Η ομιλία μου στην εκδήλωση για τον «Άγνωστο Βάρναλη»
Posted by sarant στο 23 Δεκεμβρίου, 2012
Αριστερά ο καθηγητής Χρ. Αλεξίου
Την περασμένη Δευτέρα, 17 Δεκεμβρίου, πήρα μέρος στην παρουσίαση του βιβλίου του φίλου Ηρακλή Κακαβάνη «Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματά του» που έγινε στην αίθουσα του ΕΔΟΕΑΠ, κοντά στο Χίλτον. Η εκδήλωση είχε επιτυχία, η αίθουσα γέμισε και έμεινε γεμάτη ως το τέλος, παρά το ότι η εκδήλωση κράτησε πάνω από δυόμισι ώρες, διότι είχαμε, εκτός από τις ομιλίες, και έναν θεατροποιημένο διάλογο του Βάρναλη, καθώς και τραγούδια πάνω σε ποιήματά του. Μερικοί από σας ήρθατε στην εκδήλωση και είχα τη χαρά να γνωριστούμε ή να ξανασυναντηθούμε, οπότε ξέρετε πάνω κάτω τι θα διαβάσετε. Λέω «πάνω κάτω» επειδή εδώ παραθέτω το κείμενο που είχα ετοιμάσει από τα πριν, αλλά βέβαια στην ομιλία μου κάποια πράγματα συντόμεψα και παρέλειψα, ενώ κάποια άλλα τα ανάπτυξα περισσότερο.
Υπάρχει και το βίντεο από την εκδήλωση, αλλά είναι σε αρχείο μορφής .stm και μεγέθους τεραστίου (2,1 γίγα) το οποίο επιπλέον πρέπει να κοπεί, να μετατραπεί σε πιο ματζόβολο αρχείο και να ανεβαστεί στο γιουτούμπ. Όλα αυτά ξεπερνάνε κατά πολύ τις υλικοτεχνικές μου δυνατότητες.
Για το βιβλίο «Ο άγνωστος Βάρναλης» του Ηρακλή Κακαβάνη
Ευχαριστώ τον Ηρακλή Κακαβάνη και τις εκδόσεις Εντός για την τιμητική πρόσκληση να πάρω μέρος στην παρουσίαση του βιβλίου Ο άγνωστος Βάρναλης, σας ευχαριστώ πολύ όλους εσάς που ήρθατε σ’ αυτή τη φιλόξενη αίθουσα, ευχαριστώ τη Σοφία Αδαμίδου για την κολακευτική παρουσίαση. Θα σας μιλήσω για ένα βιβλίο που το ξέρω καλά μια και το έχω διαβάσει πάνω από μία φορά και σε περισσότερες από μία μορφές, διότι το είχα δει και σε δακτυλόγραφο κατά το στάδιο της συγγραφής του, επομένως φέρω κι εγώ ένα μερίδιο ευθύνης για τα τυχόν λαθάκια που θα βρείτε. Να πούμε βέβαια ότι το προηγούμενο βιβλίο του Ηρακλή, που επίσης είχα την τιμή να παρουσιάσω, είχε σαν θέμα του τα τυπογραφικά λάθη, οπότε ο Ηρακλής άνοιξε παρτίδες με τον δαίμονα του τυπογραφείου και μια εκδίκηση από τον δαίμονα επόμενο είναι να την περιμένουμε.
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, ο Κακαβάνης θέτει, ως κεντρικό ζήτημα του βαρναλικού έργου, τα εξής ερωτήματα: «Γιατί γράφει ο Βάρναλης;» και «Γιατί κάποια από τα ποιήματά του, ενώ τα δημοσίευσε στον καιρό τους, αργότερα δεν τα συμπεριέλαβε στις συλλογές ποιημάτων του;» Στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, ο Κακαβάνης κάνει μιαν ακόμα νύξη για το ίδιο θέμα, όταν παρουσιάζει το χρονογράφημα του Βάρναλη «Καταλοιποθήραι» (σελ. 17-19) στο οποίο εξετάζει την άποψη του Βάρναλη, αλλά και τη δική του, σε σχέση με τη αξιοποίηση του αρχειακού υλικού ποιητών που δεν βρίσκονται πια στη ζωή.
Στο χρονογράφημα αυτό ο Βάρναλης εμφανίζεται ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι σε όσους σκαλίζουν τα αρχεία των πεθαμένων ποιητών και βγάζουν στη δημοσιότητα παλιά ποιήματά τους, αλλά και υποστηρίζει (με παραδείγματα) ότι τα περισσότερα τέτοια ποιήματα είναι πρωτόλεια και κατώτερα του υπόλοιπου έργου, δεν είναι lege artis (δηλ. σύμφωνα με τους κανόνες της τέχνης) Βέβαια, ο ίδιος ο Βάρναλης αναγνωρίζει εξαιρέσεις, όπως την περίπτωση του Σολωμού, και γενικά των ποιητών που δεν μπορέσανε ή δεν προφτάσανε να εκδώσουν σε βιβλίο κάποια από τα ποιήματά τους· και εδώ θα εντάξουμε πολλούς ακόμα, τον Φιλύρα, τον Λαπαθιώτη, τον Κοτζιούλα. Πάντως, αυτά τα γράφει ο Βάρναλης το 1942, ενώ το 1963 πρέπει να είχε αλλάξει γνώμη γιατί ένα ακριβώς «κρυμμένο» καβαφικό ποίημα του έδωσε την έμπνευση για ένα δυνατό δικό του ποίημα που απαντά ευθέως στον Καβάφη εξετάζοντας το ίδιο περιστατικό, τη σφαγή των φελάχων στο Ντενσουάι της Αιγύπτου το 1906· τη συνάντηση Καβάφη και Βάρναλη την εξετάζει αναλυτικά ο Κακαβάνης στις σελ. 233-243 του βιβλίου του. Θα διαφωνήσω βέβαια με τον Κακαβάνη σε ένα επιμέρους σημείο, αν πρέπει να γίνεται πάντα σεβαστή η βούληση του συγγραφέα: θυμίζω ότι ο Κάφκα είχε δώσει ρητή εντολή στον φίλο του και εκτελεστή της διαθήκης του, επίσης συγγραφέα, τον Μαξ Μπροντ, να κάψει όλα του τα χειρόγραφα (και μάλιστα να μην τα διαβάσει καν). Αν ο Μπροντ είχε σεβαστεί τη θέληση του συγγραφέα, το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Κάφκα θα είχε χαθεί. Νομίζω ότι δεν είναι ένδειξη εμπορευματοποίησης να δημοσιεύονται όλα τα έργα, αρκεί να επισημαίνεται ότι αυτά είναι πρωτόλεια, τα άλλα είναι ατελή, κρυμμένα ή αποκηρυγμένα. Όμως ο Κακαβάνης δεν δίνει αμέσως την απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα, αλλά την κρατάει για το τέλος του βιβλίου, οπότε θα τη δούμε παρακάτω.
