Τις προάλλες, στις 24 Φεβρουαρίου συγκεκριμένα, ένας μυτιληνιός φίλος θυμήθηκε στο Φέισμπουκ την επέτειο του θανάτου της Ρηνιώς Παπανικόλα (1936-2001), που έχει κάνει μερικές από τις καλύτερες εκπομπές στην ιστορία του ελληνικού ραδιοφώνου, αλλά και πάρα πολλά άλλα πράγματα (το άρθρο στη Βικιπαίδεια είναι αρκετά κατατοπιστικό και έχει και μερικούς συνδέσμους, αλλά την ίδια και πολύ περισσότερη ύλη έχει και το άρθρο του Β. Γεώργα στη Bibliothèque). Παίρνω αφορμή από το αφιέρωμα του φίλου μου για το σημερινό μου άρθρο, που όμως δεν θα αναφερθεί καθόλου στο πολύ σημαντικό έργο της αλλά στη γέννησή της.
Βλέπετε, η Ρηνιώ Παπανικόλα ήταν κόρη της Άννας και του Στρατή Παπανικόλα, δημοσιογράφου, εκδότη και ενός από τους πρωτεργάτες της Λεσβιακής Άνοιξης, του πρωτοφανούς εκείνου πνευματικού κινήματος του μεσοπολέμου -και καθώς οι δικοί μου, εννοώ τον παππού και τη γιαγιά μου από τη μεριά του πατέρα μου, συμμετείχαν στη Λεσβιακή Άνοιξη, έχω ακούσει και διαβάσει πολλά για τον Παπανικόλα.
Την εποχή που γεννήθηκε το μοναχοπαίδι του, ο Στρατής Παπανικόλας (1894-1952) έβγαζε στη Μυτιλήνη την εβδομαδιαία σατιρική-λαογραφική εφημερίδα «Τρίβολος», που ξέφευγε από τα συνηθισμένα πρότυπα των σατιρικών εντύπων. Βέβαια, αν τον χαρακτηρίζαμε με μία λέξη, σατιρικό έντυπο θα τον χαρακτηρίζαμε, αλλά αυτό θα ήταν μια αναπόφευχτη αδικία· αναπόφευχτη επειδή σατιρικός ήταν ο τρόπος που προσέγγιζε τα περισσότερα θέματα· αδικία επειδή πέρα από την καθαρή σάτιρα ο Τρίβολος περιείχε και άφθονη λογοτεχνική αλλά και λαογραφική ύλη. Μάλιστα, ειδικώς τη λαογραφική ύλη ο Παπανικόλας την προσέγγιζε με άκρα σοβαρότητα. Έκδηλη είναι η φροντίδα του για τη σωστή απόδοση της ντοπιολαλιάς και των επιμέρους υπο-διαλέκτων. Κατάφερε μάλιστα να αποχτήσει «ανταποκριτές» που να γράφουν στις βασικές υποδιαλέκτους του νησιού (αγιασώτικα, πλωμαρίτικα κτλ.).
Ο παππούς μου, ο Νίκος Σαραντάκος (1903-1977) ήταν μεν Μανιάτης, αλλά έζησε στη Μυτιλήνη τα καλύτερά του χρόνια, παντρεύτηκε Μυτιληνιά, τη γιαγιά μου Ελένη Μυρογιάννη, κι εκεί γέννησε τον γιο του, τον πατέρα μου τον Μίμη Σαραντάκο. Συνεργάστηκε με τον Τρίβολο αρκετά πυκνά, με το ψευδώνυμο Άχθος Αρούρης, κυρίως με σατιρικά ποιήματα. Τα περισσότερα από αυτά τα έχω συγκεντρώσει σε ένα αφιέρωμα στον παλιό μου ιστότοπο. Σήμερα θα παρουσιάσω ένα τέτοιο ποίημα, γραμμένο για τη γέννηση της Ρηνιώς Παπανικόλα.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 