Λούζερ

Στον απόηχο του προχτεσινού τελικού, συνεχίζουμε αθλητικά ή μάλλον αθλητικολεξιλογικά. Έγραψαν πολλοί, μετά την ήττα της Φιορεντίνα, ότι η ιταλική ομάδα είναι «λούζερ» -«Μωρή Φιορεντίνα, πόσο λούζερ είσαι πια», έγραψε στο Τουίτερ κάποιος που, υποθέτω, θα έλπιζε σε ήττα του Ολυμπιακού ώστε να μην έχει τον  συνάδελφο στο γραφείο να τον  πειράζει έως το 2098 (τα όρια ηλικίας έχουν  αυξηθεί).

Η Φιορεντίνα, πράγματι, είχε ήδη ηττηθεί στον περυσινό τελικό του Κόνφερενς  και, παρόλο που είναι η μοναδική ομάδα που έχει παίξει σε τελικούς και των τεσσάρων ευρωπαϊκών  κυπέλλων (Πρωταθλητριών/ΤσουΛου, Κυπελλούχων, Ουέφα/Γιουρόπα, Κόνφερενς), μόνο μία νίκη έχει να  θυμάται, κι αυτήν από το μακρινό 1961. Άλλωστε στο χτεσινό άρθρο είχαμε κάνει λόγο για τη Μπάγερ Λεβερκούζεν, η οποία επί σειρά ετών  ερχόταν δεύτερη στο γερμανικό  πρωτάθλημα, με αποτέλεσμα να της κολλήσουν το παρατσούκλι Βιτσεκούζεν – Νεβερκούζεν – Νεβερκούπεν στα καθ’ ημάς, μέχρι που φέτος το πήρε αήττητη. Κι αυτή, λούζερ την έλεγαν.

Όπως λένε λούζερ στο  μπάσκετ τον Ολυμπιακό,  που έχει τρία συνεχόμενα αποτυχημένα φάιναλ φορ, ή τη Μπαρτσελόνα, που έχει πάει 16 φορές στο φάιναλ φορ και έχει κατακτήσει το τρόπαιο μονάχα δύο -στο άλλο άκρο ο Παναθηναϊκός, με 7 κατακτήσεις  σε 8 ή 9 προσπάθειες.

Να προσέξουμε κάτι: ο Ολυμπιακός και η Μπαρτσελόνα στο μπάσκετ, η Φιορεντίνα κτλ. στο ποδόσφαιρο,  έχουν πολύ καλές ομάδες. Λούζερ  ονομάζεται η  ομάδα που κατ’ επανάληψη  φτάνει σε τελική φάση και ηττάται, που φτάνει στη  βρύση και νερό δεν πίνει κατά την παροιμία, όχι η ομάδα που μένει μονίμως στα χαμηλά της βαθμολογίας, μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας.

Ο όρος, επίσης, δεν είναι μονάχα αθλητικός. Γράφει το σλανγκρ:

Αυτός που έχει κάνει την ήττα τρόπο ζωής. Ο καθ’ έξιν χαμένος. Αυτός που είναι βέβαιο προκαταβολικά ότι θα τα παίξει την κρίσιμη στιγμή. Αυτός που όπως και να πέσει το φύλλο θα βρει τρόπο να χάσει.

Κοινή έκφραση στην Αμερική, στην Ελλάδα ήρθε στην δεκαετία του ’90 επάνω στην έξαρση της αλαζονείας των γιάπις οι οποίοι προσέδιδαν τον χαρακτηρισμό συλλήβδην – βασικά, σε όλους όσους δεν ήταν γιάπις. Έκτοτε διεδόθη.

Φυσικά, πρόκειται για δάνειο από τα αγγλικά. «Από την αγγλική λέξη loser = χαμένος, ηττημένος», λέει το σλανγκρ, το οποίο προσθέτει «Η αγγλική λέξη γράφεται με ένα -ο-, όχι με δύο». Η επισήμανση δεν είναι από σχολαστικισμό: οι γραφές to loose, a looser είναι από τα πιο διαδεδομένα ορθογραφικά λάθη στα αγγλικά, εννοώ από τους φυσικούς ομιλητές της γλώσσας, αντί για to lose, a loser, ίσως με μεγαλύτερη συχνότητα από τις σωστές γραφές. Ούτε τις πιάνει ο κορέκτωρ, διότι υπάρχουν αντίστοιχοι σωστοί τύποι, το loose (χαλαρός, χαλαρά κτλ.)  και το looser = χαλαρότερα.

To αγγλικό loser μάς βάζει μεταφραστικό πρόβλημα. Δεν είναι ο χαμένος, δεν  είναι ο ηττημένος, είναι αυτός που χάνει συστηματικά, που έχει τη  νοοτροπία του χαμένου, που πάει στη μάχη  για να πεθάνει. Η μονολεκτική του απόδοση δεν είναι απλή, και ίσως γι’ αυτό να ευδοκιμεί η λύση του ασυμμόρφωτου δανείου. Πώς θα το λέγαμε μονολεκτικά; Μπορεί να χρειαζόταν νεολογισμός,  ξερωγώ «χασιάρης».

Για να το μπλέξουμε ακόμα περισσότερο, υπάρχει και ο good loser = αυτός που ξέρει να χάνει, που αποδέχεται την ήττα του χωρίς φτηνές δικαιολογίες, όπως και ο sore loser, αυτός που δεν ξέρει να χάνει, που δεν  αναγνωρίζει την ήττα  του ή/και την ανωτερότητα του αντιπάλου. Κάποτε η Χίλαρι Κλίντον είχε χαρακτηρίσει sore loser τον Τραμπ και αυτό μεταφράστηκε στον Σκάι «πληγωμένος χαμένος». Ε, δεν ήταν  καλή απόδοση.

Υπάρχει κι ένα  ρητό, που η  απόδοσή του είχε συζητηθεί στη  Λεξιλογία:  «Show me a good loser and I’ll show you a loser»

Ο αρχικός μεταφραστής το είχε αποδώσει: «Δείξε μου κάποιον που ξέρει να χάνει και θα σου δείξω κάποιον που χάνει». Αν και η απόδοση έχει κάτι το επιγραμματικό, ίσως είναι προτιμότερη η πρόταση του Νίκου Λίγγρη:  «Δείξε μου κάποιον που ξέρει να χάνει και θα σου δείξω κάποιον που δεν παύει να χάνει» ή και «»Δείξε μου κάποιον που ξέρει να χάνει και θα σου δείξω κάποιον που δεν ξέρει να κερδίζει».

Βέβαια, αυτή η αποστροφή προς τον λούζερ, τον ηττημένο, τον δεύτερο (ο νικητής τα  παίρνει όλα, ο δεύτερος δεν  παίρνει τίποτα) είναι τυπικά αμερικανική -από κει και πέρα είναι ένα μονάχα βηματάκι για να πούμε ότι και ο φτωχός είναι άξιος της μοίρας του. Ποιος ασχολείται, επιτέλους, με λούζερ;