Πριν από 60 χρόνια: Ο Μποστ για τις εκλογές βίας και νοθείας του 1961 (2)

Tο ιστολόγιο αγαπάει τον Μποστ και του έχει αφιερώσει αμέτρητα άρθρα, σε πολλά από τα οποία θυμόμαστε (οι παλιότεροι) ή γνωρίζουμε (οι νεότεροι) γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας μέσα απο γελοιογραφίες του Μποστ. Στην αρχή, τα άρθρα αυτά είχαν γενικό τίτλο «Πριν από 50 χρόνια…», μετά «Πριν από 55 χρόνια…», αλλά τα χρόνια περνάνε και το ιστολόγιο συνεχίζει να εκπέμπει, οπότε πέρσι εγκαινιάσαμε μια νέα χρονολόγηση, τη σειρά «Πριν από 60 χρόνια». Tο προηγούμενο, ενδέκατο σκίτσο της σειράς το δημοσιεύσαμε πριν από 3 εβδομάδες -εδώ και είχε θέμα τις εκλογές του 1961.

Το ίδιο ισχύει και με το σημερινό σκίτσο, που και αυτό είναι αφιερωμένο στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961, που έχουν μείνει στην ιστορία ως «εκλογές βίας και νοθείας». Οι εκλογές έγιναν από την υπηρεσιακή κυβέρνηση Δόβα, αλλά σημαδεύτηκαν από συνεχή επεισόδια βίας και τρομοκρατίας εναντίον κυρίως υποψηφίων και οπαδών της ΕΔΑ, αλλά και της Ένωσης Κέντρου, κυρίως στην επαρχία -ακόμη και με νεκρούς, τον Στέφανο Βελδεμίρη και τον Διονύση Κερπινιώτη. (Η ΕΔΑ είχε έρθει δεύτερο κόμμα στις προηγούμενες εκλογές του 1958).

Το σκίτσο που θα δούμε σήμερα δημοσιεύτηκε στην Ελευθερία ανήμερα των εκλογών, την Κυριακή 29 Οκτωβρίου 1961. Καθώς συνεργάζεται με μια εφημερίδα που υποστήριζε αναφανδόν την Ένωση Κέντρου, ο Μποστ στο σκίτσο του προβλέπει βέβαια την ήττα της ΕΡΕ και του Κ. Καραμανλή, προσβλέποντας όμως σε νίκη του Παπανδρέου, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο Μποστ υποστήριζε την ΕΔΑ.

Όχι απλώς προβλέπει ήττα ο Μποστ, αλλά και κάνει την κηδεία της απερχόμενης κυβέρνησης:

 

Πριν από 60 χρόνια: Ο Μποστ για τη δολοφονία του Πατρίς Λουμούμπα

Tο ιστολόγιο αγαπάει τον Μποστ και του έχει αφιερώσει αμέτρητα άρθρα, σε πολλά από τα οποία θυμόμαστε (οι παλιότεροι) ή γνωρίζουμε (οι νεότεροι) γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας μέσα απο γελοιογραφίες του Μποστ. Στην αρχή, τα άρθρα αυτά είχαν γενικό τίτλο «Πριν από 50 χρόνια…», μετά «Πριν από 55 χρόνια…», αλλά τα χρόνια περνάνε και το ιστολόγιο συνεχίζει να εκπέμπει, οπότε πέρσι εγκαινιάσαμε μια νέα χρονολόγηση, τη σειρά «Πριν από 60 χρόνια». Το προηγούμενο, πέμπτο σκίτσο της σειράς είναι εδώ.

Και το σημερινό σκίτσο αφορά ένα διεθνές θέμα: τη δολοφονία του Πατρίς Λουμούμπα, του πολιτικού που ηγήθηκε του κινήματος ανεξαρτησίας στο (βελγικό) Κονγκό και στη συνέχεια ήταν ο πρώτος εκλεγμένος πρωθυπουργός του νέου ανεξάρτητου κράτους. Εδώ έγινε και ένα μπέρδεμα. Την ίδια περίπου περίοδο κέρδισε την ανεξαρτησία του και το πολύ μικρότερο γαλλικό Κονγκό. Και τα δύο κράτη ονομάστηκαν «Δημοκρατία του Κονγκό», οπότε για μερικά χρόνια αναφέρονταν δίπλα και οι πρωτεύουσες τους για να ξεχωρίζουν: Κονγκό-Μπραζαβίλ το πρώην γαλλικό, Κονγκό-Λεοπολντβίλ το πρώην βελγικό. Αργότερα, το κράτος ονομάστηκε Ζαΐρ και τώρα λέγεται Λαοκρατική Δημοκρατία (République Democratique) του Κονγκό.

