Το σημερινό σημείωμα βασίζεται σε μια συζήτηση που έγινε πριν από μερικές μέρες στη Λεξιλογία, συζήτηση που με τη σειρά της βασιζόταν σε μιαν ανάρτηση του Απόστολου Δοξιάδη στο Φέισμπουκ, και που έκρινα ότι ενδιαφέρει το ιστολόγιο από ορισμένες απόψεις. Άλλωστε, είχαμε αναφερθεί στην ιστορία αυτή πριν από καμιά δεκαριά μήνες, αλλά αυτό ειχε γίνει στα σχόλια ενός εντελώς άσχετου άρθρου, οπότε καλό είναι να αφιερώσουμε και ειδικό άρθρο.
Στην αρχή βρίσκεται μια ιστορία για τον μεγάλο ζωγράφο της αρχαιότητας, τον Απελλή από την Κω. Ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος, στο 35ο βιβλίο της Φυσικής ιστορίας του, που είναι αφιερωμένο στη ζωγραφική, αφηγείται διάφορα ανέκδοτα από τη ζωή του Απελλή, ανάμεσά τους και το εξής:
Ο Απελλής είχε τη συνήθεια, όταν τελείωνε τους πίνακές του να τους εκθέτει έξω από το εργαστήριό του έτσι ώστε να τους βλέπουν οι διαβάτες. Ο ίδιος στεκόταν από πίσω, αθέατος, και άκουγε τις κρίσεις τους για ενδεχόμενα ψεγάδια των έργων του, επειδή θεωρούσε ότι οι περαστικοί θα εντόπιζαν λάθη που είχαν ξεφύγει από τον ίδιο.
Μια μέρα, είδε τον πίνακα ένας τσαγκάρης, ο οποίος πρόσεξε ότι το ένα σανδάλι είχε λιγότερες τρυπίτσες για κορδόνια από το άλλο και το επέκρινε φωναχτά στην παρέα του. Ο Απελλής πράγματι διόρθωσε το λάθος. Την άλλη μέρα ο τσαγκάρης ξαναπέρασε και ένιωσε πολύ περήφανος όταν είδε πως το ψεγάδι είχε διορθωθεί, οπότε συνέχισε επικρίνοντας και τον τρόπο που ήταν ζωγραφισμένο το πόδι, βρίσκοντας κι εκεί λάθη.
Οποτε, ο Απελλής θυμωμένος ξεπρόβαλε πίσω από τον πίνακα και του είπε: Όχι παραπέρα από το παπούτσι, τσαγκάρη!
Ή, αν το προτιμάτε στα λατινικά, sutor, ne ultra crepidam -η τελευταία λέξη είναι δάνειο από το ελλην. κρηπίς, κρηπίδος.
Στην αρχαία ελληνική γραμματεία δεν σώζεται τέτοιο επεισόδιο, εκτός αν δεν έψαξα καλά. Βέβαια, κάπου θα το βρήκε ο Πλίνιος, σε κάποια ελληνική πηγή, η οποία όμως θα έχει χαθεί.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 