Αμ δεν το σκαπουλάραμε το λαθάκι!

Στα σημερινά ΝΕΑ η Έλενα Ακρίτα, καταπιάνεται, όχι χωρίς χιούμορ, με κάμποσα γλωσσικά λάθη που την κάνουν να αγανακτεί όταν ανοίγει την τηλεόραση. Παραθέτω ολόκληρο το άρθρο της. Τα δικά μου σχόλια θα τα βρείτε στο τέλος:

ΑΥΤΗ ΤΗΝ ξένη γλώσσα που ακούω κάθε φορά που πατάω το κουμπάκι της τηλεόρασης, μπορεί να μου την μεταφράσει κάποιος καλός άνθρωπος; Μπορεί κάποιος να μου αποκρυπτογραφήσει αυτόν τον μυστηριώδη κώδικα Ντα Βίντσι, μπας και συνεννοηθούμε στοιχειωδώς;

Δεν ζητάω διερμηνέα από αγγλικά σε ελληνικά. Από γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά σε ελληνικά. Ζητάω διερμηνέα από ελληνικά σε ελληνικά. Να καταλάβω πέντε βασικά πραγματάκια. Να μην τρώω τις ελληνικούρες σαν χαστούκια απανωτά. Να μη μου περνάει απ΄ το μυαλό ότι μιλάνε απταίστως τη σανσκριτική διάλεκτο.

Σταχυολογώ μερικά μαργαριτάρια που δίνουν και παίρνουν όταν οι παρουσιαστές, συντονιστές, πανελίστες, συνάδελφοι δημοσιογράφοι και λοιποί συμπαθείς κλάδοι βρίσκονται στο τσακίρ κέφι:

1. Για τα επίθετα που τελειώνουν σε «ηςης-ες» τους επιφυλάσσω μια τεράστια έκπληξη: ΚΛΙΝΟΝΤΑΙ!!! Λέμε «ο διεθνής Τύπος, η διεθνής κατακραυγή, το διεθνές αντίκτυπο». Δεν λέμε «αυτό είναι πολύ ευγενής παιδί», «τα άτομα αυτά είναι πολύ προσηνής». Ή μάλλον, όταν το λέμε, ετοιμαζόμαστε μετά να θρηνήσουμε θύματα.

2. Επίσης κλίνονται τα «ων-ουσα-ον». «Με τον υπάρχων νόμο»;  Ναι, το άκουσα κι αυτό. «Τρία άτομα ήταν απών». Ναι, το άκουσα και είμαι ακόμα ζωντανή.

3. Αντιθέτως ΔΕΝ κλίνονται τα επώνυμα. Η Γεννηματά της Γεννηματάς, η Καρέζη της Καρέζης; Όταν ακούω- κατά κόρον- εκείνο το «της Ακρίτας», μια σκοτοδίνη μου ΄ρχεται, χάνω τον κόσμο! Αφήστε τα ήσυχα, ρε παιδιά! Τα καημένα τα επώνυμα δεν ενοχλούν κανέναν. Όπως τα ακουμπάς στη γωνίτσα τους στην ονομαστική, έτσι μένουν και στη γενική. Δεν κόβουν βόλτες πέρα δώθε!

4. Κάποιος είναι ανώτερος από τον άλλον.  Ποτέ, μα ποτέ- σε ό,τι θέλετε να σας ορκιστώ- δεν είναι ΠΙΟ ανώτερος από τον άλλον. Η σύγκριση εμπεριέχεται ήδη στη λέξη, δεν χρειάζεται το φρικαλέο κερασάκι στην τούρτα. Πιο ανώτερος, πιο κατώτερος, πιο χειρότερος, πιο καλύτερος; Αμολάμε τις λέξεις όπου και όπως γουστάρουμε; Αυτός ο πλεονασμός του «πιο» παραπέμπει στην παροιμία «τώρα που βρήκαμε πιπέρι, βάλε και στα λάχανα»!

5. Όταν δίνουν σε κάποιον να υπογράψει ένα χαρτί, του λέμε «υπόγραψε εδώ». Όχι «υπέγραψε εδώ». «Ανέφερέ μου ακριβώς τι άκουσες», «μετέφερέ του τους χαιρετισμούς μου»! Να θυμηθούμε λίγο τα ελληνικούλια που μαθαίναμε- μαζί με την κρεμάλα που παίζαμε- τις ατελείωτες ώρες στο σχολείο;  Να θυμηθούμε λίγο τη διατήρηση εσωτερικής αύξησης στον τύπο της προστακτικής;

6. Ο Οκτώβριος δεν έχει «μι», που να χτυπιέσαι κάτω. Δεν είναι ΟκτώΜβριος- κι ας επιμένουν οι πολιτικοί μας σε προεκλογικές περιόδους. Ο Οκτώβριος δεν είναι Οκτώμβριος και δεν προτίθεται να γίνει στο άμεσο μέλλον.

