«Πρέπει να σου πω Σταυρούλα»: η γλώσσα των τηλεοπτικών ειδήσεων (Μια συνεργασία του Νίκου Νταή)

Δημοσιεύω σήμερα ένα άρθρο που μου έστειλε με μέιλ ο τακτικός αναγνώστης του ιστολογίου Νίκος Νταής, με θέμα τη γλώσσα των δελτίων ειδήσεων στην τηλεόραση.

Ο συγγραφέας, συνταξιούχος εδώ και λίγα χρόνια, είναι κλασικός φιλόλογος και ιστορικός,  με μάστερ κλασικών σπουδών από το πανεπιστήμιο του Τορόντο. Δίδαξε ιστορία στο Κολέγιο Αθηνών. 

Συχνά, οι τοποθετήσεις για τη «γλώσσα της τηλεόρασης» (ή «των δελτίων ειδήσεων» ή «των δημοσιογράφων της τηλεόρασης») που διαβάζουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και στον παραδοσιακό τύπο, δεν είναι παρά μια σταχυολόγηση γραμματικών και συντακτικών λαθών (και «λαθών»). Ευτυχώς, ο Ν. Νταής στο σύντομο άρθρο του δεν αρκείται σε αυτή την πλευρά. 

Κάποια δικά μου σχόλια βρίσκονται σε [αγκύλες].

«Πρέπει να σου πω Σταυρούλα»: η γλώσσα των τηλεοπτικών ειδήσεων.

Οι εκφωνητές κι ανταποκριτές των ειδήσεων έχουν δημιουργήσει μια ελληνική σχολή, που παρουσιάζει αρκετή ομοιογένεια ανάμεσα σε διαφορετικά κανάλια. Ας δούμε τους κανόνες της παράξενης δεοντολογίας τους, όπως φανερώνεται στα δελτία ειδήσεων.

1. Αν είσαι ανταποκριτής, μην απευθύνεσαι στο κοινό αλλά στην κεντρική παρουσιάστρια ή παρουσιαστή και προσποιήσου ότι την/τον πληροφορείς από πρώτο χέρι για ό,τι έχει συμβεί, έστω κι αν λόγω θέσης εκείνη ή εκείνος ξέρει τα πάντα.
2. Αυτό το μικρό θέατρο σού δίνει τη δυνατότητα να μετατρέψεις τις κύριες προτάσεις, που κανονικά θα χρησιμοποιούσες για να παρουσιάσεις γεγονότα, σε προτάσεις ειδικές: «πρέπει να σου πω Σταυρούλα ότι, πρέπει να αναφέρω Γιώργο ότι, θέλω να τονίσω Αντριάνα ότι, οφείλω να παρατηρήσω Εύα, είμαι υποχρεωμένος να επισημάνω Σία, πρέπει να υπογραμμίσω Αντώνη, πρέπει να πούμε, να πούμε…». Μ’ αυτό τον τρόπο προβάλλεις τον εαυτό σου και δίνεις έμφαση στις αποκαλύψεις σου, ακόμα κι αν είναι τελείως ασήμαντες.
3. Μην στενοχωριέσαι όταν η κεντρική παρουσιάστρια ή παρουσιαστής ξεστομίζει τη δική σου είδηση πριν την πεις εσύ ή σε διακόπτει άγαρμπα, όπως συνηθίζεται στην Ελλάδα. Πες: «έτσι ακριβώς είναι Σταυρούλα, έχεις δίκιο Εύα, όπως τα λες είναι Σία». [Εμένα πάντως με εκνευρίζει φοβερά όταν η κεντρική παρουσιάστρια ή ο κεντρικός παρουσιαστής διακόπτουν εντελώς άγαρμπα τον δημοσιογράφο]
4. Οι ανταποκρίσεις σου να έχουν συναίσθημα και λογοτεχνική αξία. Κάθε θάνατος να είναι «τραγικός», κάθε έγκλημα «φρικτό». Μη λες ότι αυτό έγινε, αλλά «συγκλονίζει ή συγκινεί βαθύτατα το…», «τραγικό παιγνίδι έπαιξε η μοίρα…». Μη λες ότι κάποιος πέθανε αλλά «έσβησε ή άφησε την τελευταία του πνοή»∙ όχι βρήκαν το σώμα νεκρό αλλά «βρήκαν την άτυχη γυναίκα σε λίμνη αίματος». Μη λες το αυτοκίνητο ή το κτίσμα καταστράφηκε αλλά «μετατράπηκε σε άμορφη μάζα σιδηρικών ή σε βομβαρδισμένο τοπίο», όχι έπιασε φωτιά αλλά «πύρινη λαίλαπα ή πύρινος εφιάλτης κατακαίει αλύπητα στο πέρασμά της», όχι κάηκαν σπίτια αλλά «παραδόθηκαν στις φλόγες ή έγιναν στάχτη»∙ όχι οι δρόμοι και οι πλατείες πλημμύρισαν αλλά «μετατράπηκαν κυριολεκτικά σε ορμητικά ποτάμια και λίμνες», όχι οι άνθρωποι έπαθαν μεγάλες ζημιές αλλά «μετρούν τις πληγές τους», όχι έγινε μεγάλη καταστροφή αλλά «βιβλική καταστροφή, κόλαση του Δάντη».

