Σαρανταενατακατό, η λέξη του 2023!

Όπως ξέρουν οι φίλοι του ιστολογίου, χτες το βράδι έληξε η ψηφοφορία για τη λέξη της χρονιάς, που είχε αρχίσει από τις 15 Δεκεμβρίου πάνω σε λέξεις που εσείς είχατε προτείνει με τα σχόλιά σας σε προηγούμενο άρθρο. Δεν μας χρειάζεται σασπένς, γι’ αυτό και ο τίτλος φανερώνει αμέσως την ετυμηγορία σας: λέξη της χρονιάς, λέξη του 2023, είναι η σαρανταενατακατό. Τη βλέπετε άλλωστε να φιγουράρει σε περίοπτη θέση στο υπέροχο λεξοσύννεφο που έφτιαξε ο φίλος μας ο Στάζιμπος, που είναι άλλωστε κάθε χρόνο ο μάγος που στήνει όλον τον μηχανισμό της Λέξης της χρονιάς και που χωρίς τη δική του υλικοτεχνική υποστήριξη δεν θα γινόταν τίποτα.

(Προσέξτε καλά το λεξοσύννεφο. Η νικήτρια λέξη εμφανίζεται βέβαια ολογράφως, αλλά επίσης πρωταγωνιστεί και έμμεσα, αφού το κομμάτι της πίτας στο αριστερό μέρος είναι το 40,56% του συνολικού εμβαδού -αλλά φαίνεται «μεγαλύτερο από»! Έδωσε ρέστα για άλλη μια χρονιά ο Στάζιμπος!)

Θα πείτε: δεν είναι  λέξη το σαρανταενατακατό, είναι ποσοστό, είναι φράση, είναι αριθμός. Όμως στις ψηφοφορίες μας για τη  Λέξη της  χρονιάς έχουμε κι άλλες φορές δώσει την πρώτη θέση  σε σύμπλοκους, μη μονολεκτικούς όρους. Είναι αμφιλεγόμενο αν  θα θεωρήσουμε τον  νικητήριο  όρο «μονολεκτικό» ή όχι. Έχει μια μικρή σημασία, διότι είχαμε σερί τετραετίας με μονολεκτικούς όρους στην πρώτη θέση (2022: ΔΙΚΕΟΣΗΝΙ, 2021: γυναικοκτονία, 2020: κορονοϊός, 2019: κανονικότητα) και  εσείς θα μου πείτε αν το σερί συνεχίστηκε ή αν έσπασε. Ασφαλώς όμως είναι η πρώτη φορά που η Λέξη της Χρονιάς έχει και αριθμητική σημασία.

Αλλά το σαρανταενατακατό δεν είναι μόνο αριθμός, είναι και το επιβλητικό ποσοστό με το οποίο η Νέα Δημοκρατία νίκησε στις εκλογές, και στη  μετεκλογική περίοδο είναι η στερεότυπη απάντηση  και η μόνιμη επωδός των στελεχών του κυβερνώντος κόμματος στις κριτικές για οτιδήποτε στραβό συνέβαινε ή είχε συμβεί: 41% πήραμε, τι μας λέτε για πλημμύρες ή για αντισυνταγματικές ενέργειες, κρίθηκαν αυτά στις εκλογές.

Και η γραφή «σαρανταενατακατό» ή και «σαραντανατακατό», μονολεκτική σε συναρπαγή και με φαγωμένα φωνήεντα είναι μια στραβογραψιά που θέλει να μεταφέρει το αγέρωχο ύφος όσων επικαλούνται το 41%.

Για να είμαι ακριβής, εξίσου συχνό με το «σαρανταενατακατό» είναι και το σαραντατακατό. Επειδή έπρεπε να διαλέξουμε έναν  όρο, προτιμήσαμε το «σαραντανα…», αφού η  ΝΔ πήρε 40,56%,  λίγο πάνω από τα μισά.

Στη δεύτερη θέση βρέθηκε μια φράση, η πάμε κι όπου βγει, εμβληματική της τραγωδίας των Τεμπών αλλά και με  γενικότερη  (έκτοτε) χρήση. Kαι ενώ η  επικράτηση του σαραντακατό ήταν  σαφής, και ο δεύτερος όρος συγκέντρωσε ποσοστά που, σε άλλη χρονιά, θα ήταν αρκετά για να εξασφαλίσει με άνεση την πρώτη θέση.