Το βιβλίο του Κακαβάνη είναι σημαντικό επειδή ξαναφέρνει τον Βάρναλη στην επικαιρότητα και επειδή είναι βιβλίο που δίνει έναυσμα για να γίνουν κι άλλες εργασίες, να γραφτούν και άλλα βιβλία. Σε πολλές από τις ενότητές του αναδεικνύει θέματα που αξίζουν δικό τους βιβλίο. Παράδειγμα, η εξορία του Βάρναλη, ένα θέμα που ο Κακαβάνης το αναπτύσσει σε 23 σελίδες (209-232) αλλά που κάλλιστα μπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί σε αυτοτελή μονογραφία. Ο Κακαβάνης εξηγεί με λίγα λόγια για ποιο λόγο στάλθηκε εξορία ο Βάρναλης (προληπτικές συλλήψεις, όχι μόνο αριστερών αλλά γενικά δημοκρατικών πολιτών), ποια κείμενα έγραψε από την εξορία ή για την εξορία, ποια αλληλογραφία υπάρχει στο αρχείο Βάρναλη από και προς τον Άη Στράτη. Αφηγείται μια κομματική χειρονομία του Βάρναλη, ο οποίος όταν επέστρεψε από την εξορία άρχισε να δημοσιεύει τις αναμνήσεις του στην εφημερίδα Ανεξάρτητος του Δ. Πουρνάρα, στην οποία άλλωστε ήταν μόνιμος συνεργάτης και πριν από την εξορία (ας πούμε, εκεί δημοσίεψε τις αναμνήσεις του που εκδόθηκαν το 1980 ως Φιλολογικά Απομνημονεύματα). Ο Δ. Πουρνάρας, παλιός συντάκτης του Ριζοσπάστη και μέλος του κόμματος στις αρχές της δεκαετίας του 1920, μια ζωή βρισκόταν στις παρυφές της αριστεράς, ως τη δεκαετία του 1960, και έβγαζε έντυπα «κεντροαριστερά», που απευθύνονταν και στους αριστερούς αναγνώστες (το έχουμε δει αυτό και στα κοντινά μας χρόνια). Το 1935 ο Ανεξάρτητος διαβαζόταν πολύ από εργάτες που συμπαθούσαν το ΚΚΕ, όμως ενόψει των εκλογών της 26.1.1936 έπαιξε ύπουλο ρόλο και το ΚΚΕ τον κατάγγειλε· αποτέλεσμα ήταν να διακόψει ο Βάρναλης απότομα τη συνεργασία του (μάλιστα, όπως λέει ο Κ., το τελευταίο δημοσιευμένο άρθρο έλεγε «Γι’ αυτό το ζήτημα θα τα πούμε αύριο»), παρόλο που έχανε έτσι τον μοναδικό σταθερό πόρο ζωής του, και λίγες μέρες αργότερα να ανακοινωθεί με ενθουσιασμό η συνεργασία του με τον Ριζοσπάστη. Μάλιστα, αναγγέλθηκε ότι οι εντυπώσεις του από τον Άη Στράτη πρόκειται να εκδοθούν σε βιβλίο από τον Ριζοσπάστη και, όπως μας πληροφορεί ο Κακ. στο βιβλίο, ο Βάρναλης πράγματι παρέδωσε το χειρόγραφο τον Ιούλιο του 1936, αλλά με τη δικτατορία του Μεταξά κάηκε κι έτσι χάθηκε για πάντα… Μεγάλη απώλεια, διότι, αν κρίνουμε από τα λιγοστά κείμενα που δημοσιεύτηκαν, οι αναμνήσεις του Βάρναλη ήταν ζωντανά γραμμένες, με χιούμορ και φιλοσοφική διάθεση, αλλά και αληθινές, όπως μπόρεσα να διαπιστώσω. Ένα από τα χρονογραφήματα του Β. στον Ρ. για τη ζωή της εξορίας έχει τίτλο «Ο Σταφίδας» και περιγράφει έναν συνεξόριστο του Βάρναλη από τη Μπαρμπάσαινα της Ηλείας, θαρραλέον αγωνιστή αλλά και λίγο καυχησιάρη, και λίγο πονηρό, που κοιτάζει και λίγο να λουφάρει τις αγγαρείες κτλ. Αυτό το ανέβασα στην ιστοσελίδα μου και κάποια στιγμή πήρα γράμμα από έναν αναγνώστη, ο οποίος με πληροφόρησε, και αυτό το ανακοινώνω εδώ πρώτη φορά, ότι είχε γνωρίσει τον Σταφίδα. Ήταν ο μπαρμπα-Πάνος ο Τσώνης, που ζούσε ως τη δεκαετία του 1990 στη Μπαρμπάσαινα της Ηλείας και διηγόταν την εξορία με τον Βάρναλη και τον Γληνό!
Το βιβλίο δεν θα μπορούσε να μην αφιερώσει πολλές σελίδες στο γλωσσικό, μια και η συμμετοχή του Βάρναλη στους γλωσσικούς αγώνες ήταν συνεχής και έντονη. Μάλιστα, το βιβλίο του Κακαβάνη έρχεται σε επίκαιρη στιγμή, αφού πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα βιβλίο για τα Μαρασλειακά, της ιστορικού (και βουλευτίνας) Μαρίας Ρεπούση, η οποία προσπαθεί να επιβάλει την άποψη ότι τα Μαρασλειακά έγιναν (το λέω απλουστευτικά) περίπου για να χτυπηθεί ο φεμινισμός στο πρόσωπο της Ρόζας Ιμβριώτη και αποσιωπά εντελώς τις διώξεις του Βάρναλη και ότι πριν δημιουργηθεί καν το ζήτημα με την Ιμβριώτη και την εκ μέρους της διδασκαλία της ιστορίας (που έγινε μετά τον Απρίλιο του 1925) ο Βάρναλης είχε ήδη τιμωρηθεί με εξάμηνη παύση από τη θέση του στην Παιδαγωγική Ακαδημία, ύστερα από εκστρατεία εναντίον του που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 1924. Και είναι παράξενο που μία ιστορικός υποβαθμίζει τις επιθέσεις των αντιδραστικών κατά της γλωσσοεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, που μαίνονταν όλο το 1924, επειδή δεν βολεύουν το συμπέρασμα που θέλει να βγάλει και ίσως να παραλληλίσει και την περίπτωση της (απαράδεκτης) εναντίον της εκστρατείας για το βιβλίο Ιστορίας της 6ης Δημοτικού με την εκστρατεία εναντίον της Ιμβριώτη. Αλλά σας ζητώ συγνώμη για την παρέκβαση, δεν παρουσιάζω το βιβλίο της κ. Ρεπούση άλλωστε, αλλά το βιβλίο του Ηρακλή Κακαβάνη, το οποίο, στις σελ. 140-160 αναλύει υποδειγματικά τα Μαρασλειακά.
Μιλάει και για τη γλώσσα του Βάρναλη ο Κακαβάνης (σελ. 174) και εδώ, με την άδειά σας, θα επεκταθώ λίγο. Η δημοτική του Βάρναλη είναι η γνήσια, ανόθευτη νεοελληνική δημοτική και ταυτόχρονα η πιο κοντινή στον ψυχαρικό κανόνα. Όσοι θεωρούν ότι ο ψυχαρισμός έχει προσφέρει κακότεχνα έργα, ας διαβάσουν το αριστούργημα που λέγεται «Η αληθινή απολογία του Σωκράτη».
Γεννημένος ο Βάρναλης σε μιαν άκρη του ελληνόφωνου χώρου, δεν φαίνεται να έχει φέρει στις αποσκευές του ιδιωματισμούς της ιδιαίτερης πατρίδας του: διαφέρει σε τούτο π.χ. από τον Καζαντζάκη, που το ιδιωματικό του λεξιλόγιο είναι ως επί το πλείστον κρητικό, από τον Μυριβήλη που έχει κυρίως λεσβιακές διαλεκτικές λέξεις, από τον πολύ νεότερο έστω Γ. Κοτζιούλα, που έχει ηπειρώτικους ιδιωματισμούς στα ποιήματά του (και που πίστευε ότι η δημοτική μπορεί να ανανεωθεί αν μπολιαστεί με το ιδιωματικό λεξιλόγιο). Οι ιδιωματισμοί του Βάρναλη είναι πανελλήνιοι ή μαζεμένοι απ’ όλες τις γωνίες του ελληνόφωνου χώρου. Για παράδειγμα, στο Φως που καίει (στην οριστική, έμμετρη έκδοση) έχει τον στίχο «η θύμησή μου μάταια αναθιβάνει» (αναπολεί) που είναι κρητική λέξη· σε ένα ποίημα από τα μεταπολεμικά, παρομοιάζει τον Τσόρτσιλ με «σάπιο σαντάρδο της εσχάτης πειρατείας»· σαντάρδο είναι ναυτική λέξη ιταλικής ετυμολογίας (το κοντάρι της σημαίας και η ίδια η σημαία των πλοίων), πιο πολύ επτανήσιοι τη λένε· έπειτα, στο βιβλίο του Ηρακλή, το τελευταίο ποίημα έχει «με καρδιά τσελίκι», παναπεί ατσάλι, τούρκικο δάνειο.
