτη
Πε 19	Ταφή Ανδρέου Κάλβου  «είναι γλυκύς ο θάνατος μόνον όταν κοιμώμεθα εις την πατρίδα»
Πα 20	†Κοίμησις Ισαάκ Νεύτωνος
Σα 21	Παγκόσμια ημέρα ποιήσεως αλλά και εαρινή ισημερία.
Κυ 22	† Ιωάννη Βόλφγκανγκ Γκαίτε
Δε 23	Άχθου Αρούρη, του αγνώστου ποιητού
Τρ 24	† Αδαμαντίου Κοραή
Τε 25	Της Ελληνικής Επαναστάσεως
Πε 26	† Λουδοβίκου φαν Μπετόβεν
Πα 27	Παγκόσμια ημέρα θεάτρου
Σα 28	Δημώνακτος του φιλοσόφου
Κυ 29	Μαρτύριον Χαραλάμπους Κανόνη εν Χίω
Δε 30	Νικολάου Μπελογιάννη και των συν αυτώ τυφεκισθέντων
Τρ 31	Των εν Χίω υπό του Καραλή σφαγιασθέντων μυρίων

Χαράλαμπος Κανόνης (Δημ. Σαραντάκος) 16 – Επίλογος

Εδώ και κάμποσο καιρό άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, το βιβλίο του πατέρα μου «Χαράλαμπος Κανόνης. Η ζωή και ο θάνατος ενός Ανθρώπου», το πρώτο μη επιστημονικό βιβλίο του.

Ο Κανόνης ήταν Μυτιληνιός, γεωπόνος, υπάλληλος της ΑΤΕ, συνάδελφος και επιστήθιος φίλος του παππού μου, στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο τον Μάρτιο του 1948 στη Χίο, στον εμφύλιο.

Κανονικά οι δημοσιεύσεις γίνονται κάθε δεύτερη Τρίτη. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Η σημερινή δέκατη έκτη συνέχεια είναι και η τελευταία, ο επίλογος του βιβλίου.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ω γενναία της Ελλάδος
τέκνα, ψυχαί που επέσατε
εις τον αγώνα ανδρείως.

Ανδρέας Κάλβος

Η τελευταία πράξη της τραγωδίας γράφτηκε τέσσερις μήνες αργότερα, στο Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών, ένα από τα πιο ματοβαμμένα δικαστήρια σκοπιμότητας της εποχής του Εμφυλίου Πολέμου.

Στις 29 Ιουλίου πενηνταέξι αριστεροί της Χίου δικάστηκαν «για συμμετοχή τους στην ανταρσία». Η δίκη κράτησε πολλές μέρες. Τελικά από τους κατηγορούμενους δεκατέσσερις κα-ταδικάστηκαν σε θάνατο. Είναι οι I. Τράτσης, Κ. Ζερβός, Π. Γεωργούλης, Δ. Ψιακής, I. Πλακωτάρης, Κ. Καραμανλής, Μ. Τζιώτης, παπά-Ξενάκης, Λ. Κουκούλης, Π. Ανδριώτης, (όλοι αυτοί δικάστηκαν παμψηφεί), Γ. Τσουκαλάς, Κ. Ξύδας, Μ. Βατάκης, (με ψήφους 4 προς 1) και Μ. Πανέρης, (με ψήφους 3 προς 2).

Καταδικάστηκαν επίσης δώδεκα σε ισόβια και δέκα σε πρόσκαιρα δεσμά. Ανάμεσα σ’ αυτούς κι ο ποιητής Φώτης Αγγουλές. Οι υπόλοιποι είκοσι αθωώθηκαν.

