Η χαρά της διανοίξεως (Μποστ)

Η άνοιξη έχει μπει πια για τα καλά, καιρός να βάλει και το ιστολόγιο ένα ανοιξιάτικο σκίτσο του Μποστ, που είναι επίκαιρο και από μία ακόμα άποψη, καθώς πρόσφατα ακούστηκε η πρόταση του Ιδρύματος Ωνάση για ρηξικέλευθες επεμβάσεις στο κέντρο της Αθήνας -και το σκίτσο έχει θέμα του μια προηγούμενη επέμβαση μεγάλης κλίμακας που έγινε πριν από μισόν αιώνα και κάτι.

Το σκίτσο δημοσιεύτηκε στις 25 Ιουλίου 1959 στον Ταχυδρόμο, και μάλιστα στο εξώφυλλο -μια τιμή που σπάνια γινόταν σε γελοιογράφο. Το καλοκαίρι του 1959 γίνονταν μεγάλα έργα στο κέντρο της Αθήνας και συγκεκριμένα για τη διάνοιξη της οδού Κοραή και τη διαμόρφωση της πλατείας Ομονοίας. Τις αμέσως προηγούμενες μέρες το Τεχνικό Επιμελητήριο είχε διοργανώσει ημερίδα για τα μέτρα.

Δεν έχω βρει φωτογραφίες της Κοραή πριν και μετά, πάντως τα έργα δεν είχαν ως αποτέλεσμα τη μετατροπή της σε (κάτι σαν) πλατεία όπως είναι σήμερα αλλά απλώς τη διαπλάτυνσή της· αυτοκίνητα εξακολουθούσαν να κυκλοφορούν, έως το 1972 που έγινε η σημερινή πεζοδρόμηση. Εξάλλου, το αρχικό σχέδιο διάνοιξης της Κοραή ήταν πολύ πιο φιλόδοξο από αυτό που τελικά εφαρμόστηκε: προέβλεπε μετατροπή της σε Λεωφόρο που θα συνεχιζόταν και μετά την πλατεία Κλαυθμώνος και θα έφτανε έως την πλ. Μοναστηρακίου. Οι αντιδράσεις των καταστηματαρχών του κέντρου, μαζί με το μεγάλο κόστος, απέτρεψαν αυτή την επέκταση και περιόρισαν πολύ την κλίμακα των έργων. Όσο για την Ομόνοια, αν δεν κάνω λάθος τότε είναι που εγκαταστάθηκαν τα σιντριβάνια και μετατράπηκε από πλατεία σε κόμβο -ενώ με την πρόσφατη εκ νέου μετατροπή έχει ξαναμετατραπεί σε πλατεία. (Όποιος έχει κάτι να συμπληρώσει εδώ, ευπρόσδεκτος. Ειδικά για την Ομόνοια, πολύ καλό είναι το άρθρο του καθηγητή της Αρχιτεκτονικής Γ. Σαρηγιάννη, με πολλές αναφορές στον Μποστ).

Να σημειωθεί ότι βρισκόμαστε στην πρώτη σκιτσογραφική περίοδο του Μποστ, μόλις έχει αποκτήσει δική του στήλη, το «Μποστάνι του Μποστ» (αντί απλώς να εικονογραφεί κείμενα άλλων, όπως έκανε π.χ. με τις Σταυροφορίες). Ακόμα δεν έχει δημιουργήσει τους πασίγνωστους ήρωές του, τη μαμα-Ελλάς, τον Πειναλέοντα και την Ανεργίτσα, που θα τους γεννήσει τις αμέσως επόμενες εβδομάδες. Το 1959 είναι χρονιά απίστευτης δημιουργικότητας του Μποστ, και αν κάποιος κάποτε επιχειρήσει ανθολογία των έργων του θα είναι αναγκασμένος να αποδεχτεί υπεραντιπροσώπευση των σκίτσων του 1959 αλλιώς θα αφήσει έξω εξαιρετικά σκίτσα. Ενδεικτικό είναι ότι τα θαυμάσια σκίτσα που περιλαμβάνονται στη σελίδα του Κουκουζέλη, απ’ όπου πήρα και το δικό μας επειδή βαριέμαι να σκανάρω, έγιναν όλα μέσα σε τρεις μήνες, από Ιούλιο έως Σεπτέμβριο του 1959. Στα έργα Ομόνοιας-Κοραή έχει αφιερώσει κι άλλο εξαιρετικό σκίτσο, που το βλέπετε στην παραπάνω σελίδα.

Ξαναγυρίζοντας στο σκίτσο μας, ο Μποστ κάνοντας λογοπαίγνιο της διάνοιξης με την άνοιξη παρουσιάζει τους εργολάβους ντυμένους με παιδικά-ναυτικά ρούχα να πανηγυρίζουν την ευκαιρία για τεράστια κέρδη που τους έδιναν τα νέα έργα. Στη μπορντούρα έχουμε ένα άλλο τραγούδι, όχι παιδικό πια, που χρησιμοποιεί διάφορα δημοτικά μοτίβα κάνοντας λογοπαίγνιο με την άλωση της Πόλης (ή της πόλης):

Πότε θαρθή μια διάνοιξι ναρθή το καλοκέρη
να βγουν μπουλντόζες στας οδούς να φτηάξουμε τανμπούρια
Να ιδώ του Βάλτου τα χωργιά από ψηλή ραχούλα
να ιδώ κε την Ομόνηα με τα νερά τα κρεία
και τα μικρά κλεφτόπουλα να πέζουν με τις σκάλες
Κε όταν μίνο μώνος μου δίχος καμιάν βοήθηα
υψόνοντας τα μάτια μου στον ουρανό να είπω:
«Κύριε Παντοδύναμε δημιουργέ του κόσμου
ελέησον το πόπολον, ελέησον την πόλιν
γιατ’ είναι θέλημα Θεού η πόλι να χαλάση»
Η Δέσποινα ταράχτηκε, δακρύσαν οι εικόνες
«Σώπασε κερά Δέσποινα και σεις ’κόνες μην κλαίτε
Πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δικιά σας θάναι».

(Παρεμπιπτόντως, να σημειωθεί ότι ο Μποστ παρωδεί την παλιότερη, αρχική μορφή του δημοτικού στίχου, «πάλι δικά σας θάναι», και όχι τη διόρθωση του Ν. Πολίτη που έγινε πασίγνωστη, «πάλι δικά μας»).