Πολλοί φίλοι μάς έψεξαν διότι δεν υπήρχε στο ψηφοδέλτιο ο όρος «Τέμπη», που τον θεωρούσαν ακόμα πιο κατάλληλο «εκπρόσωπο» της τραγωδίας. Ωστόσο, όλα αυτά τα χρόνια στις ψηφοφορίες μας  προσπαθούμε να  μη βάζουμε πολλούς όρους που να αναφέρονται στο ίδιο γεγονός, εκτός αν αυτό δικαιολογείται «λεξικογραφικά» (κι έτσι, τα  χρόνια  της πανδημίας είχαμε πολλές πανδημικές λέξεις). Αυτό, επειδή διασπώνται οι ψήφοι -και ήδη είχαμε έναν ακόμα όρο σχετικό με την τραγωδία και λεξικογραφικώς ενδιαφέροντα, τον  όρο «τηλεδιοίκηση». Επίσης, προσπαθούμε να μη βάζουμε κύρια ονόματα -γι’ αυτό και προκρίναμε το «πάμε κι όπου βγει» αντί για τα Τέμπη.

Στην τρίτη θέση, ο όρος Γάζα. Τοπωνύμιο, κατ’ εξαίρεση, επειδή και όσα έγιναν και γίνονται στη Γάζα δεν  είναι συνηθισμένα. Είχαμε κι άλλους δύο όρους σχετικούς με τη Γάζα στο ψηφοδέλτιο, επειδή κρίναμε ότι έχουν  λεξικογραφικό ενδιαφέρον, αλλά συγκέντρωσαν ελάχιστες ψήφους που σημαίνει ότι θα μπορούσαν και να λείπουν.

Αν η  πρώτη τριάδα είχε ξεχωρίσει από τις πρώτες μέρες, για την τέταρτη θέση έγινε  ντέρμπι που κρίθηκε πάνω στο νήμα. Η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε τέταρτη  και πέμπτο το ζαμέ Κορωπί -ένας όρος του περασμένου Δεκέμβρη, που δεν μπήκε τότε στο ψηφοδέλτιο διότι εμφανίστηκε όταν είχε αρχίσει η ψηφοφορία. Η «τεχνητή νοημοσύνη» είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα «όρου ομπρέλας» -είχε προταθεί μαζί με άλλους όπως ΤΝ, ChatGPT, μεγάλα γλωσσικά μοντέλα κτλ. από τους οποίους επιλέξαμε έναν.

Έκτη η τηλεδιοίκηση, που ψηφίστηκε πολύ, παρά το ότι υπήρχε και το «πάμε κι όπου βγει». Εναλλακτικά θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε το οξύμωρο «τοπική τηλεδιοίκηση, που είχε ακουστεί πολύ τότε. Στην έβδομη θέση ένας όρος της  νεανικής γλώσσας, ντελούλου (δάνειο από τα αγγλικά) και η δεκάδα κλείνει με τους όρους: τοξικότητα,  κασελάκι,  μεταπολιτική.

Να θυμηθούμε όμως τους νικητές των προηγουμενων διαγωνισμών: πέρυσι η ΔΗΚΕΟΣΗΝΙ, πρόπερσι η γυναικοκτονία, το 2020 ο κορονοϊός, το 2019 η κανονικότητα, το 2018 η Συμφωνία των Πρεσπών, το 2017 τα φέικ νιουζ, το 2016 το Μπρέξιτ, το 2015 τα κάπιταλ κοντρόλς, το 2014 ο ΕΝΦΙΑ, το 2013 το σαξές στόρι, το 2012 η επαναδιαπραγμάτευση, το 2011 οι αγανακτισμένοι και το 2010 το μνημόνιο. Το 2009 δεν είχαμε κάνει διαγωνισμό.

Και να δουμε τα στατιστικά του διαγωνισμού, οπως τα ετοιμασε η EuroStaz.