Tο κακό είναι ότι καθώς η κοινωνία μας εκσυγχρονίζεται και καθώς η εκπαίδευση μάς μαθαίνει να λατρεύουμε κατά τρόπο στείρο την αρχαία γραμματεία και τα αρχαία ελληνικά και να περιφρονούμε τα νέα ελληνικά, ο σημερινός αναγνώστης, καθώς δεν έχει ασκηθεί, κινδυνεύει να σπάσει τα δόντια του στο βαρναλικό έργο, μια και θα συναντήσει πολλές λέξεις που δεν τις έχουν τα νεότερα λεξικά, όπως οι παρακάτω, εντελώς ενδεικτικά [στην ομιλία μου εξήγησα σύντομα τι σημαίνει κάθε λέξη, εδώ όποιος έχει απορία ρωτάει]:
«κορνιζαρισμένα με χρυσόξυλο κι αμπανό» (Ιστορία του Άγιου Παχώμιου)
Το βιβλίο διατήρησε την ορθογραφία των πρωτοτύπων κι έτσι μπορούμε να δούμε και τις ορθογραφικές ιδιοτυπίες του Βάρναλη (νεβρικός, λέφτερος), αλλά έτσι κι αλλιώς η ορθογραφία είναι ένα μάλλον επουσιώδες θέμα.
Φυσικά, για πολλούς, και δικαιολογημένα, το ατού του βιβλίου είναι τα άγνωστα ποιήματα του Βάρναλη, που τα ανέσυρε ο Κακαβάνης από το αρχείο του, ή τα αθησαύριστα, και μ’ αυτό τον όρο εννοούμε ποιήματα που είχαν αρχικά δημοσιευτεί σε κάποιο έντυπο αλλά που δεν συμπεριλήφθηκαν σε μεταγενέστερη συγκεντρωτική έκδοση των έργων του συγγραφέα, με αποτέλεσμα να είναι άγνωστα στις σημερινές γενιές. Υπάρχουν βέβαια και ποιήματα που έχουν θησαυριστεί μετά την πρώτη τους δημοσίευση, αλλά δεν παύουν να είναι δυσεύρετα, όπως π.χ. τα ποιήματα που δημοσίευσε ο Βάρναλης στην Ηγησώ το 1907. Για να συνεννοούμαστε όμως, θα κρατήσουμε τον όρο αθησαύριστα για όσα βαρναλικά ποιήματα δεν περιλαμβάνονται ούτε στις εκδόσεις Βάρναλη, ούτε στα άρθρα του Σαββίδη και του Αργυρίου. Επομένως, τα σκόρπια ποιήματα του Βάρναλη, εκείνα δηλαδή που δεν ανήκουν σε καμιάν ποιητική συλλογή ή ποιητική σύνθεση, μπορούμε να τα διακρίνουμε ως εξής:
α) Πρωτόλεια Είναι τα ποιήματα που δημοσίευσε ίσαμε τα 18 του χρόνια σε έντυπα της ομογένειας, στη Βουλγαρία, πριν κατέβει στην Αθήνα (έχουν δημοσιευτεί στα Αιολικά Γράμματα του Βαλέτα)
β) Καταγραμμένα αλλά εκτός Απάντων: Είναι όσα ποιήματα έχουν καταγράψει οι Σαββίδης-Αργυρίου στο περιοδικό Ηριδανός το 1975 (αν μέτρησα καλά είναι 36).
γ) Αθησαύριστα: Πολλά από τα ποιήματα που περιλαμβάνει ο Κακαβάνης στο βιβλίο του, τα τρία σονέτα και η μία παρωδία που είχε ανακοινώσει ο ΜΜΠαπαϊωάννου στο περιοδικό Πολιτιστική το 1985, τα Εγκαίνια της Κοριτσίστικης ελικιάς που ανακάλυψα εγώ.
δ) Αδημοσίευτα/Ατελή: Ποιήματα που βρέθηκαν σε χειρόγραφο στο αρχείο του ποιητή και που απ’ όσο ξέρουμε δεν έχουν δημοσιευτεί ποτέ, όπως το Όχι που περιλαμβάνεται, τελευταίο στη σειρά, στο βιβλίο του Κακαβάνη.
Όταν λέω ότι ανακάλυψα το ποίημα του Βάρναλη, μη φανταστείτε πολύχρονες έρευνες. Θυμόμουν ότι ο Σαββίδης στο άρθρο του στον Ηριδανό, είχε υποθέσει ότι η συγκομιδή αθησαύριστων βαρναλικών ποιημάτων θα ήταν πλουσιότερη αν είχε κατορθώσει να βρει το περιοδικό Παν, που εξέδιδε το 1908-9 ο Άριστος Καμπάνης, και το οποίο συγκατέλεγε τον Βάρναλη στους τακτικούς συνεργάτες του, αλλά το πλήρες σώμα του δεν υπήρχε σε καμιά βιβλιοθήκη. Πρόσφατα, ψάχνοντας για κάτι άλλο στη βιβλιοθήκη του ΕΛΙΑ, βρήκα το σώμα του περιοδικού Παν και μπόρεσα να διαπιστώσω ότι η εικασία του Σαββίδη ήταν σωστή: βρέθηκε πράγματι ένα ποίημα του Βάρναλη, άγνωστο ως σήμερα, άρα αθησαύριστο, και που ούτε στο αρχείο υπάρχει. Είναι ένα ποίημα διονυσιακό, σε ελεύθερο στίχο, που το έχω δημοσιεύσει στο ιστολόγιό μου και στην εφημερίδα Αυγή, οπότε μπορείτε να το βρείτε εκεί.
Συνολικά δηλαδή, είναι πολλά, πάνω από πενήντα, και μερικά πολύ αξιόλογα, τα ποιήματα του Βάρναλη που δεν βρίσκονται σε βιβλίο και δεν είναι προσιτά στον σημερινό μέσο αναγνώστη, ή και στον απαιτητικό αναγνώστη, διότι ακόμα και όσα κατέγραψαν οι Σαββίδης-Αργυρίου βρίσκονται σε ένα δυσεύρετο περιοδικό του 1975, τον Ηριδανό, άρα πρέπει να πάει κανείς στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη για να τα βρει. Θα έλεγα μάλιστα ότι αποτελεί φιλολογικό παράδοξο το ότι διαθέτουμε τα άπαντα πολλών ποιητών μας που, όπως και να το κάνουμε, δεν μπορούν να συγκριθούν με τον Βάρναλη, που είναι ποιητής της απολύτως πρώτης γραμμής, κι όμως τα ποιητικά Άπαντα του Βάρναλη δεν υπάρχουν.