Μη λες η βουλή ψήφισε αλλά «άναψε το πράσινο φως»∙ όχι οι επιστήμονες προειδοποιούν αλλά «κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου»∙ όχι αυτό προκάλεσε έκπληξη αλλά «ήταν κεραυνός εν αιθρία». Μη λες αυτός διαφώνησε αλλά «έδωσε χαστούκι», όχι ο νόμος απαγορεύει αλλά «βάζει φρένο» κα. Αν σου δοθεί η ευκαιρία, δείξε και την ευσέβειά σου: «άγιο είχαν ή από θαύμα σώθηκαν οι δύο κοπέλες που…» [Για το κλισεδολόγιο των δελτίων ειδήσεων θα μπορούσε να γραφτεί άρθρο -βέβαια, έχουν και τα κλισέ τη θέση τους, με μέτρο]

5. Μολονότι οι θεατές πιστεύουν όσα λες, μην τσιγκουνεύεσαι τα επιρρήματα εντυπωσιασμού γιατί είναι το αλατοπίπερο της είδησης: «πραγματικά συγκλονίζει το δράμα…», «ράγισαν κυριολεκτικά οι καρδιές στην κηδεία…» (έστω κι αν εννοείς «μεταφορικά»). Οι καλοί δημοσιογράφοι φτάνουν μέχρι τα δεκαπέντε «πραγματικά/ κυριολεκτικά/ ουσιαστικά/και βέβαια» σε μια σύντομη ανταπόκριση.
6. Χώνε όσο συχνότερα μπορείς το επίρρημα «ουσιαστικά» ή «στην ουσία»∙ δίνει στο λόγο σου εμβρίθεια και κύρος. Μη σε νοιάζει διόλου ότι το επίρρημα χρησιμοποιείται μόνο για να δείξει λογικό συμπέρασμα∙ ακόμη και πανεπιστημιακοί το χρησιμοποιούν ρητορικά και αδιαφόρετα.
7. Μεταχειρίσου λόγιες φράσεις για να δείξεις το γλωσσικό σου επίπεδο: «οι ψυχολόγοι παράσχουν βοήθεια», «επίγειες δυνάμεις συνδράμουν». Αν σου πουν ότι αυτά είναι γραμματικά λάθη, αγνόησέ τους: κι άλλοι γύρω έτσι τα λένε. Μη χρησιμοποιείς τα ρήματα διαλέγω και προτιμώ∙ είναι προϊστορικά. Επίλεξε το «επιλέγω». Μη λες η συνεδρίαση συνεχίζεται αλλά «εξελίσσεται ή είναι σε εξέλιξη». Ακόμα κι η βροχή ή η λιακάδα «είναι σε εξέλιξη».
8. Δώσε ζωντάνια στο λόγο σου, δείξου μοντέρνος κι αντισυμβατικός. Πες: «συμπληρώνεται το παζλ», «το κερασάκι στην τούρτα ήταν…», «στον αέρα η πρώτη κατοικία», «οι τράπεζες βάζουν τρικλοποδιά», «κλείδωσαν τα μέτρα», «κατέβασαν ρολά οι…», «στα κάγκελα οι…», «σε θρίλερ εξελίσσεται», «η κατάσταση είναι εξίσωση ή γρίφος για γερούς λύτες», «παίζεται πολεμικό πόκερ μεταξύ…», «την είδε παράξενα ο πρόεδρος της κομισιόν» κα.