Αμέσως μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Λουμούμπα, το καλοκαίρι του 1960, ξέσπασαν αποσχιστικά κινήματα στην περιοχή της Κατάνγκας με την υποκίνηση των Βέλγων. Ο Λουμούμπα ζήτησε τη βοήθεια των Αμερικανών, που αρνήθηκαν, οπότε στράφηκε στους Σοβιετικούς -μοιραίο λάθος. Ο πρόεδρος Καζαβούμπου απέπεμψε τον Λουμούμπα, παραβιάζοντας το σύνταγμα της χώρας. Ακολούθησε στρατιωτικό πραξικόπημα από τον Μομπούτου, οι δυνάμεις του οποίου συνέλαβαν τον Λουμούμπα πριν προφτάσει να φτάσει στην περιοχή που βρισκόταν υπό τον έλεγχο στρατιωτικών δυνάμεων που του έμεναν πιστές. Τον παρέδωσαν στους άνδρες του Τσόμπε, του ηγέτη της Κατάνγκας. Με την αποδεδειγμένη πια ενθάρρυνση των Βέλγων, ο Λουμούμπα εκτελέστηκε στις 17 Ιανουαρίου 1961 αλλά η επιβεβαίωση του θανάτου του ήρθε μερικές εβδομάδες αργότερα, περί τις 10 Φεβρουαρίου. Η είδηση της δολοφονίας του Πατρίς Λουμούμπα προκάλεσε παγκόσμιο κίνημα διαμαρτυρίας -σε πολλές χώρες λεηλατήθηκε η βελγική πρεσβεία.

Στις 14 Φεβρουαρίου 1961, η χήρα του, η Πωλίν Λουμουμπα, τέθηκε επικεφαλής πένθιμης πορείας, όπου όλες οι γυναίκες ήταν γυμνόστηθες, απηχώντας πανάρχαιο έθιμο πένθους (εδώ μια φωτογραφία, με αποικιοκρατική λεζάντα). Διέσχισαν τις αφρικανικές συνοικίες της Λεόπολντβιλ και έφτασαν στα γραφεία του ΟΗΕ, όπου ζήτησαν να τους δοθεί το πτώμα του δολοφονημένου ηγέτη για να το θάψουν χριστιανικά. (Παρεμπιπτόντως, ο ρόλος του ΟΗΕ στην υπόθεση δεν ήταν πολύ καθαρός).

Αυτό το περιστατικό δίνει στον Μποστ την αφορμή για τη γελοιογραφία, που δημοσιεύτηκε στην Ελευθερία στις 19 Φεβρουαρίου 1961, πριν από ακριβώς 60 χρόνια:

Ο Μποστ παρουσιάζει την Πωλίν Λουμπούμπα να προσπέφτει στα πόδια όχι των ανθρώπων του ΟΗΕ αλλά της μαμά-Ελλάς, που εδώ παρουσιάζεται ανάλγητη, όπως μας λέει και ο τίτλος του σκίτσου.

59 + 61 = 120

Δεν συνηθίζω να βάζω απλές μαθηματικές πράξεις για τίτλους άρθρων του ιστολογίου, αλλά σήμερα θα κάνουμε μια εξαίρεση -άλλωστε η πράξη του τίτλου δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται.

Στο ιστολόγιο αφιερώνουμε άρθρα σε αριθμούς, μια φορά το χρόνο -ξεκινήσαμε στις 9/9/2009 και κάθε χρόνο βάζαμε ένα άρθρο, κι έτσι φέτος, πρόσφατα, στις 20/10/20 αφιερώσαμε άρθρο στον αριθμό 20. Με τη φάμπρικα αυτή θα πάμε, εμείς να ‘μαστε καλά, έως το 31, που θα το δούμε στις 31 κάποιου μηνός του σωτηρίου έτους 2031.

Ωστόσο, τον αριθμό 61 θα τον δούμε σήμερα -για ποιο λόγο; Αφενός διότι ως το 2061 μπορεί να το ξεχάσω. Αφετέρου, επειδή αν κάποιος έτυχε να γεννηθεί στις 2 Νοεμβρίου του 1959 σήμερα θα συμπλήρωνε τα 61 του χρόνια. Ξέρω κάποιον που γεννήθηκε τη μέρα τούτη, δεν τον ξέρετε, είναι απ’ το χωριό. (Για να τα λέμε όλα, αυτό το κόλπο έπιανε καλύτερα πρόπερσι, που ο φίλος μου, γεννημένος το 59, έκλεινε τα 59 του χρόνια, και είχαμε βάλει άρθρο για τον αριθμό 59. Αλλά κανείς δεν είναι τέλειος).

