Τα Ιουλιανά του 1965 δοσμένα από το πενάκι των γελοιογράφων

Πέρυσι τον Δεκέμβρη, με την εξέγερση των νέων, κάποιοι μίλησαν για δεκεμβριανά, αντιπαραθέτοντας, αντιπαραβάλλοντας ή συγκρίνοντας τα γεγονότα που (αμήχανοι) ζούσαμε με τα μεγάλα, ιστορικά γεγονότα που έμειναν να αποκαλούνται, με αρχικό γράμμα κεφαλαίο, Δεκεμβριανά· δηλαδή, για να δανειστώ τον εσκεμμένα ουδέτερο ορισμό του λεξικού ΛΚΝ, τα «αιματηρά γεγονότα που συνέβησαν στην Aθήνα το Δεκέμβριο του 1944».

Δεν έχει κάθε μήνας δικιά του λέξη για τρανταχτά γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκειά του. Υπάρχουν, ας πούμε, Ιουλιανά και Δεκεμβριανά, αλλά όχι Ιανουαριανά ή Μαρτιανά (εξόν κι αν θεωρήσουμε τις Μάρτιες ειδούς, τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή, αλλά αυτές αφορούσαν συγκεκριμένες ημερομηνίες, οπότε δεν είναι το ίδιο). Ούτε είναι όλα τα «μηναία» γεγονότα της ίδιας βαρύτητας. Τα Ιουλιανά και τα Δεκεμβριανά τα ξέρει ο πιο πολύς κόσμος, τα Σεπτεμβριανά (το πογκρόμ κατά των Ρωμιών στην Πόλη το 1955) και τα Νοεμβριανά (το αντίστοιχο εναντίον των βενιζελικών, το 1916 στην Παλιά Ελλάδα) έχουν σαφώς μικρότερην αναγνωρισιμότητα, ενώ για τα Φεβρουαριανά ή τα Ιουνιανά πρέπει ν’ ανοίξετε παλιά συγγράμματα για να βρείτε τι ήταν (και τα δυο στον 19ο αιώνα συνέβησαν, αν δεν κάνω καμιά γκάφα). Από την άλλη, ο Απρίλης, ο μήνας ο σκληρός, ξεχωρίζει· δεν έχει Απριλιανά, έχει όμως απριλιανή δικτατορία, απριλιανό καθεστώς και απριλιανούς επίορκους αξιωματικούς.

Καμιά φορά, ένα νεότερο γεγονός επισκιάζει το παλιότερο. Σήμερα όταν λέμε Ιουλιανά εννοούμε τα «ταραχώδη πολιτικά γεγονότα του Ιουλίου 1965» (και πάλι παίρνω τον ορισμό του ΛΚΝ), αλλά πριν το 1965 Ιουλιανά λέγονταν τα γεγονότα της 31ης Ιουλίου 1920, όταν η είδηση της απόπειρας δολοφονίας κατά του Βενιζέλου πυροδότησε πογκρόμ των βενιζελικών στην Αθήνα, με κυριότερα γεγονότα τη δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη, αλλά και (είπαμε, διμέτωπος) την ολοσχερή καταστροφή των γραφείων του Ριζοσπάστη. Μάλιστα, δοκίμασα έκπληξη που το ΛΚΝ αναφέρει, στον ορισμό των Ιουλιανών, και τα παλιότερα γεγονότα του 1920.

Τώρα όμως, μια και είναι η επέτειος, θα μιλήσουμε για τα νεότερα Ιουλιανά, ή μάλλον δεν θα μιλήσω εγώ, θα σας παραπέμψω σε δύο αφιερώματα που είχα φτιάξει, σε χρόνο ανύποπτο, στον ιστότοπό μου, απ’ όπου θα δείτε τα Ιουλιανά, δηλαδή τη σύγκρουση του Παλατιού με τον πρωθυπουργό της χώρας και την αποστασία βουλευτών της ΕΚ, δοσμένα από το πενάκι δύο κορυφαίων γελοιογράφων, του Κώστα Μητρόπουλου από τα Νέα και το Βήμα και του Φωκίωνα Δημητριάδη από τη Μακεδονία. Φυσικά, στα γεγονότα οι γελοιογράφοι κινούνται μέσα στα όρια της πολιτικής γραμμής που ακολουθούσε το έντυπό τους –εξού και η απουσία κάθε κριτικής προς τον Γεώργιο Παπανδρέου– αλλά νομίζω ότι αξίζει τον κόπο το ταξίδι στο παρελθόν.

Το πρώτο αφιέρωμα, με σκίτσα του Κώστα Μητρόπουλου, μπορείτε να το δείτε εδώ. Τα σκίτσα τα πήρα από ένα δυσεύρετο σήμερα βιβλίο, το «Ποτέ πια», που είχε τα καλύτερα σκίτσα του ΚΜ από την περίοδο εκείνη.

Τα σκίτσα του Φωκίωνα Δημητριάδη μπορείτε να τα δείτε εδώ. Προέρχονται από την εφημερίδα Μακεδονία. Πρέπει να πω ότι τα δύο σκίτσα του Φ. Δημητριάδη που συνοδεύουν το άρθρο, εδώ αριστερά, και πιο πάνω, δεν είναι από τη Μακεδονία και δεν συμπεριλαμβάνονται στο αφιέρωμα. Είναι από το Βήμα και τα Νέα του Ιουλίου 1965.

Το δεύτερο από τα σκίτσα αυτά το διάλεξα επειδή αναφέρει και προωθεί έναν μύθο που ακόμα τον πιστεύουν πολλοί -ότι ο πρώτος πρωθυπουργός των αποστατών, ο Γ. Αθανασιάδης-Νόβας, είχε πράγματι γράψει τους στίχους της λεζάντας, με το περίφημο «Γαργάλα τα». Δεν αληθεύει αυτό. Ο Γ. Αθάνας ήταν εύκολος στις ρίμες, αλλά γαργάλατα δεν έγραψε, πρόκειται για εφεύρημα, πιθανότατα του δημοσιογράφου Κώστα Σταματίου στα Νέα. Το έχουν γράψει κάμποσοι, το έχει παραδεχτεί κι ο Λευτέρης Παπαδόπουλος πριν από μερικά χρόνια. Νομίζω ότι μπορώ να δείξω πώς και πότε βγήκε ο μύθος, αλλά δεν ξέρω αν θα αξιωθώ να το κάνω τώρα κοντά, ένεκα η θερινή ραστώνη. Οπότε, προς το παρόν, αφήνω χρέος το Γαργάλατα και σας αφήνω να δείτε το υπόλοιπο γελοιογραφικό αφιέρωμα.