Λούζερ

Στον απόηχο του προχτεσινού τελικού, συνεχίζουμε αθλητικά ή μάλλον αθλητικολεξιλογικά. Έγραψαν πολλοί, μετά την ήττα της Φιορεντίνα, ότι η ιταλική ομάδα είναι «λούζερ» -«Μωρή Φιορεντίνα, πόσο λούζερ είσαι πια», έγραψε στο Τουίτερ κάποιος που, υποθέτω, θα έλπιζε σε ήττα του Ολυμπιακού ώστε να μην έχει τον  συνάδελφο στο γραφείο να τον  πειράζει έως το 2098 (τα όρια ηλικίας έχουν  αυξηθεί).

Η Φιορεντίνα, πράγματι, είχε ήδη ηττηθεί στον περυσινό τελικό του Κόνφερενς  και, παρόλο που είναι η μοναδική ομάδα που έχει παίξει σε τελικούς και των τεσσάρων ευρωπαϊκών  κυπέλλων (Πρωταθλητριών/ΤσουΛου, Κυπελλούχων, Ουέφα/Γιουρόπα, Κόνφερενς), μόνο μία νίκη έχει να  θυμάται, κι αυτήν από το μακρινό 1961. Άλλωστε στο χτεσινό άρθρο είχαμε κάνει λόγο για τη Μπάγερ Λεβερκούζεν, η οποία επί σειρά ετών  ερχόταν δεύτερη στο γερμανικό  πρωτάθλημα, με αποτέλεσμα να της κολλήσουν το παρατσούκλι Βιτσεκούζεν – Νεβερκούζεν – Νεβερκούπεν στα καθ’ ημάς, μέχρι που φέτος το πήρε αήττητη. Κι αυτή, λούζερ την έλεγαν.

Όπως λένε λούζερ στο  μπάσκετ τον Ολυμπιακό,  που έχει τρία συνεχόμενα αποτυχημένα φάιναλ φορ, ή τη Μπαρτσελόνα, που έχει πάει 16 φορές στο φάιναλ φορ και έχει κατακτήσει το τρόπαιο μονάχα δύο -στο άλλο άκρο ο Παναθηναϊκός, με 7 κατακτήσεις  σε 8 ή 9 προσπάθειες.

Να προσέξουμε κάτι: ο Ολυμπιακός και η Μπαρτσελόνα στο μπάσκετ, η Φιορεντίνα κτλ. στο ποδόσφαιρο,  έχουν πολύ καλές ομάδες. Λούζερ  ονομάζεται η  ομάδα που κατ’ επανάληψη  φτάνει σε τελική φάση και ηττάται, που φτάνει στη  βρύση και νερό δεν πίνει κατά την παροιμία, όχι η ομάδα που μένει μονίμως στα χαμηλά της βαθμολογίας, μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας.

Ο όρος, επίσης, δεν είναι μονάχα αθλητικός. Γράφει το σλανγκρ:

Αυτός που έχει κάνει την ήττα τρόπο ζωής. Ο καθ’ έξιν χαμένος. Αυτός που είναι βέβαιο προκαταβολικά ότι θα τα παίξει την κρίσιμη στιγμή. Αυτός που όπως και να πέσει το φύλλο θα βρει τρόπο να χάσει.

Κοινή έκφραση στην Αμερική, στην Ελλάδα ήρθε στην δεκαετία του ’90 επάνω στην έξαρση της αλαζονείας των γιάπις οι οποίοι προσέδιδαν τον χαρακτηρισμό συλλήβδην – βασικά, σε όλους όσους δεν ήταν γιάπις. Έκτοτε διεδόθη.

Κούπες

Το  άρθρο γράφεται ώρες πριν  από το εναρκτήριο λάκτισμα του τελικού στην αποκλεισμένη Νέα Φιλαδέλφεια, σε ένα έτσι  κι αλλιώς ακατάλληλο γήπεδο, χωρίς πρόβλεψη για χώρους στάθμευσης γι’ αυτό και πρωτοφανώς επιτάχθηκαν οι αυλές των  σχολείων, που άλλωστε έμειναν κλειστά σήμερα… αλλά ξεστρατίζω.

Έλεγα πως το άρθρο γράφτηκε χωρίς να ξέρω το αποτέλεσμα του αγώνα, αν νίκησαν οι βιολετί ή οι ερυθρόλευκοι, ο Ολυμπιακός ή η Φιορεντίνα. Ο Ολυμπιακός βέβαια έπαιζε εντός έδρας,  είχε το πλεονέκτημα ότι δεν παρευρέθηκε ο Κ. Μητσοτάκης  στις κερκίδες, είχε και την  παράδοση  με το μέρος του αφού είναι  αήττητος σε τελικούς κυπέλλων, αλλά η Φιορεντίνα, όπως και να το κάνουμε, θεωρούταν (σικ, ρε) φαβορί για να σηκώσει την  κούπα.

Αφού λοιπόν δεν  ξέρουμε ποιος σήκωσε  την κούπα, και κυρίως επειδή εμείς εδώ λεξιλογούμε, λέω σήμερα  να λεξιλογήσουμε για την κούπα -ή τις κούπες.

Το κύπελλο, το έπαθλο δηλαδή σε αθλητική διοργάνωση, το λέμε «κούπα» στην καθομιλουμένη, αλλά αυτή η σημασία, εκτός που είναι στα  όρια της αργκό, πρέπει  να είναι και σχετικά πρόσφατη -το ΛΚΝ, ας πούμε, δεν την καταχωρεί (ή δεν  την  καταχωρίζει,  αν είστε από την άλλη φράξια) αν  και το λεξικό Μπαμπινιώτη, σε  επίσης παλιά έκδοσή του, την έχει ως όρο αργκοτικό.

Βέβαια, η βασική σημασία της κούπας είναι το μεγάλο φλιτζάνι -αρχικά όταν το σχήμα πλησιάζει προς το ημισφαιρικό,  αλλά τελικά κούπες λέμε κάθε μεγάλο φλιτζάνι, νομίζω.

Κούπα είναι επίσης το ποτήρι με λαβή, μεταλλικό ή πήλινο -φέρτε μια κούπα με κρασί, που  λέει  και το τραγούδι.

Η κούπα είναι  δάνειο από το λατιν. cupa, που σήμαινε «κύπελλο, κάδος» κι  έτσι η πρώτη σημασία της στα ελληνικά,  στα ελληνιστικά χρόνια, είναι «βαρέλι». Ετσι εξηγεται ότι δεν προέρχεται από το ελληνικό «κύπελλον». Στα μαθηματικά προβλήματα του Ήρωνα του Αλεξανδρέα,  διαβάζουμε:

Ἔστω κοῦπα καὶ ἐχέτω τὴν κάτω διάμετρον ποδῶν εʹ, τὴν δὲ ἄνω ποδῶν γʹ, τὸ δὲ ὕψος ποδῶν ηʹ· καὶ ἐχέτω τὸν οἶνον ἕως ποδῶν ϛʹ· πόσα οὖν κεράμια χωρήσει;

Η λύση του προβλήματος αφήνεται στους αναγνώστες αν και υποθέτω ότι πρέπει να ξέρουμε και τις διαστάσεις των  τούβλων που θα  βάλουμε στο βαρέλι.

Πάντως, στα μεσαιωνικά χρόνια η κούπα είναι ήδη ποτήρι, κύπελλο, ας πούμε για  να  πίνεις κρασί -και σε αυτή τη μετατόπιση της  σημασίας επέδρασε το ιταλικό coppa, κύπελλο, ποτήρι, που και αυτό από τη  λατινική cupa προέρχεται.