9. Για να δείξεις ότι έχεις κάνει έρευνα και διασταυρώσει πληροφορίες κι εξακριβώσει τα στοιχεία σου, βάλε ένα-δυο περαστικούς να πουν τι άκουσαν από κάποιον που κάτι πήρε τ’ αυτί του στη γειτονιά. Δεν είν’ ανάγκη να είναι αυτόπτες μάρτυρες, η ζωντάνια της ανταπόκρισης μετράει. Μην τους ρωτάς τι είδαν, αλλά πίεσέ τους πολύ να πουν πώς αισθάνονται.
10. Τα μάτια σου δεκατέσσερα με τους πολιτικούς και τα κόμματα. Να μεταφέρεις αυτούσια τα λόγια τους, λέγοντας πάντα «είπε ή δήλωσε χαρακτηριστικά» (έστω κι αν αυτό το επίρρημα αναφέρεται σ’ ένα διαρκές γνώρισμα ενός ανθρώπου), για να τους κολακέψεις. Μη διανοηθείς να τους κρίνεις δημόσια, γιατί έχουν τη δύναμη να σε ρίξουν στο περιθώριο, τώρα ή στο μέλλον όταν γίνουν κυβέρνηση.
11. Μην ανησυχείς αν χάνεις συχνά τα λόγια σου, αν δε σου βγαίνει όπως το ξεκίνησες και το πιάνεις απ’ την αρχή, αν κάνεις χάσματα, αν επαναλαμβάνεσαι ή απλώνεσαι σε ανούσιες λεπτομέρειες και σε κόβει ο κεντρικός παρουσιαστής. Τα ίδια προβλήματα έχουν αρκετοί συνάδελφοί σου. Τα ελληνικά κανάλια δεν είναι καλορυθμισμένες μηχανές όπως το BBC, το CNN και η DW, όπου οι δημοσιογράφοι μιλούν σε συνεχή λόγο, με καλή διατύπωση και σύνταξη, είτε ερευνούν ένα γεγονός, είτε αναλύουν κριτικά μια κατάσταση απαντώντας σε μια σειρά δύσκολων ερωτήσεων, πάντα μέσα σε χρόνο κανονισμένο από πριν. Δεν είναι BBC, όπου για παράδειγμα οι δημοσιογράφοι συγκεντρώνουν με προσοχή το αποδεικτικό υλικό για να εντοπίσουν αυτουργούς και βαρβαρότητες στον πόλεμο της Ουκρανίας, χωρίς αισθηματολογίες και μελοδραματισμούς. Ναι, η ΕΡΤ δε θα γίνει ανεξάρτητη όπως το BBC. Σύμφωνα με την αξιολόγηση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF.org), η Ελλάδα είναι στην 108^η θέση ανάμεσα σε 180 χώρες και τελευταία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
12. Δείχνε αυτοπεποίθηση και βάζε διαρκώς συνδετικά επιρρήματα στο λόγο σου, κι ας είναι τελείως περιττά: «κατ’ αρχάς/κατ’ αρχήν, στη συνέχεια, από κει και πέρα, όσον αφορά, και βέβαια». Χρησιμοποίησε άφθονους εναντιωματικούς συνδέσμους: «όμως, ωστόσο, ωστόσο όμως», ακόμα κι όταν τους μεταχειρίζεσαι σα συμπλεκτικούς και δεν εκφράζεις καμιά λογική αντίθεση.

