Η οργή της Γκρέτας

Της Γκρέτας Τούνμπεργκ, βέβαια, της 16χρονης από τη Σουηδία που εδώ και ένα χρόνο έχει ξεκινήσει τον ακτιβισμό για το θέμα της κλιματικής αλλαγής και έχει καταφέρει να προσελκύσει την παγκόσμια προσοχή.

Η οργή της Γκρέτας είναι η οργή που η ίδια εξέφρασε πρόσφατα στη Σύνοδο Κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα, όταν κατηγόρησε τους αρχηγούς των κρατών ότι με την απραξία τους έκλεψαν το μέλλον και τα όνειρα της γενιάς της:

Η οργή της Γκρέτας είναι επίσης η οργή την οποία προκαλεί η Γκρέτα σε πολύ κόσμο. Δεν εννοώ γενικά όσους την επικρίνουν, διότι μπορεί κανείς να την επικρίνει με επιχειρήματα, που πολλά έχουν βάση. Εννοώ τις επιθέσεις που δέχεται, κυρίως από δεξιούς, ότι είναι ψυχοπαθής, ότι κηρύττει έναν νέο Μεσαίωνα, ότι μοιάζει με τον εξορκιστή, ότι είναι επικοινωνιακό κατασκεύασμα, ότι είναι ενεργούμενο του Σόρος και άλλα πολλά, ενώ κάποιος αποκάλεσε «γκρετίνους» όσους πείθονται από τα κηρύγματά της. Τέτοιες επιθέσεις δεν συμβαίνουν μόνο στη χώρα μας αλλά και διεθνώς.

Ενοχλεί η Γκρέτα διότι θίγει ένα πρόβλημα υπαρκτό: την κλιματική αλλαγή. Ένα πρόβλημα δύσκολο, καθώς όλα τα κοινωνικά συστήματα μέχρι σήμερα (και ο υπαρκτός σοσιαλισμός) συνδέουν την πρόοδο της ανθρωπότητας με την αδιάλειπτη ανάπτυξη -αλλά και η λύση της «αποανάπτυξης» πόσο εφικτή και δίκαιη είναι όταν π.χ. στα αυτοκίνητα (για να πάρουμε έναν μόνο τομέα) στις ΗΠΑ υπάρχουν 800 αυτοκίνητα για 1000 κατοίκους, στην ΕΕ έχουμε 540 αυτοκίνητα για 1000 κατοίκους, στην Κίνα όμως 180 ενώ στην Ινδία μόλις 22; Γιατί να μη δικαιούται ο Ινδός (και ο Πακιστανός, και ο Ινδονησιος, και ο Μπαγκλαντεσιανός και ο Νιγηριανός και ο Αιθίοπας) να προσβλέπει αν όχι στο αμερικανικό τουλάχιστον στο ευρωπαϊκό επίπεδο;

Κάποιοι θεώρησαν υποκριτική την πρωτοβουλία της Γκρέτας να ταξιδέψει στη Νέα Υόρκη με ιστιοφόρο, επισημαίνοντας πως τρία-τέσσερα άτομα θα χρειαστεί να πάρουν το αεροπλάνο για να φερουν πίσω το ιστιοφόρο, άρα λιγότερο θα επιβαρυνόταν  το περιβάλλον αν η Γκρέτα ταξίδευε αεροπορικώς. Παραβλέπουν όμως ότι το ταξιδι με το ιστιοφόρο ήταν μια συμβολική χειρονομία -για να συνειδητοποιήσουμε ότι με βάση το σημερινό επίπεδο της τεχνολογίας τουλάχιστον, τα συχνά αεροπορικά ταξίδια δεν είναι βιώσιμη επιλογή (και πάλι: τα συχνά ταξίδια του Δυτικού και μάλιστα του όχι πλούσιου Δυτικού).

Θα συζητήσουμε σήμερα το θέμα της κλιματικής αλλαγής και της ακτιβιστικής δράσης της Γκρέτας Τούνμπεργκ. Σαν βάση για τη συζήτηση, πέρα από τα ελάχιστα δικά μου εισαγωγικά, παραθέτω και μια τοποθέτηση του Δημήτρη Τσίρκα από το Φέισμπουκ, που τη βρίσκω ευστοχη:

Οι δεξιοί την καθυβρίζουν ως φανατισμένη ψυχοπαθή που θέλει να επιβάλλει τις ολοκληρωτικές φαντασιώσεις της πάνω στην κοινωνία. Πολλοί αριστεροί την καταγγέλλουν ως δημιούργημα του συστήματος για να εκτρέψει την προσοχή του κόσμου από τις ταξικές αντιθέσεις στον πράσινο καπιταλισμό.

Ό,τι και αν της καταλογίσουν όμως, η Γκρέτα Τούνμπεργκ έχει ήδη κερδίσει. Αυτή δρα ενώ οι επικριτές της αντι-δρουν. Αυτή κινητοποιεί εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε όλον τον κόσμο και συνδιαμορφώνει τους όρους της συζήτησης για ένα από τα πιο κρίσιμα προβλήματα της εποχής μας, ενώ οι υβριστές της τρέχουν ασθμαίνοντας να αποδομήσουν τις πρωτοβουλίες της.

Η Γκρέτα, με άλλα λόγια, παράγει παγκόσμια πολιτική, ενώ όσοι την καταγγέλλουν απλώς σχολιάζουν. Και μπορεί η πολιτική της να είναι ενσωματώσιμη, αδιέξοδη ή και βλαπτική, εκείνη των αντιπάλων της όμως είναι ανύπαρκτη.

Ίσως από εκεί να πηγάζει το μένος εναντίον της: ένα δεκαεξάχρονο κορίτσι με βλοσυρό ύφος και «αντιαισθητικό» παρουσιαστικό έχει το θράσος να μιλά για ένα ζήτημα που και περίπλοκο είναι, και πολιτικά διχαστικό. Πώς τολμά, από ποια θέση και με ποια εχέγγυα εκφράζει άποψη;

Και όχι μόνο μιλάει αλλά ακούγεται κιόλας. Ακόμη χειρότερα, την ακολουθούν και άλλοι πολλοί. Αντίθετα, όλους αυτούς με την «ώριμη» ηλικία, το «σωστό» φύλο, την «κατάλληλη» ιδιότητα, την «ορθή ταξική» άποψη, τους αγνοούν σχεδόν οι πάντες – οι λόγοι τους δεν είναι παρά θόρυβος στα σόσιαλ μήντια που περνάει και χάνεται.

Η Γκρέτα καταπατά όλες τις ιεραρχίες: της ηλικίας, του φύλου, της επιστημοσύνης, της ψυχικής υγείας. Δεν διαθέτει καμία από τις ιδιότητες που «οφείλει» να έχει κάποιος για να μιλά δημόσια, πόσο μάλλον να ακούγεται. Και όμως το κάνει, οποία ύβρις!

Όπως λοιπόν, η femme fatale φονεύεται στο τέλος των ταινιών noir γιατί αμφισβήτησε την πατριαρχική εξουσία, έτσι και η μικρή Σουηδέζα πρέπει να εκμηδενιστεί συμβολικά για να αποκατασταθεί η καθεστηκυία τάξη, αυτή που διασάλευσε με το θράσος της.