Ξαναμακεδονικά μεζεδάκια

Ξανά, διότι βρέθηκε και πάλι στην επικαιρότητα το όνομα της γειτονικής χώρας,  αφού η  νεοεκλεγείσα πρόεδρος της  γειτονικής χώρας επέλεξε να χρησιμοποιήσει στην ορκωμοσία της το παλιό όνομα, Δημοκρατία της Μακεδονίας, αν και εκ του ασφαλούς, αφού το γραπτό πρακτικό της ορκωμοσίας περιείχε την ονομασία που συμφωνήθηκε στη Συμφωνία των  Πρεσπών, Βόρεια Μακεδονία.

Εξέθεσε έτσι την κυβέρνηση, που πέντε χρόνια τώρα δεν έχει φέρει προς κύρωση τα μνημόνια συνεργασίας της συμφωνίας, από φόβο μην τα σπάσει με τη σαμαρική πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας. Αλλά δεν  θα μπούμε τώρα στην ουσία του  θέματος -ή τουλάχιστον  εγώ δεν  θα μπω, τα σχόλιά σας είναι ελεύθερα. Απλώς εξηγώ γιατί διάλεξα αυτόν τον τίτλο.

Πάντως, μια και έγινε πολύς λόγος για την ορκωμοσία της κ. Σιλιάνοφσκα, κι επειδή  η λέξη έχει δύσκολη ορθογραφία, είδαμε και πάλι τις συνήθεις παραλλαγές, μερικές φορές στο ίδιο κείμενο. Ας πούμε, σε ρεπορτάζ του iefimerida, υπάρχει ο μεσότιτλος

Τι είπε ο Μάκης Βορίδης για την ορκομωσία της προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας

ενώ στο  κυρίως κείμενο η λέξη ορθογραφείται σωστά: …κατά την ορκωμοσία της … το πρακτικό ορκωμοσίας …

* Κι άλλο ένα σχετικό με το ξαναμακεδονικό ζήτημα, από σουπεράκι της ΕΡΤ

 

Όπως βλέπετε, το ΥΠ.ΕΞ. φέρεται να χαρακτήρισε «κατάφωτη» την παραβίαση της Συμφωνίας των  Πρεσπών. Γουστόζικο λαθάκι (δίπλα δίπλα είναι το Ρ με το Τ στο πληκτρολόγιο) και εδώ που τα λέμε μια κατάφωρη παραβίαση, που γίνεται μέρα μεσημέρι μπροστά στα μάτια όλων, δεν διαφέρει και τόσο από την κατάφωτη!

* Kι ένα ποδοσφαιρικό

Ο Μάντι, έστω, είναι  ο εικονιζόμενος ποδοσφαιριστής. Γιατί  γίνεται χαμός με τους Ρομά στην Ιταλία; Και για ποιο deal  πρόκειται;

Δεν πρόκειται βέβαια για τους Ρομά αλλά για τη Ρόμα. Το ενδιαφέρον είναι ότι και ο ποδοσφαιριστής λέγεται Μαντί Καμαρά και όχι Μάντι, οπότε, με δύο παρατονισμούς, ο τίτλος κράτησε την ισορροπία οξύτονων  και παροξύτονων.

Ο κ. Θεοδωρόπουλος θέλει απαρέμφατα

Την Κυριακή που μας πέρασε δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή μια επιφυλλίδα του συγγραφέα Τάκη Θεοδωρόπουλου, μεγάλου χορηγού του ιστολογίου μας, με τον τίτλο «Είναι λύση η διδασκαλία της καθαρεύουσας;«. Δεν το πήρα είδηση αμέσως, αλλά μου το σύστησαν πολλοί  φίλοι, που κάποιοι με  παρότρυναν  κιόλας να γράψω κάτι -κι έτσι, έχουμε το  σημερινό  άρθρο.

Μπορείτε να διαβάσετε κι εσείς το άρθρο του κ. Τάκη Θεοδωρόπουλου. Η εφημερίδα μας πληροφορεί (το βρίσκω φοβερή αμερικανιά) πως θα χρειαστούμε μόνο 3 λεπτά και 7 δευτερόλεπτα για να το διαβάσουμε αλλά δεν  μας λέει, όπως έγραψε κάποιος φίλος, ότι μετά θα τραβάμε τα μαλλιά μας, όσοι έχουμε, για κανα μισάωρο.

Για να ξεκινήσω από τον τίτλο,  η ερώτηση που θέτει ο επιφυλλιδογράφος είναι λειψή. Τι θα πει «είναι λύση η διδασκαλία της καθαρεύουσας»; Λύση σε τι; Στο μεσανατολικό πρόβλημα; Στο δημογραφικό; Στα δεινά,  πραγματικά ή φανταστικά, της εκπαίδευσης; Λύση για τα πάντα, δηλαδή  πανάκεια, δεν νομίζω να είναι. Στην κατακλείδα του άρθρου, ο κ. Θεοδωρόπουλος δίνει μιαν εξήγηση: Υποστηρίζω, όμως, ότι η διδασκαλία της καθαρεύουσας, ή λόγιας ελληνικής, είναι απαραίτητη για τη μέση εκπαίδευση. Είναι ο μόνος τρόπος για να αποκατασταθεί ο σεβασμός απέναντι στην ελληνική των νεότερων γενιών που μεγαλώνουν μαθαίνοντας να την περιφρονούν. Ισως σταματήσουν να την περιφρονούν αν έρθουν σε επαφή με τα επιτεύγματά της.

Είναι και μπουρδουκλωμένη η σύνταξη, διαβάζεις «απέναντι στην ελληνική των νεότερων γενιών» (γενεών θα έγραφα εγώ) και κοντοστέκεσαι και αναρωτιέσαι αν εννοεί τη  γλωσσική ποικιλία που μιλάνε οι νεότερες γενιές, αλλά τελικά καταλαβαίνεις πως οι νεότερες γενιές συνδέονται όχι με την ελληνική αλλά με τον σεβασμό. Σύνδρομο της ξεκάρφωτης γενικής το λέω αυτό, και είναι και συγγραφέας πανάθεμά τον, παναπεί περιμένεις να γράφει καλά! Τέλος πάντων, ο κ. Θεοδωρόπουλος πιστεύει ότι οι νεότερες γενιές περιφρονούν την ελληνική γλώσσα και ο μόνος τρόπος για να  ξαναρχίσουν να τη σέβονται είναι να επανεισαχθεί η διδασκαλία της «καθαρεύουσας ή λόγιας ελληνικής».

Κατά τη γνώμη μου, κακώς ή πονηρά ο κ. Τάκης θέλει να ταυτίσει την καθαρεύουσα με τη λόγια ελληνική. Η σύγχρονη νέα ελληνική που διδάσκεται στα σχολεία, η γλωσσική ποικιλία που χρησιμοποιεί και ο ίδιος ο κ. Τάκης στα γραφτά του, διαθέτει ένα λόγιο επίπεδο που είναι πανταχού παρόν (το μελετάει εξαιρετικά ένα πολύ καλό βιβλίο δέκα γλωσσολόγων, που κακώς δεν  έχω παρουσιάσει εδώ) αλλά καθαρεύουσα δεν είναι.

Δεν είναι άλλωστε η πρώτη φορά που ο κ. Θεοδωρόπουλος προτείνει ή υποβάλλει την ιδέα της «παλινόρθωσης» της καθαρεύουσας. Πριν από 9 χρόνια είχαμε στο ιστολόγιο ασχοληθεί με μια άλλη δική του επιφυλλίδα, που είχε τον τίτλο Κι αν επιστρέφαμε στην καθαρεύουσα; στο οποίο αναπτύσσει παρόμοιες απόψεις, αν και εκείνο, εξαιτίας της συγκυρίας, είχε και τις απαραίτητες επιθέσεις εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ.

