Το φονάζων πεδί και μια ιστορία που ξαναγίνεται (;) επίκαιρη

Ο Μανώλης Γλέζος επανέφερε προχτές το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων που πρώτος είχε αναφέρει ο Θ. Πάγκαλος και είχε προκαλέσει την κατηγορηματική απάντηση της γερμανικής κυβέρνησης ότι οι αποζημιώσεις έχουν εξοφληθεί. Σύμφωνα με άλλες απόψεις, δεν είναι έτσι. Η αποζημίωση του 1960 αφορούσε αποκλειστικά θύματα κατοχής, κυρίως εβραίους, όχι το αναγκαστικό δάνειο ούτε την καταστροφή των υποδομών της χώρας. Και προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν διεκδίκησε με μεγαλύτερη επιμονή τις γερμανικές πολεμικές αποζημιώσεις.

Σε κάποιο ιστολόγιο είδα να γίνεται λόγος για την υπόθεση Μέρτεν, του γερμανού χασάπη της Θεσσαλονίκης που ήρθε στην Ελλάδα, πιάστηκε, καταδικάστηκε και μετά αμνηστεύτηκε (τον Νοε. 1959) και γύρισε στη Γερμανία. Λίγο αργότερα,  τέλη Σεπτ. 1960, έκανε δηλώσεις στο Σπίγκελ και σε μια εφημερίδα του Αμβούργου, σύμφωνα με τις οποίες ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής, ο υπουργός εσωτερικών Τάκος Μακρής και η γυναίκα του η Δοξούλα ήταν έμμισθοι πληροφοριοδότες των αρχών κατοχής και πήραν αμοιβή από τις κατασχεμένες εβραϊκές περιουσίες για τις πληροφορίες που έδωσαν. Ο Μέρτεν αναφέρει ότι η Δοξούλα, που ήταν γραμματέας στη γερμανική διοίκηση Θεσσαλονίκης, του είχε χαρίσει τα Χριστούγεννα του 1942 λεύκωμα με αναμνηστικές φωτογραφίες. Κατηγορείται για συνεργάτης και ο υφυπ. Αμύνης Γ. Θεμελής, επί κατοχής νομάρχης Πέλλης, με αρμοδιότητα να συγκεντρώνει ομήρους. Θέμελης και Μακρής έκαναν μήνυση στον Μέρτεν και στα έντυπα αλλά… στις ελληνικές δικαστικές αρχές κι έτσι η δίκη δεν έγινε ποτέ. Ο Μέρτεν υποστηρίζει επίσης ότι έχει και φωτογραφία με τον Καραμανλή στην Αθήνα μπροστά σε μια Λάντσια στην οδό Κοραή, αλλά δεν την εμφανίζει. Το μόνο που επιβεβαιώθηκε από τις καταγγελίες του είναι ότι η Δοξούλα (τότε Λεοντίδου) ήταν γραμματέας του και του είχε χαρίσει το λεύκωμα.

Ο Μποστ έκανε μερικά αριστουργηματικά σκίτσα για την υπόθεση Μέρτεν και είχε και το θάρρος να τιτλοφορήσει «Το λέφκομά μου» το άλμπουμ γελοιογραφιών που έβγαλε στο τέλος του 1960 (έχει επανεκδοθεί) βάζοντας στο εξώφυλλο μια Λάντσια στην οδό Κοραή, με τον τίτλο «Λάντσια μετά Κωστή» -αλλά εννοώντας, υποτίθεται, το εστιατόριο Costi. Ένα από αυτά τα σκίτσα παρουσιάζω εδώ:

Ο Μέρτεν στην κούνια είναι το «φονάζων πεδί» που φωνάζει «φωτολαφία!». Η μαμά-Καραμανλής προσπαθεί να το νανουρίσει ή να το σκεπάσει με «κουβέρτεν» για να το κάνει να σωπάσει, ενώ ο μπαμπάς (είναι ο υφυπουργός Γ. Θεμελής) ζητάει να έρθει το μπιμπερόν, που το φέρνει η νταντά-Κανελλόπουλος, ενώ ο Πειναλέων σχολιάζει.

