Χωρίς γυναίκες στους θώκους

 

Χαμπέμους κυβέρνηση ανακοίνωσε, ελληνολατινιστί, μια μεγαλοπαρουσιάστρια σε ένα χτεσινό δελτίο ειδήσεων· θα μπορούσε να το πει και λατινικά, χαμπέμους γκουμπέρνουμ (αν είναι έτσι· ας με διορθώσουν οι λατινομαθείς), πολλοί θα το καταλάβαιναν, αφού γκουβέρνο λέμε ή μάλλον λέγαμε κι εμείς την κυβέρνηση, αλλά μάλλον δεν ήθελε να κάνει επίδειξη γνώσεων. Το θέμα είναι πως ύστερα από αρκετές διαβουλεύσεις ανακοινώθηκε χτες η σύνθεση της νέας ημιδιακομματικής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον Αντώνη Σαμαρά. Διακομματική, επειδή στηρίζεται από τρία κόμματα, τα οποία συμμετέχουν σε αυτήν· επειδή όμως κυριαρχούν τα στελέχη του πρώτου κόμματος, της ΝΔ, και επειδή τα άλλα δύο κόμματα συμμετέχουν με εξωκοινοβουλευτικές (συχνά πολύ αξιόλογες, πάντως) προσωπικότητες, δικαιούμαι πιστεύω να προσθέσω το μετριαστικό πρόθεμα ημι-. Και ψιλοδιακομματική να την πείτε, μέσα θα είστε.

Όταν ανακοινώνεται μια νέα κυβέρνηση δεν κρίνει κανείς το έργο της, που είναι ακόμα ανύπαρκτο, όσο τις προγραμματικές δηλώσεις και βέβαια τα πρόσωπα. Κι επειδή προγραμματικές δηλώσεις ακόμα δεν υπάρχουν, ούτε τίποτα φαντεζί ονομασίες υπουργείων που να περισπούν την προσοχή, μοιραία η κριτική επικεντρώνεται στα πρόσωπα που θα καταλάβουν τους υπουργικούς θώκους, όπως λέει το κλισέ, καθώς και στις συγχωνεύσεις υπουργείων. Εγώ για τα πρόσωπα δεν θα πω πολλά, το αφήνω σε σας. Σημειώνω με χαρά κάποιες αξιόλογες προσωπικότητες από όλους τους πολιτικούς χώρους, επισημαίνω με θυμηδία τον ανεκδιήγητο κ. Στυλιανίδη σε νευραλγικό υπουργείο, τουλάχιστον όμως όχι τέτοιο που να του επιτρέπει να αναλύει πώς ρέει ο αέρας μέσα στο έντερο μπροστά σε ανυπεράσπιστους μαθητές, με παραξενεύει η δημιουργία ενός τερατώδους υπερυπουργείου Ανάπτυξης, με ενοχλεί λίγο η ουσιαστική κατάργηση του Υπουργείου Πολιτισμού μια και δεν βλέπω ποιος το αναλαμβάνει τώρα που συγχωνεύτηκε με το Υπουργείο Παιδείας (αν και από τον Γερουλάνο είναι καλύτερος και ο κανένας). Με ενοχλεί όμως πολύ ότι στο όχι και τόσο ολιγομελές αυτό σχήμα με τους παρά έναν τεσσαράκοντα υπουργούς χώρεσαν μόνο δύο γυναίκες, και μάλιστα μόνο μία σε υπουργείο -και όχι από τα πρώτα. Κάτι τέτοιο κανονικά θα έπρεπε να απαγορεύεται από το Σύνταγμα της χώρας, και δεν είναι ευχάριστος οιωνός ότι η διακομματική κυβέρνηση «εθνικής συνευθύνης» σημαδεύτηκε με το στίγμα του μισογυνισμού, αφού αφήνει να εννοηθεί ότι ο πρωθυπουργός (αλλά και ο κ. Βενιζέλος) μόνο άντρες εμπιστεύονται και μόνο άντρες θεωρούν ικανούς να τα βγάλουν πέρα στα δύσκολα· το υπόρρητο μήνυμα είναι πως οι γυναίκες είναι καλές για τους εύκολους καιρούς. Ντροπή μας. (Πάντως στην Ισλανδία και την Αργεντινή το τιμόνι το κρατάνε γυναικεία χέρια, αφού πρώτα άντρες τα είχαν κάνει θάλασσα).