Στο νεότερο άρθρο, που εξετάζουμε σήμερα, ο κ. Θεοδωρόπουλος στέκεται περισσότερο στο απαρέμφατο. Γράφει:

Η διδασκαλία της καθαρεύουσας καταργήθηκε το 1976, αν δεν κάνω λάθος, από τον Γεώργιο Ράλλη, έναν, κατά τα λοιπά πεφωτισμένο πολιτικό. Ακολούθησε, ως φυσική συνέπεια, η επιβολή του μονοτονικού, ένα από τα πρώτα μέτρα που πήρε το ΠΑΣΟΚ. Κοινώς, τα δύο μεγάλα κόμματα της Μεταπολίτευσης ομονόησαν στην αντιμετώπιση της μνήμης της ελληνικής γλώσσας.

Θεωρώ ότι η σημαντικότερη από τις δύο «μεταρρυθμίσεις» ήταν η κατάργηση της διδασκαλίας της καθαρεύουσας, κοινώς της λόγιας καθομιλουμένης. Κατάργηση του απαρεμφάτου. Τι σημαίνει αυτό; Η Ζακλίν ντε Ρομιγί γράφει ότι το απαρέμφατο επέτρεψε στους Ελληνες να δημιουργήσουν αφηρημένη σκέψη, να περάσουν από την «πράξη» στο «πράττειν». Κι ας πούμε ότι αυτά είναι αρχαία πράγματα. Γιατί τα γαλλικά ή τα ιταλικά κρατούν το απαρέμφατο ενώ τα ελληνικά, εξαιτίας μιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, το κατήργησαν; Τι κερδίσαμε; Και τι κερδίσαμε από τον περιορισμό της σημασίας των μετοχών ή την κατάργηση της τρίτης κλίσεως; Πόσους ξενίζει σήμερα η διατύπωση της «διεθνής κατάστασης» στις ειδήσεις;

Κατάργηση, λέει, του απαρεμφάτου. Γιατί τα γαλλικά κρατούν το απαρέμφατο, ρωτάει, ενώ τα ελληνικά το κατάργησαν με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1976;

Εθιστικές οθόνες

Αν ο 19ος ήταν ο αιώνας του σιδηροδρόμου και ο 20ός ο αιώνας του αυτοκινήτου, ο αιώνας μας, που ήδη κοντεύει στο πρώτο τέταρτό του, δεν αποκλείεται να είναι ο αιώνας της οθόνης.

Οθόνες βέβαια είχαν και οι προσωπικοί υπολογιστές των  τελευταίων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα, αν και εκείνες καταχρηστικά ίσως  τις λέγαμε έτσι, καθώς ήταν κάτι γκουμούτσες, ενώ είχε βέβαια και ο κινηματογράφος ή η τηλεόραση, αλλά στον  αιώνα μας, με τις ταμπλέτες, τα σμαρτόφωνα και  τις άλλες  συσκευές οι  οθόνες είναι πανταχού παρούσες.

Η  οθόνη είναι λέξη αρχαία,  ομηρική κιόλας. Στον Όμηρο σημαίνει το ύφασμα από εκλεκτό λινό, και είναι πάντοτε σε πληθυντικό αριθμό, π.χ. καιροσέων δ᾽ ὀθονέων ἀπολείβεται ὑγρὸν ἔλαιον (η 107) που ο Μαρωνίτης το μεταφράζει «απ’ τα λινά τους υφαντά περνά το λάδι κι αποστάζει». Σημαίνει επίσης φόρεμα λινό,  ας πούμε στην  Ιλιάδα (Σ595) τῶν δ᾽ αἳ μὲν λεπτὰς ὀθόνας ἔχον (φορούσαν  λεπτά λινά φορέματα οι κόρες). Σε επόμενους αιώνες εμφανίζεται επίσης η σημασία «πανί πλοίου, καραβόπανο».

Τα λεξικά λένε ότι η αρχαία λέξη είναι σημιτικό δάνειο (όλα από εμάς τα πήρανε, θα έλεγε ο Ζήνων ο Κιτιεύς) από μια εβραϊκή λέξη etun (βάλτε διακριτικά αβέρτα) που σημαίνει «λινό της Αιγύπτου». Λογικό ακούγεται.

Ο Βάρναλης στο Καλαμάκι

Το  2024 είναι έτος Βάρναλη, αφού συμπληρώνονται 140 χρόνια από τη γέννησή  του και 50 από τον θάνατό του. Διοργανώνονται λοιπόν και πολλές εκδηλώσεις για τον ποιητή. Τις τελευταίες μέρες πήρα μέρος σε τρεις εκδηλώσεις με θέμα τον Βάρναλη. Στις 8 Απριλίου πήρα μέρος στην  παρουσίαση του βιβλίου Καρναβα(ρνα)λικά του Βασίλη Αλεξίου, στις 13 Απριλίου μίλησα προσκαλεσμένος της Στάσης στο Καλαμάκι για τον  Βάρναλη μέσα από τα χρονογραφήματά του και στις 15 Απριλίου συμμετείχα σε εκδήλωση  στο Χαλάνδρι όπου μίλησα για τον δημοσιογράφο Κ. Βάρναλη. Το βιβλίο του Αλεξίου το έχω ήδη παρουσιάσει στο ιστολόγιο, οπότε σήμερα θα παρουσιάσω την  ομιλία μου στο Καλαμάκι, που καλύπτει σε μεγάλο βαθμό και όσα είπα στο Χαλάνδρι -αν και αυτή η τελευταία ομιλία ήταν πολύ πιο σύντομη (Πολύ καλή ήταν  η  εισήγηση του φίλου Θέμη Κοτσιφάκη στο Χαλάνδρι, με θέμα τα μελοποιημένα ποιήματα του Βάρναλη, ίσως παρουσιάσω κάποτε κάτι σχετικό). 

Πολλά από αυτά που είπα τα έχω ήδη αναφέρει είτε σε προλόγους βιβλίων μου για τον Βάρναλη είτε σε άρθρα του ιστολογίου, αλλά ελπίζω πως δεν  είναι όλα γνωστά σε όλους.

Ο ΒΑΡΝΑΛΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

Ομιλία στον  Άλιμο,  στον πολυχώρο της ΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟ ΚΑΛΑΜΑΚΙ, 13 Απριλίου 2024

Καλησπέρα σας,  σας  ευχαριστώ που ήρθατε εδώ να  με ακούσετε, ευχαριστώ και τη ΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΚΑΛΑΜΑΚΙ για την πρόσκληση, τον φίλο Σταύρο Παπαγιαννόπουλο που μου έκανε την  πρόταση και τη Σίτσα Καραμπάτη που ανέλαβε τα οργανωτικά.

Θα  μιλήσουμε για τον Κώστα Βάρναλη, εδώ στον Άλιμο, που εγώ τον έμαθα να τον λέω Καλαμάκι, όπως Καλαμάκι το έλεγε και ο Βάρναλης, ο οποίος μάλιστα έμενε εδώ· όπως έχει ερευνήσει ο αγαπητός Αριστείδης Θωμόπουλος, όταν το 1975 ο Δήμος Αλίμου αποφάσισε τη μετονομασία της οδού Β. Γεωργίου Α’ σε Κώστα Βάρναλη, αιτιολόγησε την απόφαση με το επιχείρημα ότι ο μεγάλος ποιητής  ήταν «δημότης και επί  σειρά ετών κάτοικος» της πόλης και υπάρχουν πολλές μαρτυρίες ότι έμεναν, αυτός και η Δώρα Μοάτσου, και στο Καλαμάκι, παρόλο που διατηρούσαν πάντοτε κατοικία στην Αθήνα, αρχικά στο Κολωνάκι και από το 1958 στο Παγκράτι, στη Σπύρου Μερκούρη.

Υπάρχουν επίσης μαρτυρίες, όπως της κ. Λίνας Πετράκη, που είναι εδώ μαζί μας απόψε και είναι βαφτισιμιά του Βάρναλη, βλέπετε και τη φωτογραφία άλλωστε, ότι η παρέα Μοάτσου-Βάρναλης, Γιοφύλλης, Αλεξίου  μαζεύονταν κάθε Καθαρή Δευτέρα στο σπίτι της γιαγιάς της, της Στέλλας Επιφανίου-Πετράκη, Καλλέργη 5 και Πλάτωνος ή ότι στη δεκαετία του 60 ο Βάρναλης  σύχναζε στα καφενεία της Θουκυδίδου, πχ στου Κριμπένη ή ότι εκείνος ήθελε να μένει στην Αθήνα κι έτσι πηγαινοερχόταν ενώ η Δώρα Μοάτσου προτιμούσε το Καλαμάκι.