………………………………………………………………………………………………….

Το συμπέρασμα είναι ότι οι Έλληνες εκφωνητές των ειδήσεων έχουν διαμορφώσει μια γλώσσα εντυπωσιασμού με άφθονα λάθη: συντακτικά, γραμματικά, εκφραστικά, αισθητικά. Πολλοί φαίνονται εξίσου ανεπαρκείς και στην ουσία της δουλειάς τους: μεταδίνουν τα γεγονότα χωρίς σοβαρή έρευνα, χωρίς κρίση κι ερμηνεία. Μεταδίνουν πολιτικές ανακοινώσεις με στόμφο, σα φερέφωνα πολιτικών και κομμάτων. Με ποιες διαδικασίες αξιολογούνται και προσλαμβάνονται άνθρωποι που χάνουν τα λόγια τους και δεν μπορούν να προετοιμάσουν μια προφορική παρέμβαση λίγων λεπτών; Γιατί οι δημοσιογράφοι μας δε διδάσκονται από τα καλά ξένα κανάλια;

Η καλή διατύπωση είναι αποτέλεσμα της καλής και ελεύθερης δημοσιογραφίας, η κακή διατύπωση αποτέλεσμα της κακής και ανελεύθερης. Οι καλοί ανταποκριτές προσπαθούν να διαπιστώσουν τι ακριβώς έγινε, να το τοποθετήσουν σ’ ένα προϋπάρχον πλαίσιο, να ερευνήσουν αίτια και πιθανά αποτελέσματα, να θέσουν ερωτήματα και να προβληματίσουν. Είναι άνθρωποι με αυτόνομη, αδέσμευτη και καλλιεργημένη σκέψη, γι’ αυτό διαθέτουν αυτόνομη και σκεπτόμενη γλωσσική διατύπωση. Αντίθετα όσοι θέλουν απλώς να εντυπωσιάσουν τον ακροατή και να ξεσηκώσουν το συναίσθημά του, καταφεύγουν στη μελοδραματική μπουρδογλώσσα που συνδυάζει λόγιες με αγοραίες φράσεις, υπερβολές με εκφραστικά λάθη.

Η προχειρότητα συνοδεύεται από στόμφο. Είναι «η ροπή μας προς την επιφανειακή ρητορεία, αυτή τη λοιμική», όπως παρατήρησε ο Γιώργος Σεφέρης σε ένα από τα εξαιρετικά δοκίμιά του (Η Γλώσσα στην Ποίησή μας, Δοκιμές 2^ος τόμος). Οι ρίζες αυτής της τάσης βρίσκονται στην αρχαία ρητορική, που νίκησε τη φιλοσοφία (ο πλατωνικός Φαίδρος είναι συγκλονιστικό κείμενο πάνω στη μάχη αυτή) και επέβαλε την κυριαρχία της, έως την αναγέννηση της φιλοσοφίας στα νεότερα χρόνια και την επικράτηση της επιστημονικής μεθόδου. Δυστυχώς η κριτική μέθοδος δεν έχει έρθει ακόμη σα γενικευμένος θεσμός στην εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα της Ελλάδας. Η μεγάλη έκταση της αποστήθισης και της ανερμάτιστης ρητορείας στα σχολεία και τα πανεπιστήμια το αποδείχνει.

Είναι φανερό ότι οι ανταποκριτές πρέπει να απευθύνονται στο κοινό και να σταματήσουν το θέατρο∙ να εγκαταλείψουν τη γλώσσα της φιγούρας και τα «να πούμε», να προβληματιστούν πάνω στη μέθοδο και το σκοπό της δουλειάς τους, να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους. Υπάρχουν θετικά σημάδια. Μερικοί προτιμούν απλότητα και ουσία. Κάποιοι ετοιμάζουν από πριν τον ολιγόλεπτο λόγο τους, για να έχει ροή και αρτιότητα∙ δεν είναι δα και δύσκολο. Ελπίζω πως κάποιοι άλλοι παρακολουθούν συστηματικά τα καλά ξένα κανάλια.