Έλεγα πριν για το κλισέ με τους υπουργικούς θώκους. Κλισέ είναι διότι τη λέξη «θώκος» μόνο σε παρόμοια συμφραζόμενα τη χρησιμοποιούμε (με μια εξαίρεση). Ας τη δούμε από λίγο πιο κοντά. Θώκος είναι κατά λέξη το ειδικό κάθισμα, που είναι τοποθετημένο σε περίοπτη θέση και προορίζεται για ανώτατο αξιωματούχο και, κατ’ επέκταση, το αντίστοιχο αξίωμα, ο υπουργικός θώκος ή ακόμα καλύτερα ο πρωθυπουργικός θώκος. Στα λεξικά δεν θα βρείτε άλλη χρήση του θώκου πέρα από αυτήν, αλλά σε ειδικά γλωσσάρια βλέπω ότι το niche στην οικολογία το έχουν αποδώσει «οικολογικό θώκο» (αυτή είναι η εξαίρεση), που ομολογώ πως δεν μ’ αρέσει.

Λέξη αρχαία ο θώκος, και χωρίς ετυμολογική διαφάνεια, το λεξικό πάντως τη συνδέει με την οικογένεια λέξεων του τίθημι. Στα αρχαία, ο θώκος είναι ιωνικός και επικός τύπος, στην αττική διάλεκτο έχουμε θάκος (με περισπωμένη). Στην Ιλιάδα υπάρχει π.χ. η φράση «θεών δ’ εξίκετο θώκους» (8.439: ήλθε … στην σύνοδον την θείαν, μεταφράζει με μερικά παραπανίσια νι ο Πολυλάς). Στα αρχαία θώκος είναι το κάθισμα, είναι το συμβούλιο, είναι και το αξίωμα. Στους Βάτραχους του Αριστοφάνη, στο τέλος, ο Αισχύλος, αφού επιστρέφει στον επάνω κόσμο να βάλει τάξη στην Αθήνα, μετά τη νίκη του στην ποιητική αναμέτρηση επί του Ευριπίδη, λέει «τον θάκον τον εμόν παράδος Σοφοκλεί τηρείν», κι αφήνει στο πόδι του, στη θέση του ως άρχοντα των ποιητών του Άδη, τον Σοφοκλή.

Πέρα όμως από κάθισμα και αξίωμα, θώκος (και θάκος) είναι, συγνώμη που θα το πω και θα υποβαθμίσω τη συζήτηση αλλά η λεξικογραφική εντιμότητα επιβάλλει να μην το παραλείψω, θάκος έλεγα είναι επίσης το αφοδευτήριο, για να το πω καθαρευουσιάνικα να μην είναι τόσο δύσοσμο. Στους Χαρακτήρες του ο Θεόφραστος λέει για κάποιον που έφαγε πολύ, σηκώνεται λοιπόν το βράδυ να κάνει την ανάγκη του, έξω βέβαια από το σπίτι, και ενώ βρισκόταν «επί θάκου ανιστάμενος» τον δαγκώνει ο σκύλος του γείτονα. Αυτή η λεξικογραφική λεπτομέρεια ίσως εξηγεί τις επιδόσεις πολλών υπουργών στους θώκους τους.

Παρόλ’ αυτά, ας μην προτρέχουμε. Η νέα κυβέρνηση μπορεί να μην άφησε πολύ καλές πρώτες εντυπώσεις με τη σύνθεσή της και με τις καραμπόλες που προηγήθηκαν ώσπου να αποφασιστεί το οριστικό σχήμα, ωστόσο θα κριθεί από τα έργα της. Θα μπορούσε ωστόσο να έχει περισσότερες γυναίκες στους θώκους.