Σεπτεμβριανά μεζεδάκια και φέτος

Τον έχω χρησιμοποιήσει ξανά αυτόν τον τίτλο, πριν από πέντε χρόνια, αλλά δεν έβρισκα άλλον, οπότε τον επανέλαβα. Και για να μη μπερδέψουν οι ιστορικοί του μέλλοντος το άρθρο του 2015 με το σημερινό, πρόσθεσα ένα «και φέτος» στο τέλος.

* Και ξεκινάμε με ένα μεγάλο επίτευγμα της αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας.

O Κικίλιας, λέει, αποκάλυψε το φύλλο του μωρού.

Δεν ξέρω πώς αντέδρασε το μωρό, αλλά εγώ όταν έπαιζα πόκα θα εξαγριωνόμουν αν κάποιος, ας ήταν κι ο πατέρας μου, φανέρωνε το φύλλο που κρατούσα.

Αυτά τα πράγματα δεν είναι σωστά και πρέπει να στηλιτεύονται. Καλά κάνει ο ιστότοπος που το βγάζει στη φόρα.

(Πάντως, εχω παρατηρήσει, αν και μπορεί να πέφτω έξω, ότι συχνότερο ορθογραφικό λάθος είναι το περίσσιο Λ (πχ. οι σχέσεις των δύο φύλλων) παρά το λειψό Λ (πχ. πέφτουν τα φύλα). Ίσως επειδή στην αμφιβολία «το πολύ δεν βλάφτει»).

* Μπορεί κάποιος που έχει ιδεοληψίες να γράψει ένα ενδιαφέρον άρθρο; Μπορεί. Ιδού ένα παράδειγμα, ένα άρθρο για το Mpemba effect, δηλαδή την παρατήρηση ότι το ζεστό νερό παγώνει γρηγορότερα από το κρύο. Ονομάστηκε έτσι από τον Τανζανό Εrasto Mpemba, που όταν ήταν μαθητής, στο δημοτικό και στο γυμνάσιο (τώρα έχει μεγαλώσει) έκανε αυτή την αντιδιαισθητική εμπειρική παρατήρηση, που αντέβαινε στον νόμο του Νεύτωνα.

Ο Αριστοτέλης είχε πρώτος αναφερθεί στο φαινόμενο αυτό. Οπότε ο συγγραφέας του άρθρου, αφού παραθέσει τον Αριστοτέλη, ξεκινάει μια ιερεμιάδα για τη γλώσσα:

Όλοι γνωρίζουμε ότι πρόβλημα στη διδασκαλία της γλώσσας μας ξεκίνησε με τις κυβερνητικές αποφάσεις πριν 4 δεκαετίες , όπου τότε αποκόψαμε την Αρχαία Ελληνική. Σήμερα η κατάσταση στη χώρα μας δεν έχει αλλάξει, ενω για πάνω από τριάντα χώρες του κόσμου τα αρχαία ελληνικά αποτελούν υποχρεωτικό μάθημα. Τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου διδάσκουν αρχαία ελληνικά και ρητορική….

Ευτυχώς στη συνέχεια σταματάει και αφηγείται την ενδιαφέρουσα αυτή ιστορία (που δεν την ήξερα).

Advertisement

Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων (Δημ. Σαραντάκος) 18 – Ο Κολόμβος από τη Χίο και άλλοι μύθοι

Εδώ και κάμποσο καιρό ξεκίνησα να δημοσιεύω αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων, μια ιστορία των εξερευνητών και των εξερευνήσεων του αρχαίου κόσμου. Οι δημοσιεύσεις αυτές γίνονται κανονικά κάθε δεύτερη Τρίτη.

Η σημερινή συνέχεια είναι η δέκατη όγδοη και τελευταία. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Ολοκληρώνουμε σήμερα το επίμετρο του βιβλίου, που έχει ως αντικείμενο Εξερευνήσεις και ανακαλύψεις που δεν έγιναν ποτέ -και βέβαια εδώ τελειώνει και το βιβλίο. Από τη μεθεπόμενη Τρίτη θα ξεκινήσουμε κάποιο άλλο βιβλίο του πατέρα μου -μάλλον τη βιογραφία του Χαράλαμπου Κανόνη.