Υπάρχει μάλιστα και η άποψη ότι ο Τριβέλας, που εμφανίζεται στον πρόλογο των Σκλάβων  Πολιορκημένων να πειράζει τον «Κωσταντή» (κι αν σε πείραζε κανένας  – αχ εκείνος ο Τριβέλας!) έχει κάποια σχέση με τη γνωστή καλαμακιώτικη ταβέρνα του Τριβέλα, αλλά σε αυτό έχω επιφυλάξεις· προτιμώ  να σκεφτώ πως  ο Βάρναλης διάλεξε το όνομα του πειραχτηριού επειδή  το τριβέλι-τρυπάνι κεντάει, τσουχτερά, όπως και το πείραγμα.

Πάντως, παρόλο που γνωρίζουμε συγκεκριμένα πού έμενε στην Αθήνα ο Βάρναλης με τη Δώρα Μοάτσου, ας πούμε στη Σπύρου Μερκούρη  από το 1958 και μετά και πιο πριν στην οδό Δημοχάρους 43, και ακόμα πιο πριν Ιασίου 4Α, Θησέως 7, Ζαλοκώστα 9, δεν έχει διαπιστωθεί με ακρίβεια πού βρισκόταν η κατοικία του στο Καλαμάκι. Ίσως κάποιος τοπικός ερευνητής κάποτε το εντοπίσει.

Αλλά να έρθω στο θέμα μου, που είναι ο Βάρναλης μέσα από τα χρονογραφήματά του. Ο Βάρναλης, βέβαια, ποιητής είναι κατά κύριο λόγο, σαν ποιητής έχει κερδίσει την αθανασία, ή έστω σαν  λογοτέχνης, για να το διευρύνουμε, αφού στη δημιουργική του δεκαετία, όπως ονόμασε ο Γιάννης Δάλλας την περίοδο 1922-1933, ο Κώστας Βάρναλης ασχολήθηκε εξίσου με την ποίηση όσο και με την πεζογραφία (Λαός των Μουνούχων, Αληθινή απολογία του Σωκράτη) ή με το δοκίμιο (Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική).

Ωστόσο, όπως και πολλοί άλλοι λογοτέχνες, ο Βάρναλης είχε και μακρόχρονη αλλά και πολύ δημιουργική συνεργασία  με εφημερίδες, μια συνεργασία που ήταν άλλωστε και βιοποριστικά απαραίτητη: μετά την απόλυσή του για πολιτικούς λόγους από τη Μέση Εκπαίδευση, ο ποιητής βρέθηκε στην ανάγκη να κερδίζει το ψωμί του με την πένα του, δουλεύοντας πρώτα ως συνεργάτης σε λεξικά και εγκυκλοπαίδειες κι έπειτα με τακτική, και αργότερα καθημερινή, συνεργασία με εφημερίδες.

Οπότε, η ενασχόληση του Βάρναλη με το χρονογράφημα είναι απόρροια της ενασχόλησής του με τη δημοσιογραφία, και ο χρονογράφος Βάρναλης είναι συνέχεια του δημοσιογράφου Βάρναλη, που είναι άλλωστε και το επάγγελμα από το οποίο συνταξιοδοτήθηκε, από την Αυγή το 1958, αφού δεν του αναγνωρίστηκε συνταξιοδοτικό δικαίωμα από την προηγούμενη δημοσιοϋπαλληλική θητεία του στην εκπαίδευση (1908-1926).

Ιπποπόταμοι συντροφιάς, του Γιάννη Μακριδάκη

Αυτές τις μέρες ο Γιάννης Μακριδάκης βρίσκεται στην Αθήνα, πρώτη  φορά μετά την πανδημία -είχε να έρθει στα  μέρη  μας από το 2019. Αν θέλετε να τον δείτε από κοντά, μόλις προλαβαίνετε: στις 11.30 έχει οργανώσει περπάτημα στο κέντρο της Αθήνας, με αφετηρία τον σταθμό Μέγαρο Μουσικής του μετρό. Θα περιηγηθείτε στα μέρη  που περπατούσε ο Ζαχαρίας Μελιτάκης, ο ήρωας  του προηγούμενου βιβλίου του («Τα  απόνερα της  Σοφίας»).  Αλλά έχει κι άλλες παρουσιάσεις: την Τρίτη 16 στο Librofilo (Κουκάκι), την Τετάρτη 17 στον Πειραιά και την Παρασκευή 19 στην Κηφισιά. 

Εγώ δεν μπορώ εκείνες τις μέρες, κι επειδή το ήξερα, πήγα και τον είδα στην παρουσίαση που έγινε την περασμένη Τετάρτη  στο Κομπραί, στα Εξάρχεια. Ήταν μια πολύ καλή εκδήλωση, την  οποία μπορείτε να παρακολουθήσετε διότι ο εκδοτικός οίκος, η Εστία,  είχε  την  καλή ιδέα να την βιντεοσκοπήσει και να  την ανεβάσει στο YouTube: μάλιστα, αν προσέξετε, σε κάποια σημεία μιλάω κι εγώ. Όμως το ενδιαφέρον  είναι εκεί που μιλάει ο ίδιος και λέει πώς από την ιστορία του παππού του  εμπνεύστηκε τις Βάρδιες των πουλιών και όλα τα άλλα που λέει στην αρχή. 

Το εξώφυλλο του βιβλίου έχει σπυριά από μαστίχι. Είναι στο μέγεθος που οι μαστιχοπαραγωγοί το λένε, πολύ εύγλωττα, δαχτυλιδόπετρα. Τα πιο μικρά είναι τα κουκούδια, τα πιο μεγάλα τα λένε  πίτες. Ο Μακριδάκης, το λέει και στο βίντεο, παράγει 40 κιλά μαστίχι (έτσι το λένε, όχι μαστίχα) το χρόνο, ενώ όλο το νησί κάπου 200 τόνους. Τα μαστίχια της φωτογραφίας είναι δική του παραγωγή. Παράγει επίσης κηπευτικά, χαρουπόμελο, λίγα φρούτα, λάδι στο χτήμα του στη Βολισσό. Και βιβλία. 

Ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου παραξένεψε, όχι άδικα -και κάποιος το ρώτησε και στην παρουσίαση. Είναι μια φράση μιας ηρωίδας του μυθιστορήματος, για να  χαρακτηρίσει το βάλτωμα του ζευγαριού που πρωταγωνιστεί στη  νουβέλα. Διότι νουβέλα είναι το βιβλίο, κάπου 160 σελίδες. Ο Χαρίλαος και η Παρή, γύρω στα 60, έπεσαν έξω οικονομικά στα χρόνια της κρίσης κι έτσι άφησαν  την Αθήνα, τον Άγιο Ιερόθεο, και επέστρεψαν στη  Χίο, τη γενέτειρα της Παρής, όπου ασχολούνται με τη μαστιχοκαλλιέργεια. (Εκείνος είναι Μεσολογγίτης και δεν του πολυαρέσει στο νησί, όπου οι άνθρωποι δεν ξέρουν να ψήνουν και να τρώνε, αλλά συμβιβάστηκε). Έχουν δυο μεγάλες κόρες, η  μία παντρεμένη στην Αθήνα, η άλλη, η  Αντριανή, με νοητική υστέρηση, μένει μαζί τους και συνεχώς επαναλαμβάνει τα  λόγια της  μητέρας της. Τι θ’ απογίνει αυτό το παιδί όταν  πεθάνω, είναι ο καημός της Παρής, και το κακό είναι πως η κακιά αρρώστια έχει προχωρήσει και δεν της μένει πολλή ζωή. 

Είναι Αύγουστος, ο καιρός για το κέντος, όπως το λένε. Ο Χαρίλαος με δυο Πακιστανούς εργάτες κεντάνε τους σκίνους, να δακρύσουν το μαστίχι και να πάνε μετά να το μαζέψουν. Έχει έρθει και η Νάγια από την Αθήνα με τον άντρα της τον δικηγόρο. Αλλά από τις πρώτες  σελίδες ένα μυστήριο τούς αναστατώνει: μια επίμονη δυσοσμία μέσα στο σπίτι, σαν από κάποιο ψοφίμι, άλλοτε πιο διακριτική και άλλοτε, ιδίως τα βράδια, ανυπόφορη. Ψάχνουν παντού, κάνουν το σπίτι άνω κάτω, μέσα κι έξω, αλλά δεν βρίσκουν την πηγή της. 

