Μια συμφωνία με την Αυλή πριν από 47 χρόνια (Μποστ, επανάληψη)

Δεκαπενταύγουστος, διακοπές, άρα το πρόγραμμα έχει επαναλήψεις, άρθρα που έχουν δημοσιευτεί παλιότερα. Το σημερινό άρθρο, που είναι αφιερωμένο στα Ιουλιανά του 1965, είχε δημοσιευτεί πρόπερσι τέτοια μέρα, οπότε έχουν προστεθεί και δυο χρόνια στον τίτλο, 47 αντί 45. Παραθέτω λοιπόν το παλιό άρθρο χωρίς αλλαγή, αλλά με βελτιωμένη την εικόνα.

Έχουμε ήδη αφιερώσει κάμποσα άρθρα στα Ιουλιανά του 1965, που ξεκίνησαν με τον εξαναγκασμό του Γ. Παπανδρέου σε παραίτηση και την ανάθεση της εντολής στον Γ. Νόβα: Εδώ, εδώ, εδώ και εδώ. Η κυβέρνηση Νόβα, με το πρώτο κύμα αποστατών,  δεν κατάφερε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή (πήρε 131 ψήφους υπέρ: 98 της ΕΡΕ, 8 από τους Προοδευτικούς του Μαρκεζίνη και 25 «αποστάτες» του Κέντρου). Αυτό έγινε τις πρωινές ώρες της 5ης Αυγούστου 1965.

Στη συνέχεια, ο βασιλιάς ξεκινάει σειρά ακροάσεων με τους πολιτικούς αρχηγούς, θέλοντας να κερδίσει χρόνο, ενώ στο παρασκήνιο αναζητείται εναγωνίως κάποια συμβιβαστική λύση. Αν και η κοινοβουλευτική ομάδα της ΕΚ απορρίπτει (με 113-26) την ιδέα της ανάθεσης εντολής σε οποιονδήποτε άλλον πλην του Γ. Παπανδρέου, είναι σαφές ότι η Αυλή προσανατολίζεται στο να αναθέσει την εντολή σε κάποιο από τα ηγετικά στελέχη του Κέντρου: ακούγονται τα ονόματα του Στ. Στεφανόπουλου, του Σάββα Παπαπολίτη και του Ηλία Τσιριμώκου.

Το σκίτσο που βλέπουμε δημοσιεύτηκε στην Αυγή στις 15 Αυγούστου 1965. Ακριβώς την προηγούμενη μέρα, Τσιριμώκος και Στεφανόπουλος είχαν καταθέσει δήλωση ότι στο εξής είναι ανεξάρτητοι βουλευτές και τη μέρα της δημοσίευσης του σκίτσου έγιναν δεκτοί σε ακρόαση από τον βασιλιά.

Ο Μποστ παρουσιάζει τον Τσιριμώκο, με φράκο, να περνάει «όλως τυχαίως» έξω από τα ανάκτορα. Ο Ηλίας Τσιριμώκος (1907-1968) είχε όντως πάρει ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση, ήταν υπουργός στην κυβέρνηση του βουνού και συμμετείχε στην αντιπροσωπεία του ΕΑΜ που υπέγραψε τη συμφωνία της Βάρκιζας (από εκεί και η μπηχτή του Μποστ στον τίτλο). Οι χαρακτηρισμοί οφθαλμωρύχος, σφαγέας και άνθρωπος της χωματερής είχαν όντως χρησιμοποιηθεί από εφημερίδες της δεξιάς κατά των ανταρτών, αλλά και κατά του ίδιου του Τσιριμώκου όταν μετά τη νίκη του Κέντρου στις εκλογές του 1963 και του 1964 ανέλαβε αρχικά πρόεδρος της Βουλής και αργότερα Υπουργός Εσωτερικών.

