Ποιος Θανάσης;

Παλιότερα, η ερώτηση δεν άφηνε περιθώρια δισταγμού ως προς την απάντηση. Ποιος Θανάσης; Ποιος άλλος; Ο Θανάσης Βέγγος φυσικά.

Ωστόσο, από το 2011 ο Θου Βου δεν είναι πια μαζί μας, οπότε η ερώτηση του τίτλου επιδέχεται και άλλες απαντήσεις. Και βέβαια, σήμερα εννοούμε τον κάθε Θανάση που γιορτάζει, στον οποίο είναι αφιερωμένο το σημερινό άρθρο, όπως άλλωστε και στις Αθανασίες.

Προσθέτουμε έτσι έναν ακόμα κρίκο στην αλυσίδα των ονοματολογικών μας άρθρων, το τελευταίο από τα οποία το ανεβάσαμε πριν τα Χριστούγεννα, όταν ευχηθήκαμε χρόνια πολλά στον Μανώλη.

Να θυμίσω ότι στο ιστολόγιο έχουμε δημοσιέψει κι άλλα τέτοια άρθρα, αφιερωμένα σε ονόματα, τη μέρα της γιορτής τους, και έχουμε καλύψει τα περισσότερα διαδεδομένα αντρικά και γυναικεία ονόματα -τη Μαρία και την Άννα, τον Δημήτρη και τη Δήμητρα, τον Γιάννη, τον Γιώργο, τον Νίκο, τον Κώστα και την Ελένη, τον Στέλιο και τη Στέλλα, τον Χρίστο (ή Χρήστο) και την Κατερίνα. Από τα λιγότερο συχνά έχουμε αφιερώσει άρθρο στον Σπύρο πρόσφατα και παλιότερα στον Θωμά και στον Στέφανο.

Ο Θανάσης είναι μάλλον συχνό αντρικό όνομα. Σύμφωνα με μια έρευνα, κατέχει την 9η θέση ανάμεσα στα αντρικά ελληνικά ονόματα, ενώ το θηλυκό, η Αθανασία, είναι σπανιότερο, αφού βρίσκεται στην 26η θέση των γυναικείων ονομάτων.

Βέβαια, τα ονόματα δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένα στον ελλαδικό χώρο: υπάρχουν περιοχές όπου σπανίζουν και περιοχές όπου έχουν μεγαλύτερη συχνότητα. Για τον Θανάση, είχα κάπου διαβάσει (αν το θυμάμαι καλά) ότι έχει πολύ μικρή συχνότητα στην Κρήτη και σε άλλα νησιά, αλλά πολύ μεγαλύτερη του μέσου όρου στη Στερεά Ελλάδα.

Η ετυμολογία του Θανάση είναι απλή, ο Θανάσης είναι παιδί της Αθανασίας ή μάλλον της αθανασίας, δηλαδή ο Αθανάσιος προέρχεται από το ουσιαστικό αθανασία. Φυσικά το γυναικείο όνομα Αθανασία ταυτίζεται με το ουσιαστικό.

Ο Άγιος Αθανάσιος έζησε τον 4ο αιώνα και ήταν Πατριάρχης Αλεξανδρείας -ένας από τους τέσσερις αγίους της Ορθόδοξης εκκλησίας που αποκαλούνται «Μέγας» (οι άλλοι τρεις είναι Βασίλειος, Φώτιος και Αντώνιος). Ο Αθανάσιος ήρθε σε σύγκρουση με τον αυτοκράτορα Ιουλιανό και σε ένα από τα Ατελή ποιήματά του ο Καβάφης θυμάται ένα επεισόδιο της ζωής του.

Όπως και άλλα ελληνικά χριστιανικά ονόματα, ο Αθανάσιος είναι πολύ σπάνιος στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες, ενώ αρκετά συχνός στην ορθόδοξη Ανατολική Ευρώπη. Βέβαια, επειδή οι Ρώσοι δεν συμπαθούν τον φθόγγο θ, λένε «Αφανάσι», ενώ στα βουλγάρικα, όπου το όνομα είναι συχνό, έχουμε Ατανάς.

Το όνομα έχει κάμποσες παραλλαγές. Αθανάσιος είναι το επίσημο και Θανάσης η συνήθης μορφή. Από κει και πέρα έχουμε την πολύ κοινή συντομευμένη μορφή Θάνος, όπως ο Μικρούτσικος, την επίσης συνηθισμένη Νάσος, όπως ο ποιητής Νάσος Βαγενάς ή ο Νάσος Ηλιόπουλος, υποψήφιος δήμαρχος Αθήνας με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Τα χαϊδευτικά Σάκης και Σούλης πολύ συχνά κρύβουν Θανάση αν και μπορεί να ανήκουν και σε άλλα ονόματα.