         ­Το ταξίδι του «Ρα» από την Αίγυπτο στις Αντίλλες­

Ο νορβηγός εθνολόγος και αρχαιολόγος Θωρ Χάγιερνταλ έγινε διάσημος με τον περίφημο διάπλου του Ειρηνικού πάνω στη σχεδία «Κον Τίκι», από τις ακτές του Περού ως την Ανατολική Πολυνησία, στα μέσα της δεκαετίας του 50. Με το εγχείρημά του αυτό ο Χάγιερνταλ θέλησε να επαληθεύσει τη θεωρία του, ότι ο πολιτισμός της Πολυνησίας και ειδικότερα ο πολιτισμός της Νήσου του Πάσχα, προέρχεται από την προκολομβιανή Αμερική και συγκεκριμένα από τους ανδικούς πολιτισμούς.

Παρά το γεγονός ότι τελικά το «Κον Τίκι» έφτασε στον προορισμό του, οι ιστορικοί δε δέχονται ότι μ’αυτό επαληθεύεται η θεωρία του Χάγιερνταλ. Εκτός των άλλων επιχειρημάτων επισημαίνουν το γεγονός  ότι το «Κον Τίκι» χρειάστηκε να ρυμουλκηθεί σε μεγάλη απόσταση από περουβιανό πλοίο, ώσπου να συναντήσει το ρεύμα του Χούμπολτ, που το έφερε στην Πολυνησία. Αυτό σημαίνει πως οι σχεδίες των περουβιανών δεν ήταν δυνατό να απομακρυνθούν από τις ακτές, αλλά κι αν το κατόρθωναν δε θα μπορούσαν ποτέ να γυρίσουν πίσω.

Ο Χάγιερνταλ πάντως χωρίς να αποθαρρυνθεί από την παγερή υποδοχή που επεφύλαξε το σύνολο σχεδόν των επιστημόνων στην αμφιλεγόμενη επιτυχία του «Κον Τίκι», επιχείρησε και πέτυχε στη δεκαετία του ΄70 να διαπλεύσει τον Ατλαντικό με το σκάφος «Ρα», φτιαγμένο από δέσμες καλαμιών παπύρου, όπως έφτιαχναν τις βάρκες τους οι αρχαίοι  Αιγύπτιοι, αλλά και οι (πολύ μεταγενέστεροι τους) Αϋμαρά της λίμνης Τιτικάκα. Αυτή τη φορά ο Χάγιερνταλ θέλησε να αποδείξει πως οι ανδικοί πολιτισμοί κατάγονται από την αρχαία Αίγυπτο και σ’αυτό οφείλονται οι πυραμίδες του Κούσκο, τα καλαμένια σκάφη της λίμνης Τιτικάκα, οι μούμιες των Ίνκα κλπ.

Παρά την επιτυχία των δύο εγχειρημάτων του Χάγιερνταλ, αυτή δεν προϋποθέτει κατ’ ανάγκη και την επιβεβαίωση των θεωριών του. Αν ένας τολμηρός θαλασσοπόρος διασχίσει με καγιάκ την απόσταση από τη Γροιλανδία ως την Πελοπόννησο, αυτό δε σημαίνει ότι υπήρξαν στο παρελθόν παρόμοια ταξίδια. Ο Χάγιερνταλ παραβλέπει το, αναμφισβήτητο από ιστορικής και αρχαιολογικής σκοπιάς, γεγονός ότι ο αιγυπτιακός πολιτισμός, με τις πυραμίδες και τις μούμιες, είχε σβήσει δυο χιλιάδες χρόνια πριν οι πρώτες κόλουρες πυραμίδες εμφανιστούν στην Αμερική και τέσσερις χιλιάδες χρόνια πριν από την κλασσική εποχή των πολιτισμών των Μάγια και των Ίνκα.

