Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία

Το ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου, για τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και… όλα τα άλλα

Posts Tagged ‘Χιλή’

Δύσπιστα μεζεδάκια

Posted by sarant στο 29 Ιανουαρίου, 2022

Τα ονομάζω έτσι, θα το καταλάβατε, επειδή καθώς θα τα διαβάζετε θα εξελίσσεται στη Βουλή η συζήτηση για την πρόταση δυσπιστίας που κατέθεσε η αξιωματική αντιπολίτευση -αυτός είναι ο επίσημος όρος, κι ας λέμε πολλές φορές «πρόταση μομφής».

Θα μπορούσα να τα ονομάσω και «Μεζεδάκια δυσπιστίας», αλλά τον τίτλο αυτό τον έχω ήδη χρησιμοποιήσει το καλοκαίρι του 2018 για ανάλογη πρόταση δυσπιστίας (ή ίσως αντίθετη, αφού τότε την πρόταση την είχε καταθέσει ο σημερινός πρωθυπουργός).

Σκέφτηκα επίσης να βάλω κι έναν τίτλο «Μεζεδάκια μετά την Ελπίδα», αλλά καλύτερα να μη θυμίζω οικεία κακά σε όσους έμειναν 20 ώρες στο αυτοκίνητο ή πέντε μέρες χωρίς ρεύμα. (Κι ένας άλλος τίτλος, που πιο πολύ θα ταίριαζε σε άλλου είδους άρθρο: Μεταξύ ελπίδας και δυσπιστίας).

Πάντως, αφού η διαδικασία της πρότασης δυσπιστίας άρχισε χτες το βράδυ, τα μεζεδάκια της σημερινής πιατέλας δεν είναι αντλημένα από τη συζήτηση στη Βουλή. Μερικά όμως προέρχονται από την περιπέτεια με την Ελπίδα, όπως αυτό με το οποίο ξεκινάμε. Μια περίπτωση γραμματικής μπούρκας.

Σε εκπαιδευτικόν ιστότοπο, διαβάζουμε ότι «Γυμναστής γλίστρησε στο παγωμένο προαύλιο του σχολείου και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο».

Αν όμως διαβάσουμε παρακάτω, συνειδητοποιούμε ότι θύμα ατυχήματος έπεσε μια γυμνάστρια, όχι γυμναστής.

Είναι εντυπωσιακή η επιλογή του συντάκτη, διότι δεν έχουμε κάποιο από τα επαγγελματικά ουσιαστικά όπου είναι καθιερωμένος ή έστω συνηθέστερος ο επίκοινος τύπος (π.χ. γιατρός, υπουργός, ή βουλευτής, δικαστής). Ο τύπος «γυμνάστρια» είναι απόλυτα καθιερωμένος. Κι όμως…

Και βέβαια, όταν διαβάζουμε «γυμναστής γλίστρησε στο παγωμένο προαύλιο» όλοι σκεφτόμαστε έναν άντρα να γλιστράει, και πολύ λογικά, αφού ο τύπος «γυμναστής» κανονικά δηλώνει άντρα.

Σκεφτείτε όμως, αν υποθέσουμε ότι ο τίτλος ήταν «Βουλευτής γλίστρησε στο παγωμένο προαύλιο» ή «Γιατρός γλίστρησε στο παγωνμένο προαύλιο» διαβάζοντάς τον τι θα σκεφτόσασταν; Άντρα ή γυναίκα να γλιστράει; Στοιχηματίζω άντρα.

Γι’ αυτό λέω πως οι επίκοινοι τύποι κρύβουν τη γυναίκα -είτε όταν γλιστράει στο παγωμένο έδαφος είτε όταν κερδίζει επαίνους και βραβεία.

Ή δεν έχει σημασία η δήλωση του φύλου;

* Προχωράμε σε ένα φωτογραφικό μαργαριτάρι.

Η φωτογραφία που βλέπετε δημοσιεύτηκε πριν από μερικές μέρες στη Lifo, σε ένα άρθρο για διάσημες φωτογραφίες του φωτογράφου Στιβ Σαπίρο.

Bλέπουμε τον Ντέιβιντ Μπάουι να κρατάει ένα βιβλίο, και να κρύβει με τα δάχτυλά του τα πρώτα γράμματα του τίτλου. Βλέπουμε ATON, μαντεύουμε κι ένα Ε στην αρχή, άρα ΕΑΤΟΝ.

