Δευτερχριστυγεννιάτικα μεζεδάκια

Όχι, δεν μου χάλασε το πλήκτρο Ο, όπως βλέπετε άλλωστε. Δευτεροχριστουγεννιάτικα είναι τα σημερινά μας μεζεδάκια, αφού τα δημοσιεύω τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων -ετεροχρονισμένα βέβαια, μια και κανονικά το πολυσυλλεκτικό μας άρθρο δημοσιεύεται το Σάββατο, που όμως φέτος έπεφτε ανήμερα Χριστούγεννα.

Πέρυσι, που τα Χριστούγεννα έπεφταν Παρασκευή, το αντίστοιχο άρθρο είχε επίσης τίτλο «Δευτεροχριστουγεννιάτικα μεζεδάκια». Για να μην επαναλάβω τον ίδιο τίτλο, επηρεάστηκα από τη γελοιογραφία του Αντώνη Βαβαγιάννη, του Κουραφέλκυθρου, και απέφυγα το Όμικρον στον τίτλο.

Ναι, θα μπορούσα επίσης να βάλω τίτλο Τα τελευταία μεζεδάκια της χρονιάς, αλλά κι αυτό το έχω χρησιμοποιήσει κι άλλοτε.

Τέλος πάντων, το ιστολόγιο σας στέλνει πολλές ευχές για υγεία και αγάπη (και μακριά απ’την παραλλαγή μικρν).

Θυμίζω επίσης ότι συνεχίζεται η ψηφοφορία για τη Λέξη της χρονιάς 2021. Μάλιστα, χτες και προχτές είχαμε μεγάλη συμμετοχή, αν και αυτό ελάχιστα άλλαξε την κατάσταση, τουλάχιστον ως προς την πρώτη θέση. Δεν μπορώ όμως να πω περισσότερα, προς το παρόν.

Δεν έχετε ψηφίσει; Μπορείτε να ψηφίσετε και τώρα, στην ειδική μας σελίδα. Μην το αμελήσετε, τέσσερις μέρες έμειναν!

* Και ξεκινάμε με μια παλαιοντολογική είδηση. Βρέθηκαν λέει στη Βρετανία σκελετοί από μαμούθ, τα οποία είχαν ένα μοναδικό χαρακτηριστικό.

Διαβάζω:

«Πρόκειται για μία από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις στη βρετανική παλαιοντολογία» σημειώνει ο Γκάροντ, προσθέτοντας πως, παρότι η ανακάλυψη οστών μαμούθ είναι συχνή, ο εντοπισμός άθικτων και ολόκληρων σκελετών είναι «απίστευτα σπάνιος». 

«Το έδαφος όπου βρίσκονται τα μαμούθ αυτά είναι το ακριβές σημείο όπου και πέθαναν ένα τέταρτο της χιλιετίας πριν – δίπλα σε απίστευτα πράγματα όπως λίθινα εργαλεία και σαλιγκάρια ποδοπατημένα» αναφέρει ο ίδιος. 

Βλέπετε ποιο είναι το μοναδικό σε αυτά τα μαμούθ, έτσι; Αφού πέθαναν πριν απο ένα τέταρτο της χιλιετίας, δηλαδή γύρω στο 1770, είναι τα μόνα μαμούθ που είχαν περάσει διαφωτισμό!

Το πρωτότυπο βέβαια λέει: exactly where they died a quarter of a million years ago.

* Σε πρόσφατη επιφυλλίδα του, ο Γιάννης Πρετεντέρης επιτίθεται στον καθηγητή Θ. Λύτρα για τα όσα είπε ανακοινώνοντας την έκθεση Τσιόδρα-Λύτρα. Παραθέτω εδώ αριστερά το μεγαλύτερο κομμάτι της επιφυλλίδας, διότι στον ιστότοπο των Νέων το κείμενο είναι προσπελάσιμο μόνο από συνδρομητές. (Παρεμπιπτόντως, έχω περιέργεια αν το μοντέλο της συνδρομητικής πρόσβασης είναι οικονομικά αποδοτικό).

