Η ετερογονία και ο Αριστοτέλης

Στη συζήτηση της περασμένης εβδομάδας στη Βουλή για τη σύσταση προανακριτικής επιτροπής για την υπόθεση της λίστας Λαγκάρντ, ο κ. Ευ. Βενιζέλος αναφέρθηκε επανειλημμένα σε μια λέξη που συζητήθηκε αρκετά, την ετερογονία, ή μάλλον σε έναν σύμπλοκο όρο, την «ετερογονία των σκοπών». Είπε ο κ. Βενιζέλος στην ομιλία του: Είχε βεβαίως μεσολαβήσει -όπως είπα και προηγουμένως- η «ετερογονία των σκοπών», μια αγαπημένη έκφραση ενός παλαιού πολιτικού αρχηγού στην αίθουσα αυτή (οι παλαιότεροι ξέρετε σε ποιον άρεσε η έκφραση η «ετερογονία των σκοπών»). Και ο κ. Βαξεβάνης είχε αποδείξει τα πάντα:  Ότι τα ονόματα ήταν 2.059, ότι υπήρχαν πολλαπλά αντίγραφα και ότι κάποιος έδωσε το αντίγραφο στον κ. Βαξεβάνη. Και μετά στη δευτερολογία του: Είχατε λόγω «ετερογονίας των σκοπών» σύγκλιση με κύκλους και της γερμανικής και άλλων κυβερνήσεων κ. Τσίπρα.

Τα φιλικά προς τον κ. Βενιζέλο μέσα εντυπωσιάστηκαν από τη δύσκολη αυτή λέξη, που αμέσως φρόντισαν να τη μάθουν με εντατικά μαθήματα. Έτσι, λίγες ώρες μετά, σε εγκωμιαστικό της άρθρο στο Βήμα, η κ. Δήμητρα Κρουστάλλη, έσπευσε να εξηγήσει: Επιπλέον, καμία αντίδραση δεν είχε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ και στην επανάληψη της φράσης «ετερογονία των σκοπών» από τον κ. Βενιζέλο. Πρόκειται για μια αριστοτελική έννοια που καταδεικνύει τις απροσδόκητες εξελίξεις στην πορεία μιας ιδέας ή μιας πολιτικής. Την έννοια αυτή χρησιμοποιούσε συχνά ο πρόεδρος της ΕΔΑ Ηλ. Ηλιού για να επισημάνει ότι για άλλον σκοπό ξεκινάει ο αδέξιος φορέας της ιστορικής στιγμής και στο αντίθετο αποτέλεσμα καταλήγει. Μερικά ιστολόγια υιοθέτησαν υψηλότερους τόνους: Η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ δεν ξέρει τι είναι η «ετερογονία των σκοπών» που επανάλαβε τρείς φορές ο κ. Βενιζέλο, ζητώντας απάντηση. … Η Αριστερά του Αλέξη όμως δεν ξέρει καν ποιος είναι ο Η. Ηλίου. Έτσι έπεσε στην ιστορική παγίδα της ετερογονίας των σκοπών.

Ομολογώ ότι με ξεπερνάει το γιατί θα έπρεπε να απαντήσει ο Τσίπρας στη φράση του Βενιζέλου, ούτε διέκρινα να ζητάει ο τελευταίος απάντηση ειδικά σ’ αυτό το σημείο, αλλά ας το προσπεράσουμε. Το θέμα το συζητήσαμε τις επόμενες μέρες στη Λεξιλογία, από γλωσσική σκοπιά, ενώ έγραψε κι ένα άρθρο ο Ν. Φίλης στην Αυγή. Δεν θέλω να πολιτικολογήσω, κι έτσι δεν θα αναφερθώ καθόλου σχεδόν στα όσα είπε ο κ. Βενιζέλος, αλλά θα εξετάσω την ιστορία της λέξης (αυτή είναι στο κάτω-κάτω η δουλειά του ιστολογίου) και την αναγωγη της στον Αριστοτέλη.

Η τσουπακάμπρα βύζαινε υπέροχα

Διαβάζω στην Ελευθεροτυπία για μια θεατρική εκδήλωση στην Ερεσσό, με έργα γραμμένα κατά παραγγελία ώστε το θέμα τους να έχει κάποια σχέση με τη Λέσβο. Ανάμεσα σ’ αυτά, το ένα έχει τίτλο που παντρεύει τον Μυριβήλη με θρύλους της Λατινικής Αμερικής, γι’ αυτό και ο τίτλος είναι δίγλωσσος και μάλιστα ενμέρει λατινογραμμένος –και με απαραίτητη την εξήγηση. Παραθέτω:

Ο Γιάννης Μαυριτσάκης θα διαβάσει μόνος του το «El Chupacabras της δασκάλας με τα χρυσά μάτια». «Τσουπακάμπρας» είναι ένα πλάσμα του σύγχρονου μύθου. «Υπάρχουν μαρτυρίες για την ύπαρξή του, όχι όμως αποδείξεις», προσθέτει. «Για κάποιους είναι η ενσάρκωση του κακού». Πάντως η λέξη, που είναι ισπανική, σημαίνει κάποιον που ρουφάει το αίμα της κατσίκας. Το Chupacabras συνυπάρχει επί σκηνής με τον Λεωνή Δρίβα και τον Στρατή Βρανά απ’ τη «Δασκάλα με τα χρυσά μάτια» του Μυριβήλη. «Δεν πρόκειται για μια μετεγγραφή του έργου του Μυριβήλη. Αλλά για σημείο εκκίνησης για κάτι καινούργιο», ξεκαθαρίζει ο συγγραφέας.