Οι μάρτυρες κατηγορίας προσπάθησαν με τις καταθέσεις τους να δημιουργήσουν την εικόνα ευρύτερης συνωμοσίας, στα πλαίσια της «έξωθεν επιβουλής». Εξετάζοντας όμως τα πραχτικά της δίκης, βλέπουμε τόσο χοντροκομμένες ανακρίβειες, που καταστρέφουν την προσπάθεια αυτή. Για παράδειγμα η συνδιάσκεψη, που έγινε στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1947, και στην οποία αποφασίστηκε η ανασυγκρότηση των οργανώσεων της αριστερός στη Χίο, για ν’ αντιμετωπίσουν την τρομοκρατία, από τους αστυνομικούς βαφτίστηκε «αχτίφ» στο οποίο αποφασίστηκε η ένοπλη «ανταρσία», «κατόπιν εντολής των παρευρεθέντων στο αχτίφ στελεχών του ΚΚΕ, Βασίλη Μπαρτζώτα, Κώστα Θέου και Γιάννη Βασάλου». Οι μάρτυρες κατηγορίας, μολονότι ειδικοί στη δίωξη του κομμουνισμού, αγνοούσαν ότι στα «αχτίφ» γίνεται μόνο ενημέρωση και ανταλλαγή γνωμών, αλλά ποτέ δεν παίρνονται αποφάσεις, που είναι αρμοδιότητα άλλων οργάνων ή σωμάτων του Κόμματος. Και σ’ άλλες τέτοιες λεπτομέρειες οι μάρτυρες είπαν ανακρίβειες. Τον Κανόνη τον βάφτισαν «Γραμματέα Περιοχής Αιγαίου του ΚΚΕ», πόστο που ποτέ δεν είχε. Άλλωστε η έδρα του Γραμματέα Περιοχής ήταν (και εξακολουθεί να είναι) η Μυτιλήνη και το κυριότερο, από τις αρχές του 1947 (και ως το 1974), το Γραφείο Περιοχής Αιγαίου του ΚΚΕ δε λειτουργούσε. Οι Οργανώσεις των νησιών είχαν αποκοπεί και δούλευαν ανεξάρτητα η μια από την άλλη. Όσο για τα πρόσωπα, που όπως κατάθεσαν οι μάρτυρες ήρθαν επί τούτο στη Χίο για να «οργανώσουν την ανταρσία» εξακριβωμένα ποτέ τους δεν πάτησαν το πόδι τους στο νησί. Ο Κώστας Θέος ήταν παράνομος στην Αθήνα, ο Βασίλης Μπαρτζώτας είχε ήδη βγει στο βουνό, στην ηπειρωτική Ελλάδα κι ο Γιάννης Βασάλος ποτέ του δεν έφυγε από τη Μυτιλήνη. Έμεινε και πολέμησε εκεί, πιάστηκε το Μάη του 1948, δικάστηκε και ε- κτελέστηκε το 1949. Ιδιαίτερη προσπάθεια έκαναν με τις κα-ταθέσεις τους οι μάρτυρες κατηγορίας για να ενοχοποιήσουν τον Πέτρο Ανδριώτη. Παρά το αδιαφιλονίκητο γεγονός ότι από το Νοέμβρη ήταν εξόριστος στον Αη Στράτη, εμφανίστηκε σαν πρωταγωνιστής της «ανταρσίας» την οποία καθοδηγούσε με γράμματα, που έστελνε από εκεί. Τέτοια γράμματα δεν παρουσιάστηκαν στη δίκη. Παρ’ όλα αυτά ο Ανδριώτης καταδικάστηκε παμψηφεί σε θάνατο, γιατί ήταν από τους ηγέτες του κινήματος της Μέσης Ανατολής και οι αγγλικές Μυστικές Υπηρεσίες τον είχαν προγράψει. Έτσι γίνονταν τότε οι δίκες που έστειλαν στο θάνατο χιλιάδες ανθρώπους.

Χαράλαμπος Κανόνης (Δημ. Σαραντάκος) 15 – Το τέλος

Εδώ και κάμποσο καιρό άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, το βιβλίο του πατέρα μου «Χαράλαμπος Κανόνης. Η ζωή και ο θάνατος ενός Ανθρώπου», το πρώτο μη επιστημονικό βιβλίο του.

Ο Κανόνης ήταν Μυτιληνιός, γεωπόνος, υπάλληλος της ΑΤΕ, συνάδελφος και επιστήθιος φίλος του παππού μου, στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο τον Μάρτιο του 1948 στη Χίο, στον εμφύλιο.

Κανονικά οι δημοσιεύσεις γίνονται κάθε δεύτερη Τρίτη. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Η σημερινή δέκατη πέμπτη συνέχεια είναι η προτελευταία -ουσιαστικά μάλιστα είναι η τελευταία, αφού θα δούμε τον βραχύβιο εμφύλιο πόλεμο στη Χίο και το μοιραίο τέλος της ζωής του Κανόνη και θα απομένει απλώς ο επίλογος του βιβλίου.

Στις 14 του Φλεβάρη 1948 δεκατέσσερις από τους συλληφθέντες εκτοπίζονται στον Αη Στράτη, ενώ οχτώ άλλοι παραπέμπονται στο έκτακτο στρατοδικείο της Αθήνας με την κατηγορία ότι περιέθαλπαν τους «συμμορίτες». Μόνο που οι «συμμορίτες» είναι άφαντοι. Τα αποσπάσματα της Χωροφυλακής, που αλωνίζουν το νησί πάνω σε φορτηγά αυτοκίνητα και τζιπ δε μπορούν να τους εντοπίσουν. Άλλωστε όλοι μαζί δεν ξεπερνούν τους πενήντα.

Έχουν συγκροτηθεί σε δυο ομάδες, του Μιχάλη Βορριά, που κινείται βόρεια της Χίου και του Γιώργου Μαυράκη, που βρίσκεται στο κέντρο του νησιού. Ο Κανόνης, που κρύβεται συνήθως στο Βροντάδο, για να είναι κοντά στο τυπογραφείο, ενώνεται συχνά με την ομάδα του Βορριά, στις εξορμήσεις της στα χωριά ανάμεσα στη Χίο και στα Καρδάμυλα.