Βέβαια, σ’ αυτό «φταίει» και ο ίδιος ο Βάρναλης ο οποίος, το λέει και ο Κακ. στο βιβλίο του (σελ. 299), στις προηγούμενες συγκεντρωτικές εκδόσεις έργων του απέφυγε να συμπεριλάβει πολλά νεανικά του ποιήματα, στα οποία συμπεριφέρθηκε με άκρα αυστηρότητα: δημοσίεψε λίγα, «ξαναδουλεμένα όσο σηκώνανε», και «που χαραχτηρίζουνε την πνευματική πορεία όχι μόνο τη δικιά μου παρά της εποχής εκείνης». Όπως αναφέρει ο Κακαβάνης, ο Μ.Μ.Παπαϊωάννου, ο κορυφαίος βαρναλιστής μας, προσπαθώντας να εξηγήσει τη στάση αυτή του Βάρναλη, προτείνει δυο αιτίες, τη γνωστή τελειομανία του Βάρναλη και το φόβο του μήπως κάποια νεανικά του ποιήματα γίνουν αφορμή να υποστεί διώξεις.
Ως προς το τελευταίο, ο Κακαβάνης δεν συμφωνεί, τονίζοντας ότι ο Βάρναλης δεν μάσαγε τα λόγια του, ακόμα και σε δύσκολους καιρούς. Πιστεύω όμως ότι μερικά ποιήματα, όπως ο Εξαγνισμός, έμειναν έξω από την έκδοση του 1959 για έναν άλλου είδους φόβο: σε μια εποχή όπου όλα τάσκιαζε η εθνικοφροσύνη και η αριστερά θεωριόταν ξενόδουλη και αντεθνική, ο Β. υποθέτω πως φοβήθηκε μήπως αυτό το «αντιπατριωτικό» του ποίημα γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους εθνικοπαράφρονες, παρόλο που ταίριαζε κουτί και στη μετεμφυλιακή περίοδο, όταν ταγματασφαλίτες και δοσίλογοι βρέθηκαν σε βουλευτικά έδρανα και υπουργικούς θώκους.
Είναι πάντως αλήθεια ότι πολλά ποιήματα ο Βάρναλης τα άφησε έξω λόγω της τελειομανίας του, που τον έσπρωχνε συνέχεια να τα αλλάζει, γι’ αυτό και δεν θυμόταν κανένα ποίημά του απέξω (σελ. 299-300 του βιβλίου). Επίσης, ήταν εξαιρετικά αυστηρός απέναντι στον εαυτό του, και έχει γράψει ότι αισθανόταν πανικό μήπως κάποτε βρεθούν τα νεανικά ποιήματα που είχε στείλει στον Παλαμά (πρόκειται για τη συλλογή Πυθμένες που τη βρήκε στη δεκαετία του 1980 στο αρχείο Παλαμά ο Κ.Γ.Κασίνης και την εξέδωσε). Άλλωστε και το ίδιο το «Φως που καίει», όταν το ξανακοίταξε αργότερα του φάνηκε πως δεν «ήτανε και πολύ ώριμο, δεν ήτανε δουλεμένο lege artis», και το παρουσίασε αλλαγμένο άρδην (αφήνοντας απέξω κάποιες αιχμηρές σελίδες), ενώ εκτεταμένες αλλαγές έκανε και στους Σκλάβους Πολιορκημένους, όπου και πάλι έμειναν απέξω κάποιες «αντιπατριωτικές» στροφές. (Στις επανεκδόσεις των δύο ποιητικών συνθέσεων από τον Κέδρο, σε υποδειγματική επιμέλεια του Γιάννη Δάλλα, παρατίθενται όλες οι παραλλαγές).
Πέρα όμως από την τελειομανία και τον φόβο, ο Κακαβάνης προτείνει και μιαν άλλη αιτία: ο Βάρναλης δεν εκφραζόταν μόνο μέσα από την ποίηση, Με την ένταξή του στο επαναστατικό κίνημα απέκτησε κι άλλες μορφές έκφρασης (σελ. 300) και αφού η δημοσίευση των ποιημάτων δεν ήταν αυτοσκοπός, αν ένα ποίημά του που είχε γραφτεί για μια συγκεκριμένη περίσταση δεν του φαινόταν πια να έχει λόγο ύπαρξης, δεν το συμπεριλάμβανε στα συγκεντρωμένα έργα του. Για τον ίδιον άλλωστε λόγο απάλειψε από το ποίημά του Λευτεριά την τελευταία στροφή (σπαράζαν τους μωρούς ποιητές οι λύκοι, σελ. 281-294). Ο συγκεκριμένος στίχος εξυπηρέτησε έναν σκοπό, έδωσε ένα τσουχτερό κέντημα στον Παλαμά, αλλά ο Β. δεν βρήκε λόγο να τον διαιωνίσει.
Είπα πολλά και σας κούρασα ίσως, αλλά δεν κάλυψα όλα τα θέματα που αναδεικνύει το βιβλίο του Ηρακλή. Δεν αναφέρθηκα, ας πούμε, στις ιδεολογικές αντιπαραθέσεις με τον Δελμούζο και τον Αποστολάκη, ή στα Αθεϊκά, ή στη δίκη Λουντέμη, ή σε άλλα τόσα ενδιαφέροντα θέματα. Δεν θα επεκταθώ όμως περισσότερο, αλλά θα χαιρετίσω το βιβλίο του Κακαβάνη σαν μια σημαντική προσφορά στις βαρναλικές σπουδές για έναν επιπλέον λόγο, πέρα από όσα ανέφερα. Θα σας μεταφέρω το σχόλιο που έκανε στο ιστολόγιό μου ένας αναγνώστης, που υπογράφει ως Οικοδόμος και είναι πράγματι, απ’ όσο ξέρω, οικοδόμος:
Το βιβλίο τού Ηρακλή Κακαβάνη ερευνά άγνωστες ή λιγότερο γνωστές πλευρές του Βάρναλη και φέρνει στο φως της δημοσιότητας 19 ποιήματα. Όμως εκτός από αυτά -και άλλα- πολύ σημαντικά, η σπουδαιότητά του έγκειται στο γεγονός ότι φέρνει τον ποιητή πιο κοντά στους «ανίδεους» σαν και του λόγου μου, που επιπλέαμε στην επιφάνεια του έργου του με τη σιγουριά ότι ταξιδεύαμε σε γνωστά νερά. Το βιβλίο τού Κακαβάνη μας δίνει τη δυνατότητα να βουτήξουμε σ’ αυτά τα βαθιά νερά και να θαυμάσουμε την ομορφιά και τον πλούτο τους.
Νομίζω ότι ένας τέτοιος έπαινος δεν είναι ευκαταφρόνητος και βρίσκω ταιριαστό να κλείσω την ομιλία μου μ’ αυτόν. Σας ευχαριστώ πολύ.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 
Αντιφασίστας said
Καλημέρα σε όλες και σε όλους!
Ωραία τα είπες, Νικοκύρη, λυπάμαι που δεν μπόρεσα να παρακολουθήσω την εκδήλωση, δουλειές, θα διαβάσω το βιβλίο. Πράγματι, η γλώσσα του Βάρναλη είναι η γνήσια δημοτική, εμπλουτισμένη με λόγιες και ιδιωματικές λέξεις. Αυτό φαίνεται πολύ καλά και στα »Φέιγ βολάν της κατοχής». Όσο για τις επιλογές της Ρεπούση…αλλά ας την αφήσω τη ρημάδα την γκρίνια κυριακάτικα. 😉
nestanaios said
Πολλοί επιφανέες του παρελθόντος έχουν παραδώσει περισσότερα μετά θάνατον.
gpointofview said
Ανδρών, επί φανών…ει ωά νησσών φιλείς
Σκύλος της Β.Κ. said
Αυτό το «Περίθαλψης» στη φωτογραφία δεν σου κάνει για λεζάντα, ωρέ Νικοκύρη. Εκτός εάν πούμε ότι θεραπεύεις τις τέχνες.
