Μηνολόγιον Δεκεμβρίου ξανά

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ συνήθως την πρώτη του μηνός, ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Το μηνολόγιο τούτου του μήνα έχει μιαν ιδιαιτερότητα, μια και στις 17 του Δεκέμβρη κλείνουν τρία χρόνια από τότε που χάσαμε τον πατέρα μου. Δεν θεώρησα άτοπο να μνημονέψω τον πατέρα μου στο μηνολόγιο, που ήταν άλλωστε δικη του ιδέα: ανάμεσα σε έναν ποιητή που αγαπούσε και σ’ έναν επαναστάτη που θαύμαζε πιστεύω πως θα έχει καλή παρέα.

Δε   1	Παγκόσμια ημέρα κατά του AIDS  και γενέσιον Ιωάννου Συκουτρή
Τρ 2	Αντιφώντος   του σοφιστού και Μαρίας Καλογεροπούλου της καλλιφώνου
Τε 3	† Αυγούστου Ρενουάρ και γενέσιον Νίνου Ρότα του μουσουργού
Πε   4	Ο Θωμάς Έδισον εφευρίσκει τον ηλεκτρικόν λαμπτήρα
Πα  5	Θεοφίλου Μόζαρτ τελευτή
Σα   6	Νικολάου Μύρων και των Διοσκούρων, προστατών των πλοϊζομένων και Αλεξάνδρου Γρηγοροπούλου αναίρεσις
Κυ 7	Των τριών Χαρίτων
Δε 8	Δάμωνος και Φιντίου· και Ιωάννου Λένον του πολυκλαύστου αναίρεσις
Τρ   9	Ιωάννου Βοκκακίου και της Ανθρωπίνης Κωμωδίας του
Τε 10	Των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Πε 11	Γενέσιον Μαξίμου Γκόρκι
Πα 12	Διογένους του  Κυνός
Σα 13	Γαλιλαίου ταπείνωσις και Μέντη Μποσταντζόγλου τελευτή
Κυ 14	Ανάληψις Απολλωνίου του Τυανέως εκ του ιερού της Δικτύννης
Δε 15	Αναξαγόρου του φιλοσόφου
Τρ 16	Τελευτή Κωνσταντίνου Βάρναλη, ποιητού των Μοιραίων
Τε 17	† Δημητρίου Σαραντάκου του συγγραφέως και Σίμωνος Μπολιβάρ του ελευθερωτού
Πε 18	Του χορού του Ζαλόγγου
Πα 19	Προμηθέως καθήλωσις επί του Καυκάσου
Σα 20	Της εν Επιδαύρω πρώτης Εθνοσυνελεύσεως
Κυ 21	Χειμερινόν ηλιοστάσιον
Δε 22	Ησιόδου του Ασκραίου και των Έργων και Ημερών αυτού
Τρ 23	Κρυσταλλοτριόδου της θαυματουργού γενέσιον
Τε 24	Λουδοβίκου Αραγκόν τελευτή
Πε 25	Γέννησις Ιησού του Ναζωραίου, Ορφέως και Μίθρα
Πα 26	Σωτηρίας Μπέλλου της υμνωδού
Σα 27	Πινδάρου του Θηβαίου
Κυ 28	Κινηματογράφου γέννησις
Δε 29	Γενέσιον Παύλου Καζάλς
Τρ 30	Ίδρυσις Σοβιετικής Ενώσεως
Τς 31	Εφεύρεσις του τηλεσκοπίου

Ο Δεκέμβριος ή Δεκέμβρης είναι ο δωδέκατος και τελευταίος μήνας του ημερολογίου μας, παρόλο που το όνομά του παραπέμπει ολοφάνερα στον αριθμό δέκα, decem. Για την ανακολουθία φταίνε οι Ρωμαίοι -διότι τα ονόματα των μηνών, όλα, είναι δάνειο από τα λατινικά. Το παλιό ρωμαϊκό μηνολόγιο άρχιζε από τον Μάρτιο και ο Decem-ber ήταν ο δέκατος μήνας. Όταν αργότερα μεταρρυθμίστηκε το ημερολόγιο και μπήκαν στις δυο πρώτες θέσεις ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, η αντιστοιχία χάλασε και ο Δεκέμβρης είναι πλέον δωδέκατος.