Η ομάδα του Μαυράκη στις 29 του Φλεβάρη 1948 μπήκε στη Λαγκάδα, με σκοπό να συγκεντρώσει τους κατοίκους και να τους μιλήσει για τον αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού. Οι ένοπλοι περικύκλωσαν το σταθμό της Χωροφυλακής του χωριού και κάλεσαν τους χωροφύλακες να παραδοθούν. Στη συμπλοκή που ακολούθησε σκοτώθηκε ένας χωροφύλακας και οι ένοπλοι αφού πήραν τρόφιμα και άλλα εφόδια κινήθηκαν προς τα Βορειόχωρα.

Οι αρχές σ’ απάντηση της επίθεσης των ανταρτών στη Λαγκάδα έπιασαν πολλούς αριστερούς, που τους εκτόπισαν στον ‘Αη Στράτη. Ταυτόχρονα ο νομάρχης Σβώκος μπαίνει επικεφαλής των «επιχειρήσεων». Θέλει να αποχτήσει και στρατιωτικές περγαμηνές. Με τις δυνάμεις της Χωροφυλακής συνεκστρατεύουν και χιώτες αξιωματικοί του Στρατού, που βρίσκονται με άδεια στη Χίο και δε βρίσκουν καλύτερο τρόπο να περάσουν τις διακοπές τους από το ανθρωποκυνηγητό συμπολιτών τους.

Χαράλαμπος Κανόνης (Δημ. Σαραντάκος) 14 – Επιστροφή στη Χίο

Εδώ και κάμποσο καιρό άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, το βιβλίο του πατέρα μου «Χαράλαμπος Κανόνης. Η ζωή και ο θάνατος ενός Ανθρώπου», το πρώτο μη επιστημονικό βιβλίο του.

Ο Κανόνης ήταν Μυτιληνιός, γεωπόνος, υπάλληλος της ΑΤΕ, συνάδελφος και επιστήθιος φίλος του παππού μου, στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο τον Μάρτιο του 1948 στη Χίο, στον εμφύλιο.

Κανονικά οι δημοσιεύσεις γίνονται κάθε δεύτερη Τρίτη. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Στη σημερινή δέκατη τέταρτη συνέχεια περνάμε στο έκτο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους του βιβλίου, που έχει τίτλο Η τραγωδία και ο θάνατος στη Χίο, στο μοιραίο τέλος της ζωής του Κανόνη. Στην επόμενη συνέχεια θα έχουμε το τέλος και στη μεθεπόμενη και τελευταία τον επίλογο του βιβλίου.

Έξι

Η τραγωδία και ο θάνατος στη Χίο

Μείναμε μόνοι. Σε κάθε γωνιά
ένας τάφος. Σε κάθε τάφο
ένα όνειρο. Σε κάθε όνειρο
ένα κομμάτι απ’ την καρδιά μας.
Την αγαπούμε τούτη τη γης.

Ηλίας Σιμόπουλος

Ο Κανόνης εκτοπίστηκε στην Ικαρία τον Ιούνιο του 1947. Δεν έχει εξακριβωθεί σε ποιο ακριβώς χωριό του ορίστηκε να μείνει. Τότε ακόμα στην Ικαρία βρίσκονταν λίγοι σχετικά αριστεροί εξόριστοι, σκορπισμένοι στα χωριά της, οι οποίοι κυκλοφορούσαν με κάποια σχετική ελευθερία κινήσεων. Μετά τις ομαδικές συλλήψεις όμως σχεδόν δώδεκα χιλιάδων Aθηναίων, που έκανε στις 8 Ιουλίου 1947 ο υπουργός Δημόσιας Τάξης της κυβέρνησης Μαξίμου, Ζέρβας, η Ικαρία γέμισε με εξόριστους, που ο αριθμός τους ξεπερνούσε το συνολικό πληθυσμό του νησιού. Στην αρχή σκορπίστηκαν κι αυτοί στα χωριά, όπου οι ντόπιοι, αριστεροί κι εκείνοι στην πλειοψηφία τους, τους περιβάλλαν με στοργή και αγάπη. Αργότερα οι Αρχές για να αποσπάσουν τη μάζα των εξόριστων, αλλά και των κατοίκων του νησιού, από την επιρροή των «καθοδηγητών», δημιούργησαν «στρατόπεδο πειθαρχημένης διαβίωσης», στο οποίο έκλεισαν τα γνωστότερα σ’ αυτούς στελέχη του ΕΑΜ και του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Από τον Αύγουστο του 1947 άρχισαν συστηματικές αποδράσεις από την Ικαρία πολλών στελεχών, που παρά τον εγκλεισμό τους στο στρατόπεδο, βρίσκαν τρόπο να διαφεύγουν. Έτσι τέλη Αυγούστου δραπέτευσαν από την Ικαρία ο Μήτσος Παρτσαλίδης και άλλα εαμικά στελέχη. Το Σεπτέμβρη δραπέτευσε ο Κανόνης.