Το βιβλίο μού θύμισε Παπαδιαμάντη, κατά το ότι περιγράφει μια ιστορία καθημερινών ανθρώπων χωρίς να υπάρχει καμιά συναρπαστική πλοκή -υποτυπώδη θα την έλεγα. Η ανεξήγητη δυσοσμία είναι ένα πρόσχημα, μάλλον ισχνό. Μένει η μαστοριά της γραφής και η αγάπη για τους ανθρώπους. 

Θα παραθέσω ένα απόσπασμα  από το τέλος του βιβλίου, λίγο πριν  αποκαλυφθεί η αιτία της δυσοσμίας -αλλά βέβαια δεν θα σποϊλάρω. Διάλεξα το απόσπασμα αυτό γιατί έχει και γλωσσικό ενδιαφέρον, αφού την έκφραση  «βρέχει σιτζίμια» την έχουμε αναφέρει και στο ιστολόγιο -τη λένε και στη Μυτιλήνη.

Περί κρατικών ή μη πανεπιστημίων (μια συνεργασία του Μιχάλη Ρουμελιώτη)

Δημοσιεύω σήμερα άλλη μια συνεργασία του φίλου μας Μιχάλη Ρουμελιώτη, συμβολή στη συζήτηση που γίνεται για μη κρατικά (ή ιδιωτικά) πανεπιστήμια, με την ευκαιρία της συζήτησης του σχετικού νομοσχεδίου στη Βουλή.  Θα θυμάστε ότι πριν από 15 μέρες είχαμε δημοσιεύσει ένα άλλο δικό του άρθρο για τον γάμο των ομοφύλων και την παρένθετη κύηση, ενώ τον Οκτώβριο του 2023 είχαμε δημοσιεύσει ένα δικό του κείμενο για τον δημόσιο διάλογο, τον Σεπτέμβριο ένα άρθρο του για τη μπαρουφολογία στον δημόσιο λόγο, ενώ στις αρχές του 2023 ένα άλλο δικό του κείμενο, τις Συστάσεις γραμματικής προς φοιτητές. 

Το σημερινό άρθρο είναι απολύτως επίκαιρο, αφού το νομοσχέδιο συζητείται στη Βουλή. Ο Μιχάλης είναι  πανεπιστημιακός και νομικός, άρα κάπως ξέρει το θέμα. Υπάρχει και μια λεξιλογική πτυχή, μεταφραστική επίσης, εκεί που γίνεται  λόγος για το αγγλικό public, από την παμπ έως τα public schools. 

Όσοι έχουν διαβάσει τα προηγούμενα άρθρα του Μιχάλη θα θυμούνται ίσως μια ορθογραφική του ιδιοτυπία, ότι τονίζει πολύ περισσότερα μονοσύλλαβα απ’ όσα το σχολικό μονοτονικό (αλλά όχι όλα). Και εδώ διατηρώ την ορθογραφία τού συντάκτη.

ΠΕΡΙ ΚΡΑΤΙΚΩΝ Ή ΜΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ

Χρόνια τώρα αμελώ να βάλω στό χαρτί, ή στόν σκληρό δίσκο τέλος πάντων, κάποιες σκέψεις επί τού θέματος τού τίτλου, μα είπα να τό κάνω τώρα, ανταποκρινόμενος στή νέα αναταραχή, και στήν προσπάθεια παρακάμψεως τού άρθρου 16 τού Συντάγματος τής χώρας. Τό οποίο Σύνταγμα περιλαμβάνει διάταξη που ορίζει ότι τά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, και ότι απαγορεύεται η ίδρυση ανωτάτων σχολών από ιδιώτες.

Σχετική επιταγή πρωτοεμφανίζεται στό Σύνταγμα τού 1952, τό οποίο ορίζει αυτοδιοίκηση τών ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων υπό τήν εποπτεία τού κράτους και ότι οι καθηγητές αυτών είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Η επιταγή αυτή διευρύνεται έκτοτε, στά (δικτατορικά) Συντάγματα τού 1968 και 1973, που προσθέτουν ιδίως τό ότι τά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, και τέλος στό Σύνταγμα τού 1975, που συμπληρώνει, στήν παλαιά διάταξη περί ιδρύσεως και λειτουργίας ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων, τό ότι απαγορεύεται η ίδρυση ανωτάτων σχολών υπό ιδιωτών. Οι ρυθμίσεις αυτές, αν δεν απατώμαι, έγιναν ομοθυμαδόν δεκτές τό 1975 από τά τότε κόμματα και τούς βουλευτές. Από τή δεκαετία τού ’90 όμως, και ιδίως τά τελευταία είκοσι χρόνια, υποστηρίζεται εντόνως στόν δημόσιο λόγο, και ιδίως από τό κόμμα τής Νέας Δημοκρατίας, και αργότερα και τού ΠΑΣΟΚ, ότι πρέπει η απαγόρευση αυτή να αρθεί. Τό αίτημα αυτό εντάσσεται στή γενικότερη πίεση από τίς τάσεις τής αγοράς και από τήν Ευρωπαϊκή Ένωση, προς ομογενοποίηση τών ανωτάτων σπουδών εντός τής Ευρωπαϊκής Ενώσεως, ή ίσως και εκτός αυτής. Προσφάτως υποστηρίζεται ότι, και χωρίς να έχει αναθεωρηθεί τό άρθρο 16, μπορούμε να προχωρήσουμε σε σχετική ρύθμιση βάσει υπερισχύσεως τού ευρωπαϊκού δικαίου, και μια τέτοια πρόταση συζητιέται ήδη προκειμένου να γίνει νόμος τού κράτους. Υποστηρίζεται παράλληλα ότι υπάρχουν σοβαροί, οικονομικοί ιδίως, λόγοι να τό κάνουμε, και να προσελκύσουμε, όπως λέγεται, επενδύσεις και παραρτήματα από πανεπιστήμια τού εξωτερικού.

Ερωτάται. Είναι σωστό να απαγορεύεται η ίδρυση πανεπιστημίων που δεν θα είναι κρατικά, ή πρέπει να αρθεί η απαγόρευση; Μπορεί να παρακαμφθεί σήμερα η απαγόρευση αυτή βάσει τού ευρωπαϊκού δικαίου, ή πρέπει πρώτα να αναθεωρηθεί τό Σύνταγμα;

Αγροτικά μεζεδάκια

Που τα λέω ετσι επειδή εδώ και μέρες συνεχίζονται αγροτικές κινητοποιήσεις, όπως άλλωστε και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Μάλιστα, την Τρίτη ο πρωθυπουργός θα συναντηθεί με αντιπροσωπεία αγροτών από όλη τη χώρα.

Διαβάζοντας τη σχετική είδηση στον Σκάι, όμως, πρόσεξα κάτι περίεργο.

Ενώ στον  τίτλο δηλώνεται ότι «15 άτομα θα βρεθούν στο Μαξίμου» και στον υπότιτλο «η επιτροπή που θα συναντήσει τον  πρωθυπουργό … θα απαρτίζεται από 15 μέλη», στη συνέχεια η σύνθεση της επιτροπής αναλύεται ως εξής:

6 από τη Μακεδονία, 6 από τη Θεσσαλία, 1 από τη Στερεά Ελλάδα και 1 από την Πελοπόννησο

Το ίδιο επαναλαμβάνεται  άλλες  δύο φορές στο κυρίως άρθρο.

Όμως, 6+6+1+1 μας κάνει 14.