Κι έτσι ο συντάκτης της Lifo υπέθεσε ότι πρόκειται για βιβλίο για τον φωτογράφο Σέσιλ Μπίτον (Cecil Beaton), χωρίς να δώσει σημασία στη φωτογραφία που κοσμεί το εξώφυλλο.

Αλλά η φωτογραφία είναι αρκετά γνωστή. Ακόμα κι εγώ που δεν είμαι τρομερός σινεφίλ αναγνωρίζω τον Μπάστερ Κίτον (Keaton).

Να πούμε ότι, αφού επισημάνθηκε το μαργαριτάρι στο Τουίτερ, οι υπεύθυνοι του ιστότοπου έσπευσαν να κάνουν τη διόρθωση -αν και υποθέτω πως η έντυπη έκδοση θα έμεινε με το λάθος.

Βλέπετε ότι τα σόσιαλ λειτουργούν και σαν συλλογικοί διορθωτές των ιστότοπων -αφού οι άλλοι, οι κανονικοί διορθωτές σπανίζουν. Αλλά να μη λέω πολλά, γιατί κι εγώ κάνω πολλά λάθη και με διορθώνετε.

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »

Advertisement

Posted in Αθυροστομίες, Θηλυκό γένος, Μαργαριτάρια, Μεταφραστικά, Μεζεδάκια, Περιαυτομπλογκίες | Με ετικέτα: , , , , , | 340 Σχόλια »

Η πάμπα του νίτρου, του Πάμπλο Νερούδα (εις μνήμην Αμαλίας Βασιλακάκη)

Posted by sarant στο 29 Σεπτεμβρίου, 2019

Προχτές χάσαμε την αγαπημένη μας Cronopiusa, την Αμαλία μας, που ομόρφαινε το ιστολόγιο με τις μουσικές και τις εικόνες της. Τη μνημονέψαμε στα σχόλια εκείνης της ημέρας. Σήμερα Κυριακή θα ταίριαζε να βάλω ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Κάρλος Φουέντες «Σε αυτά πιστεύω» που είχε μεταφράσει, αλλά πρακτικά δεν είναι δυνατόν. Επιφυλάσσομαι για άλλη φορά.

Στη μνήμη της θα δημοσιεύσω σήμερα ένα κείμενο που θα της άρεσε. Πρώτα όμως, μεταφέρω δυο λόγια που έγραψαν για την Αμαλία οι συναγωνιστές της από το Δίκτυο για τα Κοινωνικά και Πολιτικά Δικαιώματα:

Αν κάποιος ήθελε να δώσει τον ορισμό του τι είναι ένας άνθρωπος που φέρνει με τη δράση του την αλλαγή στην καθημερινότητα, θα μπορούσε να αναφέρει απλώς την Αμαλία Βασιλακάκη. Η Αμαλία μάς άφησε χτες πρόωρα. Πρόλαβε όμως να αξιοποιήσει το μεγάλο δώρο τη ζωής με αγώνα, αλληλεγγύη, καλοσύνη και αγάπη.

Για δεκαπέντε χρόνια υπήρξε η ψυχή των Πίσω Θρανίων και του Στεκιού Μεταναστών. Δίδαξε ελληνικά σε εκατοντάδες μετανάστες και πρόσφυγες. Ταυτόχρονα τους έδωσε την ευκαιρία να κάνουν τη γνωριμία τους με την ελληνική κουλτούρα μέσα από το λαϊκό τραγούδι και τον κινηματογράφο. Η Αμαλία ήταν μια έξοχη εκπαιδευτικός που έβλεπε την Παιδεία σαν μέσο για να αλλάξει ο κόσμος. Παρούσα με συνέπεια και κέφι στα κινήματα, από τη «Μεσοποταμία» στο Μοσχάτο έως την Τσιάπας στο Μεξικό, είχε κάνει στάση ζωής τον αγώνα για τη δικαιοσύνη και την ελευθερία.

Η Αμαλία μας δεν κατάφερε να αλλάξει τον κόσμο. Πέτυχε όμως να αλλάξει τις ζωές πολλών ανθρώπων, να κάνει καλύτερες τις ζωές μας.

Το κείμενο του Πάμπλο Νερούδα λέγεται «Η πάμπα του νίτρου» και μιλάει για τις απέραντες εκτάσεις στην έρημο της Χιλής όπου υπάρχουν τα ορυχεία του νίτρου. Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε ως Επίμετρο στη νουβέλα Αφηγήτρια ταινιών, του Ερνάν Ριβέρα Λετελιέρ, που εκδόθηκε φέτος από τις εκδόσεις Αντίποδες.