Ο Κανόνης έφτασε στη Χίο μαζί με τον Ικαριώτη αγωνιστή Πέτρο Ανδριώτη και σ’ αντίθεση με τους άλλους δραπέτες της Ικαρίας, που αμέσως φεύγαν για την ηπειρωτική Ελλάδα, αυτοί έμειναν στο νησί. Σκοπός της παραμονής του Κανόνη στη Χίο ήταν η αναδιοργάνωση των αριστερών οργανώσεων, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη κρατική και παρακρατική τρομοκρασία. Είχε επίσης εντολή να οργανώσει στη Χίο Κέντρο Διαφυγής για τους κρατούμενους αριστερούς, που δραπέτευαν από την Ικαρία, μια που στο νησί δεν είχαν ακόμα επεκταθεί τα έκτακτα μέτρα, λειτουργούσαν οι οργανώσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος και η απόσταση ανάμεσα στα δυο νησιά είναι μικρή.

Στον ένα χρόνο, που έλειψε από τη Χίο ο Κανόνης, η τρομοκρατία είχε ενταθεί στο νησί. Τα περισσότερα μέλη της ηγεσίας της αριστεράς βρίσκονταν στη φυλακή ή στην εξορία. Η κυκλοφορία των εαμικών εφημερίδων γινόταν όλο και πιο δύσκολα και τα γραφεία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, με τη συνεχή παρουσία στην πόρτα τους «μυστικών» της Ασφάλειας, είχαν γίνει απλησίαστα στους οπαδούς της αριστεράς.

Χαράλαμπος Κανόνης (Δημ. Σαραντάκος) 13 – Οι διώξεις των αριστερών

Εδώ και κάμποσο καιρό άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, το βιβλίο του πατέρα μου «Χαράλαμπος Κανόνης. Η ζωή και ο θάνατος ενός Ανθρώπου», το πρώτο μη επιστημονικό βιβλίο του.

Ο Κανόνης ήταν Μυτιληνιός, γεωπόνος, υπάλληλος της ΑΤΕ, συνάδελφος και επιστήθιος φίλος του παππού μου, στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο τον Μάρτιο του 1948 στη Χίο, στον εμφύλιο.

Κανονικά οι δημοσιεύσεις γίνονται κάθε δεύτερη Τρίτη, αλλά σήμερα την επισπεύδω διότι αύριο έχουμε πρώτη του μηνός, άρα το Μηνολόγιο. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Στη σημερινή δέκατη τρίτη συνέχεια είμαστε στο πέμπτο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους του βιβλίου, Οι διώξεις των αριστερών.

Το Γενάρη του 1946 φτάσαν στο νησί ορισμένοι από τους αντιφασίστες κρατούμενους των άγγλων στη Μέση Ανατολή. Μετά τη λήξη του πολέμου οι άγγλοι άρχισαν από τον Αύγουστο του 1945 να απελευθερώνουν σταδιακά τους έλληνες στρατιωτικούς, που κρατούσαν σε διάφορα στρατόπεδα αιχμαλώτων της Αφρικής. Οι «μεσανατολίτες» αυτοί, διαποπσμένοι με επαναστατικό πνεύμα και με υψηλό το ηθικό τους, φτάνοντας στα νησιά, απ’ όπου είχαν ξεκινήσει πριν τρία και τέσσερα χρόνια, εντάχθηκαν αμέσως στο εαμικό κίνημα. Ήταν μια γερή μετάγγιση αίματος στις οργανώσεις των νησιών.

Στις 17 του Γενάρη, λίγες μέρες μετά την άφιξη στη Χίο μιας ομάδας αντιφασιστών της Μέσης Ανατολής, γινόταν κάποιο γλέντι, στο οποίο οι νεοφερμένοι πρωτοστατούσαν. Μάθαιναν στους φίλους τους τα επαναστατικά τραγούδια, που είχαν γραφτεί και τονιστεί εκεί κάτω και άκουγαν απ’ αυτούς τα αντάρτικα τραγούδια του απελευθερωτικού αγώνα. Όλα αυτά εξόργισαν τις αρχές, που έστειλαν ένα απόσπασμα χωροφυλακής να διαλύσει τους «ταραξίες», πράγμα που έκανε με τη συνηθισμένη βιαιότητα. Επειδή οι νεαροί διαμαρτυρήθηκαν έντονα οι χωροφύλακες άρχισαν να πυροβολούν το πλήθος. Δυο νέοι, ο Γιάννης Πήττας κι ο Μανώλης Μαυράκης έπεσαν νεκροί. Ο τελευταίος, μόλις πριν πέντε μέρες είχε γυρίσει στον τόπο του από τη Μέση Ανατολή. Ήταν οι πρώτοι νεκροί του εμφυλίου πολέμου στη Χίο.

‘ Οπως ήταν φυσικό η πρωτοφανής και εντελώς αδικαιολόγητη αυτή εγκληματική πράξη ξεσήκωσε μεγάλη αναταραχή. Πλήθος πολίτες κινήθηκαν εξαγριωμένοι κατά των χωροφυλάκων, που περίφοβοι και πυροβολώντας στον αέρα καταφύγαν στο σταθμό τους και κλείστηκαν μέσα.