Νίκος Νταής, Αύγουστος 2022.

Advertisement

Ένα πικραμένο σκέρτσο

Ο τίτλος του άρθρου ίσως να μην σας κατατοπίζει για το περιεχόμενό του -αλλά μου αρέσει. Τον σκέφτηκα χτες, που άκουσα ότι στη νέα κυβέρνηση ο κ. Άκης Σκέρτσος αναλαμβάνει υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ με αρμοδιότητα τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου.

Δεν είχα συναντήσει ξανά το ασυνήθιστο αυτό επώνυμο, οπότε σκέφτηκα να το συνταιριάξω με ένα άλλο σημαδιακό επώνυμο της καινούργιας κυβέρνησης -κι έτσι προέκυψε το πικραμένο σκέρτσο, από το όνομα του αντιπροέδρου της κυβέρνησης, του κ. Παναγιώτη Πικραμμένου.

Βέβαια, ο κ. Πικραμμένος μας είναι γνωστός από παλιότερα, αφού είχε αναλάβει υπηρεσιακός πρωθυπουργός τον Μάιο του 2012 -και το ιστολόγιο έχει λεξιλογήσει για το επώνυμό του σε άρθρο της εποχής, από το οποίο αντιγράφω:

Και ξεκινάμε από την ορθογραφία: γιατί με δύο μι, τη στιγμή που η μετοχή «πικραμένος», από την οποία ολοφάνερα προέρχεται το επίθετο, γράφεται με ένα; Στην αρχή σκέφτηκα μήπως έχουμε μια περίπτωση «ορθογραφικού ξεκαρφώματος» όπως κάνουν μερικοί που έχουν παρεξηγήσιμο ή κακέμφατο επώνυμο, π.χ. ο παλιός ευρωβουλευτής Ζαββός ή ο παλιότερος Λέσβιος πολιτευτής Μαλλιάκας ή οι διάφοροι Τσεπαπαδάκοι (Ξε- είναι το αρχικό), όμως το Πικραμένος δεν είναι δα και τόσο κακό, αν και βέβαια κάλλιο να σε ζηλεύουνε παρά να σε λυπούνται. Ύστερα όμως θυμήθηκα ότι παλιά το έγραφαν «πικραμμένος» -αν δείτε καμιά παλιά έκδοση του εθνικού ύμνου ίσως υπάρχει το «εκεί μέσα εκατοικούσες πικραμμένη εντροπαλή». Οπότε ισχύει αυτό που έγραψε σε ένα χτεσινό σχόλιο ο φίλος Άγγελος, ότι τα επώνυμα διατηρούν παλιότερες ορθογραφίες, όπως π.χ. Παππάς (ενώ συνήθως γράφουμε «παπάς», καθώς και Παπαδόπουλος, Παπαγεωργίου κτλ.) ή Χατζηδάκις, ενώ επίσης είναι ευεπίφορα στον ορθογραφικό ευπρεπισμό, αν σκεφτούμε πως γράφουμε π.χ. Ραυτόπουλος ενώ κανείς δεν πηγαίνει στον *ραύτη, ή Καυταντζόγλου κι ας υπάρχουν τα καφτάνια. Οπότε, ο Πικραμμένος, όπως άλλωστε και ο Καμμένος, γράφονται με δύο μι επειδή παλιότερα οι μετοχές πικραμένος και καμένος γράφονταν και με δύο μι (η γραφή αυτή θεωριόταν πιο αρχοντική, ας πούμε).

Πάντως, δεν συμμερίζονται όλοι οι συνεπώνυμοι την ιδιότυπη ορθογραφία -ο εκδότης Γιάννης Πικραμένος, ας πούμε, γράφει με ένα μι το επώνυμό του.

Για την ετυμολογία και τα υπόλοιπα του κ. Πικραμ(μ)ένου σάς παραπέμπω στο παλαιότερο άρθρο. Να επισημάνω παρεμπιπτόντως ότι ο κ. Ζαββός, που τον είχα αναφέρει σε εκείνο το παλιό άρθρο, συμμετέχει επίσης στη νέα κυβέρνηση.