Ορεσίβιος said
Ώστε έτσι Νικοκύρη, «άσχετος» κι εσύ με το έργο του Βάρναλη, που επέπλεες στην επιφάνειά του. Οπωσδήποτε, σε πιστέψαμε! Φάνηκε εξ άλλου κι από το άρθρο σου…
Λοιπόν, ο «Σταφίδας» δεν υπερέβαλε όταν έλεγε στον συνεξόριστό του Κ. Βάρναλη, ότι η Βαρβάσαινα είναι στους άγιους τόπους, που γκρεμίζει τα κουβέρνα. Την πρώτη -κυρίως-δεκαετία του εικοστού αιώνα, το επαναστατικό κίνημα των σταφιδοπαραγωγών και σταφιδεργατών της Βαραβάσαινας ήταν ο εφιάλτης των κυβερνήσεων. (Ήσαν οι μόνοι από την Ελλάδα που είχαν στείλει χαιρετισμό στο Συνέδριο των Αναρχικών και Σοσιαλιστών – άλλο πράμα οι σοσιαλιστικές ομάδες τότε – που έγινε το 1900 στο Παρίσι). Με ηγέτη τον Γεώργιο Παπαστασινό, οι Βαρβασεναίοι διαδήλωναν ένοπλοι – με γκράδες – στον Πύργο, εκτροχιάζανε τρένα, συγκρούονταν με το στρατό και τους χωροφυλάκους -στα άγια χώματα δεν τους λένε χωροφύλακες -.. Ανεβοκατέβαζαν κυβερνήσεις. Το 1903, έξαλλος ο υπουργός Ν. Λεβίδης, είχε δηλώσει στη Βουλή: «Μα επιτέλους κυβέρνηση Βαρβασαίνης έχουμε στην Ελλάδα;». Τις επόμενες μέρες με αίτημα τη δημιουργία Μονοπωλίου της σταφίδας γίνονταν στον Πύργο διαδηλώσεις μέρα – νύχτα, με σύνθημα «Μονοπώλιο ή Θάνατος». Στις συγκεντρώσεις, διάφοροι ομιλητές παρότρυναν τους συγκεντρωμένους να επιτεθούν στα δημόσια κτίρια και να κάψουν όλα τα έγγραφα. Mερικοί, μάλιστα, κινήθηκαν εναντίον των κτιρίων της Eφορίας και της τράπεζας.Αξίωσαν από το σταθμάρχη να διαθέσει τραίνο για να πάνε στην Aθήνα. Όταν, τελικά, ξεκίνησε το τραίνο από τον Πύργο, η κυβέρνηση, μαθαίνοντας τα γεγονότα, διέταξε τη Mεραρχία Πάτρας να το ανακόψει. Εν τέλει οι στρατιώτες συναδελφώθηκαν με τους εξεγερμένους. Ακολούθησε σύγκρουση με το ιππικό, χαμός… Μερικά μέλη της τότε κυβέρνησης παραιτήθηκαν, όπως ο αρμόδιος υπουργός Ν. Λεβίδης, στον οποίο ο Γ. Παπαστασινός έστειλε το ακόλουθο ειρωνικό τηλεγράφημα: «Τίνα ιδέαν έχετε περί Βαρβασαίνης;». Όπερ έδει δείξαι. Τα λεγόμενα του «Σταφίδα» δεν ήταν μοραΐτικες καυχησιές αλλά στηρίζονταν σε ιστορικά γεγονότα.
oikodomos said
Καλημέρα! Χρόνια πολλά σε όλους.
Δυστυχώς ένας ιός κατάφερε να με ρίξει στο κρεβάτι και δεν μπόρεσα τελικά να είμαι και σε αυτήν την εκδήλωση. Ο Βάρναλης γίνεται λιγότερο «άγνωστος» με το βιβλίο του Ηρακλή Κακαβάνη και σε αυτό βοηθάς και εσύ Ν.Σ. με την τόσο κατατοπιστική ομιλία σου..
Ευχαριστώ πολύ για την αναφορά στο σχόλιό μου.
Καλή δύναμη!
sarant said
Ευχαριστώ για τα πρώτα σχόλια!
5: Γεια σου Ορεσίβιε, κοντοχωριανέ του Σταφίδα! 🙂
Γς said
Αν δεν υπάρχει άλλη προσφορά λέω να το παίξω ανάδοχος του έργου μετατροπής, κοπής και ανεβάσματος της ομιλίας σου και της Σοφίας και των υπολοίπων στο γιουτούμπ. Που υπάρχει το αρχείο της εκδήλωσης; Μπορούμε να έχουμε ένα αντίγραφο;
sarant said
Νάσαι καλά, αν καταφέρω και το κόψω με το Χαζοσπλίτ (HJSplit) θα σου το στείλω μέσω WeTransfer
Stazybο Hοrn said
#4 Η αυθεντική φωτογραφία ήταν αυτή http://i.imgur.com/5Oleu.jpg
Νικοκύρη, αν μπορείς να στείλεις το βίντεο, εδώ είμαστε.
Σκύλος της Β.Κ. said
Stazybo, έτσι ναι!
Και γιατί τηνε φωτοσοπάρισε ο Νικοκύρ’ς;;-))
ππαν said
ΠΟλύ ωραίο και χορταστικό, μερσί!
Εγώ να πω μόνο πως δεν ξέρω πώς μπορούμε να ορίσουμε την «γνήσια κι ανόθευτη» δημοτική
Γς said
10:
Να κι άλλος επίδοξος παραχωρησίας.
Λοιπόν θα σκοτωθούμε. Εκτός αν τα βρούμε στο έτσι.
Mindkaiser said
Συγχαρητήρια σε όσους συμμετείχαν στην αξιόλογη αυτή δουλειά. Έρχονται και Χριστούγεννα και θα χρειαστούμε δώρα! 🙂
sarant said
10-13: Μόνο που με τη σύνδεση που έχω, για να ανεβάσω τα δυο γίγα θα χρειαστώ 36 ώρες…
Αντιφασίστας said
12: Για μένα είναι περισσότερο αίσθηση, εντύπωση, παρά γνώση, γιατί από φιλολογικές και γλωσσολογικές γνώσεις …άστα να πάνε! Ο Βάρναλης στα χρονογραφήματά του, ο Παπαντωνίου στα διηγήματά του, ο Ξενόπουλος στα αθηναϊκά του μυθιστορήματα, νομίζω ότι χρησιμοποιούν καλά τη δημοτική γλώσσα. Παραπάνω δεν προχωράω, γιατί τα νερά είναι βαθιά και θα πνιγώ. 🙂
ππαν said
Χρησιμοποιούν καλά τη γλώσσα και δημιούργησαν γλωσσικό πρότυπο γι αυτό που λέμε δημοτική. Αλλά αυτό προϋπήρχε και συμμορφώθηκαν; Το ψυχαρικό πρότυπο ήταν γλώσσα του λαού; Η γλώσσα του Βάρναλη με πανελλήνιους ιδιωματικούς τύπους ήταν γλώσσα του λαού; Ποιανού λαού; Πού κατοικούσε; Ρωτάω, δεν ξέρω.
Αντιφασίστας said
Συμμερίζομαι απολύτως τις απορίες σου. Ας μας πει τη γνώμη του κι ο Νικοκύρης και όσοι άλλοι φίλοι θέλουν, αν και υποψιάζομαι ότι αυτό το θέμα μάλλον δεν έχει οριστικές και αναμφισβήτητες απαντήσεις. Για να δούμε!
Herko said
Δεν είναι καθόλου εύκολο στα πλαίσια αυτής της συζήτησης να το απαντήσει κανείς αυτό. Απαιτεί μελέτη ολόκληρη. Υπάρχουν δημοσιευμένες κάποιες μελετητικές προσεγγισεις, πρέπει όμως να βαθύνουμε και άλλο στο ζήτημα.