Τι έγινε το δέκατο πέμπτο  μέλος; Χάθηκε; Παραιτήθηκε; Είναι αγνώστου διαμονής;

Εκτός αν ερμηνεύσουμε κυριολεκτικά το «15 άτομα θα βρεθούν στο Μαξίμου». Θα είναι οι 14 προαναφερθέντες, και δέκατος πέμπτος ο πρωθυπουργός, ο οποίος, ως γνωστόν, είναι κι ο ίδιος αγρότης, μάλιστα καναδυό φορές έχει ζητήσει και έχει πάρει αποζημιώσεις για τις ζημιές που έπαθαν οι καλλιέργειές του (αμπέλια ή ελιές, δεν θυμάμαι) από πλημμύρες.

Έτσι μάλιστα, εξηγείται!

* Και κάτι που έμεινε από την  προηγούμενη εβδομάδα,  αλλά γίνεται πιο επίκαιρο  σήμερα.

Εννοώ, μια οθονιά από τη σειρά του Νέτφλιξ, στην οποία αφιερώσαμε το χτεσινό μας άρθρο.

Τime to give him an audience λέει (ίσως, δεν ξέρω) η Ολυμπιάδα στον Φίλιππο, δηλαδή  «να του παραχωρήσεις ακρόαση». Και μεταφράζει το αστέρι «ώρα να του δώσεις ένα κοινό».

Το ελληνικό επιτελείο του Νέτφλιξ εκτίθεται από τέτοια λάθη. Ήξεραν ότι η σειρά αυτή θα προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον, έπρεπε να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή  στον υποτιτλισμό της. Κρίμα.

* Κι ένα μεταφραστικό, από μηχανομεταφρασμένη διαφήμιση στο Φέισμπουκ.

Επειδή είναι χορηγούμενη, δεν εμφανίζεται σε όλους. Έχω κόψει τη φωτογραφία, πιο κάτω φαίνεται ένα κινητό τηλέφωνο ακουμπισμένο πάνω στο περβάζι ενός παριζιάνικου μπαλκονιού, ενώ μια άλλη διαφήμιση, με το ίδιο κείμενο,  δείχνει ένα  κινητό τηλέφωνο μέσα σε ένα κουτί σοκολατάκια.

Πρόκειται προφανώς για δώρα ενόψει του Αγίου Βαλεντίνου, αλλά είναι ένα μυστήριο το πώς προέκυψαν οι κόπανοι. Σε δυο γλωσσικές ομάδες του Φέισμπουκ, που δημοσιεύτηκε η διαφήμιση, κανείς δεν πρότεινε κάτι που να προσεγγίζει έστω τη λύση του μυστηρίου.

Φυσικά υπάρχει και το «αγνοΕΙστε» όπως και το «εναγκαλιάστε», αν  και ωχριούν μπροστά στους κόπανους  -πώς να τους αγνοήσουμε;

* Σε βιβλιοπαρουσίαση που δημοσιεύτηκε στην ΕφΣυν εξαίρεται η έκδοση ενός βιβλίου  για την  Αφρική, που εκδόθηκε πρόσφατα στα ελληνικά. Και γράφει η συντάκτρια:

Η σημασία της έκδοσης αυτού του εγχειριδίου στην ελληνική γλώσσα δεν προκύπτει μόνο από την αξία του συνολικού ή του συγκεκριμένου έργου του συγγραφέα για την σύγχρονη Αφρικανική ιστορία. Προκύπτει κυρίως από το momentum, τη χρονική στιγμή στην οποία εκδίδεται στην Ελλάδα.

Ο φίλος που το επισήμανε σχολιάζει:

Κι εγώ που νόμιζα ότι το μομέντουμ είναι η ορμή…

* Κι ένα… καρχηδονιακό μεζεδάκι

O Σκάι δημοσιεύει στο σουπεράκι δηλωση του Μ. Χρυσοχοΐδη:

Θα επεκτείνουμε  την εφαρμογή του punic button σε όλη την  Ελλάδα.

Αλλά, βρε παιδιά, αν δεν ξέρετε πώς γράφεται, γράψτε το ελληνικά, πάνικ -πολύ  περισσότερο που είναι λέξη ελληνογενής, από τον πανικό. Panic γράφεται,  όχι punic. Punic θα πει «καρχηδονιακός»!

Μύθοι και αλήθειες για τα μη κρατικά πανεπιστήμια (του Περικλή Γκόγκα)

Αναδημοσιεύω σήμερα ένα άρθρο του καθηγητή Περικλή Γκόγκα για το θέμα των ιδιωτικών (ή μη  κρατικών κατά τον ευφημισμό) πανεπιστημίων, που επιθυμεί να θεσμοθετήσει η κυβέρνηση, παρακάμπτοντας  κατά αναίσχυντο τρόπο το άρθρο 16 του Συντάγματος.

Για μένα, και μόνο το κουτοπόνηρο σόφισμα ότι τάχα το Σύνταγμα απαγορεύει την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ αλλά όχι τη λειτουργία τους, θα αρκούσε για να είμαι αντίθετος στην κυβερνητική μεθόδευση, αλλά βέβαια  υπάρχουν και πολλοί λόγοι ουσίας.

Για να πάρει μπρος η  συζήτηση, παραθέτω το άρθρο του Περικλή Γκόγκα, που δημοσιεύτηκε πριν από μερικές μέρες στο Huffington Post. Eίναι βέβαια εκτενέστατο, οπότε οι ανυπόμονοι μπορούν να διαβάσουν μια παλιότερη μορφή του ίδιου άρθρου όπως είχε δημοσιευτεί το 2014 στο Βήμα. Ο Περικλής Γκόγκας είναι καθηγητής  Οικονομικής Ανάλυσης και Διεθνών Οικονομικών στο ΔΠΘ και έχει γράψει ένα ενδιαφέρον βιβλίο «μυθοκτονίας», το «Σύγχρονοι ελληνικοί μύθοι«, όπου εξετάζει όχι γλωσσικούς μύθους όπως εγώ ή ιστορικούς όπως ο Στ. Παναγιωτίδης, αλλά κοινωνικούς, θα έλεγα -δείτε στο λινκ τα περιεχόμενα του βιβλίου, που ίσως το παρουσιάσω κάποτε.

Μια και το άρθρο είναι πολύ μεγάλο, εγώ να μην πω περισσότερα. Δίνω τον λόγο στον Περικλή Γκόγκα.

Μύθοι και αλήθειες για τα  μη κρατικά πανεπιστήμια

Οι επιστήμονες πρέπει να είμαστε ακριβείς. Ό,τι λέμε να το βασίζουμε σε δεδομένα και παρατηρήσεις και όχι να αναπαράγουμε άκριτα ό,τι ακούμε από φήμες, ιδεοληψίες και απόψεις‧ ειδικά, όταν μιλάμε για το ίδιο το πανεπιστήμιο.

1. Αποδόμηση των Μύθων

Εδώ και δεκαετίες, ένας πολύ «trendy» μύθος είναι η πανάκεια-επανάσταση-καινοτομία των μη-κρατικών/ιδιωτικών πανεπιστημίων. Εδώ να εξομολογηθώ ότι και εγώ πριν από 25 χρόνια -προτού αρχίσω να μελετώ το θέμα- ήμουν υπέρ. Όσο όμως το εξετάζω ενδελεχώς, τα τελευταία 25 χρόνια, είμαι πλέον απολύτως κατά. Και όταν μιλώ για μελέτη, εννοώ ότι κάθισα και διάβασα χιλιάδες σελίδες αναφορών των σχετικών αρχών, μελετών εκπαιδευτικών ινστιτούτων, οικονομικών καταστάσεων, αναφορών υπουργείων παιδείας, δικαιοσύνης, φορολογικών και ανεξάρτητων αρχών κ.λπ.

Το κακό στην Ελλάδα είναι ότι τόσο όσοι/ες είναι υπέρ όσο και όσοι είναι κατά δεν έχουν μελετήσει ποτέ το θέμα. Απλώς, αναπαράγουν τίτλους και ιδεοληψίες που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.

Τον σημαντικό και πολυσχιδή ρόλο που παίζουν τα πανεπιστήμια σε μια σύγχρονη δημοκρατία τον αναλύω στο τέλος του κειμένου. Τους λόγους που δεν πρέπει να μπει η χώρα στην διαδικασία ίδρυσης μη-κρατικών πανεπιστημίων (πέρα από τον πιο σοβαρό τον σεβασμό στο Σύνταγμα) τους εξηγώ αναλυτικά παρακάτω. Ας απαντήσουμε, λοιπόν, σε πολλές ερωτήσεις και «επιχειρήματα» που ακούμε όλα αυτά τα χρόνια.