 

Tις τρεις προηγούμενες χρονιές κάθε  χρόνο είχαμε και νέο ρεκόρ συμμετοχής -ε, αυτό δεν μπορούσε να  συνεχιστεί για πολύ. Φέτος λοιπόν ψήφισαν «μόνο» 2631 φίλοι, που είναι η  τέταρτη καλύτερη επίδοση όλων  των εποχών, μετά την τριετία 2020-22 (2022: 4.028, 2021: 3.215, 2020: 2.817). Αμέσως μετά από φέτος έρχεται το 2018 με 2387.

Είπα πιο πριν ότι οι δυο πρώτες φετινές λέξεις ψηφίστηκαν πολύ, και πράγματι βρίσκονται στην πρώτη εφτάδα και σε απόλυτους αριθμούς και σε ποσοστό. Το «πάμε κι όπου βγει» πετυχαίνει τόσο καλές επιδόσεις χωρίς να έχει βγει Λέξη της χρονιάς.

Διαχρονικά, περισσότερες ψήφοι: Γυναικοκτονία 1.509, ΔΗΚΕΟΣΗΝΙ 1.352, επισύνδεση 1.150, σαρανταενατακατό 903, κορονοϊός 832, κανονικότητα 805, πάμε κι όπου βγει 802.

Διαχρονικά, υψηλότερα ποσοστά: κανονικότητα 38,1%, σαρανταενατακατό 34,3%, αγανακτισμένοι 33,9%, ΔΗΚΕΟΣΗΝΙ 33,6%, μνημόνιο 30,9%, πάμε κι όπου βγει 30,5%, ΔουΝουΤου 30,0%

Ένα άλλο ρεκόρ έγινε την πρώτη μέρα ψηφοφορίας, που είχαμε 508 συμμετοχές, τις περισσότερες από κάθε άλλη πρώτη μέρα ψηφοφορίας. Συνολικά, οι 508 τη μέρα έρχονται στη δεύτερη θέση των συμμετοχών σε μια οποιαδήποτε μέρα ψηφοφορίας.  Μακράν μπροστά οι περσινές 870 συμμετοχές του Σαββάτου 17/12.

Από πολύ νωρίς, η νικήτρια λέξη, το σαρανταενατακατό,  πήρε κεφάλι, συγκεκριμένα από την 7η ψήφο στις 9:47:44 π.μ. και σταδιακά αύξανε την ψαλίδα από το πάμε κι όπου βγει, το οποίο ήταν άνετα δεύτερο. Πριν κλείσει η πρώτη ώρα ψηφοφορίας είχε σταθεροποιηθεί στην τρίτη θέση και η Γάζα. Από το απόγευμα της 18/12 άρχισε να ξεφεύγει και το ζαμέ Κορωπί από την τεχνητή νοημοσύνη, όπως και συνολικά η πρώτη δωδεκάδα,  αλλά η τεχνητή νοημοσύνη πήρε την  τέταρτη θέση πάνω στο νήμα.

Η κατάταξη των 44 λέξεων ως κείμενο παραγράφου:

σαρανταενατακατό 903, πάμε κι όπου βγει 802, Γάζα 501, τεχνητή νοημοσύνη 404, ζαμέ Κορωπί 402, τηλεδιοίκηση 321, ντελούλου 244, τοξικότητα 208, κασελάκι 202, μεταπολιτική 195, κλιματική αλλαγή 174, μπιφ 149, κίνημα της πετσέτας 131, συγκάλυψη 122, συμπερίληψη 120, ενσυναίσθηση 106, πλημμύρες 103, χρηματιστήριο ενέργειας 87, πουμαρό 79, κάνσελ 68, αδιαμεσολάβητη σχέση 65, ορμπανοποίηση 61, γουόκ 59, επενδυτική βαθμίδα 57, μπλέξαμε 56, σέρβισερ 48, υπερτουρισμός 47, πύρινη λαίλαπα 46, Τικ Τοκ 46, μεταλήθεια 44, σκουρόχρωμη Ευρώπη 39, βία 38, γάμος ομοφύλων 38, καλάθια 34, καζάν καζάν 32, Πρέσπες του Αιγαίου 30, Αλγόριθμοι 28, κυβέρνηση ηττημένων 28, δικαίωμα στην άμυνα 20, εσωκομματικό δημοψήφισμα 10, κρυφή ατζέντα 10, ροτέισον 9, παρένθετη κύηση 7, IDF 5.