Ενδεικτικά παραθέτω αποσπάσματα από δύο χρονογραφήματα του Κώστα Βάρναλη που νομίζω δίνουν μια απάντηση – έναυσμα:
1. «την αληθινή γλώσσα θα τη βρούμε ολότελα φκιαγμένη στα πνευματικά μνημεία του ελληνικού λαού: τραγούδια, παραδόσεις, παραμύθια, παροιμίες και στα κείμενα των μεγάλων μας λογοτεχνών»
2. «Ο Ψυχάρης δεν αρνιότανε και τα στοιχεία της λογίας γλώσσας που η χρήση και η μακριά παράδοση τα είχανε καθιερώσει. Τα ήθελε όμως να πειθαρχούνε στους νόμους της δημοτικής κι όχι να διασώζουν και τη φθογγολογία και το τυπικό και τη σύνταξη της αρχαίας. Γιατί έτσι χαλούσε η ενότητα της γλώσσας. Δηλαδή ο Ψυχάρης έκανε το αντίθετο απ’ ό,τι είχε κάνει πριν ένα αιώνα ο Κοραής που κοίταγε να συμμορφώνη τη γλώσσα του λαού με το τυπικό και τη φθογγολογία και τη σύνταξη της καθαρεύουσας. Κι αυτό που έκανε ο Ψυχάρης ήτανε το επιστημονικά και πραχτικά σωστό και για τούτο το κίνημά του έφερε γενναίους καρπούς».
Γς said
15:
Τότε χέρι με χέρι. Θα κατέβαινα κάτω αλλά με έχει στρώσει για καλά στη δουλειά η κυρά. Κουρτίνες, τζάμια κλπ. Περιμένουμε παιδιά νιφάδες κλπ. Θα μου φάει πολύ ώρα Ραφήνα Σούνιο Φάληρο με το σκάφος μου!
Μετά τα Χριστούγεννα εκτός αν …κούριερ. Βάλε το πάντως σε σε ένα κλειδάκι (εδώ το λέμε στικάκι) και τα λέμε.
Ο Stazybο; Είναι πιο κοντά;
Αντιφασίστας said
Έχω διαβάσει το »Ταξίδι», ως απλός αναγνώστης φυσικά, και με ξένισε ο βίααιος εκδημοτικισμός των λόγιων λέξεων π.χ. ο Παρθενός. Νομίζω ότι η γλώσσα ακολούθησε άλλους δρόμους από αυτούς που επιθυμούσε ο Ψυχάρης. Γι’ αυτό ανέφερα τον Παπαντωνίου και τον Ξενόπουλο, οι οποίοι κράτησαν αποστάσεις από τις ακρότητες του Ψυχάρη και μάλλον δικαιώθηκαν.
sarant said
Ευχαριστώ για τα νεότερα
20: Υπομονή να έχεις και μπορεί να το πάρεις αν δεήσει να τελειώσει.
Ο Ψυχάρης έσπρωξε τα πράγματα προς μια μεριά για να βγει τελικά ο σημερινός συγκερασμός. Αν δεν ήταν ο Ψυχάρης, ούτε ο Ξενόπουλος θα μπορούσε να σταθεί, νομίζω. Πάντως και του Ξενόπουλου η γλώσσα σε πολλά, ιδίως στη φθογγολογία είναι σαφώς πιο «μαλλιαρή» από τη σημερινή.
Καλαχώρας Λεώνικος said
Μπράβο νοικοκύρη. Ήσουνα πολύ καλό παιδί
Αγγελος said
Τις νΥφάδες σου, Γς (20), να τις καλοδεχτείς, αλλά οι νΙφάδες ας μας λείπουν, καθώς σε πολλά σπίτια δεν έχουμε και θέρμανση! .
NM said
Πάει, χάλασε ο κόσμος, αλλά τέλος πάντων Καλά Χριστούγεννα.
http://www.youtube.com/watch?v=_5koRYLKUbk
Γς said
24:
Μπερδεύτηκα με τις λευκές νιφάδες και τις νυφάδες με τα λευκά νυφικά.
Και το είχε ταράξει στο θα δούμε το Μαράκι ο αρραβωνιάρης της, και ουδέν περί γάμου.
Κι όταν στη γιορτή της μας έκανε το τραπέζι ο πολλά βαρύς δικός της βρήκε τη σαλάτα ελαφρώς λυσσώδη.
-Πολύ αλάτι, ρε παιδί μου και είναι επικινδυνώδες. Κι η ζάχαρη ανθυγιεινώδης. Ότι είναι άσπρο κάνει κακό. Το αλάτι, η ζάχαρη και … και …
-Και το νυφικό! Του πέταξα
spiral architect said
Ηταν εξαιρετική η παρουσίαση. 🙂
Αντιφασίστας said
Το νου σας! Μην ανοίξετε αύριο, όσο επίμονα κι αν σας χτυπάνε το κουδούνι!
http://sibilla-gr-sibilla.blogspot.gr/2012/12/blog-post_5967.html
Αντιφασίστας said
Ακούστε αυτά, είναι αφορολόγητα:
http://www.tsantiri.gr/koinonia-kinimata/ta-agonistika-kalanta-ton-ginekon-tis-edessas-vinteo.html
sarant said
Eυχαριστώ πολύ για τα νεότερα σχόλια!
Αποδείξεις ζητάμε από τους καλαντατζήδες;
Ο Ηρακλής Κακαβάνης με παρακάλεσε να ευχαριστήσω πολύ τους αναγνώστες του ιστολογίου για την παρουσία τους στην εκδήλωση της 17ης Δεκεμβρίου αλλά και για τα σχόλιά΄τους σχετικά με το βιβλίο του.
cronopiusa said
Καλησπέρα! Χρόνια πολλά σε όλ@ς.
Ευχαριστούμε αγαπημένε Νικοκύρη
Στο πνεύμα των Χριστουγέννων Active Member – Καμπάνα (ποίηση Κώστα Βάρναλη)
και στο πνεύμα των ημερών Ο Κορτάσαρ και ο Μινώταυρος…
Καλά Χριστούγεννα.
Δύτης των νιπτήρων said
Cronopiusa, γκράσιας όλως ιδιαιτέρως για τον Χούλιο 😉
Νέο Kid Στο Block said
Καλησπέρα κι απο μένα! Καλά νάμαστε όλοι να διαβάζουμε τα ωραία θέματα του Νίκου.
Ο ανατρεπτικός Κορτασαρικός Μινώταυρος που λίνκαρε η Κρόνυ με ωθεί στη σκέψη ότι πρέπει να πετάξουμε αυτόν τον άθλιο μίτο της Αριάδνης και να βρούμε την άλλη λύση
που σε βγάζει ΠΑΝΤΑ από έναν λαβύρινθο (είτε είσαι ο Θησέας ,είτε ο Μινώταυρος)
Την άλλη λύση (υπάρχει! δεν είναι μεταφορικά που το λέω) την βάζω σαν κουίζ στους ενδιαφερόμενους φίλους. 🙂
res filo pendet
Δύτης των νιπτήρων said
Να στρίβεις πάντα αριστερά, λέει κάπου ο Μπόρχες (που έχει και άλλη μια εκδοχή του Μινώταυρου: Το σπίτι του Αστέριου)
Νέο Kid Στο Block said
Σωστός και τάχιστος ο Δύτης! To αριστερό χέρι κολλημένο στον τοίχο ,και βγήκες σίγουρα)
(βασικά και πάντα δεξιά να στρίβεις , δηλαδή το δεξί χέρι κολλημενο στον τοίχο, πάλι βγαίνεις, πολεμώντας με το ελεύθερο αριστερό!) 🙂
Δύτης των νιπτήρων said
ουάου
Δύτης των νιπτήρων said
Να πω την αλήθεια, ως αριστερόχειρα με βολεύει η δεύτερη εκδοχή!