7. «Να αναπαράγω» ή «να αναπαραγάγω»; Εδώ «σου βάζω δύσκολα μα σκέψου πόσα πέρασα, σου βάζω δύσκολα κι ας παίζω με τα νεύρα σου». Αυτό όντως είναι ζόρικο. Το κόλπο, απλό: Λέμε «να αναπαράγω» για κάτι που σκοπεύουμε να κάνουμε πολλές φορές. «Να αναπαραγάγω» για κάτι που σκοπεύουμε να κάνουμε άπαξ. Αν το θυμόμαστε αυτό, μπορεί να το σκαπουλάρουμε το λαθάκι!

8. Είναι προ Χριστού αλλά δεν είναι μετά Χριστού: μετά Χριστόν. Μετά ΤΟΝ Χριστόν- πόσο πιο λιανά να στο κάνω, χαρά μου;

9. Δεν είναι πεdε, είναι πέντε: πεν-τε!!! 10. Ο τύπος είναι αθυρόστομος, δεν είναι ανθηρόστομος. Δεν μιλάει δηλαδή και βγαίνουν γλαδιόλες απ΄ το στόμα του. Η δικτατορία δεν είναι δικταΚτορία! Δεν αποθανατίζω: απαθανατίζω! Δεν κάνω σφιγγομέτρηση. Κάνω σφυγμομέτρηση.

Και πάει λέγοντας… Το εν δέκατον έγραψα απ΄ όσα είχα στο μυαλό μου. Εύχομαι εγκαρδίως, σε κάθε ευγενής αναγνώστη, να περάσει όμορφα στον υπάρχοντα Σαββατοκύριακο! Χαίρεσθε!

ΥΓ: Καλή σου ώρα Μποστ, τα είπες όλα!!! «Η ρομβία αφιχθέντος και σταθέντος στη γωνιά, μελωδίαι ήτο φέρων ευφρανθείς η γειτονιά»!

Σε πολλά απ’ αυτά που λέει η κυρία Ακρίτα, έχει δίκιο. Όμως, έχω να παρατηρήσω ότι παραβλέπει η κυρία Ακρίτα ότι ο προφορικός λόγος έχει περισσότερες ανοχές απ’ ό,τι ο γραπτός. Έτσι, εγώ δεν θα καταδίκαζα, σε προφορικό λόγο, λαϊκούς πλεοναστικούς τύπους όπως «ο πιο καλύτερος». Θυμάμαι μάλιστα πρόπερσι που είχα παρακολουθήσει μια διάλεξη περί γλωσσολογίας του Μανώλη Γλέζου. Μιλούσε για αρκετά δύσκολα επιστημονικά θέματα, κι όμως είπε 3 ή 4 φορές «ο πιο καλύτερος». Θα τον πούμε αγράμματο; Όχι, θα πούμε πως χρησιμοποιεί έναν προφορικό λαϊκό τύπο μειωμένου κύρους. Κάτι ανάλογο ισχύει θαρρώ και για τον Οκτώμβριο. (Αφήνω ότι η γλώσσα τους αντέχει τους πλεονασμούς, δεν είναι μαθηματικά’ αν το πάμε έτσι, θα πούμε σολοικισμό και το Τρισμέγιστος).

Έπειτα, η κυρία Ακρίτα στηλιτεύει την ακλισιά του «ο διεθνής»,  «ο υπάρχων», αλλά δεν μας λέει ΠΩΣ πρέπει να κλίνονται, μπας και το «σκαπουλάρουμε το λαθάκι» (με αυτό θα ασχοληθώ μετά). Θα έμενε ικανοποιημένη αν άκουγε «του διεθνή ποδοσφαιριστή» ή απαιτεί να λέμε «του διεθνούς»;

Αλλά, μια και της αρέσει να θηρεύει λάθη, ας δούμε πόσα λάθη μπορούμε να ψαρέψουμε εμείς στο δικό της κείμενο, το οποίο μάλιστα δεν είναι προφορικός λόγος, που άμα φύγει το έπος από το έρκος των οδόντων ουδέν λάθος αναγνωρίζεται, αλλά γραπτό που μένει και που μπορείς,  βρε αδερφέ, να το ξανακοιτάξεις και να διορθώσεις τα λάθη σου.

Έχουμε λοιπόν και λέμε:
1) Σύμφωνα και με το λεξικό ΛΚΝ αλλά και με τον Μπαμπινιώτη σε όλες του τις ενσαρκώσεις, το ουσιαστικό αντίκτυπος είναι αρσενικό. Ο αντίκτυπος, όχι «το (διεθνές) αντίκτυπο», όπως γράφει η κ. Ακρίτα στην παράγραφο αρ. 1 του δεκαλόγου της.
2) Φυσικά δεν ισχύει αυτό που γράφει στην αρ. 3 παράγραφο, ότι «ΔΕΝ κλίνονται τα επώνυμα». Η κ. Ακρίτα εννοεί τα θηλυκά επώνυμα. Τα περισσότερα αρσενικά επώνυμα κλίνονται. Το ξέρω ότι ήταν αβλεψία της που δεν το προσδιόρισε, αλλά δεν παύει να είναι λάθος. Αν το άκουγε στην τηλεόραση, θα είχε αγανακτήσει.
3) Στην αρ. 5 παράγραφο, γράφει: Να θυμηθούμε λίγο τη διατήρηση εσωτερικής αύξησης στον τύπο της προστακτικής; Δεν είμαι σίγουρος, αλλά μάλλον «τη μη διατήρηση» εννοεί. Αν και ούτε αυτό είναι ακριβές.
4) Στην παράγραφο αρ. 7, διαβάζουμε: «μπορεί να το σκαπουλάρουμε το λαθάκι». Όμως, σύμφωνα με τα λεξικά, το ρήμα «σκαπουλάρω» εμφανίζεται μόνο στην έκφραση «τη σκαπουλάρω» που σημαίνει όπως λέει το ΛΚΝ: διαφεύγω από κπ. κίνδυνο, γλιτώνω: Tη σκαπούλαρε / τη σκαπουλάρισε παρά τρίχα. Δε θα τη σκαπουλάρεις εύκολα αυτή τη φορά. Tη σκαπούλαρε μόνο μ΄ ένα πρόστιμο. Είναι πολύ άρρωστος, αλλά πιστεύω ότι θα τη σκαπουλάρει. Το λαθάκι μπορείτε να το αποφύγετε μόνο και εδώ δεν το αποφύγατε. (Όχι τυχαία, στο γκουγκλ δεν υπάρχει καμιά άλλη ανεύρεση του τύπου «να το σκαπουλάρουμε», μόνο αναδημοσιεύσεις του άρθρου της κ. Ακρίτα).
5) Η παράγραφος αρ. 9 αναφέρει: Δεν είναι πεdε, είναι πέντε: πεν-τε!!! Αμ δεν είναι πέν-τε, είναι πένdε!!

Πέντε λαθάκια σε δέκα παραγράφους δεν είναι και κακή επίδοση για ένα λαθοθηρικό άρθρο, τι λέτε; Και αν θέλουμε να είμαστε αυστηροί, θα προσθέσουμε κι ένα έκτο λαθάκι από την εισαγωγή, διότι βέβαια είναι ανακρίβεια να μιλάμε για «σανσκριτική διάλεκτο». Αν το δει κανείς Ινδός πολύ θα ενοχληθεί.

Τέλος, όταν βάζουμε σε εισαγωγικά καλό είναι το παράθεμά μας να είναι ακριβές. Όπως επισήμανε ο φίλτατος Alfred Newman (πρόκειται για ψευδώνυμο), οι στίχοι του Μποστ με τους οποίους κλείνει τον φιλιππικό της η κυρία Ακρίτα έχουν μεταφερθεί λάθος. Το σωστό είναι: Η ρομβία αφιχθέντος και σταθέντος στη γωνιά, μελωδίας μας παράγει ευφρανθείς η γειτονιά, όχι «μελωδίαι ήτο φέρων», όπως θυμάται η κ. Ακρίτα (το οποίο είναι… ασύντακτο!). Το ξέρω ότι από μνήμης γίνονται τέτοια λαθάκια, αλλά το γράφω για να μην αγανακτήσει κανείς.

Οπότε, κλείνοντας, ανάγκη είναι να διαπιστώσω πως «δεν το σκαπούλαρε το λαθάκι» η κυρία Ακρίτα, και μάλιστα σε γραπτό κείμενο -οπότε, ίσως την άλλη φορά ίσως να αντιμετωπίσει με μεγαλύτερη επιείκεια τους δημοσιογράφους της τηλεόρασης που παράγουν προφορικό λόγο, συχνά σε μεγάλες ποσότητες και κάποτε χωρίς προετοιμασία.

ΥΓ Για να μη φωνάζει ο Καίσαρας, να διευκρινίσω ότι τα περισσότερα απ’ αυτά τα λαθάκια της κ. Ακρίτα τα βρήκαν πρώτοι οι φίλοι της Λεξιλογίας στο εξαιρετικό φόρουμ τους και ο αγαπητός Alfred Newman εδώ, σε σχόλιο άλλου άρθρου.

ΥΓ2 Και κάτι άλλο: διερμηνέας, που τόσο εναγώνια τον ζητάει η κυρία Ακρίτα, δεν χρειάζεται. Μυαλό έχουμε και καταλαβαίνουμε ότι όποιος λέει δικταΚτορία εννοεί δικτατορία, ότι το «πιο καλύτερος» είναι πλεονασμός, ότι το «ΟκτώΜβριος» σημαίνει τον δέκατο μήνα του έτους και ότι «το αγενής παιδί» είναι κακομαθημένο. Σε καμιά μάλλον από τις δέκα και πάνω περιπτώσεις του λαθοθηρικού δεκάλογου της κ. Ακρίτα το λάθος δεν εμποδίζει την κατανόηση. Αυτό δεν σημαίνει ότι επιδοκιμάζεται το λάθος, αλλά ασφαλώς διερμηνέας δεν χρειάζεται για να καταλάβουμε το σωστό.