Αυτό που με έκανε να προσέξω την επιφυλλίδα και να την αναφέρω στο σημερινό άρθρο, είναι η λαθοθηρική διάθεση του κ. Πρετεντέρη, ο οποίος γράφει:

Ο Λύτρας ισχυρίζεται ότι την έρευνα είχαν γνωστοποιήσει «άμεσα και επανειλημμένα σε όλους όσους (σ.σ. «όλους όσοι» εννοεί υποθέτω….) λαμβάνουν αποφάσεις σε «ανώτατο» επίπεδο…

Με το ειρωνικό εντός παρενθέσεως σ.σ., ο κ. Πρετεντέρης ψέγει «τον Λύτρα» (που τον αποκαλεί αγενώς έτσι, όπως στον στρατό ο λοχίας τον φαντάρο!) επειδή έγραψε «σε όλους όσους λαμβάνουν αποφάσεις» και όχι «σε όλους όσοι λαμβάνουν αποφάσεις».

Είναι ευρύτατα διαδεδομένες, βέβαια, οι φράσεις του τύπου «ευχαριστώ όλους όσους με βοήθησαν» κτλ. Οι λαθοθήρες μάς λένε ότι είναι λάθος να λέμε «όλους όσους» διότι το «όσοι» είναι υποκείμενο του ρήματος, άρα πρέπει να είναι σε ονομαστική: το γνωστοποίησα σε όσους παίρνουν αποφάσεις, αλλά «το γνωστοποίησα σε όλους όσοι παίρνουν αποφάσεις».

Αυτό είναι το τυπικά σωστό, και ο κ. Μπαμπινιώτης, όπως έχουμε γράψει παλιότερα, αποδοκιμάζει (αν και χλιαρά) το «όλους όσους» σε τέτοιες προτάσεις. Ωστόσο, όσοι λέμε και γράφουμε «όλους όσους» ακολουθούμε ένα πανίσχυρο και πανάρχαιο φαινόμενο, τη λεγόμενη «έλξη του αναφορικού». Τέτοια σχήματα τα βρίσκουμε ήδη σε αρχαία ελληνικά κείμενα (π.χ. ἢ ἐμμενεῖν ταῖς δίκαις αἷς ἂν ἡ πόλις δικάζῃ; Πλάτων, Κρίτων), ενώ είναι και κοινότατα στην καθημερινή χρήση. Το βράδυ της Κυριακής των εκλογών τα τελευταία 40 τουλάχιστον χρόνια, ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός (ή και δήμαρχος ή περιφερειάρχης), όταν κάθιδρος ανέβει στο βήμα, εκεί γύρω στα μεσάνυχτα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι στην αρχή του λόγου του θα πει «Ευχαριστώ όλους όσους ψήφισαν το κόμμα μας».

Αυτό όμως που εκνευρίζει στην περίπτωση της λαθοθηρίας του Γ. Πρετεντέρη είναι ο εξοργιστικός υπαινιγμός του ότι αλλάζει το νόημα αν πούμε «ευχαριστώ όλους όσους…» Φυσικά, χρησιμοποιεί τη λαθοθηρία ως μέσο για να υπονομεύσει τον «αντίπαλο», εν προκειμένω τον Θ. Λύτρα: αφού κάνει αυτό το «φοβερό» γλωσσικό λάθος, σημαίνει ότι είναι αγράμματος, άρα όσα λέει δεν έχουν καμιά αξία.

Θα έλεγε όμως κανείς ότι ειδικά ο Γ. Πρετεντέρης δεν ειναι ο καταλληλότερος να κάνει γλωσσικά μαθήματα -και δεν το λέω αυτό επειδή στο ίδιο άρθρο, λίγο πιο πάνω από το σημείο όπου ψέγει τον Θ. Λύτρα γράφει «Γατί» αντί «Γιατί»· αυτό είναι λάθος πληκτρολόγησης. Το λέω επειδή, ας πούμε, ο ίδιος ο κ. Πρετεντέρης προ καιρού είχε γράψει «σεμνύνομαι» εννοώντας «ντρέπομαι».

* Κι έτσι αφιερώσαμε το μισό άρθρο στον Πρετεντέρη. Συνεχίζω όμως εφημεριδογραφικά, και πάλι με οθονιά, αυτή τη φορά από πρωτοσέλιδο άρθρο της Εστίας, που το επισήμανε στο Τουίτερ η γνωστή πλέον ΕΠΠΕ (Επιτροπή Παρακολούθησης Πρωτοσέλιδων Εστίας).

