Γενέθλια στην Ασφάλεια (Δημήτρης Σαραντάκος)

Συνεχίζω να δημοσιεύω, κάθε δεύτερη Τρίτη, αποσπάσματα από το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ‘Εφτά ευτυχισμένα καλοκαίρια’. Το σημερινό είναι το πέμπτο απόσπασμα από το “ιντερμέτζο”, δηλαδή το ενδιάμεσο κεφάλαιο που περιγράφει τα χρόνια 1945-1952. Το προηγούμενο απόσπασμα βρίσκεται εδώ. Βρισκόμαστε στις αρχές του 1948 και ο πατέρας μου είναι πρωτοετής στην Ιατρική σχολή, αλλά διαπιστώνει ότι δεν είναι φτιαγμένος για αυτό τον κλάδο και αποφασίζει να δώσει εξετάσεις για το Πολυτεχνείο.

Πήγαινα ακόμα στο φροντιστήριο του Κανέλλου, όταν ένα μεσημέρι, σημαδιακή μέρα, γιατί ήταν τα γενέθλιά μου, 8 Ιανουαρίου του ΄48, σχολώντας από το φροντιστήριο με τον Μανόλη, απορροφήθηκα από την κουβέντα μας και αντί την κανονική διαδρομή που πάντα ακολουθούσαμε: Αριστοτέλους – Αβέρωφ – Τρίτης Σεπτεμβρίου – Ομόνοια – Πανεπιστημίου, πήραμε την Πατησίων, με αποτέλεσμα να περάσουμε μπροστά από τη Γενική Ασφάλεια, που ήταν τότε γωνία  Πατησίων και Καποδιστρίου. Μέγα λάθος, όπως αποδείχτηκε εν συνεχεία. Κάποιος χαφιές με γνώρισε ή ίσως με παρακολουθούσαν λόγω της δράσης μου στην οικονομική επιτροπή και μ΄άρπαξαν χωρίς να το πάρω σχεδόν είδηση. Ούτε κι ο Μανόλης, που έμεινε να με κοιτάει απορημένος, καθώς απομακρυνόμουν ανάμεσα σε δυο αγνώστους.

Στην Ασφάλεια με πήγαν σ΄ένα γραφείο του 2^ου ορόφου κι ο ανακριτής μόλις με είδε μου είπε

“Εσύ λοιπόν είσαι ο Σαραντάκος ο κομμουνιστής”

“Δεν είμαι καθόλου κομμουνιστής” του λέω

“Πολύ καλά τότε” μου λέει μ΄ένα πλατύ χαμόγελο. “Υπόγραψε αυτή τη δήλωση και φεύγεις” και έσπρωξε μπροστά μου ένα χαρτί

Ένοιωσα πολύ άσκημα. Να υπογράψω δήλωση μετανοίας ήταν αδιανόητο. Φοβόμουν όμως πολύ. Δεν ήξερα αν με πιάσανε τυχαίως ή ύστερ΄ από παρακολούθηση. Στη δεύτερη περίπτωση και δήλωση να υπέγραφα δε γλίτωνα. Θα μου ζητούσαν να πω ονόματα, ποιος, πού, πότε και τα ρέστα και θα επακολουθούσε δίκη στο Στρατοδικείο. Ένα μήνα πριν είχε τεθεί εκτός νόμου το ΕΑΜ και το Κόμμα και είχαν επεκταθεί τα έκτακτα μέτρα και στην Αθήνα. Τραγική ειρωνεία: το Έκτακτο Στρατοδικείο λειτουργούσε εκεί που ήταν η Λέσχη μας, Ακαδημίας 15!