Ξέρετε κανένα «ιδιωτικό πανεπιστήμιο»;

Αυτή είναι η ερώτηση που κάνω πάντα, όταν βρίσκομαι σε debate για το συγκεκριμένο θέμα. Κανείς υπέρμαχος δεν μου απάντησε σωστά – ούτε μια φορά. Γιατί; Γιατί τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι κατά κανόνα πολύ λίγα, πολύ μικρά και στην καλύτερη περίπτωση πολύ μέτρια ή τελείως κακά και έτσι είναι άγνωστα.

Τα MIT, Harvard, Cambridge και το Bocconi που αναφέρουν κάποιοι/ες, δεν έχουν καμία σχέση με ιδιωτικά πανεπιστήμια. Είναι πανεπιστήμια που ιδρύθηκαν πριν από 100, 200, 400 χρόνια από κάποια δωρεά ιδιώτη. Από εκεί και πέρα, είναι καθ’ όλα και de facto δημόσιου χαρακτήρα: διοικούνται από boards of trustees, δηλαδή, διαχειριστές όχι ιδιοκτήτες-μετόχους, επιδοτούνται αδρά από το κράτος, δε βάζει κανείς στην τσέπη τα κέρδη τους, αλλά αυτά επανεπενδύονται 100% υποχρεωτικά στο πανεπιστήμιο. Λειτουργούν, δηλαδή, ακριβώς όπως όλα τα κρατικά πανεπιστήμια. Σε όλο τον κόσμο τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι λίγα, με λίγους φοιτητές, έχουν λίγα τμήματα και είναι πάρα πολύ χαμηλά σε όλα τα σχετικά rankings. Όπως θα δείτε και παρακάτω, αλλά και με μια απλή έρευνα στο internet, μαστίζονται και από σοβαρά προβλήματα διαφθοράς, παραπλάνησης και απάτης.

Μαρμαρομεζεδάκια

Ή μαρμαρωμένα, αν  και τα μαρμαρωμένα είναι σκληρά και δεν τρώγονται, ενώ το μαρμαροκέικ είναι νόστιμο. Φυσικά, αναφέρομαι στη συζήτηση για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, που άναψε μέσα στη βδομάδα μετά το πρωτοφανές σνομπάρισμα του σκουρόχρωμου  (ΤΜ Ά. Διαμαντοπούλου) Βρετανού πρωθυπουργού προς τον Κυριάκο Μητσοτάκη και την  ακύρωση της προγραμματισμένης συνάντησής τους. Επί της ουσίας έχουμε γράψει άρθρο για το θέμα, αλλά, πέρα από τον  τίτλο που έχει το σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, κεντρική θέση στην  πιατέλα με τα μεζεδάκια μας, κυρίως πιάτο μπορείτε να το πείτε, έχει ο Άδωνης Γεωργιάδης, ο οποίος ενέσκηψε τις προάλλες στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα με μια ομοβροντία από μνημειώδεις κοτσάνες.

Συγκεκριμένα, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό Radio 4 του BBC, στην εκπομπή World at One, στις 28/11/2023, ο υπουργός Εργασίας (Hypourg of Ergasy στα αγγλικά) είπε τα εξής που μπορείτε να  τα ακούσετε και με τ’ αυτιά σας εδώ:

Σαν ορντέβρ, στο 2.30 περίπου,  ο Άδωνης λέει: Elgin stole the Marbles […] he took people in the Acropolis Museum, and he stole the Marbles…

Το ξέρατε πως υπήρχε Μουσείο της Ακρόπολης την  εποχή του Ελγίνου; Προφανώς, ο Άδωνης ήθελε να  πει «στον χώρο του μνημείου» ή κάτι τέτοιο. (Και για δωράκι, το in στη σύνταξη!)

Αλλά αυτό ήταν απλώς το ορντέβρ. Λίγο πιο κάτω, στο 3.25 με 3.45 του βίντεο ο Άδωνης διηγείται τη γνωστή ιστορία, με τους πολιορκημένους Τούρκους στην Ακρόπολη που ήθελαν να σπάσουν τις κολόνες για να πάρουν το μολύβι για τα βόλια τους και οι πολιορκητές έδωσαν το δικό τους μολύβι ώστε να μη σπάσουν τον Παρθενώνα.

Επειδή όμως δεν ξέρει πώς είναι το μολύβι λέει: they decided to take the molyv from the columns … they gave their own molyv to the Turks … the Turks were killing the Greeks with their molyv.

Σου λέει, αφού «όλα από εμάς τα πήραν», δεν θα πήραν και το μολύβι;

Το βρίσκω πιο αστείο από το eat the queue του Τσίπρα, αλλά δεν θα προβληθεί εξίσου. Και μου θύμισε και τη φράση «put the kot down» της διαφήμισης, οπότε μπορούμε να σκεφτούμε ένα  «put the molyvs down» – κάτω τα μολύβια, που μας έλεγαν όταν γράφαμε διαγώνισμα και τελείωνε η ώρα.

* Τελειώσαμε; Όχι, έχει κι άλλο. Σε άλλη ομιλία του, που το βίντεό της κυκλοφόρησε  ταυτόχρονα, θέλοντας να δείξει πόσο βζιιν πάει η οικονομία, λέει  (πάντα σε «αγγλικά») ότι όποιος θέλει να ανοίξει εστιατόριο δυσκολεύεται να  βρει… I don’t  know  the English word, the Greek word is λαντζέρης.

Τον ρωτάει αμείλικτος ο δημοσιογράφος: What do they do? Τι κάνουν οι λαντζέρηδες.

Και απαντάει το αστέρι της γλωσσομάθειας: They… they d.. they fix the things in the kouzin (προφ. κουζίν) of the restaurant. Σου λέει, κάπως έτσι θα είναι, αφού (ως γνωστόν, ξανά) όλα από μας τα πήρανε και αφού και στα γαλλικά κάπως έτσι είναι!

Οπότε, σας σερβίραμε μεζεδάκια από molyv in the kouzin!

* Με την ίδια ευκαιρία, εννοώ τα μάρμαρα, η κ. Ελένη Θεοχάρους,  Κύπρια πρώην ευρωβουλεύτρια, έγραψε το εξής στο Τουίτερ:

Δεν ξέρω πώς μέτρησε τις 29.000 λέξεις, και γιατί 29 μόνο και όχι 30 ή 300.000 (σκόντο θα κάνουμε; ) αλλά δεν αντιστάθηκα και σχολίασα από κάτω:

Και ιδίως δώστε μας πίσω τις λέξεις molyv, lantzier και kοuzin!

* Και προχωράμε εξωμαρμαρικά. Γκάφα σε ιστότοπο της Swiss, όπου στη θέση του μηνύματος που έπρεπε να μπει μπήκε η γνωστή λατινικούρα, το Lorem ipsum, που βάζουμε όταν θέλουμε να  γεμίσουμε ένα σημείο με κείμενο άνευ νοήματος!

* Γουστόζικο λαθάκι στην  είδηση για την ανταλλαγή  ομήρων και φυλακισμένων στη Γάζα. Το είδα σε κάποιον ιστότοπο του πρώην  ΔΟΛ, τώρα μάλλον το διόρθωσαν εκεί αλλά το βρίσκω στον ιστότοπο του Οικονομικού Ταχυδρόμου:

Ζήτημα ωρών οι Ισραηλινοί όμηροι και οι αιχμάλωτοι Παλαιστίνιοι να βρεθούν στις αγγελιές των συγγενών τους

Συμφυρμός, αγκαλιές και αγγελίες –> αγγελιές.  Αλλά όχι μικρές αγγελιές!

* Κι ένα ακόμα υπουργικό, που νομίζω ότι το είδα στον ιστότοπο του Αντένα, και πήρα και οθονιά (σκρίνσοτ, που λέει ο καθηγητής κ. Μπαμπινιώτης) αλλά στο μεταξύ -και πάλι- το διόρθωσαν εκεί. Υπάρχει όμως σε πολλά άλλα σάιτ, π.χ. στο Πρώτο Θέμα. Η οθονιά που λέγαμε:

Αυτά υποτίθεται πως τα είπε ο Μάκης Βορίδης σε εκπομπή στον Αντένα.

