Ένα τηλεφώνημα απογνώσεως πριν από 51 χρόνια (επετειακός Μποστ)

Σήμερα κλείνουν 51 χρόνια από τα Ιουλιανά, την ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου στις 15 Ιουλίου 1965 και την περίοδο πολιτικής αναταραχής που ακολούθησε. Την επέτειο συνηθίζω να την τιμώ στο ιστολόγιο, και κάθε χρόνο κάτι δημοσιεύω -στο τέλος του άρθρου θα δείτε πλήρη… ιστογραφία σχετικά με τα Ιουλιανά. Σήμερα διάλεξα να επαναλάβω ένα άρθρο που είχα αρχικά δημοσιεύσει το 2010 τέτοια μέρα -έχω όμως βάλει μια καλύτερη εκδοχή της γελοιογραφίας.

Για πολλούς λόγους, στις 70 μέρες που διάρκεσαν τα Ιουλιανά σημειώθηκε μια χωρίς προηγούμενο άνθιση της πολιτικής σάτιρας, τόσο της επώνυμης, από τις στήλες των εφημερίδων και το σανίδι της επιθεώρησης, όσο και της ανώνυμης, όπως σε αυτό εδώ το πανό φοιτητών, με το ευφυέστατο σύνθημα που παντρεύει τον τίτλο μιας επιτυχημένης κινηματογραφικής ταινίας (Πράκτωρ 007 εναντίον Δρος Νο) με το όνομα του αποστάτη πρωθυπουργού και το σύνθημα 1-1-4 (το τότε ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος). Η φωτογραφία είναι απαράδεκτα αχνή (από σκαναρισμένη εφημερίδα της εποχής) αλλά την κεντρική ιδέα μάλλον την πιάνετε: ο πράκτωρ 114 ντυμένος τσολιάς πιάνει στην απόχη τον Δρ Νό-βα που φοράει κουστούμι και παπιγιόν.

Ο πρώτος αποστάτης πρωθυπουργός, ο Γεώργιος  Αθανασιάδης-Νόβας (1893-1987), που ήταν Πρόεδρος της Βουλής πριν αποστατήσει, έμοιαζε ιδανικός για στόχος της σάτιρας: καταρχάς, είχε αστείο όνομα που προσφερόταν για ένα σωρό λογοπαίγνια -έτσι, εκτός από το τζεϊμσμποντικό Δρ Νο-βας, είχαμε επίσης λογοπαίγνια με τον χορό μπόσα-νόβα, το φάρμακο Νοβο-καΐνη ή τον Καζα-νόβα.

Επίσης, ο Νόβας είχε και κάμποσες συνήθειες που προσφέρονταν για διακωμώδηση: ήταν ένας ηλικιωμένος αριστοκράτης της επαρχίας, υπερβολικά προσηλωμένος στους τύπους και στο τελετουργικό, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, φορούσε άσπρα κοστούμια και απαραιτήτως παπιγιόν, έγραφε ποιήματα (ως Γ. Αθάνας). Όλα αυτά τα περιέλαβαν στο στόχαστρό τους ευθυμογράφοι, επιθεωρησιογράφοι και αυτοσχέδιοι λαϊκοί σατιριστές και τον έκαναν ρεζίλι τον φτωχό τον Νόβα. Και καλά του έκαναν. Κορυφαίο όχημα της διακωμώδησης ήταν το δίστιχο «Κι ήτανε τα στήθια σου άσπρα αν τα γάλατα – και μου’ λεγες γαργάλατα» που υποτίθεται ότι το είχε γράψει ο Νόβας ενώ στην πραγματικότητα το κατασκεύασε ο Κώστας Σταματίου των Νέων (εδώ ένα περυσινό άρθρο εξετάζει αναλυτικά την κατασκευή).

Γαργάλατα, η σχεδόν οριστική διαλεύκανση

 

Τις προάλλες στο Φέισμπουκ, οι φίλοι κάποιων φίλων (που δεν κινδυνεύουν να γίνουν και δικοί μου) ειρωνεύονταν ένα ποίημα του Τάσου Κουράκη, βουλευτή του Σύριζα, κατά πάσα πιθανότητα απλώς επειδή ήταν γραμμένο από πολιτικό πρόσωπο που δεν ανήκε στην παράταξή τους. Σχολίασα λοιπόν ότι θεωρώ πολύ φτηνό να χλευάζει κάποιος τα ποιήματα ενός πολιτικού του αντιπάλου για να εξευτελίσει μέσω αυτών τον πολιτικό αντίπαλο -και βέβαια αυτό το πιστεύω ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο ποιητής πολιτικός, γιατί δεν είναι ο Κουράκης το μοναδικό παράδειγμα, από τους εν ενεργεία πολιτικούς έχουμε τον Χυτήρη του ΠΑΣΟΚ και τον Κουβέλη της ΔΗΜΑΡ, αλλά σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλοι πολιτικοί που είχαν γράψει ποιήματα στη νεότητά τους -ή και που συνεχίζουν να γράφουν.

Και τον Χυτήρη παλιότερα τον είχαν κοροϊδέψει για τα ποιήματά του, π.χ. αυτό με τον υδραυλικό (το οποίο εμένα μ’ αρέσει). (Ο Κουράκης τα δικά του τα παρουσιάζει στον ιστότοπό του). Είναι άλλωστε κι ο χαρακτήρας της σύγχρονης ποίησης τέτοιος που πολύ εύκολα μπορείς να διακωμωδήσεις σχεδόν οποιοδήποτε ποίημα, φτάνει να έχεις μπόλικη κακή θέληση, λίγη ευρηματικότητα και αρκετή αναισθησία. Οπότε, εγώ προτιμώ να επικρίνω τους πολιτικούς για τις θέσεις τους και για τις πράξεις τους, και όχι για τα ποιήματά τους. (Βέβαια, το νόμισμα έχει και την αντίθετη όψη, ότι ο ποιητής πολιτικός προσελκύει κάποτε και κόλακες, πράγμα που έγινε και με τον Χυτήρη, αλλά αυτοί οι κόλακες είναι σπάνιοι και συνήθως ανήκουν στη σφαίρα των φιλολογούντων, δεν σκάνε μύτη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης).

Όμως, το κατεξοχήν παράδειγμα ποιητή πολιτικού ήταν ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, που ανέβηκε σε ανώτατα αξιώματα και στους δύο τομείς: ως Αθανασιάδης-Νόβας διετέλεσε  κατ’ επανάληψη βουλευτής και υπουργός και το 1965 έγινε πρωθυπουργός, και ως Γ. Αθάνας ήταν βραβευμένος ποιητής και πεζογράφος που έφτασε να γίνει ακαδημαϊκός. Βέβαια, σε αυτά τα ανώτατα αξιώματα έφτασε χωρίς να το αξίζει και τόσο· πρωθυπουργός έγινε εξαιτίας της αποστασίας τον Ιούλιο του 1965 και ακαδημαϊκός επειδή ήδη ήταν παράγοντας της δημόσιας ζωής· σκεφτείτε μόνο ποιοι ποιητές δεν έγιναν ακαδημαϊκοί. Ωστόσο, ως ποιητής (και πεζογράφος, συγγραφέας να πούμε γενικότερα) ο Αθάνας αξίζει μια καλή θέση στην ιστορία των γραμμάτων μας και κάποια από τα έργα του θα μείνουν (να ένα από αυτά).