Η κηδεία των παλληκαριών έγινε την άλλη μέρα. Ήταν η μεγαλύτερη κηδεία, που γνώρισε ποτέ η Χίος. Τα φέρετρα των σκοτωμένων, σκεπασμένα με λουλούδια, τα μεταφέραν στους ώμους τους φίλοι και συναγωνιστές τους. Χορωδία έψαλλε το «πένθιμο εμβατήριο» και ο Δεσπότης Ιωακείμ με πλήθος παπάδες και διάκους ιερουργούσαν. Η πομπή διάσχισε την πόλη από την παραλία ως το νεκροταφείο του Αη Γιάννη, έξω απ’ αυτήν. Τα μαγαζιά έκλεισαν την ώρα της κηδείας και με απαίτηση του ΕΑΜ η χωροφυλακή έμεινε όλη τη μέρα κλεισμένη στους καταυλισμούς της. Λίγο πριν το νεκροταφείο η πομπή σταμάτησε, γιατί το φέρετρο με το νεκρό του Μαυράκη θα μεταφερόταν για να ταφεί στο χωριό του σκοτωμένου. Τότε ακριβώς ο Δεσπότης έβγαλε εμπνευσμένο λόγο για την εθνική συμφιλίωση και την ανάγκη να αποτραπεί ο εμφύλιος πόλεμος στο νησί. Παρά την απουσία των οργάνων της τάξεως ή ίσως και χάρη σ’ αυτή, σ’ όλη τη διάρκεια της κηδείας και μετά, κατά την αποχώρηση του πλήθους, δε σημειώθηκε το παραμικρό.

Χαράλαμπος Κανόνης (Δημ. Σαραντάκος) 12 – Στη Χίο

Εδώ και κάμποσο καιρό άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, το βιβλίο του πατέρα μου «Χαράλαμπος Κανόνης. Η ζωή και ο θάνατος ενός Ανθρώπου», το πρώτο μη επιστημονικό βιβλίο του.

Ο Κανόνης ήταν Μυτιληνιός, γεωπόνος, υπάλληλος της ΑΤΕ, συνάδελφος και επιστήθιος φίλος του παππού μου, στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο τον Μάρτιο του 1948 στη Χίο, στον εμφύλιο.

Κανονικά οι δημοσιεύσεις γίνονται κάθε δεύτερη Τρίτη. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Στη σημερινή δωδέκατη συνέχεια περνάμε στο πέμπτο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους του βιβλίου, Οι διώξεις των αριστερών.

Οι συλλήψεις άρχισαν στα μέσα Μαΐου του 1945. Από τους πρώτους που πιάστηκαν, ήταν ο γραμματέας του Συμ-βουλίου Περιοχής Αιγαίου της ΕΠΟΝ, Θάνος. Ήταν ένα λεπτοκαμωμένο, ξανθό παλληκάρι από την Κατερίνη, σοβαρό και λιγομίλητο για την ηλικία του. Το πραγματικό του όνομα ήταν Γιώργος Δάμπασης. Οι μπουραντάδες βασάνισαν απάνθρωπα το Θάνο, σε σημείο που τρελλάθηκε. Ύστερ’ απ’ αυτό τον άφησαν ελεύθερο. Ήταν μια καλά υπολογισμένη ενέργεια, που αποσκοπούσε στην τρομοκράτηση του πληθυσμού και ιδιαίτερα των νέων. Η προβολή των αποτελεσμάτων, που είχε η μεταχείριση από μέρους τους ενός νέου παλληκαριού, που πριν τη σύλληψή του ήταν απόλυτα γερό, πίστευαν πως θα τρόμαζε και τον πιο θαρραλέο. Επιλέξανε το Θάνο σαν θύμα – πειραματόζωο, γιατί ήταν ξένος, χωρίς συγγενείς στο νησί, που ενδεχόμενα θα δημιουργούσαν ανεπιθύμητες αντιδράσεις. Τον Θάνο τον περιθάλψανε οι συναγωνιστές του της ΕΠΟΝ, που ειδοποιήσανε και τον πατέρα του, γιατρό στη Θεσσαλονίκη κι ήρθε και τον πήρε. Ένα μήνα αργότερα μαθεύτηκε πως ο Θάνος αυτοκτόνησε. Ήταν εικοσιπέντε χρονών.

Στις 7 Ιουνίου 1945 η Εθνοφυλακή πήγε να πιάσει τον Κανόνη στο σπίτι του, γιατί έλειπε με αναρρωτική άδεια από την Τράπεζα. Δεν τον βρήκανε. Την προηγούμενη είχαν πιάσει πολλούς εαμίτες, ανάμεσά τους και τον Σαραντάκο. Ο Κανόνης έστειλε μήνυμα στο γιο του φίλου του να πάει να τον βρει σ’ ένα σπίτι στις Καμάρες, στο συνοικισμό της πόλης πάνω από τη Λαγγάδα. Εκεί του’πε να ειδοποιήσει ορισμένα πρόσωπα, γιατί ο ίδιος θα κρυβόταν για να μη πιαστεί. Από τότε η Εθνοφυλακή έχασε τα ίχνη του.