Δεν έχει και πολλά να γράψεις για τον αριθμό 61, ενώ ο προηγούμενος, ο αριθμός 60, έχει τόσα και τόσα να πεις γι’ αυτόν, από μαθηματική, ανθρωπολογική-λαογραφική, πολιτισμική ή λεξικογραφική άποψη. Ενώ ο καημένος ο 61 είναι απλώς 60 συν 1. Τουλάχιστον ο 59, που επίσης ήταν σπάνιος αριθμός, ήταν 60 μείον 1 κι έτσι τον βρίσκουμε σε εκφράσεις χρόνου όπως 23:59:59, ενώ το 61 δεν εμφανίζεται διότι είναι το :01 της επόμενης ώρας ή του επόμενου λεπτού.

Το 61 είναι πρώτος αριθμός, διαιρείται δηλαδή μονάχα από τον εαυτό του και από τον 1. Στην ίδια δεκάδα έχουμε πρώτον αριθμό το 67. Το 59 και το 61 λέγονται δίδυμοι πρώτοι αριθμοί, διότι απέχουν κατά 2. Οι μαθηματικοί του ιστολογίου θα μας πουν αν είναι όντως άπειροι οι δίδυμοι πρώτοι.

Στο αρχαίο ελληνικό σύστημα (το κλασικό, όχι το ακροφωνικό) ο 61 γραφόταν ΞΑ’. Στο αττικό ή ακροφωνικό ήταν ΠΔΙ. Στο ρωμαϊκό (μοιάζουν) ήταν LXI. Ετσι κι αλλιώς, αυτές οι αναπαραστάσεις δεν εμφανίζονται συχνά όπως π.χ. τα ΙΔ’, XIV (του 14) που τα βρίσκουμε σε βασιλιάδες και αρχιερείς -πού να βρεθεί ο 61ος εστεμμένος με το ίδιο μάλιστα όνομα;

Πασχαλινή πανδαισία του Μποστ ξανά

Πλησιάζει το Πάσχα, οπότε λέω να επαναλάβω μια γελοιογραφία του Μποστ, που την είχα παρουσιάσει εδώ το πρώτο Πασχα της ζωής του ιστολογίου, το μακρινό 2009 -και μάλιστα, ίσως λόγω εορτών, είχε ελάχιστα σχόλια, μονοψήφιο αριθμό, οπότε τουλάχιστον στους περισσότερους σημερινούς αναγνώστες θα είναι άγνωστη. Να πω γενικότερα ότι στους επόμενους μηνες προβλέπω να αυξηθεί το ποσοστό των επαναλήψεων / αναδημοσιεύσεων, διότι δεν θέλω να χαλάσω το σερί του ενός άρθρου τη μέρα που συνεχίζεται αδιάλειπτα εδώ και 1150+ μέρες.

Ο Μποστ δεν έκανε πολλές πασχαλινές γελοιογραφίες. Τούτη εδώ δημοσιεύτηκε στην Ελευθερία πριν από 56 χρόνια (παρά 2 μέρες) στις 9 Απριλίου 1961, δηλαδή ανήμερα Πάσχα. Ο Μποστ παρουσιάζει το μεγάλο φαγοπότι της Ε.Ρ.Ε. με αναφορές στα σκάνδαλα (πραγματικά ή υποτιθέμενα) της εποχής. Για τους νεότερους, η Ε.Ρ.Ε. (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις) ήταν το κόμμα που ίδρυσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και που κυβέρνησε τη χώρα από το 1956 έως το 1963, κατά τη λεγόμενη οκταετία Καραμανλή ή «μαύρη οκταετία» για κάποιους.