Στη νουβέλα, μια φτωχή οικογένεια εργατών νίτρου δεν έχει χρήματα για να βγάλουν ολα της τα μέλη εισιτήρια για τον κινηματογράφο που είναι η μοναδική διασκέδαση στον οικισμό. Στέλνουν λοιπόν την κόρη, η οποία αφηγείται με τόσο ταλέντο και τόσο παραστατικά τις διάφορες ταινίες που τελικά αρχίζουν να την προσκαλούν και από άλλα σπίτια. Δεν λέω πιο πέρα, να πάρετε το βιβλίο.

Ο φίλος Κώστας Σπαθαράκης, ο εκδότης των Αντιπόδων, ίσως επειδή η νουβέλα είναι σύντομη, είχε την καλή ιδέα να προσθεσει το άρθρο του Νερούντα ως Επίμετρο. Του ζήτησα την άδεια να το αναδημοσιεύσω εδώ:

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »

Posted in Εις μνήμην, Παρουσίαση βιβλίου, Πεζογραφία | Με ετικέτα: , , , , , , | 189 Σχόλια »

Άδεια κατσαρόλα

Posted by sarant στο 4 Ιουλίου, 2016

Το άρθρο που διαβάζετε σήμερα δημοσιεύτηκε χτες στην κυριακάτικη Αυγή, στο νέο ένθετο Υποτυπώσεις, με υπεύθυνο τον ποιητή Γιώργο Κοροπούλη, ένθετο που διαδέχτηκε τα Ενθέματα όπου υπεύθυνος ήταν ο φίλος Στρατής Μπουρνάζος. Μια και είναι η πρώτη εμφάνιση της στήλης στο νέο ένθετο, χρειάστηκε μια εισαγωγική παράγραφος. Και επειδή η εφημερίδα εξακολουθεί να βάζει αδήριτα όρια στην έκταση των κειμένων της, αναγκαστικά οι ευχαριστίες προς τον Στρατή Μπουρνάζο ήταν λακωνικές.

Το ένθετο είναι καινούργιο, αλλά η στήλη είναι παλιά. Πράγματι, η μηνιαία στήλη «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» άρχισε να δημοσιεύεται τον Σεπτέμβριο του 2008 στα Ενθέματα της Αυγής. Από τότε, την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα εξετάζουμε μία ή περισσότερες λέξεις που ακούστηκαν αρκετά στον μήνα που πέρασε. Τώρα που οι Υποτυπώσεις διαδέχτηκαν τα Ενθέματα είμαι βέβαιος ότι η συνεργασία θα είναι εξίσου γόνιμη και ανέφελη όπως ήταν με τον Στρατή Μπουρνάζο –που με αυτή την ευκαιρία θέλω να τον ευχαριστήσω για μια ακόμη φορά.

Ο Ιούνιος έκλεισε κάτω από τον αστερισμό του βρετανικού δημοψηφίσματος και του Μπρέξιτ, όμως διάλεξα για το εναρκτήριο άρθρο στις Υποτυπώσεις κάτι λιγότερο επίκαιρο, μια λέξη που αναφέρεται σε κάτι που συνέβη όχι στο τέλος παρά στη μέση –ακριβώς!- του μήνα, σε ένα γεγονός και σε μια λέξη που θα μπορούσαν αλλά δεν κατάφεραν να σημαδέψουν την επικαιρότητα. Εννοώ τη συγκέντρωση με το σύνθημα «Παραιτηθείτε!» που οργανώθηκε από δήθεν υπερκομματικούς πολίτες στις 15 Ιουνίου με αίτημα την παραίτηση της κυβέρνησης. Και επειδή η συγκέντρωση αυτή χαρακτηρίστηκε «συγκέντρωση-κατσαρόλα» από τους επικριτές της, διάλεξα να παρουσιάσω σήμερα αυτή τη λέξη, την κατσαρόλα, μια και έχει αρκετά ενδιαφέρουσα ιστορία, τόσο σε καθαρά γλωσσικό επίπεδο όσο και σε πολιτικό.

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »

Posted in Αντιδάνεια, Επικαιρότητα, Ιστορίες λέξεων, Πρόσφατη ιστορία, Σουρής | Με ετικέτα: , , , , , , , , , , | 289 Σχόλια »