Προσέξτε: «η μεγάλη επιτυχία του Μητσοτάκη … ταύτιση ανθρώπων που ξεκινάνε από διαφορετικές αβελτηρίες».

Μύθοι, παρεξηγήσεις και άβολες αλήθειες της ελληνικής ιστορίας

Μύθοι, παρεξηγήσεις και άβολες αλήθειες της ελληνικής ιστορίας. Έτσι  λέγεται το βιβλίο του Σταύρου Παναγιωτίδη,  που κυκλοφόρησε  πρόσφατα από τις  εκδόσεις  Κέδρος. Ο συγγραφέας είναι  ιστορικός, γεννημένος το 1982, αλλά έχει εκδώσει, επίσης από τον Κέδρο,  και το μυθιστόρημα Το  κουρασμένο μέλι. Κάποια στιγμή μου είχε  πει  ότι ετοιμάζει  ένα τέτοιο βιβλίο και  είχα  πολύ χαρεί  διότι είναι καλό να βλέπεις και νεότερους να  παίρνουν τη σκυτάλη.

Ο Σταύρος μού ζήτησε να πάρω μέρος στην παρουσίαση του βιβλίου, και  αφού βόλεψαν οι ημερομηνίες δέχτηκα μετά χαράς. Η παρουσίαση  έγινε  την  περασμένη  Πέμπτη, 28 Σεπτεμβρίου  στον Ιανό, μαζί με την Σία  Αναγνωστοπούλου, βουλεύτρια του ΣΥΡΙΖΑ και καθηγήτρια του Παναγιωτίδη στο Πάντειο,  και με συντονισμό της Νατάσας Γιάμαλη.

Θα παραθέσω πιο κάτω την ομιλία  μου και το βίντεο  της εκδήλωσης. Προηγουμένως, βάζω τον πίνακα περιεχομένων του βιβλίου για να πάρετε μιαν  ιδέα για  τα θέματα που θίγει.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Αρχαία Ελλάδα, Βυζάντιο και παραγνωρισμένες αλήθειες

Ο Γόρδιος Δεσμός που ίσως δεν κόπηκε ποτέ
Ο Καιάδας και η παρεξηγημένη Σπάρτη
Πώς λεγόταν το Βυζάντιο;
Τα βυζαντινά βασανιστήρια
Η μέλισσα αρχιτέκτονας της Αγίας Σοφίας
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, η λαϊκή οργή και η Κερκόπορτα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

1821. Οι μύθοι της Επανάστασης

Το Κρυφό Σχολειό
Η 25η Μαρτίου
Η στάση του Πατριαρχείου
Ο αδικημένος Πήλιος Γούσης
Ο Χορός του Ζαλόγγου
Τα δάνεια και η ξενοκρατία
Οι εμφύλιοι και η «αιώνια διχόνοια των Ελλήνων»
Ο Καποδίστριας, οι πατάτες και οι απείθαρχοι Έλληνες
Η άλωση της Τριπολιτσάς
Τα «καπάκια» και τα προσκυνήματα των αγωνιστών στους Οθωμανούς
Η γλώσσα των αγωνιστών
«Τούρκος στη Μάνη δεν πάτησε ποτέ»
Η χαμένη ψηφοφορία για τα ελληνικά στις ΗΠΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Μύθοι και μπερδέματα του 20 ού αιώνα

Ιωάννης Μεταξάς: Το «ΟΧΙ», το αξιόμαχο του στρατού, ο φιλεργατισμός και τα μπουζούκια
Τι ήθελε ο βασιλιάς από τον Γρίβα;
Ένα γαρίφαλο που βάφτηκε κόκκινο
Ο Νίκος Καζαντζάκης και ένας αφορισμός που δεν έγινε
Το χαστούκι στη Φρειδερίκη που ακούστηκε δυνατά, χωρίς να πέσει ποτέ
Το σαμποτάζ του Έβρου – Ούτε ζάχαρη ούτε ρεζερβουάρ ούτε τανκς
Η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης και η αποχώρηση της αξιωματικής αντιπολίτευσης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Μυθικά και ανείπωτα

Ο Τσόρτσιλ και οι Έλληνες
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος και η Μακρόνησος ως «Ο Παρθενών της συγχρόνου Ελλάδος»
Τι… γαργάλησε ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας;
«Καραμανλής ή τανκς»: το δίλημμα του Μίκη Θεοδωράκη
Ο Γιάννης Ρίτσος και οι χορευτικές ικανότητες των σοβιετικών τανκς
Ο παροιμιώδης Ανδρέας Παπανδρέου
Ο Κίσινγκερ ως ιδανικός εχθρός των Ελλήνων

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Οι εκδόσεις Κέδρος  φρόντισαν για  τη μαγνητοσκόπηση της εκδήλωσης. Το βίντεο μπορείτε να το δείτε εδώ:

Eγώ μίλησα  πρώτος, και  είπα περίπου τα  εξής,  αν  θέλετε να τα διαβάσετε και όχι να τα  δείτε/ακούσετε:

ΕΒΕ, ένα ακρώνυμο που τρομάζει

Θυμάμαι κάποιος έγραφε, χαριτολογώντας, στα αγγλικά, ότι μας περιμένει στο μέλλον μια μεγάλη κρίση, καθώς επίκειται η εξάντληση των τριγράμματων ακρωνύμων της αγγλικής γλώσσας. Βέβαια, κάτι τέτοιο δεν ισχύει, αφού στα ακρώνυμα δεν υπάρχει κοπιράιτ, κι έτσι για ένα συγκεκριμένο τριγράμματο μπορεί να υπάρχουν, και συνήθως υπάρχουν, περισσότερες από μία αποδόσεις.

Συνήθως τα συμφραζόμενα ξεδιαλύνουν για ποιαν απόδοση πρόκειται. Πάντως, στις μεταφραστικές υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συχνά μπαίνει κι ένα μικρό γράμμα για να  αποφεύγεται η σύμπτωση των  ακρωνύμων -έτσι, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει το ακρώνυμο ΕΤΕπ για να μη συμπίπτει με την  Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, ΕΤΕ. Πιο απίθανο θα ήταν  να μπερδέψει κανείς, σε ένα  κείμενο, το Κοινό Κέντρο Ερευνών με το ΚΚΕ, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, αλλά για καλό και για κακό του δόθηκε το ακρώνυμο ΚΚΕρ. Σωστά μάλλον, διότι το ΚΚΕ είναι πασίγνωστο ακρώνυμο.

Το ακρώνυμο ΕΒΕ, μέχρι πρόσφατα, σήμαινε κατά τρόπο μάλλον μονοσήμαντο, την Εθνική Βιβλιοθήκη (της Ελλάδας). Εδώ στο ιστολόγιο κάποτε γράφουμε π.χ. για το ψαχτήρι της ΕΒΕ (στη συλλογή ψηφιοποιημένων εφημερίδων της, η οποία παρεμπιπτόντως αυτή τη στιγμή που  γράφω δεν φαίνεται να είναι προσβάσιμη).

Ωστόσο, τα δυο τελευταία χρόνια φάνηκε ένας ανταγωνιστής για το τριγράμματο αυτό ακρώνυμο,  που μάλλον έχει υποσκελίσει την Εθνική Βιβλιοθήκη, και εννοώ βέβαια την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής στα ΑΕΙ, που καθιερώθηκε από την προηγούμενη  κυβέρνηση Μητσοτάκη, υποτίθεται για να αναβαθμιστεί η ανώτατη παιδεία και να μην εισάγονται στα πανεπιστήμια φοιτητές με  βαθμό κάτω από τη βάση, ή και πολύ κάτω από τη βάση, σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις ιδίως σε σχολές χαμηλής ζήτησης.