Την απόφαση να μη σταθεί να τον πιάσουν, ο Κανόνης την πήρε γιατί η απογύμνωση των εαμικών οργανώσεων από τόσα στελέχη, που είχαν συλληφθεί μέσα σε λίγες μέρες, έκανε απαραίτητη την παρουσία του, έστω και στην παρανομία.

Χαράλαμπος Κανόνης (Δημ. Σαραντάκος) 11 – Ο Δεκέμβρης και μετά

 

Εδώ και κάμποσο άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, το βιβλίο του πατέρα μου «Χαράλαμπος Κανόνης. Η ζωή και ο θάνατος ενός Ανθρώπου», το πρώτο μη επιστημονικό βιβλίο του.

Ο Κανόνης ήταν Μυτιληνιός, γεωπόνος, υπάλληλος της ΑΤΕ, συνάδελφος και επιστήθιος φίλος του παππού μου, στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο τον Μάρτιο του 1948 στη Χίο, στον εμφύλιο.

Κανονικά οι δημοσιεύσεις γίνονται κάθε δεύτερη Τρίτη. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Στη σημερινή ενδέκατη είμαστε στο τέταρτο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους του βιβλίου, στην Απελευθέρωση. Στο τέλος παραθέτω πρόσθετο υλικό.

Η κρίση, που ξέσπασε στις 2 Δεκεμβρίου 1944 με την παραίτηση των εαμιτών υπουργών και η αιματηρή αντιμετώπιση της διαδήλωσης του λαού της Αθήνας στις 3, που σήμανε την αρχή των δεκεμβριανών συγκρούσεων στην πρωτεύουσα, προκάλεσαν μεγάλη αναταραχή στη Μυτιλήνη. Έγιναν τεράστιες διαδηλώσεις, με αίτημα να φύγουν οι ιερολοχίτες και η Ναυτική Διοίκηση και ειδικότερα ο διοικητής της Μίλτων Ιατρίδης, ο άλλοτε κυβερνήτης του υποβρύχιου «Παπανικολής», που καθοδηγούσε την αντιεαμική εκστρατεία στο νησί.

Τελικά οι ιερολοχίτες περιορίστηκαν στον καταυλισμό τους, ενώ οι ναύτες επιβιβάστηκαν στον «Αετό». Παρ’ όλα αυτά ο Ιατρίδης, οι παράγοντες της Δεξιάς στο νησί και οι Άγγλοι πράκτορες βυσσοδομούσαν πώς ν’ ανατρέψουν τη λαϊκή εξουσία στη Λέσβο.

Παραμονές Χριστουγέννων του 1944 κι ενώ στην Αθήνα μαίνονταν οι μάχες ανάμεσα στους Άγγλους και στον ΕΛΑΣ, φάνηκαν απροειδοποίητα έξω από το λιμάνι της Μυτιλήνης τέσσερα μεγάλα οπλιταγωγά και πέντε πολεμικά. Μαζί τους ενώθηκε και το αντιτορπιλικό «Αετός», που βγήκε ξημερώματα από το λιμάνι. Κατά τις εννιά το πρωί ένα μικρό σκάφος γεμάτο με Ινδούς στρατιώτες μπήκε στο λιμάνι και προσπάθησε να πλευρίσει μπροστά στο κτίριο της Ναυτικής Διοίκησης. Ο κόσμος, που είχε κατέβει στην αγορά για τα χριστουγεννιάτικα ψώνια, αντέδρασε αμέσως και αποφασιστικά. Συγκεντρώθηκε μεγάλο πλήθος στην προκυμαία και με τα χέρια απώθησε το σκάφος.

Χαράλαμπος Κανόνης (Δημ. Σαραντάκος) 5 – Η κατάληψη της Λέσβου από τους Γερμανούς

Εδώ και λίγο καιρό άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, το βιβλίο του πατέρα μου «Χαράλαμπος Κανόνης. Η ζωή και ο θάνατος ενός Ανθρώπου», το πρώτο μη επιστημονικό βιβλίο του.

Ο Κανόνης ήταν Μυτιληνιός, γεωπόνος, υπάλληλος της ΑΤΕ, συνάδελφος και επιστήθιος φίλος του παππού μου, στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο τον Μάρτιο του 1948 στη Χίο, στον εμφύλιο.

Κανονικά οι δημοσιεύσεις γίνονται κάθε δεύτερη Τρίτη. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Στη σημερινή πέμπτη συνέχεια περνάμε στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, «Ο αγωνιστής» και στο πρώτο κεφάλαιό του.