­        Βάσκοι, Βρεττόνοι και Ουαλλοί ψαράδες στην Αμερική­

Στα τέλη της δεκαετίας του ΄70  ένας νεοζηλανδός ερευνητής ονόματι Μπάρυ Φελλ ισχυρίστηκε ότι βρήκε στην κοιλάδα Σουσκεχάννα της Πενσυλβάνιας των ΗΠΑ ίχνη μιας αποικίας βάσκων που έφτασαν ως ναυαγοί στις ανατολικές ακτές της Αμερικής και μη μπορώντας να γυρίσουν πίσω εγκαταστάθηκαν εκεί. Ο Φελλ στηρίζει τη θεωρία του στη μετάφραση που ο ίδιος έκανε των κειμένων πολλών επιγραφών σε πέτρες ή πλάκες, που ανακάλυψε.

Οι επικριτές των ισχυρισμών του Φελλ τονίζουν ότι επιβάλλεται μεγάλη επιφυλακτικότητα στην ανάγνωση παρόμοιων επιγραφών, γιατί κι αν αποκλείσουμε την περίπτωση της απάτης, έχει αποδειχτεί σε πολυάριθμες περιπτώσεις ότι είτε πρόκειται για τυχαία σκαλίσματα του βράχου που προήλθαν από τη διάβρωση, είτε πρόκειται για σχετικά πρόσφατες επιγραφές με ισπανικά, γαλλικά ή αγγλικά κείμενα, που έγιναν ακατανόητα λόγω μεγάλης φθοράς.

Πάντως, όπως και στην προηγούμενη περίπτωση των ελλήνων και φοινίκων ναυτικών της αρχαιότητας, δεν αποκλείεται κατά τον Μεσαίωνα να παρασύρθηκαν από τα θαλάσσια ρεύματα Βάσκοι, Βρεττόνοι και Ουαλλοί ψαράδες και να έφτασαν ως τις ακτές της Αμερικής, χωρίς το ακούσιο αυτό ταξίδι τους να είχε άλλη συνέπεια ή συνέχεια.

Οι ελληνικοί χαιρετισμοί και ο δύσμοιρος Ουμπέρτο Έκο

Το σημερινό άρθρο είναι αφιερωμένο σε ένα θηριώδες μεταφραστικό μαργαριτάρι που εντόπισε φίλος του ιστολογίου σε βιβλίο -και προφανώς από τα μεταφρασμένα βιβλία έχουμε περισσότερες απαιτήσεις ποιότητας παρά από τις μεταφράσεις άρθρων σε ιστότοπους ή υποτίτλων.

Στην αρχή σκεφτόμουν να το αφήσω για τα μεζεδάκια του Σαββάτου, είδα όμως ότι δεν είναι μεμονωμένο κρούσμα, οπότε έγραψα το σημερινό άρθρο. Κι έτσι το ιστολόγιο θυμάται τις ρίζες του, διότι στον παλιό μου τον ιστότοπο η επισήμανση μεταφραστικών ατοπημάτων και γενικά η κριτική των μεταφράσεων καταλάμβανε συγκριτικά αρκετά μεγαλύτερο χώρο απ’ ό,τι στο ιστολόγιο -είχα μάλιστα και ειδική ενότητα με «μεταφραστικές γκρίνιες«.

Λοιπόν, πριν από μερικές μέρες, ο φίλος μας ο Skol έγραψε το εξής σχόλιο:

Την Κυριακή πήρα το Βήμα για να ρίξω μια ματιά στην Ιστορία της Φιλοσοφίας, ένα οχτάτομο έργο σε επιμέλεια Ουμπέρτο Έκο και Ρικάρντο Φεντρίγκα που μοιράζει το κυριακάτικο Βήμα. Έχει ενδιαφέροντα κείμενα, μερικά από τα οποία τα έχει γράψει ο ίδιος ο Έκο, αλλά η μετάφραση βγάζει μάτι ότι έγινε με το google translate. Παρακάτω ένα απόσπασμα από το κεφάλαιο “Το ηχοτοπίο του αρχαίου κόσμου”.