Όσο για τον κ. Σκέρτσο, άκουσα ότι είναι Θεσσαλονικιός, αλλά το επώνυμό του επιχωριάζει, όπως βρίσκω, στη Γκούρα Κορινθίας. Σπάνιο επώνυμο, είπαμε -ίσως να προέρχεται από παρατσούκλι. Σκέρτσο είναι το νάζι, ή, όπως λέει το ΛΚΝ, προσποιητός τρόπος συμπεριφοράς, ιδίως γυναίκας, για να φανεί χαριτωμένη και ελκυστική και για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των άλλων. Αυτός που κάνει σκέρτσα λέγεται σκερτσόζος, λέξη δανεική από τα ιταλικά, όπως και το σκέρτσο άλλωστε -scherzo και scherzoso αντίστοιχα. Στα ιταλικά scherzo είναι το αστείο και η λέξη είναι, λέει το λεξικό, λογγοβαρδικό δάνειο -σχετικό είναι το γερμανικό scherzen που σημαίνει «αστειεύομαι».

Στη μουσική όμως ορολογία, σκέρτσο είναι ένα μουσικό κομμάτι, ζωηρό και εύθυμο, που συχνά αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης σύνθεσης -στις συμφωνίες, το σκέρτσο είναι συνήθως το τρίτο μέρος, μετά το αργό δεύτερο μέρος. Υπάρχουν και αυτόνομα κομμάτια με την ονομασία σκέρτσο, όπως αυτό εδώ το σκέρτσο του Σοπέν:

Ένα ισπανικό περιοδικό σοβαρής μουσικής έχει τον τίτλο Scherzo, αλλά τον ίδιο τίτλο, στα ελληνικά βέβαια, Σκέρτσο, τον είχε και ένα από τα πρώτα περιοδικά ποικίλης ύλης που κυκλοφόρησε στην Αθήνα το 1923. Ήταν εβδομαδιαίο και εκδιδόταν τουλάχιστον ως το 1925.

Είχα σκεφτεί κάποτε να παρουσιάσω στο ιστολόγιο το περιοδικό αυτό, αλλά μέχρι στιγμής δεν το έκανα. Ισως το κάνω κάποτε, σε μια σειρά άρθρων για παλιά περιοδικά. Ας πούμε όμως δυο λόγια, σύντομα.

Το Σκέρτσο είχε στην αρχή 8 σελίδες και αργοτερα πέρασε στις 16. Έβγαινε κάθε Πέμπτη με διευθυντές τους Α. Νικολόπουλο και Δ. Γενοβέλη, και το πρώτο του τεύχος κυκλοφόρησε στις 10.5.1923 (αριστερά το εξώφυλλο).

Είχε φιλολογική ύλη: ένα ξένο μεταφρασμένο διήγημα και κάποια ελληνικά ποιήματα πχ του Κώστα Χατζόπουλου, του Γρυπάρη, του Πορφύρα, όχι όμως πρώτες δημοσιεύσεις αλλά αναδημοσιεύσεις.

Είχε επίσης εύθυμες στήλες, που υπογράφονταν από «τύπους»: τον βλάμη, σε μάγκικο ύφος και λεξιλόγιο· τον εύζωνα, με βλάχικο λεξιλόγιο· τη νεόπλουτη, που προσπαθεί να μιλήσει καθαρεύουσα με μπόλικες γαλλικούρες, κάπως σαν πρόδρομος της μαντάμ Σουσούς, και με φοβερές ανορθογραφίες. Στο πρώτο κείμενο της σειράς, η προσφώνηση είναι: Σεβαζμηώτατον μύτερ μου, δεκαετίες πριν χρησιμοποιήσει ο Μποστ αυτό το ορθογραφικό λογοπαίγνιο, χωρίς βεβαια αυτό να σημαίνει πως ο Μποστ το πήρε από εκεί, δεν είναι δα και πολύ δύσκολο.