Στη γελοιογραφία, ενώ το επιτελείο της ΕΡΕ καταβροχθίζει το αρνάκι του προϋπολογισμού, πεινασμένοι πολίτες συνωστίζονται πίσω από τη μάντρα φωνάζοντας «Τι Ζάλονγκον ρε, αφού τα κρεμμύδια έχουν 7 ½» (σπόντα για τον Κανελλόπουλο που είχε πει το 1954 ότι «Δεν αντέχομεν αλλά δεν μειώνομεν τας δαπάνας… Εμείς έχομεν Ζάλογγα εις την ιστορίαν μας», μια φράση που έμελλε να τον κυνηγάει για χρόνια) και «Θέλουμε πατάτες» -τις μέρες εκείνες είχε σημειωθεί απότομη άνοδος των τιμών της πατάτας: Ρεκόρ ύψους εσημείωσε χθες η τιμή της πατάτας με δραχμάς 6 ανά κιλόν γράφει πρωτοσέλιδη είδηση της Ελευθερίας στις 5.4.1961).

Ο Μποστ για τις πλημμύρες του 1961

Το σημερινό μας θέμα προέκυψε από τη συζήτηση του χτεσινού άρθρου, όπου κουβεντιάσαμε για τις φράσεις που έχουμε στη γλώσσα μας, αλλά και σε άλλες γλώσσες, για τη ραγδαία βροχή, τη νεροποντή: ρίχνει καρεκλοπόδαρα, βρέχει με το τουλούμι, τέτοια. Επειδή όμως οι νεροποντές φέρνουν πλημμύρες, στο χτεσινό άρθρο έγινε επίσης λόγος για μερικές ιστορικές πλημμύρες (στο λεκανοπέδιο πάντοτε), όπως του 1994 και του 1977. Πάνω στη συζήτηση έγινε λόγος και για τις μεγάλες πλημμύρες του 1961 που έπνιξαν (ως συνήθως) τις δυτικές συνοικίες, και αναφέρθηκε και ένα σκίτσο που είχε κάνει τότε ο Μποστ. Άλλο που δεν ήθελα, βρήκα το σκίτσο και το παρουσιάζω εδώ.

Οι μεγάλες πλημμύρες του 1961 έγιναν στις 5 Νοεμβρίου 1961, μέρα Κυριακή. Μια βδομάδα νωρίτερα, στις 29 Οκτωβρίου 1961, είχαν γίνει οι βουλευτικές εκλογές που έμειναν στην ιστορία ως οι «εκλογές βίας και νοθείας» υπέρ της απερχόμενης κυβέρνησης, της ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή. Στο μεταξύ, είχε ορκιστεί η νέα κυβέρνηση της ΕΡΕ, ενώ ο Γ. Παπανδρέου είχε αρνηθεί να την αναγνωρίσει ως νόμιμη κυβέρνηση της χώρας, προαναγγέλλοντας τον ανένδοτο αγώνα, και ενώ από διάφορα σημεία συρρέανε καταγγελίες για νοθεία στις εκλογές. Έγιναν γνωστά και τα αποτελέσματα των στρατιωτικών τμημάτων (οι στρατιωτικοί, μόνιμοι και κληρωτοί, ψήφιζαν σε χωριστά εκλογικά τμήματα και με μια διαδικασία που δεν εξασφάλιζε τη μυστικότητα της ψηφοφορίας): η ΕΡΕ είχε πάρει 79% (έναντι 49,6% στον γενικό πληθυσμό).

Οι καταστροφές από τις πλημμύρες ήταν τεράστιες, ιδίως στις λαϊκές δυτικές συνοικίες (Μπουρνάζι, Νέα Λιόσια, Ανθούπολη, Αιγάλεω), δηλαδή περιοχές με φτωχόσπιτα και υποτυπώδη αποχετευτικά έργα. Περίπου 300 σπίτια κατέρρευσαν, άλλα 1.500 έπαθαν σοβαρές ζημιές, αλλά το τραγικότερο ήταν ότι μέσα στα νερά και τη λάσπη χάθηκαν 43 33 άνθρωποι, ανάμεσα στους οποίους η εφταμελής οικογένεια Ρίτση στα Νέα Λιόσια, που τα ορμητικά νερά παράσυραν το αυθαίρετο σπίτι τους. Αν οι πλημμύρες είχαν έρθει την προηγούμενη βδομάδα, θα ψηφίζαμε αλλιώς, είπαν κάποιοι κάτοικοι σύμφωνα με τα ρεπορτάζ των (αντιπολιτευόμενων) εφημερίδων.

Το σκίτσο του Μποστ δημοσιεύτηκε στην Ελευθερία την Κυριακή 12 Νοεμβρίου 1961, μια βδομάδα μετά -και φυσικά συνδυάζει τις πλημμύρες με τις καταγγελίες για νοθεία των εκλογών, που κάθε άλλο παρά είχαν κοπάσει (με κλικ μεγαλώνει):