Βλέπουμε εδώ ένα ωραίο απόσπασμα από άρθρο του Κ. Κόλμερ, όπου εισάγονται οι όροι «ταχυδοκιμή» και «αυτοδοκιμή» (για το ράπιντ και το σελφ τεστ, εγώ τα είχα πει ταχυτέστ και αυτοτέστ, αμφότεροι πήγαμε κουβά), αλλά ο αγγλικός όρος αναφέρεται ως rabid test (λύσσαξαν πια!). Κατά σύμπτωση, σε άρθρο μας αυτής της εβδομάδας, είχαμε αναφέρει ότι κάποιοι το γράφουν rabid (και περισσότεροι rabbit).

Aλλά, όπως βλέπετε, το απόσπασμα της Εστίας βρίθει από τυπογραφικά λάθη. Διορθωτές δεν έχουν; Παραιτήθηκε ο Σπελ Τσέκερ;

* Φίλος στέλνει άρθρο για την πολυαναμενόμενη εκτόξευση του πυραύλου που θα μεταφέρει το τηλεσκόπιο James Webb στο διάστημα. Έχει και τοποθετήσεις Ελλήνων επιστημόνων, έχει και μεταφρασμένο υλικό, το οποίο είναι κακομεταφρασμένο.

Παράδειγμα:

…απρογραμμάτιστη απελευθέρωση της ταινίας σύσφιξης (που ασφαλίζει τον Webb στον προσαρμογέα) προκάλεσε δόνηση σε όλο το παρατηρητήριο.

ενώ αναρωτιέμαι τι μπορεί να σημαίνει το:

Όλα ήταν έτοιμα για την εκτόξευση και έτσι οι υπεύθυνοι προχώρησαν στην αναθεώρηση για τη συναίνεση καυσίμων.

Καμιά ιδέα;

* Άλλο μαργαριτάρι για το ίδιο θέμα:

To απόκομμα από τη Lifo αλλά το ίδιο λάθος βρίσκετα και σε πολλές άλλες πηγές (Καθημερινή, ΕφΣυν) οπότε πρέπει να υποθέσουμε ότι προέρχεται από το Κεντρικόν Κοτσανοπρατήριον, το ΑΠΕ/ΜΠΕ.

Διότι βέβαια το Κουρού βρίσκεται όχι στη Γαλλική Γουινέα, αλλά στη Γαλλική Γουϊάνα. Η διαφορά είναι μικρή ίσως, αλλά μας μεταφέρει σε άλλη ήπειρο, αφού η Γουινέα βρίσκεται στην Αφρική. Και Γαλλική Γουινέα υπήρχε, αλλά από το 1958 που κέρδισε την ανεξαρτησία της ονομάζεται σκέτη Γουινέα ή καμιά φορά Γουινέα-Κονακρύ (η πρωτεύουσα) για να ξεχωρίζει από τη Γουινέα Μπισάου ή την Ισημερινή Γουινέα. Θα πρέπει κάποτε να γράψουμε άρθρο για τις Γουινέες. Στο Κουρού, όσο κι αν δεν το πιστεύετε, έχουμε ήδη αναφερθεί σε άρθρο μας.

* Πολύ πρωτότυπη ανορθογραφία σε άρθρο για τα σεξουαλικά των εντόμων. Λοιπόν,

Σε ρόλο ειδωνοβλεψία, οι εντομολόγοι παρακολούθησαν τα θηλυκά να ανασηκώνουν το πίσω μέρος τους για να διαφημίσουν την ερωτική τους επιθυμία.

Προφανώς υπήρξε κάποια επιρροή από το «είδος», τι να πω.

* Ο φίλος Τιπούκειτος με ενημέρωσε για μια νέα προσθήκη που πρέπει να γίνει στα Χρονικά της Νομανσλάνδης.

Όπως βλέπετε, το Mi-Go Monk Adage αποδόθηκε «Μοναχός Αντάζ του τάγματος Μι-Γκο»

Λέτε ο Αντάζ να ήταν ο ιδρυτής του περίφημου τάγματος; Οι ιστορικοί της Νομανσλάνδης ας επιληφθούν του θέματος.

(Βέβαια, adage θα πει γνωμικό, ρητό. Και η σημασία της φράσης είναι: Ρητό των μοναχών του τάγματος Μι-Γκο).

* Στο Φέισμπουκ, όπου ανακοινώθηκε αυτό το υποτιτλιστικό μαργαριτάρι, άλλος φίλος σχολίασε:

Σήμερα πέτυχα ένα υπέροχο «Come tomorrow this will be done» να αποδίδεται «Έλα αύριο και θα έχει γίνει».