Αλλά μπορεί κάποτε να γνωρίσουμε από πιο κοντά αυτό το περιοδικό. Ας επιστρέψουμε στα σκέρτσα, και αφού ακούσαμε ένα σκέρτσο της κλασικής μουσικής, για λόγους ισορροπίας ας βάλουμε κι ένα Σκερτσοπεταχτό σμυρνέικο:

Θα μου πείτε, αυτό είχα να πω για τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης;

Ομολογουμένως θα μπορούσα να πω και άλλα, όμως προς το παρόν, χωρίς να έχει ορκιστεί η νέα Βουλή και χωρίς να έχουμε δει ικανό δείγμα γραφής είναι κάπως πρόωρο να σχολιάσω -θ’ ακούσω όμως τα δικά σας σχόλια.

Μπορώ μόνο να σχολιάσω τα ποσοτικά στοιχεία.

Καταρχάς, ενώ προεκλογικά ο Κ. Μητσοτάκης είχε δηλώσει σε τηλεοπτικό σταθμό πως το υπουργικό του συμβούλιο θα έχει «σφικτή και ευέλικτη δομή», τελικά το κυβερνητικό σχήμα που ανακοινώθηκε έχει 51 θέσεις, που οπωσδήποτε δεν ανταποκρίνεται σε αυτές τις προδιαγραφές.

Ωστόσο αυτό δεν είναι το βασικό που με ενοχλεί. Όχι επειδή και οι τελευταίες κυβερνήσεις του Αλέξη Τσίπρα είχαν επίσης ξεπεράσει τα 50 μέλη, αλλά διότι μπορώ να δεχτώ ότι στη σημερινή πολύπλοκη κοινωνία χρειάζονται οι πολλοί θώκοι (αν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες τα καταφέρνουν με πολύ λιγότερα μέλη στα υπουργικά τους συμβούλια).

Αυτό που με ενοχλεί αφόρητα στην κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη είναι ότι σε 51 θέσεις χώρεσαν μόνο 5 γυναίκες. Αυτό το θεωρώ βαρύτατη προσβολή του μισού εκλογικού σώματος.

Βέβαια, από έναν πρωθυπουργό που θεωρεί ότι οι δουλειές του νοικοκυριού παραδοσιακά πέφτουν στη γυναίκα, ίσως δεν έπρεπε να περιμένουμε καλύτερα. Ας πλύνουν και κανένα πιάτο, βρε αδερφέ.

Ο ίδιος, απαντώντας στη Zeinab Badawi, δημοσιογράφο του BBC, η οποια τον επέκρινε για την ανδροκρατούμενη σύνθεση της κυβέρνησής του (επαναλαμβάνω: 9% γυναίκες, 5 στις 51 θέσεις) ισχυρίστηκε ότι «δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλές γυναίκες που να θέλουν να συμμετάσχουν στην πολιτική». Είπε ότι «βάλαμε ποσόστωση 40% στα ψηφοδέλτιά μας, που είναι ένα μεγάλο βήμα» (βέβαια, αυτό ήταν υποχρέωση από τον νόμο, όχι πρωτοβουλία του κόμματος) «αλλά δεν έχουμε 40% γυναίκες στη Βουλή» και ισχυρίστηκε ότι ενω απευθύνθηκε σε πολλές γυναίκες εκείνες φάνηκαν «πολύ πιο δισταχτικές από τους άνδρες».

Αυτά κατά τη γνώμη μου είναι προφάσεις εν αμαρτίαις, για να μην πω ότι είναι προσβλητικά για τις γυναίκες. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι υπήρξαν πολλές γυναίκες, νυν ή πρώην βουλευτίνες  ή πρώην ευρωβουλεύτριες ή στελέχη υπουργείων με παλαιότερες κυβερνήσεις της ΝΔ (άρα, ήδη ενταγμένες στην πολιτική) ή γυναίκες από τον ακαδημαϊκό χώρο ή τον επιχειρηματικό χώρο, που να αρνήθηκαν πρόταση να αναλάβουν υπουργικά καθήκοντα. Εδώ ο κ. Μητσοτάκης μάλλον ψεύδεται.