 

Η κατάληψη της Λέσβου από τους γερμανούς

Ήταν που μας δέσαν το κορμί
ήταν που μας κλέψαν το ψωμί,
πήρανε το σάλιο από το στόμα.

Ήταν που μας κόψαν τη φωνή
τύραννοι, φονιάδες μακρυνοί,
που μας ματοκύλισαν στο χώμα.

Ένα μήνα από τη γερμανική επίθεση, μια βδομάδα μετά την κατάληψη της Αθήνας και δεκάξι μέρες πριν αρχίσει η μάχη της Κρήτης, οι γερμανοί φτάσανε στη Μυτιλήνη. Στις 4 Μαΐου 1941 γερμανικά στρατεύματα, που τα μεταφέρανε δυο οπλιταγωγά, με τη συνοδεία τριών ιταλικών πολεμικών, αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Μυτιλήνης, ενώ το πρωί της ίδιας μέρας άλλα τμήματά τους είχαν αποβιβαστεί στο Μόλυβο, από όπου, διασχίζοντας το νησί, έφτασαν και από ξηράς στην πρωτεύουσα.

Το τάγμα των αγυμνάστων, η μόνη στρατιωτική δύναμη, που βρισκόταν στο νησί, είχε πάρει εντολή να μην προβάλει αντίσταση. Στο μήνα, που προηγήθηκε της κατάληψης, κάθε στρατιωτική και πολιτική υπηρεσία στη Λέσβο αποδιοργανώθηκε. Κατά τα μέσα Απριλίου φτάσανε με κάθε πλωτό μέσο πολυάριθμα τμήματα του ελληνικού στρατού της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, που είχαν αποκοπεί εκεί μετά την κατάληψη από τους γερμανούς της Θεσσαλονίκης. Μόνο που δεν ήταν στρατός, αλλά ασύνταχτα μπουλούκια, τα περισσότερα χωρίς τον οπλισμό τους, χωρίς τους αξιωματικούς τους, χωρίς ηθικό και χωρίς πειθαρχία. Εντύπωση προκάλεσε ένα μικρό στρατιωτικό τμήμα, μια διμοιρία ή κάτι τέτοιο, που βγήκε από το καΐκι, που την έφερε, πειθαρχικό, με τον οπλισμό του, μ’ ένα λοχία επικεφαλής. Παρατάχτηκε στην προκυμαία και κατόπιν προχώρησε με τα όπλα «αναρτήσατε» και με στρατιωτικό βήμα προς το φρουραρχείο.

Χαράλαμπος Κανόνης (Δημ. Σαραντάκος) 3 – Στην Αγροτική Τράπεζα

Εδώ και λίγο καιρό άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, το βιβλίο του πατέρα μου «Χαράλαμπος Κανόνης. Η ζωή και ο θάνατος ενός Ανθρώπου», το πρώτο μη επιστημονικό βιβλίο του.

Ο Κανόνης ήταν Μυτιληνιός, γεωπόνος, υπάλληλος της ΑΤΕ, συνάδελφος και επιστήθιος φίλος του παππού μου, στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο τον Μάρτιο του 1948 στη Χίο, στον εμφύλιο.

Κανονικά οι δημοσιεύσεις γίνονται κάθε δεύτερη Τρίτη. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Στη σημερινή τρίτη συνέχεια παρουσιάζω το τρίτο κεφάλαιο.

 

Τρία

Στην Αγροτική Τράπεζα

Στην αργατιά, στη χωρατιά
το χιόνι, η πείνα, η γρίπη, οι λύκοι
ποτάμια, πέλαγα, στεριές
ξολοθρεμός και φρίκη

Κωστής Παλαμάς.

 

Ύστερ’ από τέσσερα χρόνια σπουδών, στα 1933, ο Κανόνης πήρε το πτυχίο του και γύρισε στη Μυτιλήνη. Ο πρόεδρος της Επιτροπής του Κληροδοτήματος, κρίνοντας από τους βαθμούς που συγκέντρωσε και από τη συνέπεια που έδειξε στις σπουδές του, του πρότεινε να τον στείλουν με έξοδα και πάλι του Κληροδοτήματος άλλον ένα χρόνο στην Πέσσια της Βόρειας Ιταλίας, στην εκεί ειδική σχολή ελαιοκομίας, ώστε να ειδικευθεί στο κύριο λεσβιακό γεωργικό προϊόν, την ελιά.

Ο Κανόνης δέχτηκε με χαρά κι ύστερα από ένα αξέχαστο καλοκαίρι με τους δικούς του και τους φίλους του στη Μυτιλήνη, ξανόφυγε για την Ιταλία. Στη νέα του σχολή γνώρισε τις πιο σύγχρονες για την εποχή μέθοδες ελαιοκομίας, που στην Ελλάδα δεν είχε ουσιαστικά εξελιχτεί και πολύ από την εποχή του Ησίοδου. Την άνοιξη του 1935 γύρισε οριστικά στην Ελλάδα με τη σπάνια, τότε, ειδικότητα του ελαιοκόμου γεωπόνου.

