Ποιο είναι το πιο μακρύ επώνυμο;

Τις προάλλες συζητήσαμε λίγο για τη μακρύτερη νεοελληνική λέξη, και αν δεν το προσέξατε (το ανακοίνωσε ο ίδιος σε σχόλιο) ο Νίκος Νικολάου παρουσίασε τα πορίσματα της συλλογικής μας σοφίας στο δικό του ιστολόγιο, σε μετάφραση στα αγγλικά.

Οπότε τώρα έρχομαι να εξετάσω μια άλλη περίπτωση, συναφή με την προηγούμενη: τα ελληνικά επώνυμα ή, αν θέλω να χρησιμοποιήσω την ορολογία του Μ. Τριανταφυλλίδη, τα οικογενειακά μας ονόματα (ίσως οικογενειακά ονόματα είναι πιο σωστό, αλλά πιο μακρύ, οπότε χρησιμοποιώ το επώνυμα).  Ξέρετε, Σαραντάκος, Παπαδόπουλος, Γεωργιάδης, τέτοια.

Θα το έχετε προσέξει όσοι έχετε κάποια επαφή με το εξωτερικό: τα ελληνικά επώνυμα είναι κατά κανόνα μεγαλύτερα, πιο πολυσύλλαβα από τα γαλλικά, ή τα αγγλικά. Για πλάκα, έκανα ένα… επιστημονικό τεστ: πήρα τα ρόστερ των εθνικών ομάδων στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου του 2004 (αυτό που πήραμε). Στην εθνική Αγγλίας, από τους 23 παίχτες, υπήρχαν μόνο μονοσύλλαβα και δισύλλαβα επώνυμα, και 1 μόνο με τρισύλλαβο (Κάραχερ). Οι Γάλλοι είχαν δισύλλαβα και τρισύλλαβα επώνυμα, και δύο μόνο τετρασύλλαβα (και όχι αυτόχθονα γαλλικά: Μακελελέ και Λιζαραζού). Στην ελληνική ομάδα είχαμε 7 τετρασύλλαβα και 5 πεντασύλλαβα (Νικοπολίδης, Γιαννακόπουλος, Κατεργιαννάκης, Παπαδόπουλος, Νικολαΐδης –τον Σεϊταρίδη τον λογαριάζω τετρασύλλαβο).

Οπότε, δεν είναι περίεργο που πολλοί που μετανάστευαν στην Αμερική έκοβαν τα ονόματά τους, ιδίως τον παλιό καιρό. Κι έτσι ο Παπανικολάου έγινε π.χ. Pappan και ο Αλεξανδρόπουλος Alex. Και όχι μόνο στην Αμερική: ο ποιητής Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος έκανε όνομα στη Γαλλία ως Ζαν Μορεάς και ο Ν. Επισκοπόπουλος ως Νικολά Σεγκύρ.

Στη μελέτη του «Τα οικογενειακά μας ονόματα» (που δεν πρόλαβε να την τελειώσει), ο Μ. Τριανταφυλλίδης σωστά επισημαίνει το μεγάλο μάκρος των επωνύμων. Λέει ότι μονοσύλλαβα έχουμε ελάχιστα (κυρίως από νησιά: Ρες, Δρυς, Χλης, Μπρης, Γλους κτλ.) Τα δισύλλαβα τα βρίσκει λίγα, ίσως όμως κάνει λάθος, είναι κάμποσα (και όλα σχεδόν τα αρβανίτικα: Δέδες, Τζίτζης, Γκίκας, κτλ.) Το «κανονικό μήκος» των ελληνικών επωνύμων είναι με 3-5 συλλαβές. Με έξι υπάρχουν αρκετά, εφτασύλλαβα είναι σπάνια, οχτασύλλαβα σπανιότατα, π.χ. Παπαδημητρακόπουλος. Εννοείται ότι τα πολυσύλλαβα αυτά επώνυμα έχουν σχεδόν όλα την κατάληξη –πουλος.

Ο Τριανταφυλλίδης θεωρεί «απίθανο να υπάρχει κανένα δεκασύλλαβο ή υπερδεκασύλλαβο» επώνυμο, όπως Αναστασοδημητρακόπουλος (φτιαχτό από τον ίδιο) και δίνει την πληροφορία ότι τον καιρό που ο κόσμος έστελνε τηλεγραφήματα, οι κάτοχοι εξασύλλαβων (και πάνω) επωνύμων πλήρωναν τέλη για δύο λέξεις για το επώνυμό τους.

Υπάρχουν σήμερα υπεροχτασύλλαβα επώνυμα; Ο επιμελητής της έκδοσης του βιβλίου του Τριανταφυλλίδη, ο αείμνηστος Μανόλης Στάθης (εφηβικός φίλος του πατέρα μου), είχε κάνει έρευνα το 1980 στους τηλεφωνικούς καταλόγους Αθηνών και Θεσσαλονίκης, και είχε βρει κάμποσα οχτασύλλαβα και ένα μόνο εννεασύλλαβο, το Παπαθεοδωρακόπουλος. Ο ίδιος ο Τριανταφυλλίδης έχει αποδελτιώσει ένα δεκασύλλαβο από το περιοδικό Άστυ του 1889: Παπαθεοχριστοφιλόπουλος, αλλά μπορεί να είναι φτιαχτό, πάντως αναφέρεται ότι ο Π. στέρησε από τον βουλευτή Παπαγιαννακόπουλο το μόνο σκήπτρο που κατείχε, του μήκους του ονόματος.

Αναρωτιέμαι αν μπορεί να γίνει εύκολα η αναζήτηση στους τηλεφωνικούς καταλόγους ώστε να εντοπιστούν τυχόν άλλα εννιασύλλαβα, δεκασύλλαβα ή ακόμη και μακρύτερα επώνυμα. Όποιος τα καταφέρει να βρει τέτοιους σιδηρόδρομους κερδίζει ένα ειδικό βραβείο του ιστολογίου.

Βέβαια, κανείς δεν θα καταφέρει να σπάσει το ρεκόρ του… 16σύλλαβου επωνύμου ενός συμπατριώτη μας, μετανάστη στην Αμερική, ο οποίος το 1935 έγινε γνωστός στο Πόντιακ του Μίσιγκαν επειδή ήθελε να κρατήσει το όνομά του ενώ τα παιδιά του (είχε οχτώ, σύμφωνα με το ρεπορτάζ) ήθελαν να συντομέψουν το δικό τους. Πώς λεγόταν; Γλαύκος Παπαθεοδωροκομουντουρονικολουκόπουλος. 16 συλλαβές, 37 γράμματα, αλλά το όνομα είναι ολοφάνερα και ασυζητητί φτιαχτό. Ποιος έκανε την πλάκα, αν κάποιος ελληνοαμερικάνος ή η εφημερίδα Daily Press του Πόντιακ, δεν το ξέρουμε, πάντως το περιστατικό είναι καταγραμμένο στο μνημειώδες βιβλίο του Μένκεν The American Language, αν και εγώ το βρήκα στον 2ο τόμο των Απάντων του Τριανταφυλλίδη. Αυτά βρίσκονται στις σελ. 485-6 του βιβλίου του Μένκεν (έκδοση 1938, διότι έχει πολλές και διάφορες), και πολύ θα ήθελα να είχα το αγγλικό κείμενο, αλλά ονλάιν υπάρχει μόνο η έκδοση του 1921.