Το σερί συμμετοχής με το ίδιο παρανόμι βαστάει καλά για τους aerosol (ανώνυμα το 2011), Alexis, Silent Bob, voulagx και την εφορευτική επιτροπή (ο Νικοκύρης με διάφορα χρηστώνυμα), για 14η χρονιά. Το σερί για Το Ρεμάλι της Φωκίωνος Νέγρη, τον spikon, την Κασσάνδρα και τον ΚΑΒ (με άλλα χρηστώνυμα τις 2 πρώτες χρονιές) είναι κατά μια χρονιά μικρότερο. 13 χρόνια, αλλά όχι σερί, ψηφίζουν και ο δύτης με τον LandS (τι να κάνουμε, να μην το πούμε;). Τα υπόλοιπα σερί και τις πολύχρονες συμμετοχές πρέπει να μας τις επιβεβαιώσετε εσείς, αφού δεν είστε σταθεροί στο παρανόμι σας.

Από τις 44 λέξεις του ψηφοδελτίου, οι 40 ψηφίστηκαν 766 φορές μονοκούκι· πιο συχνά, σαρανταενατακατό 147, πάμε κι όπου βγει 131, Γάζα 70, τεχνητή νοημοσύνη 59 και ζαμέ Κορωπί 53. Μια ένδειξη ότι, και μία μόνο λέξη να επιτρεπόταν, η πρώτη πεντάδα δεν θα άλλαζε. Δεν ψηφίστηκαν μονοκούκι οι IDF, επενδυτική βαθμίδα, κυβέρνηση ηττημένων, ροτέισον.

Από τα 946 πιθανά ζευγάρια, ψηφίστηκαν τα 101, συνολικά 183 φορές. Πιο συχνά, το δίδυμο [πάμε κι όπου βγει, σαρανταενατακατό] 15 φορές, το [Γάζα, πάμε κι όπου βγει] 7 φορές,  [ζαμέ Κορωπί, πάμε κι όπου βγει], [μεταπολιτική, σαρανταενατακατό], [πάμε κι όπου βγει, τηλεδιοίκηση]  και [ζαμέ Κορωπί, σαρανταενατακατό] από 6.

Από τις 13.244 πιθανές τριάδες, ψηφίστηκαν οι 906, συνολικά από 1.683 φίλους. Πιο συχνές τριάδες: [ζαμέ Κορωπί, πάμε κι όπου βγει, σαρανταενατακατό] 46 φορές και η νικήτρια [Γάζα, πάμε κι όπου βγει, σαρανταενατακατό] 41. Κατά μέσο όρο, ψηφίσατε 2,26 λέξεις ο καθένας, λίγο λιγότερες από πέρσι.

Η νικήτρια τριάδα ψηφίστηκε νωρίς, μόλις στην 34η ψήφο στις 10:02:12 το πρωί που ξεκίνησε η ψηφοφορία ανώνυμα, και μισό λεπτό αργότερα στην 39η ψήφο από την Καίτη Παπανδρεοπούλου. Πριν το μεσημέρι είχε ήδη ψηφιστεί 7 φορές. Είχαμε όμως ένα μπάζερ μπίτερ –με την ευρεία έννοια- από την τεχνητή νοημοσύνη απέναντι στο ζαμέ Κορωπί στις 17:12:46 την τελευταία ημέρα, οπότε και πέρασε στην 4η θέση λίγο πριν κλείσουν οι κάλπες.

Φέτος ήταν η 14η χρονιά που διοργανώσαμε Λέξη της χρονιάς στο ιστολόγιο. Μακάρι του χρόνου να έχουμε δυνάμεις να τη διοργανώσουμε πάλι και να είμαστε όλοι εδώ και να  ψηφίσουμε…. ποια λέξη άραγε; Του χρόνου τέτοιον καιρό θα ξέρουμε.

Σας ευχαριστώ πολύ για τη συμμετοχή σας στην ανάδειξη της Λέξης του 2023 και βέβαια εύχομαι καλή χρονιά σε όλες και όλους!