Προσπάθησα να αποφύγω  την υπογραφή λέγοντας πως είμαι φοιτητής της ιατρικής, ενδιαφέρομαι μόνο για τις σπουδές μου και δεν ασχολούμαι με τα πολιτικά. Αυτός φυσικά επαναλάμβανε την πρώτη του φράση. Παρίστανε τον καλό και πολιτισμένο συζητητή, που κατανοούσε τα επιχειρήματά μου, μ’ όλο που δε χαμογελούσε πια. Ξαφνικά σηκώθηκε ένας άλλος, (αργότερα έμαθα πως λεγόταν Καραχάλιος), που από τη θέση του τραπεζιού του έδειχνε πως ήταν ο προϊστάμενος και μ΄ έπιασε από το λαιμό

“Δεν τα παρατάς τα σάπια ρε πούστη, που κάθομαι τόσην ώρα και σ΄ ακούω” κι αμέσως μ΄ άρχισε στις μπουνιές. Φύγαν τα γυαλιά μου, άνοιξε η μύτη μου και στ΄ αλήθεια τρομοκρατήθηκα. Δε με χτυπούσε μονάχα αυτός. Οι δυο μυστικοί που με πιάσανε πήραν από ένα χάρακα και άρχισαν να με χτυπούν παντού. Με ρίξαν κάτω και τότε άρχισαν να με κλωτσούν. Θυμήθηκα τα λόγια του Γρηγόρη, που είχε μια παρόμοια εμπειρία

“Όταν σε κλωτσούν να βάζεις τα χέρια σου μπροστά στο πρόσωπό σου και να κουλουριάζεσαι για να μη βρουν την κοιλιά σου”

Ακολούθησα τη συμβουλή του αλλά πρόφτασα να δω τους λοιπούς γραφιάδες, που όλην την ώρα του ξυλοδαρμού μου, μουτζουρώνανε απαθείς τα χαρτιά τους. Δεν ξέρω γιατί, αλλά αυτή η εικόνα με εξόργισε αφάνταστα. Ξέχασα και το μεγάλο τρόμο που ένοιωθα και τον πόνο από τα χτυπήματα. Πρώτη φορά στη ζωή μου θύμωσα τόσο. Τώρα πια, κομμάτια να με κάνανε, δε θα υπέγραφα.

Κάποτε βαρέθηκαν να με βαράνε, εκτός πια αν αυτή ήταν η καθιερωμένη υποδοχή τους και λέγοντας μου

“Θα σε κλείσουμε κάτω, να το σκεφτείς καλύτερα και τα ξαναλέμε”

με πήγαν σηκωτόν και σε άθλια κατάσταση στο υπόγειο του κτιρίου, στα κελιά της απομόνωσης. Το κελί μου είχε πλάτος όσο η πόρτα του, βάθος κάπου τρία μέτρα και ύψος κανονικό. Ευτυχώς ο λαμπτήρας έστω και 40 κηρίων ήταν αναμμένος. Ένοιωθα σα να με είχε πατήσει το τραμ. Άσε πια την ψυχική μου κατάσταση. Κάθε τόσο ένας ασφαλίτης άνοιγε τον “χαφιέ” της πόρτας (τις μικρές θυρίδες στην πόρτα των κελιών) και μού ΄λεγε

“Υπόγραψε ρε κουμμούνι γιατί δε θα βγεις ζωντανός από δω”

Ευτυχώς (;) εκείνη τη μέρα φαίνεται πως γίνανε πολλές συλλήψεις γιατί σε λίγο το κελί μου γέμισε από κρατούμενους. Δεν ήταν νεοσυλληφθέντες σαν κι εμένα αλλά παλαιότεροι, που προφανώς πλεονάζανε στα άλλα κελιά. Κατάλαβα με την πρώτη πως είχα να κάνω με δικούς μου ανθρώπους. Δε με ρώτησαν πώς και γιατί, αλλά ενδιαφέρθηκαν για την κατάστασή μου, αν είχα φάει και μου δώσανε από το δικό τους φαϊ. Ένας, λεγόταν όπως έμαθα Κισκύρας και ήταν γεωλόγος. Το όνομά του μου ήταν γνωστό. Στο βιβλίο του Μπάτση “Η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα” που είχα αγοράσει τον περασμένο χρόνο, αναφέρονταν αρκετές εργασίες του. Του το είπα και πιάσαμε κουβέντα σχετικά με τον ορυκτό πλούτο της Ελλάδας. Η συζήτηση αυτή και η συμπεριφορά των άλλων κρατουμένων  με κάνανε να ξεχάσω την κατάστασή μου. Πέρασαν αρκετές ώρες και μόνο για πέντε λεφτά μας άφησαν να πάμε στην τουαλέτα. Ξαφνικά ακούστηκε απ΄ έξω στο διάδρομο κάποιος που ανοίγοντας προφανώς τους “χαφιέδες” σε κάθε κελί, φώναζε

“Σαραντάκος, βρίσκεται κανείς Σαραντάκος εδώ;”

ο Κισκύρας τότε (που του είχα πει τα πρωινά) μου είπε

“Τώρα παιδί μου να βάλεις όλο το κουράγιο σου, γιατί τα πράματα θα είναι πιο δύσκολα. Καλή τύχη”.