Διότι βέβαια το Come tomorrow δεν είναι προστακτική, αλλά ιδιωματική έκφραση που σημαίνει περίπου «Ως αύριο».

* Γράφει το Πρόταγκον για το Πάρκο του Ελληνικού, που μόλις άρχισε να λειτουργεί (δεν πήγα ακόμα):

Όπως βλέπετε, το Ellinikon Experience Park χαρακτηρίζεται «το μεγαλύτερο πάρκο στον κόσμο».

Περιέργως, στον ιστότοπο του Πάρκου, σε μια περιγραφή που γενικά δεν θα τη λέγαμε φειδωλή σε επαίνους, δεν προβάλλεται τέτοιος ισχυρισμός. Το Πάρκο χαρακτηρίζεται «ένα από τα μεγαλύτερα παράκτια πάρκα της Ευρώπης», που ασφαλώς διαφέρει από «το μεγαλύτερο πάρκο στον κόσμο».

Υπερβάλλων ζήλος;

* Και ένα γεωγραφικό, που φαίνεται περίεργο. Η Σρι Λάνκα θα εξοφλήσει το χρέος που έχει προς το Ιράν, από αγορές πετρελαίου, όχι σε χρήματα αλλά σε είδος, σε τσάι.

Βέβαια, το τσάι είναι υψηλής ποιότητας, διότι η Σρι Λάνκα διακρίνεται για την ποιότητα της παραγωγής της σε τσάι τύπου Κεϋλάνης. Από την άλλη πλευρά ο μουσουλμανικός πληθυσμός του Ιράν καταναλώνει τεράστιες ποσότητες τσαγιού και μάλιστα με ιδιαίτερη προτίμηση στο τσάι Κεϋλάνης, που αναλογεί περίπου στη μισή ποσότητα που καταναλώνουν οι Ιρανοί.

Η Σρι Λάνκα παλιότερα λεγόταν Κεϋλάνη. Και ενώ η χώρα άλλαξε ονομασία (από τη δεκαετία του 1970) και λέγεται Σρι Λάνκα, το τσάι εξακολουθεί να λέγεται «τσάι Κεϋλάνης» (Ceylon tea).

* Kαι κλείνω με μιαν αναφορά στο ιστολόγιο και ειδικότερα στον αποκλεισμό του ιστολογίου από το Φέισμπουκ. Όχι ότι θα διορθωθεί αυτή η απαράδεκτη κατάσταση.

* Και βεβαια, καλές γιρτές και ευτυχισμέν τ νέ έτς, πάντα χωρίς μικρν!

Advertisement

Χριστούγεννα με την Όμικρον

Μπήκαμε στη βδομάδα των Χριστουγέννων, αλλά τα φετινά Χριστούγεννα διαφέρουν, όπως διέφεραν και τα περσινά -κι αν τα περσινά βρίσκονταν κάτω από το στίγμα του κορονοϊού, τα φετινά, ειδικότερα, βρίσκονται κάτω από τη δαμόκλεια σπάθη της Όμικρον. Όχι μόνο εδώ -όλη η Ευρώπη θα κάνει Χριστούγεννα με την Όμικρον.

Ποιαν Όμικρον; Δεν είναι ανάγκη καν να ρωτήσει κανείς. Η Όμικρον του τίτλου δεν είναι, δυστυχώς, η Μαρκησία του Ο., του φον Κλάιστ, που έγινε και ταινία του Ερίκ Ρομέρ το 1975, δεν είναι ούτε η ηρωίδα της ερωτικής (και απαγορευμένης σε διάφορες χώρες) ταινίας Η ιστορία της Ο… (του 1973), είναι η νέα παραλλαγή του κορονοϊού που έχει τρομοκρατήσει όλη την Ευρώπη ή όλον τον κόσμο.

Το κανονικό της όνομα είναι Β.1.1.529, αλλά μετά την αποφαση του ΠΟΥ να ονομάζει τις παραλλαγές του κορονοϊού με γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, και αφού προς στιγμή είχε προταθεί το όνομα Νu (που όμως απορρίφθηκε για να μην μπερδεύεται με το New, όπως και το Ksi ίσως για να μη θιγεί ο πρόεδρος της Κίνας Xi Jinping), τελικά η καινούργια παραλλαγή ονομάστηκε Omicron.

Τα βαφτίσια της Όμικρον έγιναν στις 26 Νοεμβρίου -δηλαδή το όνομα δεν έχει ακόμα κλείσει μήνα, κι όμως τρομοκρατεί όλον τον κόσμο και η μια μετά την άλλη οι χώρες παίρνουν μέτρα και θεσπίζουν νέους περιορισμούς ή επαναφέρουν τους παλιούς.