Νέο Kid Στο Block said
37. 😉
advocatusDiaboli said
Εξαιρετική η παρουσίασή σας, θα ήθελα επίσης να ρωτήσω εάν συμφωνείτε να καταγραφεί στην γλωσσιατρική η πάθηση μυνηνίαση όπου ο πάσχων αρθρογραφεί με ανοιχτό ομηρικό λεξικό και έτσι πχιοτίζει τον λόγο του.
j7n said
O έχων ώτα ακούειν ακουέτω:
–Η δημοτική του Βάρναλη είναι η γνήσια, ανόθευτη νεοελληνική δημοτική και ταυτόχρονα η πιο κοντινή στον ψυχαρικό κανόνα.
–Ο Βάρναλης είναι ποιητής της απολύτως πρώτης γραμμής.
sarant said
Ευχαριστώ για τα νεότερα σχόλια!
39: Φοβάμαι πως πολλοί το κάνουν αυτό, αλλά είχα την εντύπωση ότι λέγεται αλλιώς 🙂
Αρκεσινεύς said
Τώρα σας διάβασα. Ευχαριστούμε για όσα είπατε.
Το έργο του Κακαβάνη δημιουργεί καινούργια δεδομένα στις βαρναλικές μελέτες και η συμμετοχή σας στην παρουσίαση του βιβλίου αποδεικνύει τη σπουδαιότητά του.
Και μια απορία: Λουφάρω τις αγγαρείες ή στις αγγαρείες;
sarant said
42: Καλή ερώτηση. Στην εποχή που πήγα εγώ φαντάρος λέγανε και τα δύο. Μπορεί βέβαια κανείς να σκαρώσει και διάκριση: Λουφάρω τις αγγαρείες = αποφεύγω να πάω στις αγγαρείες’ λουφάρω στις αγγαρείες = πηγαίνω στις αγγαρείες, αλλά δουλεύω όσο το δυνατόν λιγότερο.
Τσούρης Βασίλειος said
Αντραλίζομαι
άρατος
γαζετατζήδες
μπαγκέρηδες
αγούρμαστη
ζάβαλη
ζαναέτι
ικράμια
πάσο
κομπάσο
νταγερέ
πλόσκα
τσιμισίρι
τζελάτης
τζιλβέδες
τσεσίτι
χούνη
Περίεργο, μόνο εγώ δεν ξέρω τις λέξεις;
Έχω ακούσει το αντραλίζομαι, την πλόσκα( το κρασί με την πλόσκα λέει η μάνα μου), το τσιμισίρι ( πυξάρι, έχω κομπολόι από πυξάρι) και τη χούνη. Τις άλλες δεν τις ξέρω.
«κορνιζαρισμένα με χρυσόξυλο κι αμπανό»
Αμπανό δεν ξέρω τι είναι, χρυσόξυλο μήπως εννοεί την τσιρμιντζέλα-πορδαλίτσα ή πορδαλιά που έχει κατακίτρινο ξύλο και παλιά τη μάζευαν και πουλούσαν τα πελεκούδια στη Βενετιά για να τα χρησιμοποιήσουν στην παρασκευή κίτρινης βαφής;
sarant said
Χρυσόξυλο είναι (υποθέτω) το επιχρυσωμένο ξύλο, αφού μιλάει για εικόνες, αμπανός είναι το αμπανόζι, παναπεί ο έβενος -αντιδάνειο από τα τούρκικα.
Τσούρης Βασίλειος said
Οι άλλες λέξεις:
Μαρία said
άρατος=άφαντος
γκαζέτατζήδες πρέπει να είναι οι δημοσιογράφοι απ’ τη γκαζέτα/ μπαγκιέρηδες οι τραπεζίτες
αγούρμαστη =άγουρη
ζάβαλη= δύστυχη (η ζάβαλη μάικο στη Ζωή εν τάφω)
ζαναέτι πρέπει να είναι το τούρκικο ζαναάτ =επάγγελμα
ικράμι =θερμή υποδοχή
κομπάσο =ο διαβήτης
ντεγερέ = ο δικός μας νταϊρές στη παραδοσιακή μακεδονική ζυγιά, ζουρνάς με νταϊρέ ή νταγερέ (σαν μεγάλο ντέφι).
τζελάτης =ο δήμιος
τζιλβέδες =συνώνυμα με τα καμώματα
τσεσίτι = όλων των ειδών τα πράματα
Μαρία said
ζαναέτι = το συμφέρον
http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%96%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%AD%CF%84%CE%B9
sarant said
Η Μαρία τα βρήκε όλα και μ’ άφησε άνεργο.
Τζιλβέδες τα νάζια, εντάξει, το ίδιο με τα καμώματα είναι.
Τσεσίτι θα πει αυτό που λέει, το είδος, «σε έχουν για τσεσίτι» δηλ. σε τρέφουν για να έχουν και έναν από το είδος σου» (ειρωνικά το λέει).
Τσούρης Βασίλειος said
Μαρία, Νίκο, σας ευχαριστώ πολύ!
Μαρία said
50 Σχεδόν όλες τις έχει ο Νικοκύρης στο βιβλίο του Λέξεις που χάνονται.
Το τσεσίτι εμείς το λέμε τσασίτ’
advocatusDiaboli said
Κυρίες και κύριοι την γνώμη σας, αν μάθουμε τι σημαίνει τσεσίτι και ζαναέτι και το καταγράψουμε σε ένα λεξικό τουρκογενων λεξεων στην ελληνική ,μετά θα έπρεπε να προσπαθήσουμε να τις εξαφανίσουμε η θεωρείτε ότι δίνουν χρώμα στην γλώσσα μας π.χ κάνει νάζια, δύσκολο να πείς ακίζεται ,από την άλλη γιατί να λέμε δηλαδή χαράτσι σαν ουιγούροι ,καλά που δεν το γράφουν οι εφημερίδες και εβ -χαρατσί . Τον Στουρνάρα δε,χαϊβαν-μπακάν όσων τους ψήφισαν! Καλά Χριστουγεννα σε όλους !
advocatusDiaboli said
Α! αν μου πείτε ότι πρέπει να μείνουν οι τουρανολέξεις και εγώ θα σας αποκαλώ Σταλίνεφεντιοκσιζογλανλαρ ,αστεία το λέω ,μη με κερβεριάσετε!
sarant said
52: Ακκίζεται βεβαίως. Κι αν ακκίζεται άσχημα, κι είναι και γαλλομαθής…. mal ακκίζεται.
Αντιφασίστας said
54: Ντροπή! 🙂
advocatusDiaboli said
Δυστυχώς όταν τελειώνω το κείμενο μου δεν το κοιτάζω όλοι όσοι γράφουμε εδώ είμαστε καλοί στην ορθογραφία, οταν το είδα είχε αναρτηθεί, κόμμα πριν το και που βάζετε είναι σωστό άναρωτιέμαι;
advocatusDiaboli said
Aρα, το σχόλιο που εχει λάθος στο και είναi mal a que.
Πλάτων Πισατίδης said
-Ρήγααα…καφέ!Μπήκε στο καφενείο,προχώρησε προς το τζάκι,έριξε το παλτό στην καρέκλα κι έκατσε.Έκανε κρύο εκείνη τη χρονιά…
-Καλημέρα μπάρμπα-Πάνο…αμέσως έφτασε,είπε ο Ρήγας και πήγε να φτιάξει τον καφέ στο χοντρό φλυτζάνι.
-Χωρίς φουσκάλες και με μπόλικο καϊμάκι,Ρήγα…φέρε κι ένα κονιάκ.Γκχμ,γκχε…άϊντε γιατί γιομίσαμε μπαρδαλομούτσουνους…
Φόραγε τη ρεμπούμπλικα και είχε το γαρύφαλλο στο πέτο,28 Οκτώβρη και τούχε έτοιμο το στεφάνι ο Ρήγας,να το καταθέσει στο Ηρώο!Κοντά ενενήντα χρονώ ο «σταφίδας»,αλλά κοτσονάτος κι ήτανε το τιμώμενο πρόσωπο σε κάθε επέτειο.