Η μια κουβέρτα είναι οι «κηβερνητικέ δηλόσεις», η άλλη ο «κηβερνιτικός τύπος». Το χυμένο κάτω μπιμπερό είναι «Γάλα ελλ. δικαστηρίων», ενώ το άλλο που φέρνει η νταντά είναι η «ελληνική μήνυσις». Η πετσέτα της νταντάς γράφει «Διάψεφσης».

Το κείμενο της μπορντούρας λέει:

Το πεδάκι μας ο Μέρτεν κάνει νάνι με κουβέρτεν
είναι πιο ωραίον ξέρτεν από της Πάολας κε του Αλβέρτεν
Τόσον έβμορφον μπεμπέ ξεπερνά κε της Μπε Μπε
«Νάνι σου, μας ωφελεί» ψάλλει και του Θεμελή
Συληφθέντος το πεδί κι έκτρωσιν μη κάνοντος
παραθρίξ κι ολίγου δει της μυτρός πεθάνοντος.
Το πεδίον ανδρωθέν κε γενόντος νέος
ιδιορύθμου της μυτρός πάσχει τελευταίως
Τάφτα γίνονται συχνά, λέγει η επιστήμη
ιδιετέρως εις λεχώ που δεν έχουν μνήμη
Κε δι’αφτό δεν ωφελεί κι αν το πης «αλήτικο»
ως προώρως εξελθόν και οκταμηνήτικο

Το μωρό της Πάολας και του Αλβέρτεν (που είναι ο τωρινός βασιλιάς του Βελγίου) είναι ο Φίλιππος, διάδοχος τώρα του Βελγίου, γεννημένος 15.4.1960. Λίγο νωρίτερα, στις 11 Ιανουαρίου, είχε γεννηθεί ο γιος της Μπριζίτ Μπαρντό, ο Νικολά Σαριέ.

Υπάρχουν πολλά σκίτσα του Μποστ για την υπόθεση Μέρτεν. Ένα από αυτά, έχει τον εξής αμίμητο διάλογο:

Δημοσιογράφος:          Κύριε Πρόεδρε, της ΕΡΕ του Κόμματος πιστέβετε ότι εδόθη του λεφκόματος;
Καραμανλής:               Βεβέως, διότη αν ήτο τίποτε κακόν, θα το σκίναμε, εδώ εδόσαμαι την Κήπρον, το λέφκομα δεν θα δύναμαι;

Για την υπόθεση Μέρτεν είχε γράψει παλιότερα ο φίλος Σαμ Χασσίδ, στα αγγλικά. Καταλήγει στην εξής σύνοψη της υπόθεσης, που συνδέεται και με τις αποζημιώσεις:

Merten benefited from an amnesty for “war criminals” passed on Nov. 3, 1959. He was set free and sent to Germany just two days later, on November 5. Some months later, in March 1960, an economic agreement was signed between Greece and Germany stipulating the laughable sum of 115 million marks to be paid as reparations.
While the German side saw the central issue as compensating victims of racial persecution (i.e., Jews), the Greek government was more concerned with paying the victims of other war crimes (executed hostages, etc.). Germany also agreed to provide a separate sum as loans to Greece (at an excessive interest rate, according to the Greek
Opposition).

Merten was arrested in Germany but released a few days later. Proceedings there dragged on for 9 years, but the German prosecutor ultimately terminated the case “due to lack of evidence.” The 42-page decision concludes: “With the instruments of proof available to the court, the suspicion that he has committed crimes not falling under the statute of limitations cannot lead, with reasonable probability, to a conviction.”

Another key phrase is: “It could not be proven that he knew of the murder plan for the Jews he had helped concentrate and relocate.” Merten was dissatisfied with the fact that compensation for his court costs was awarded for only three of the eight counts in the indictment. His defense was conducted by the Heinemann-Posser firm; both Heinemann and Posser (later, Justice Minister of Nordrhein-Westfalen) are considered progressive German jurists who worked to reform the German justice system following the Adenauer Cold War era. Merten later received damages
(Heimkehrerentschädigung) for the period he spent in jail in Greece. He died of old age in 1976.