Αυτό το Ο το μικρό το μέγα

Στο ιστολόγιο βάζουμε κατά καιρούς άρθρα για τα γράμματα του αλφαβήτου. Ξεκινήσαμε από τα φωνήεντα, και τώρα έχουμε πιάσει τα σύμφωνα. Όλα τα φωνήεντα; Όχι όλα. Έχουμε αφήσει το ο και το ω, δηλαδή τον φθόγγο ο, αν και είχαμε βάλει πριν από πέντε χρόνια ένα αρθράκι ειδικά αφιερωμένο σε λέξεις με πολλά όμικρον.

Ερχόμαστε σήμερα λοιπόν να θεραπεύσουμε αυτή την αδικία, βάζοντας ένα κανονικό άρθρο γι’ αυτό το Ο, το μικρό το μέγα.

Και ξεκινάμε από το Ο, το Όμικρον, το δέκατο πέμπτο γράμμα του αλφαβήτου μας, Λέγεται «μικρόν» σε αντιδιαστολή με το Ωμέγα, που σήμερα αντιπροσωπεύει τον ίδιο φθόγγο, το /o/, δημιουργήθηκε όμως για να αναπαραστήσει το μακρό /ο/ που υπήρχε στα αρχαία ελληνικά αλλά έχει χαθεί προ πολλού.

Αλλ’ ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Στα ελληνικά αλφάβητα, το γράμμα όμικρον προήλθε από το φοινικικό ‘ayin, που σήμαινε «μάτι» και που ήταν ένας κύκλος. Το ‘ayin αντιπροσώπευε ένα ηχηρό διαρκές λαρυγγικό σύμφωνο, που δεν υπήρχε στην ελληνική γλώσσα, κι έτσι στα ελληνικά το Ο χρησιμοποιήθηκε ως φωνήεν.

Αρχικά, το γράμμα Ο ονομάστηκε ου, και στο αθηναϊκό αλφάβητο πριν από τη μεταρρύθμιση του 403 π.Χ. (επί άρχοντος Ευκλείδη) απέδιδε τρεις φθόγγους, το βραχύ /o/, το μακρό ανοιχτό και το μακρό κλειστό, δηλαδή το /u/. Χαρακτηριστικό είναι ότι στα ψηφίσματα πριν από το 403 η στερεότυπη εναρκτήρια φράση « Ἔδοξεν τῇ Βουλῇ καὶ τῷ Δήμῳ» γραφόταν ΕΔΟΧΣΕΝ ΤΕΙ ΒΟΛΕΙ ΚΑΙ ΤΟΙ ΔΕΜΟΙ, και κατά σύμπτωση σε αυτή τη μικρή φράση βλέπουμε το γράμμα Ο να αντιπροσωπεύει και τους τρεις φθόγγους, ο, μακρό ο και ου.

Μετά τη μεταρρύθμιση του 403 το Ο έμεινε να δηλώνει το /o/ ενώ για τον μακρό φθόγγο χρησιμοποιήθηκε το Ω, που προήλθε με διάνοιξη του κύκλου του Ο στο κάτω μέρος του. Το /u/ γραφόταν με το δίγραφο «ου». Οι αλλαγές αυτές είχαν ήδη συμβεί σε ελληνικά αλφάβητα άλλων πόλεων.

Λέξεις με πολλά όμικρον

Ένα μικρό, έτσι στα πεταχτά, για να μην το ξεχάσω. Είχα ανέβει στην Αθήνα το πρωί και κάπου είδα σε έναν τοίχο ή σε αφίσα, δεν θυμάμαι, τη λέξη «μονόδρομος» -πιθανώς σε φράση του τύπου «η λιτότητα δεν είναι μονόδρομος», αλλά δεν το συγκράτησα, γιατί την προσοχή μου την απορρόφησαν τα τέσσερα όμικρον της λέξης.

Τέσσερις συλλαβές, τέσσερα όμικρον έχει ο μονόδρομος. Σκάλισα το μυαλό μου να βρω λέξη με πέντε όμικρον και τελικά βρήκα: προσοδοφόρος. Πέντε όμικρον έχει και το οπλοπολυβόλο, αλλά χάνει στην ισοβαθμία γιατί έχει κι ένα διαφορετικό φωνήεν.