Το κύμα της αγραματωσύνης (Δημήτρης Γληνός)

Η ελληνική κοινωνία υποκρίνεται τον κατάπληχτο. Εφημεριδογράφοι, αποθηκάριοι της σοφίας στο Πανεπιστήμιο, Πρυτάνεις, «γονείς» και πολίτες, «που πονούν τον τόπο», βγήκαν στις εφημερίδες και σκίζουν τάχα τα ρούχα τους, γιατί πλάκωσε «κύμα αγραματωσύνης». Και αναζητούν τα αίτια και τη θεραπεία. Μα αν είναι κάτι θλιβερό, θλιβερότερο και από την αγραματωσύνη είναι ο τρόπος, που αντικρίζεται το πρόβλημα. Αληθινή παράκρουση. Καμιά αντικειμενικότητα. Ο καθένας, όπου μισεί, εκεί και λαλεί και καταλαλεί. Φταίει ο Βενιζέλος, φταίει το Πανεπιστήμιο, φταίνε οι καθηγητές της Μέσης Παιδείας, φταίνε οι δημοδιδάσκαλοι, φταίνε οι ελληνοδιδάσκαλοι, φταίει ο πόλεμος, φταίνε τα θρανία, φταίνε οι μιστοί, φταίει το Κράτος, μα προ πάντων φταίνε οι μαλιαροί, οι κομουνιστές, οι άθεοι. Ποιοι άλλοι; Αν δεν ήταν… η κ. Ρόζα Ιμβριώτη δε θα είχαμε αφτό το απαίσιο κατάντημα. Και κανένας δεν αντικρίζει νηφάλια την κατάσταση. Κανένας δεν αναλύει το φαινόμενο, που είναι τόσο πολυσύνθετο, τόσο βαθιά ριζωμένο στον οργανισμό μας, με αληθινή στοργή, με αληθινό πόνο για το λαό, που γι’ αφτόν ουσιαστικά πρόκειται.

Έτσι ξεκινάει η σειρά άρθρων του Δ. Γληνού «Το κύμα της αγραματωσύνης» που δημοσιεύτηκε σε τέσσερις συνέχειες στον «Νέο Δρόμο», το περιοδικό του Εκπαιδευτικού Ομίλου, από τον Δεκέμβριο του 1928 έως τον Φεβρουάριο του 1929. Παρόλο που έχουν περάσει 80 χρόνια από τότε, το απόσπασμα ηχεί πολύ σύγχρονο κι αν δεν ήταν η αναφορά στον Βενιζέλο (βέβαια, έχουμε και τώρα πολιτικόν με το ίδιο όνομα) και στη Ρόζα Ιμβριώτη (δυστυχώς δεν έχουμε) θα μπορούσε κανείς να ξεγελαστεί και να το θεωρήσει σημερινό.

Δεν θα αναδημοσιεύσω εδώ όλο το άρθρο του Γληνού -πολύ περισσότερο που πρόκειται για τέσσερα άρθρα. Το μπλογκ δεν είναι για τόσο μεγάλα κείμενα. Το είχα όμως ανεβάσει στον ιστότοπό μου και μετά μεταφέρθηκε στο Λογοτεχνικό Ιστολόγιο, απ’ όπου μπορείτε να το διαβάσετε με την ησυχία σας, κλικάροντας εδώ.  Θέλω αφενός να επισημάνω ότι η συζήτηση για την αγλωσσία ή την αγραμματοσύνη των νέων δεν είναι σημερινό φαινόμενο. Αφετέρου, να υπενθυμίσω τις προτάσεις του Γληνού για τη μεταρρύθμιση της ορθογραφίας, μια και αγγίζει ζητήματα που τα έχουμε συζητήσει στο ιστολόγιο:

Α’. Ως προς την ορθογραφία: Η σημερινή ελληνική ορθογραφία δε μπορεί να κρατηθεί. Οι λύσεις είναι τρεις. 1) ν’ απλοποιηθεί το σημερινό ορθογραφικό σύστημα συντηρητικά. Δηλαδή: Να καταργηθούν οι τόνοι και τα πνέβματα. Ο Ελισαίος Γιανίδης έχει προτείνει ένα αρκετά καλό σύστημα ως προς αφτό. Ένα άλλο σύστημα είναι να κρατηθεί ένας τόνος για κάθε τονιζόμενη λέξη. Να καταργηθούν τα διπλά σύμφωνα παντού. Τα αυ, ηυ, ευ να γράφονται όπως προφέρονται. Η συνίζηση να γράφεται παντού με ι. 2) Να εισαγάγουμε τη φωνητική ορθογραφία. Οι Έλληνες της Ρουσίας έκαμαν την αρχή. Μπορούμε να μελετήσουμε το σύστημα τους και να το διορθώσουμε. 3) Να πάρουμε το λατινικό αλφάβητο. Την τρίτη λύση θεωρούμε για την καλύτερη, γιατί πρώτα πρώτα μας εισάγει μορφικά στην οικογένεια των εβρωπαϊκών λαών,  έπειτα λύνει με μιας ολόκληρο το ορθογραφικό πρόβλημα. Δε θα μπορεί και θέλοντας κανείς ν’ ανορθογραφήσει. Τρίτο και πολύ σπουδαίο: Διατηρεί ανέπαφη την ορθογραφία της αρχαίας και αρχαΐζουσας, δε δημιουργεί επομένως διπλές οπτικές εικόνες για κάθε λέξη. Έτσι η ψυχολογική αντίσταση για όλους μας υπερνικιέται με μιας και εφκολύνονται, όσοι θα μαθαίνουν τα αρχαία ελληνικά. Ως προς το ζήτημα του «Εθνικού φιλότιμου» αρκεί να υπενθυμίσουμε, πως και οι πρόγονοι μας το αλφάβητο το πήραν από τους Φοίνικες και ακόμα πως το Λατινικό αλφάβητο κατάγεται από το ελληνικό.

Κατά τη γνώμη μου, ο Γληνός αναφέρεται σε μια κατάσταση πολύ χειρότερη από τη σημερινή όσον αφορά την πολυτυπία, μια και ακόμα ήταν σε χρήση η καθαρεύουσα, και όχι μόνο η απλή, ενώ οι ορθογραφικές προτάσεις του Χατζηδάκι ήταν πολύ πιο ιδιόρρυθμες (ο Βασίλεις, ο Δημήτρις, ο Γιάννης) από τις σημερινές του Μπαμπινιώτη που μας φαίνονται εξωφρενικές. Επομένως, προσωπικά δεν συμφωνώ με την προτίμησή του στην τρίτη λύση από αυτές που προτείνει (Λατινικό αλφάβητο). Η πρώτη από τις λύσεις του (απλοποίηση της ορθογραφίας) έχει σε μεγάλο μέρος υλοποιηθεί (ως προς τον τονισμό -αλλά τα διπλά σύμφωνα τα διατηρούμε) και νομίζω πως είναι πολύ ικανοποιητική. Ξέρω όμως ότι υπάρχουν διαφορετικές απόψεις, που τάσσονται υπέρ της φωνητικής ορθογραφίας. Είχαμε κάνει πριν από κανα-δυο χρόνια μια συζήτηση στο ιστολόγιο Ανορθογραφίες -αν υπάρχει όρεξη, την ξανακάνουμε εδώ.

ΥΓ: Ωστόσο, συμφωνεί κανείς ή όχι, το κείμενο αξίζει να διαβαστεί ολόκληρο απ’ όσους ενδιαφέρονται για την ιστορία του γλωσσικού μας ζητήματος.