Ακόμα και ο Πορφύριος, Έλληνας φιλόσοφος και θεολόγος του 3ου αιώνα, μας πληροφορεί ότι οι ελληνικοί χαιρετισμοί σημείωσαν την ερμηνεία πολλών αντιληπτών διαφορών ανάμεσα στις φωνές των κοράκων και της κουρούνας, αλλά από ένα συγκεκριμένο σημείο και μετά, σταματούν ακόμα και οι ίδιοι και το αφήνουν να περάσει επειδή είναι ελάχιστα αντιληπτή από το ανθρώπινο αυτί!

Έτσι ακριβώς, δεν κάνω πλάκα!

Πρόκειται για τον 2ο τόμο («Από τους ελληνιστικούς χρόνους στον Άγιο Αυγουστίνο») από ένα οχτάτομο έργο που μοιράζει το Βήμα -ήδη έχουν διανεμηθεί οι τρεις πρώτοι τόμοι- και που το χαρακτηρίζει, κάπως μεγαλόστομα, «το κορυφαίο εκδοτικό γεγονός της χρονιάς«.

Ωστόσο, το απόσπασμα που παρέθεσε ο φίλος μας ο Skol περιέχει ένα χοντρό μεταφραστικό λάθος, ίσως «το λάθος της χρονιάς». Κι επειδή όλη η πρόταση δείχνει να έχει τα χάλια της, ζήτησα από τον φίλο μας και μου έστειλε σε φωτογραφία πέντε σελίδες του βιβλίου στις οποίες ο ίδιος είχε εντοπίσει μεταφραστικά προβλήματα και σε αυτο το μικρό δείγμα θα στηριχτω για το σημερινό άρθρο. Εξ όνυχος τον λέοντα.

Να ξαναδιαβάσουμε το επίμαχο απόσπασμα (στην εικόνα αριστερά δίνω περισσότερα συμφραζόμενα), που βρίσκεται στη σελίδα 253 του βιβλίου:

Ακόμα και ο Πορφύριος, Έλληνας φιλόσοφος και θεολόγος του 3ου αιώνα, μας πληροφορεί ότι οι ελληνικοί χαιρετισμοί σημείωσαν την ερμηνεία πολλών αντιληπτών διαφορών ανάμεσα στις φωνές των κοράκων και της κουρούνας, αλλά από ένα συγκεκριμένο σημείο και μετά, σταματούν ακόμα και οι ίδιοι και το αφήνουν να περάσει επειδή είναι ελάχιστα αντιληπτή από το ανθρώπινο αυτί!

Βγάζετε νόημα; Πολύ δύσκολα. Επιπλέον, επικρατεί συντακτική τρικυμία αφού «το αφήνουν» αλλά είναι «ελάχιστα αντιληπτή», οπότε δεν αδικώ τον φίλο μας τον skol που γνωμάτευσε πως η μετάφραση «έγινε με google translate». Έτσι δείχνει αν και κατά πάσα πιθανότητα έγινε από άνθρωπο. Φυσικά ο τόμος έχει όνομα μεταφραστή (μεταφράστριας για την ακρίβεια) και επιμελητή, αλλά το ζητούμενο δεν είναι να τους διασύρω -αν κάποιος αξίζει χλεύη είναι ο εκδότης, αυτός κυκλοφορεί το βιβλίο και το χαρακτηρίζει γεγονός της χρονιάς.

Μπόρεσα να βρω το ιταλικό πρωτότυπο, το οποίο έχει ως εξής:

Anche Porfirio, filosofo e teologo greco del III secolo, ci informa che gli auguri greci hanno annotato l’interpretazione di numerose differenze percepibili all’intemo delle voci di corvi e cornacchie; ma al di là di una certa soglia si arrestano perfino loro, e lasciano perdere, perche si tratta di sottigliezze scarsamente percepibili all’orecchio umano!