Με τα προσόντα που διέθετε διορίστηκε αμέσως στη νεαρή τότε Αγροτική Τράπεζα, με το βαθμό του έκτακτου βοηθού γεωπόνου και τοποθετήθηκε στα Χανιά της Κρήτης. Ο Κανόνης ίδρυσε ουσιαστικά την Τεχνική Υπηρεσία Κρήτης της Τράπεζας, (έτσι λέγονταν τότε οι Γεωτεχνικές Υπηρεσίες της ΑΤΕ), που είχε στην αρμοδιότητά της ολόκληρο το νησί. Στα τρία χρόνια πούμεινεν εκεί γύρισε, κυριολεχτικά χωριό – χωριό, ολόκληρη την Κρήτη.

Χαράλαμπος Κανόνης (Δημ. Σαραντάκος) 2 – Οι σπουδές στην Ιταλία

Πριν από 15 μέρες άρχισα να δημοσιεύω, σε συνέχειες, το βιβλίο του πατέρα μου «Χαράλαμπος Κανόνης. Η ζωή και ο θάνατος ενός Ανθρώπου», το πρώτο μη επιστημονικό βιβλίο του.

Ο Κανόνης ήταν Μυτιληνιός, γεωπόνος, υπάλληλος της ΑΤΕ, συνάδελφος και επιστήθιος φίλος του παππού μου, στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο τον Μάρτιο του 1948 στη Χίο, στον εμφύλιο.

Κανονικά οι δημοσιεύσεις γίνονται κάθε δεύτερη Τρίτη. Στη σημερινή δεύτερη συνέχεια παρουσιάζω το δεύτερο κεφάλαιο.

Δύο

Οι σπουδές στην Ιταλία

Σε πόλεις αιγυπτιακές πολλές να πας
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους
Κωνσταντίνος Καβάφης

Τη θέση του άτυπου αρχηγού της παρέας ο Χαράλαμπος ο Κανόνης την κέρδισε με την αξία του. Ήταν ένα ήσυχο αλλά γεμάτο ζωντάνια και καλή διάθεση παιδί, με πηγαίο αλλά καθόλου επιδεικτικό χιούμορ. Εξωτερίκευε πάντα τις σκέψεις του χωρίς περιστροφές κι υπονοούμενα. Είχε το μεγάλο ταλέντο να λέει την αλήθεια χωρίς να δημιουργεί αντιπάθειες. Σα μαθητής δεν ήταν από τους λεγόμενους «σπασίλες», απ’ αυτούς δηλαδή που επιδεικτικά επιδιώκουν να πρωτεύσουν, αλλά ό,τι μάθαινε το μάθαινε μεθοδικά και σε βάθος. Από τα μαθητικά του χρόνια εμφάνισε τη συστηματικότητα και την αναλυτική σκέψη, που έγιναν αργότερα το κυριότερο γνώρισμα της προσωπικότητάς του.

Οι συμμαθητές κι οι φίλοι του πολύ συχνά καταφεύγαν στα φώτα του όταν δεν καταλάβαιναν κάτι, ιδίως θέματα από τη φυσική, τη χημεία και τα μαθηματικά. Ο Κανόνης πρόθυμος πάντα, τους εξηγούσε με σχολαστικότητα το πρόβλημα. Έχοντας το σαράκι της μεθοδικής ανάλυσης μέσα του, πολλές φορές γινόταν κουραστικός, γιατί κάθε ζήτημα που εξηγούσε τόπιανε από την αρχή. Για να εξηγήσει φερ’ ειπείν το μηχανισμό των χημικών δεσμών άρχιζε να τους εξηγεί τη δομή του ατόμου, πράγμα που προκαλούσε τις διαμαρτυρίες των πιο ανυπόμονων.

Η μεθοδικότητα και η επιμονή στη μελέτη, που χαρακτήριζαν τον Κανόνη, αξιοποιήθηκαν όταν πήρε το απολυτήριο του γυμνασίου το 1928. Με την αποφοίτηση από το γυμνάσιο η παρέα για λίγα χρόνια αποσυντέθηκε, αλλά η επικοινωνία των μελών της συνεχίστηκε με την πυκνή ανταλλαγή πολυσέλιδων επιστολών. Ορισμένοι από τους φίλους πήγαν στην Αθήνα για σπουδές. Ο Ηλίας ο Χιωτέλλης άρχισε να σπουδάζει φαρμακοποιός, ο Άγγελος ο Λάμπρου χημικός, ο Γιάννης ο Βαλετόπουλος μπήκε στην Ανωτάτη Εμπορική και ο Μίλτης ο Παρασκευαΐδης στη Φιλοσοφική του Πανεπιστημίου, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία δημοσιεύοντας σκίτσα και γελοιογραφίες σε διάφορα έντυπα. Στην Αθήνα επίσης πήγε κι ο Στρατής ο Πρίμπας, που από την αρχή ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία.