Τίκι τίκι τακ, το πρώτο ρεμπέτικο

Ήθελα να γράψω νωρίτερα, αλλά μια συνωμοσία των σκοτεινών δυνάμεων με εμπόδισε. Τέλος πάντων, σήμερα τα «Νέα» πρόσφεραν μαζί με την εφημερίδα (και με τις παραφυάδες της) ένα τομίδιο για τα ρεμπέτικα, με κείμενα του Παναγιώτη Κουνάδη, και με τα 2 πρώτα σιντιά μιας σειράς, προφανώς με ρεμπέτικα τραγούδια. Προς το παρόν, βρισκόμαστε στην περίοδο 1850-1922.

Μέσα στα 40 τραγούδια των δυο πρώτων σιντιών, είναι και το «Τικ τακ τικιτάκ» ή μάλλον «Τίκι τίκι τακ», όπως είναι ο ακριβής τίτλος, που ηχογραφήθηκε περί το 1913 στην Πόλη με τον Γιάγκο Ψωματιανό. (Η χρονολογία είναι με ερωτηματικό’ αλλού θα βρείτε πως είναι του 1905). Στο βιβλιαράκι που λέγαμε έχει εξαιρετικά πλούσιες πληροφορίες για όλες τις άλλες εκτελέσεις του τραγουδιού, τις παλιές όμως, όχι τις νεότερες. Εκεί βλέπουμε ότι γνώρισε άλλες πέντε δισκογραφήσεις στη δεκ. του 1910. Ίσως παλιότερη να είναι μια σμυρνέικη, του 1911, αλλά αυτή εδώ, με τον Ψωματιανό, έχει μια ιδιαιτερότητα. Ακούστε την:

Χμμμ… σας παραπλάνησα. Η ιδιαιτερότητα που έχει η εκτέλεση δεν εντοπίζεται διά της ακοής.  Είπα πιο πάνω ότι το τραγούδι αυτό είναι «το πρώτο ρεμπέτικο» -δεύτερη παραπλάνηση’ ακριβέστερα: είναι ο πρώτος (ή ο δεύτερος) δίσκος που γράφει επάνω την ένδειξη «Ρεμπέτικο». Όπως πειστικά υποστηρίζει ο Σαββόπουλος (όχι ο Νιόνιος, αλλ’ ο Πάνος) στο βιβλίο του, η λέξη «ρεμπέτικο» δεν αποκλείεται να είναι εύρημα κάποιου ανώνυμου υπάλληλου μιας πολίτικης δισκογραφικής εταιρείας! Περισσότερα δεν θα πω γιατί δεν έχω αυτή τη στιγμή πρόχειρο το βιβλίο του Πάνου Σαββόπουλου.

Η μελωδία του τραγουδιού αυτού είχε χρησιμοποιηθεί παλιότερα στην είσοδο του Μορφονιού στις παραστάσεις του Θεάτρου Σκιών (το σιντί των Νέων έχει ένα δισκογραφημένο στιγμιότυπο). Το «Τίκι τίκι τακ» το ηχογράφησε αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του 1960, και ο Μάρκος Βαμβακάρης, σε σαφώς δωρική διασκευή:

Και μια πιο καινούργια, γλεντζέδικη, με τον Μπάμπη Γκολέ:

Σε ένα διήγημα του Θεόδωρου Λασκαρίδη, δημοσιευμένο το 1920, ακούγονται στο βάθος κάτι εργάτες που γυρίζουν σπίτι τους από τη δουλειά και τραγουδάνε Τικ-τακ κάνει η καρδιά μου / Σαν σε βλέπω να διαβαίνεις… Επειδή ο Λασκαρίδης είχε κάνει φοιτητής στην Πόλη έως το 1916, ταιριάζει να έμαθε το τραγούδι εκεί.

Έγραψα τόσα και ακόμα δεν γκρίνιαξα. Να γκρινιάξω; Γκρινιάζω: Η προσφορά των Νέων είναι καλή και θα αγοράσω και τα επόμενα τεύχη-σιντιά, αλλά ενώ παρέχονται αφειδώς δισκογραφικές-μουσικολογικές πληροφορίες, όποιος έχει γλωσσικά ενδιαφέροντα θα μείνει με την πείνα του. Ελάχιστες άγνωστες λέξεις εξηγούνται, μετρημένες στα δάχτυλα (ενός μονόχειρα). Κι έτσι, δεν θα μάθετε τι είναι το νεφέσι, στον στίχο

Ο λουλάς και το νεφέσι / μ’ έφεραν σ’ αυτή τη θέση.

Άντε, ας το πάρει το ποτάμι. Νεφέσι (από τκ. nefes) είναι κατά λέξη η ανάσα, η αναπνοή’ και εδώ, η ρουφηξιά του λουλά. Αλλά θα έπρεπε να το εξηγήσετε, κύριε Κουνάδη μας!