Ο Πάνος είναι ο Πάνος Κόκκας, που κι αυτός είχε αριστερό παρελθόν, και ο οποίος ως διευθυντής της Ελευθερίας υποστήριζε τον Κ. Μητσοτάκη προσωπικά και γενικώς την κυβέρνηση των αποστατών, ενώ ο Σάββας είναι ο Παπαπολίτης, που, σε αντίθεση με τους άλλους, έμεινε πιστός ως το τέλος στην ΕΚ. Το σενάριο για διάλυση της ΕΚ και σχηματισμό νέου κόμματος ήταν στην επικαιρότητα τότε, ενώ η διάλυση της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη ήταν συχνό αίτημα της ΕΡΕ.

Τελικά, στις 17 Αυγούστου 1965 ο βασιλιάς έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Τσιριμώκο, αλλά το εγχείρημα ήταν θνησιγενές, αφού τη νέα κυβέρνηση ακολούθησαν «μόνο» 8 νέοι αποστάτες της ΕΚ κι έτσι καταψηφίστηκε στη Βουλή.

Η αποστασία του Τσιριμώκου έκανε μεγάλη εντύπωση αφενός εξαιτίας του αριστερού παρελθόντος του και αφετέρου επειδή έως τα τέλη Ιουλίου εμφανιζόταν λάβρος σε δημόσιες ομιλίες κατά των αυλικών σχεδίων. Μάλιστα, σε ομιλία του στη Θεσσαλονίκη στα τέλη Ιουλίου ο Τσιριμώκος είχε υποστηρίξει ότι «δεν υπάρχουν στις αποθήκες των Ανακτόρων άλλοι κατεψυγμένοι πρωθυπουργοί, δεν υπάρχουν πρωθυπουργοί Ευρυδίκης» (η Ευρυδίκη ήταν πολύ γνωστή μάρκα κατεψυγμένων ψαριών), πράγμα που μετά την αποστασία του έμελλε να του χαρίσει το παρατσούκλι «κατεψυγμένος», που δεν εμφανίζεται στο παραπάνω σκίτσο του Μποστ αλλά ήταν συχνότατο σε γελοιογραφίες, αλλά και σε πανώ διαδηλωτών, όπως η παρακάτω εξαιρετική φωτογραφία, που την πήρα από το αφιέρωμα της εφημ. Δρόμος της Αριστεράς:

Ο μεγάλος αδικημένος της αποστασίας είναι ο Τσιριμώκος· λέρωσε το όνομά του και το παρελθόν του, ουσιαστικά για να προλειάνει το έδαφος για το τρίτο και πετυχημένο κύμα αποστατών, με το οποίο ανέβηκε στην πρωθυπουργία ο καιροσκόπος και συντηρητικότατος Στ. Στεφανόπουλος (μεταδικτατορικά πρόεδρος της χουντικής Εθνικής Παράταξης ΕΠΕΝ). Το ειρωνικό είναι ότι ένα χρόνο αργότερα, ο Τσιριμώκος διαφώνησε με την κυβέρνηση Στεφανόπουλου, όπου ήταν υπουργός εξωτερικών, για το Κυπριακό και την καταψήφισε, μαζί με δύο βουλευτές που επηρέαζε. Αυτό θα αρκούσε για να ρίξει την κυβέρνηση (που είχε οριακή πλειοψηφία 152 βουλευτών) αλλά αμέσως βρέθηκαν δυο πρόθυμοι κεντρώοι βουλευτές που αποστάτησαν σε ένα τέταρτο κύμα (ή κυματάκι) αποστασίας που δεν είναι και πολύ γνωστό (και που δείχνει ότι οι εναπομείναντες πιστοί βουλευτές της ΕΚ δεν ήταν κατ’ ανάγκη στυλοβάτες της δημοκρατίας).

Ο Τσιριμώκος είχε προβλήματα υγείας και το ήξερε πως δεν θα ζούσε πολύ –πέθανε, άλλωστε, τρία χρόνια μετά την αποστασία, το 1968. Ακόμα παραμένει μυστήριο γιατί δέχτηκε να κάνει το μοιραίο βήμα.