Κι επειδή έχω επικρίνει και τις κυβερνήσεις Τσίπρα για χαμηλά ποσοστά γυναικών, δικαιούμαι να επικρίνω ακόμα περισσότερο το ντροπιαστικό 5/51 της κυβέρνησης Μητσοτάκη (Για σύγκριση, η πρώτη κυβέρνηση Τσιπρα είχε 6 γυναίκες σε 40 θέσεις συν την πρόεδρο της Βουλής. Στη συνέχεια, τα ποσοστά αυξήθηκαν αρκετά).

Κατά τη γνωμη μου, η ισόρροπη αντιπροσώπευση των φύλων στις υπουργικές θέσεις δεν θα έπρεπε να επαφίεται στην κρίση κάθε πρωθυπουργού. Επιβάλλεται να θεσπιστεί ποσόστωση, όπως γίνεται και στην κατάρτιση των ψηφοδελτίων: κανένα από τα δύο φύλα δεν θα μπορεί να έχει περισσότερο από τα 2/3 των θώκων. Οπότε, ή θα έχουμε περισσότερες γυναίκες στο υπουργικό συμβούλιο ή λιγότερα μέλη. Είτε έτσι είτε αλλιώς, πρόοδος θα είναι.

Και ίσως τότε το σκέρτσο να μην είναι πικραμένο.

ΥΓ

Στο σημερινό σημείωμα αναφέρομαι αποκλειστικά στην κυβέρνηση, επειδή είναι ευθύνη ενός ανθρώπου. Για την όχι ικανοποιητική αντιπροσώπευση γυναικών στη Βουλή θα ακολουθήσει, αργά ή γρήγορα, άλλο άρθρο. Ναι, θα τα λέμε όσο να βαρεθείτε και όσο να διορθωθεί η κατάσταση.

Ο μύθος για τους 880 ή 1000 υπαλλήλους του BBC

Σε χτεσινό παλιότερό του άρθρο στην Ελευθεροτυπία, ο Γ. Παπαδόπουλος-Τετράδης καταγγέλλει κάποιες κραυγαλέες κατ’ αυτόν περιπτώσεις σκανδαλώδους σπατάλης στον δημόσιο τομέα, μεταξύ άλλων στην ΕΡΤ:

Πόσους εργαζόμενους έχει η ΕΡΤ; Περίπου 7.000. Περίπου 6 φορές περισσότερους από το BBC! Θα μου πεις, τι είναι το BBC μπροστά στην ΕΡΤ. Δίκιο. Αλλά το βρετανικό Δημόσιο δεν έχει λεφτά, ενώ το ελληνικό έχει: τα δικά μας. Για την ακρίβεια, τα μελλοντικά δικά μας. Γιατί το Δημόσιο έχει υποθηκεύσει τις δικές μας εισφορές για τα επόμενα χρόνια, προκειμένου να κάνει τα κομματικά του ρουσφέτια.

Κανείς δεν διαφωνεί ότι στην ΕΡΤ υπάρχουν πάρα πολλοί υψηλόμισθοι που είναι και ζήτημα αν προσφέρουν έργο, ιδίως κάτι σύμβουλοι, πολλοί απ’ αυτούς παλαίμαχοι δεξιοί μεγαλοδημοσιογράφοι –κάποιοι κατάλογοι αμοιβών που έχουν δημοσιοποιηθεί σε ιστολόγια προκαλούν ίλιγγο και θυμό. Ωστόσο, ενώ έχει όλο το δίκιο με το μέρος του ο Παπαδόπουλος-Τετράδης, βάζει ένα αυτογκόλ στην αξιοπιστία του, επειδή χρησιμοποιεί έναν διάτρητο μύθο, ότι τάχα η ΕΡΤ έχει εξαπλάσιους υπαλλήλους από τον BBC, τον γιγαντιαίο βρετανικό ραδιοτηλεοπτικό οργανισμό.