-Γίνανε ούλοι μπαρδαλομούτσουνοι Ρήγα,τάχα αριστεροί και πήγανε στη Δεξιά!…Χέστα…
-Ήρθε ο καφές και το κονιάκ,είπε ο Ρήγας ο καφετζής κι έκατσε δίπλα στο τραπέζι.Άστα τώρα αυτά,μη στενοχωριέσαι…
-Ναι…ναι,να μη στενοχωριέμαι…,όπου γέρνει η πλάστιγγα…,καλά τους λέου μπαρδαλομούτσουνους,πήρανε ούλα τα χρώματα,…κοκκινοπρασινομπλέ,όπως οι μπαρδάλες τα σταφύλια…φέρε ένα κονιακάκι ακόμα…
-Για σιγά-σιγά μπαρμπα-Πάνο έχεις να καταθέσεις και το στεφάνι,του είπε ο Ρήγας.
-Γιώργη,τι να μου κάνει ένα ποτήρι,εγώ έχω πιεί τον αγκλέουρα με τον Γληνό και τον Βάρναλη,στην εξορία,στον Άη Στράτη…Ναι Νίκο,γύρισε προς τα μένα,εγώ ο αγράμματος με κείνα τα θεριά των γραμμάτων…Αλλά ήτανε καλοί,με έκαναν παρέα…τους έλεγα ιστορίες και κείνοι ακούγανε,…ήμουνα πειραχτήρι,τους πείραζα και κείνοι γελάγανε,…μ’αγαπάγανε!Κάθε βράδυ μαζευόμαστε στην ταβέρνα…,με ψάχνανε,-πού’σε ρε Σταφίδα,άμα ‘ργούσα καμιά μέρα!Τους είχα πει να ‘ρθούνε στη Μπαρμπάσαινα…,αλλά που,…ήρθε ο πόλεμος,η κατοχή,ο εμφύλιος…πάει χαθήκαμε…,που να ‘ρθούνε τα γράμματα,τα θεριά στον αγράμματο!…
-Έλα μπαρμπα-Πάνο,πάμε,κοντεύει να τελειώσει ο παπάς τις ψαλμωδίες στην πλατεία,να πεις το λόγο και να καταθέσεις το στεφάνι,είπε ο Ρήγας.Σηκώθηκε,έρριξε το παλτό στους ώμους,έστησε το γαρύφαλλο και προχώρησε στο Ηρώο.Από κοντά κι ο Ρήγας,κράταγε το στεφάνι κι όταν έφτασε στα σκαλιά,του τό’δωσε και τον βόηθησε να τ’ανέβει.
Προχώρησε τρία βήματα,ακούμπησε το στεφάνι με προσοχή στη βάση,νάναι όρθιο κι έστρωσε την ταινία να φαίνεται…ΖΗΤΩ Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ…
Έκανε τρία βήματα πίσω,στήθηκε ορθός,ξερόβηξε και…
-Ήρωες,εσείς που σκοτωθήκατε…που δώσατε το αίμα σας για την Πατρίδα…ΑΘΑΝΑΤΟΙ…ΑΘΑΝΑΤΟΙ…ΑΘΑΝΑΤΟΙ…ΖΗΤΩ Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ,φώναξε με όση δύναμη μπορούσε!Και να το δάκρυ…γέμισε η πλατεία από τα χειροκροτήματα!…
Ήταν η τελευταία χρονιά που κατέθετε κι έβγαζε λόγο…
Ο Ρήγας ήταν ο πατέρας μου,…τον έζησα κι εγώ τον Σταφίδα,για λίγο.Έλειπα τόσα χρόνια!Αλλά,φταίω,γιατί αν και το είχα πει,δεν έπιασα μια φορά μολύβι και χαρτί να γράψω τις ιστορίες του…!Πραγματικά το φέρω βαρέως,επειδή το είχα σκεφτεί και άφησα να φύγει άγραφη μια ζωντανή ιστορία…
sarant said
Αγαπητέ Πλάτωνα, σ’ ευχαριστώ πολύ για τη μαρτυρία σου για τον Σταφίδα! Και έχεις δίκιο, είναι κρίμα να αφήνουμε να φεύγουν άγραφες οι ιστορίες!
spyroszer said
Πολύ ωραίο, ενδιαφέρον και διαφωτιστικό το βιβλίο ο άγνωστος Βάρναλης. Ιδιαίτερα μου άρεσε το κεφάλαιο για τα Αθεικά, Μαρασλειακά, τον Δελμούζο κλπ, που έχουν ενδιαφέρον τα ανάμικτα αισθήματα και κρίσεις του Βάρναλη για τον Δελμούζο. Όπως και για τις σχέσεις Παλαμά – Βάρναλη.
Έχει γράψει και ο Κριαράς ένα άρθρο το 1988 για τις σχέσεις Βάρναλη και Δελμούζου:
http://www.greek-language.gr/greekLang/medieval_greek/em_kriaras/scanned_new/index.html?start=12&id=121&show=1
Ο Κριαράς λέει ότι δεν μπορούσε να βεβαιώσει εκείνη τη στιγμή αν ο Βάρναλης ήταν μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου, που ο Ηρ. Κακαβάνης αναφέρει ότι σύμφωνα με τους καταλόγους του ομίλου υπήρξε μέλος απ’ το 1910.
Να επισημάνω επίσης ότι ο Κριαράς αναφέρει σχετικά με το ποίημα «Ιδεαλιστής» που σατίριζε τον Δελμούζο, ότι προηγήθηκε η παραλλαγή με τη λέξη «Χαλβούζος» και μετά, κατόπιν επεξεργασίας, αποκαταστάθηκε σε «Δελμούζος».
Ένα ακόμη απόσπασμα του Βάρναλη για τον Δελμούζο, για την περίοδο των Αθεικών, όταν είχε επισκεφτεί ο Δελμούζος τον Βάρναλη στην Αργαλαστή:
» Ένα δειλινό, την ώρα που γύριζε σπίτι του ανυποψίαστος από τον περίπατό του στους γύρω ελαιώνες μερικοί αποφασισμένοι νέοι, γεμάτοι ιερό μένος, είδος Μούκιοι Σκαιόλαι της νεοελληνικής πραγματικότητας – αθώοι ένοχοι δε φταίγανε αυτοί ! – πήγανε και του στήσανε καρτέρι πίσω από τα δέντρα. Ξαφνικά παρουσιαστηκανε μπροστά του. Του κόψανε το δρόμο κι αρχίσανε να τονε βρίζουνε και να τονε φοβερίζουν. Ο Δελμούζος τραβήχτηκε ένα βήμα πίσω και έκανε να βγάλει από την τσέπη του παντελονιού του το πακέτο τα τσιγάρα (ή το μαντήλι του, δε θυμάμαι καλά). Οι Μούκιοι Σκαιόλαι το βάλανε αμέσως στα πόδια. Κι αφού βρεθήκανε κάμποσο μακριά, αρχίσανε να τον πετροβολούνε. Ο ρομαντικός, ο αισθηματίας, ο ελληνολάτρης Δελμούζος κούνησε λυπητερά το κεφάλι του και μουρμούρισε: – Τι κρίμα ! Όλες οι υψηλές αρετές της φυλής: φιλοξενία, ανδρισμός κλπ., πέσανε τόσο χαμηλά;»
sarant said
60: Ο Βάρναλης ήταν μεν μέλος του Ομίλου αλλά (απ’ όσο ξέρω) δεν πρωταγωνίστησε ποτέ στη δράση του.