Ο Δεκέμβρης λαϊκά λέγεται και Γιορτινός -και όχι άδικα: είναι ο μήνας με τις πολλές γιορτές, ξεκινώντας από τα Νικολοβάρβαρα (4-6 Δεκεμβρίου) και καταλήγοντας στα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά -και ενδιάμεσα έχουμε επίσης την Άννα, τον Σπύρο, τον Λευτέρη, τον Διονύση. Να είναι σύμπτωση οι τόσες γιορτές στον σκοτεινότερο μήνα της χρονιάς, όπου η μέρα βρίσκεται στα μικρότερά της;

Στα τούρκικα, ο Δεκέμβριος λέγεται Aralιk, που θα πει «μεσοδιάστημα». Στα ελληνικά, αραλίκι βέβαια λέγεται η ξεκούραση, και κατά σύμπτωση ή όχι  ο Δεκέμβρης είναι μήνας ξεκούρασης για τους αγρότες, αφού είναι ο μήνας που έχει τις λιγότερες αγροτικές δουλειές: τα χωράφια έχουν σπαρεί, τα ζώα μένουν κλεισμένα και τρώνε από τα αποθηκευμένα, η μέρα είναι μικρή και εκ των πραγμάτων δεν έχεις πολύ χρόνο για δουλειές. Έτσι είναι ο μήνας που οι αγρότες ξεκουράζονται.

Να πούμε πάντως ότι με το παλιό ημερολόγιο, που είχαμε ως το 1923, το χειμερινό ηλιοστάσιο έπεφτε γύρω στις 9 Δεκεμβρίου -έτσι εξηγούνται και κάποιες παρετυμολογικές παροιμίες, ότι της Αγίας Άννας η μέρα παίρνει μιαν ανάσα ή ότι του Αγιού Σπυρίδωνα η μέρα παίρνει ένα σπυρί, δηλ. αρχίζει λίγο-λίγο να μεγαλώνει.

Τον Δεκέμβρη είχαμε και τα Δεκεμβριανά, τις συγκρούσεις του Δεκέμβρη του 1944 στην Αθήνα που φέτος συμπληρώνονται τα 70 χρόνια τους. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε βέβαια και για τα όσα ακολούθησαν τη δολοφονία του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου το 2008. Δεκεμβριστές λέγονται οι επαναστάτες που πήραν μέρος στην αποτυχημένη εξέγερση του Δεκεμβρίου 1825 στην τσαρική Ρωσία.

Ο Δεκέμβρης του 1903 είναι τίτλος κρυμμένου καβαφικού ποιήματος που το έχει μελοποιήσει ο Δημήτρης Παπαδημητρίου.

Ο Δεκέμβρης του 1903

Κι αν για τον έρωτά μου δεν μπορώ να πω —
αν δεν μιλώ για τα μαλλιά σου, για τα χείλη, για τα μάτια·
όμως το πρόσωπό σου που κρατώ μες στην ψυχή μου,
ο ήχος της φωνής σου που κρατώ μες στο μυαλό μου,
οι μέρες του Σεπτέμβρη που ανατέλλουν στα όνειρά μου,
τες λέξεις και τες φράσεις μου πλάττουν και χρωματίζουν
εις όποιο θέμα κι αν περνώ, όποιαν ιδέα κι αν λέγω.

Πέρσι είχα βάλει το γιουτουμπάκι με το τραγούδι του Νταλάρα για την πρώτη του Δεκέμβρη, τώρα πάμε λίγο πιο μετά στο μηνολόγιο και ακούμε τις 10 του Δεκέμβρη από τον Διόνυσο του Μίκη Θεοδωράκη:

Υστερόγραφο: Αυτή την Τετάρτη 3-12 προβάλλεται στη ΝΕΡΙΤ στις 7.15 μμ από την σειρά Εποχές και Συγγραφείς το επεισόδιο ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ διάρκειας 52΄, σε κείμενο και σκηνοθεσία του Τάκη Σπετσιώτη ύστερα από παραγγελία του σκηνοθέτη – παραγωγού της σειράς Τάσου Ψαρρά. Παρεμβαίνουν με συνεντεύξεις τους οι Γιάννης Παπακώστας, Χριστίνα Ντουνιά, Νίκος Σαραντάκος, Χάρης Μεγαλυνός, Νίκος Ξυδάκης (συνθέτης), Ορφέας Περίδης, Τάκης Σπετσιώτης. Φωτογραφίες και χειρόγραφα αρχείων, εικόνες από τη ταινία Μετέωρο και Σκιά. Το συγκεκριμένο επεισόδιο είχε γυριστεί τον Γενάρη του 2013 για την ΕΡΤ.