Τρέμανε τα πόδια μου σα βγήκα έξω και ακολούθησα όλο αγωνία τον ασφαλίτη. Περιέργως δεν ήταν άγριος. Με ανέβασε στο ισόγειο και από κει με τον ανελκυστήρα ως το έβδομο πάτωμα. Βγαίνοντας από το ασανσέρ με έμπασε σ΄ ένα γραφείο, που έγραφε απ΄ έξω ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ. Όταν στάθηκα μπροστά του, αυτός με ρώτησε πώς λέγομαι κι όταν του το είπα με ρώτησε αν έχω καμιά συγγένεια με τον Γιάννη και τον Γιώργο τον Σαραντάκο. Του είπα πως είναι αδερφοί του πατέρα μου. Εκείνος τότε σηκώθηκε, ήρθε κοντά μου και μού΄πε

“Άκου παιδί μου, βλέποντας στον κατάλογο των συλληφθέντων το όνομά σου, ήθελα να μάθω ποιος είσαι, γιατί έχω μεγάλη υποχρέωση στους θείους σου. Γι΄ αυτό και θα σε αφήσω να φύγεις με δική μου ευθύνη, χωρίς να σου ζητήσω να υπογράψεις τίποτα. Φρόντισε πάντως να μη σε ξαναφέρουν εδώ. Είσαι πολύ νέος ακόμα. Κοίταξε τις σπουδές σου”.

Δεν πίστευα στ΄ αυτιά μου. Ο διοικητής* υπέγραψε ένα χαρτί, τό΄ δωσε στον ασφαλίτη και μ΄ άφησε να φύγω. Πήγαμε με το ασανσέρ στο ισόγειο και σ΄ ένα γραφείο μου δώσανε τα γυαλιά μου και τον χαρτοφύλακά μου. Τα πήρα, βγήκα αμέσως στο δρόμο, πήρα το πρώτο ταξί που βρήκα και πήγα σπίτι μου, όπου, όπως έμαθα, είχαν συμβεί σκηνές αλλοφροσύνης από τη μάνα μου.

Την άλλη μέρα ο θείος μου ο Γιώργος μου εξήγησε πως στην Κατοχή, όταν ήταν Εθνοσύμβουλος**, είχε γλυτώσει ολόκληρη την οικογένεια του Παπαδόπουλου από την εκτέλεση, ενώ οι σχέσεις του με το θείο μου τον Γιάννη ήταν άλλου τύπου. Πιο φιλικές και κάπως πιπεράτες, μια που κάποιο διάστημα είχαν την ίδια γκόμενα!

Η απρόσμενη αυτή σωτηρία μου, σε συνδυασμό με το παλαιότερο επεισόδιο σε κείνο το μπλόκο στη Νέα Σμύρνη, με έπεισαν πως κατά κάποιον τρόπο το επώνυμό μου είναι τυχερό.

---

 * Αριστείδης Παπαδόπουλος, αν ζει ας είναι καλά. Αν πέθανε αιωνία του η μνήμη

** Τον Μάρτιο του 1944 έγιναν στις απελευθερωμένες περιοχές της Ελλάδας εκλογές, όπου για πρώτη φορά ψήφισαν οι γυναίκες και οι νέοι από 18 χρονών και πάνω. Το Εθνικό Συμβούλιο, που βγάλαν αυτές οι εκλογές (η Βουλή του Βουνού, όπως επονομάστηκε), συμπληρώθηκε και με βουλευτές της Βουλής του 1936, που είχε διαλύσει ο Μεταξάς.