Ο ΣΥΡΙΖΑ υποσχόταν προεκλογικά ότι θα καταργούσε την ΕΒΕ σε περίπτωση που κέρδιζε τις εκλογές του Μαΐου. Στην προεκλογική αντιπαράθεση γύρω από το ζήτημα, η κ. Νίκη Κεραμέως, η υπουργός που καθιέρωσε την ΕΒΕ, επιτέθηκε  στον Νάσο Ηλιόπουλο του ΣΥΡΙΖΑ με την ατάκα: Ο Νάσος  Ηλιόπουλος δεν απάντησε αν θα ανέθετε την κατασκευή σπιτιού σε έναν μηχανικό που έχει εισαχθεί στο πανεπιστήμιο με βαθμό 3 στα 20.

Είναι πράγματι εντυπωσιακή αυτή η ατάκα, αλλά αν την εξετάσουμε κάνει απλώς κρότο. Ποτέ δεν  εισάγονταν στις πολυτεχνικές σχολές αρχιτέκτονες και πολιτικοί μηχανικοί με βαθμό 3/20, και παρομοίως είναι πρακτικά αδύνατο να εισαχθεί κάποιος στην Ιατρική ή στη Νομική με βαθμό 3 στα 20. Υποψήφιοι με βαθμό κάτω από τη βάση εισάγονταν σε τμήματα πολύ χαμηλής  ζήτησης, ιδίως επαρχιακά (σε ένα παλιότερο σχόλιό του ο φίλος μας ο Αθεόφοβος είχε αναφέρει το Τμήμα Μουσειολογίας στον Πύργο, όπου, όπως έλεγε -δεν το έλεγξα- εισάγονταν φοιτητές με 1,7/20 και αποφοιτούσε το 3%).

Το αν  έπρεπε να ιδρυθουν αυτά τα τμήματα και, εφόσον ιδρύθηκαν, αν πρέπει να κλείσουν είναι μια άλλη συζήτηση, που πάντως δεν έχει άμεση  σχέση με την βάση εισαγωγής. Εξάλλου, η κυβέρνηση Μητσοτάκη έκρινε περιττή την ίδρυση νομικής σχολής στην Πάτρα, όπου είναι βέβαιο ότι η βάση εισαγωγής θα ήταν πολύ ψηλή. Με τη δική μου λογική, αν κρίνεται χρήσιμο να υπάρχει ένα πανεπιστημιακό τμήμα χαμηλής ζήτησης, θα μπορούσε να δέχεται φοιτητές και χωρίς εξετάσεις.

Πέρα από αυτό, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι, με κάποιο μαγικό τρόπο, εισάγεται στη σχολή Πολιτικών  Μηχανικών του ΕΜΠ ένας υποψήφιος με βαθμό 3/20, το σπίτι δεν θα το χτίσει ο 18χρονος πρωτοετής φοιτητής. Θα το χτίσει ο απόφοιτος, που θα έχει «ευδοκίμως» παρακολουθήσει και περάσει πέντε χρόνια απαιτητικών σπουδών, με δύσκολα μαθήματα και με εκπόνηση διπλωματικής εργασίας. Θα μου πείτε ότι είναι απίθανο ο πρωτοετής που μπήκε με 3 να πάρει πτυχίο; Ε, τότε δεν  υπάρχει κίνδυνος. Αν πάντως  πάρει πτυχίο (πιο σωστά δίπλωμα) από το ΕΜΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος από το ΤΕΕ θα τεκμαίρεται άξιος -για τον λόγο αυτό, οι εργοδότες μπορεί να ζητάνε τον βαθμό του πτυχίου του επιστήμονα  που θέλουν να προσλάβουν (αν και συνήθως άλλα πράγματα κοιτάζουν κι όχι τόσο πολύ τον βαθμό καθαυτόν) αλλά κανείς εργοδότης δεν έχει  ποτέ ενδιαφερθεί για τον βαθμό των  εισιτηρίων  εξετάσεων!

Η ΕΒΕ όμως, έτσι όπως έχει θεσπιστεί, δεν είναι η βάση του 10, και δεν αποκλείει από τα ΑΕΙ μονάχα υποψήφιους του 9 ή του 8 ή του 6. Έχει θεσπιστεί δυναμικά, δηλαδή εξαρτάται από το πόσο θα γράψουν όλοι οι υποψήφιοι του πεδίου. Αν οι υποψήφιοι γράψουν καλά, η βάση μπορεί να είναι πάνω από 10. Και κάθε ΑΕΙ μπορεί να αποφασίσει να εφαρμόσει συντελεστή βαρύτητας στην ΕΒΕ, που θα είναι πάνω ή κάτω από την τιμή που προκύπτει γενικά (από 0,8 έως 1,2)

Ο κ. Νατσιός, τα βιβλία του Δημοτικού και η οικογένεια

Συζητήθηκε αρκετά η εμφάνιση του κ. Δημήτρη Νατσιού, του αρχηγού του (κοινοβουλευτικού, πλέον) κόμματος «Νίκη» σε τηλεοπτικη εκπομπή, στην οποία ο κ. Νατσιός τάχθηκε εναντίον των εκτρώσεων και υπέρ της «αγωγής της αγνότητας» στα σχολεία.

Τη συνέντευξη μπορείτε να τη δείτε ολόκληρη στο βίντεο που υπάρχει π.χ. εδώ, αλλά εγώ θα εστιάσω σε ένα απόσπασμά της, που αφορά τα σχολικά βιβλία, του δημοτικού στην  προκειμένη περίπτωση, χωρίς αυτό να σημαίνει πως συμφωνώ με τα άλλα ή πως δεν τα θεωρώ αξιοσχολίαστα.

Περίπου στα μισά της συνέντευξης, από το 13.20 και μετά ας πούμε, ο κ. Νατσιός είπε:

Θα σας πω ένα πολύ απλό παράδειγμα. Επειδή τα ξέρω τα πράγματα εκ της πείρας, και βλέπετε τώρα τι συμβαινει στη Γαλλία. Εχουμε 102 ενότητες στο δημοτικό σχολείο, στα σχολικά βιβλία, στα παλιά αναγνωστικά (σήμερα τα λέμε βιβλία Γλώσσας), κάθε ενότητα περιλαμβάνει γύρω στις 20 σελίδες, δεν υπάρχει καμία ενότητα που να εκθειάζει την οικογένεια, τον θεσμό της οικογένειας.

Kαι μετά, όταν ρωτήθηκε τι εννοεί με την «αγωγή της αγνότητας»,  απάντησε:

Όταν λέμε αγνότητα τι εννοούμε: Αντί να  διδάσκουμε συνταγές μαγειρικής, μπορούμε να διδάσκουμε κείμενα, από τους μεγάλους μαϊστόρους της λογοτεχνίας μας, γιατί ξέρετε στα σχολικά βιβλία παρατηρείται το εξής, δεν έχουμε …

Εδώ τον διέκοψαν και όταν  ξανάπιασε το νήμα είπε:

Αν διδάξεις ένα  κείμενο του Οδυσσέα Ελύτη, του Πολέμη, του Δροσίνη, του Κάλβου, όλα αυτά είναι πνευματικά αναστήματα, είναι κείμενα αγνότητας, γλυκαίνεται η ψυχή του παιδιού ….να προβάλουμε και τον θεσμό της οικογένειας, τον ιερό θεσμό της οικογένειας

Είναι όμως έτσι; Απουσιάζει πράγματι η έννοια της οικογένειας από τα σχολικά βιβλία; Δεν προβάλλεται σήμερα ο θεσμός της οικογένειας;

Το συζητήσαμε εδώ σε κάποια σχόλια, έλεγξα και τα βιβλία του Δημοτικού, που υπάρχουν ονλάιν, και που μπορείτε να τα ελέγξετε κι εσείς. Ο κ. Νατσιός, κατά την άποψή μου, παραπλανά τον ακροατή χωρίς να πει ένα εξόφθαλμο ψέμα.

Τι θελω να πω; Πράγματι, στα βιβλία της Γλώσσας των 6 τάξεων του Δημοτικού δεν υπάρχει κάποια ενότητα που να έχει τίτλο «Η οικογένεια», να είναι αποκλειστικά αφιερωμένη στον θεσμό της οικογένειας και να τον «εκθειάζει».

Ωστόσο, όσοι άκουσαν τον  κ. Νατσιό προχτές στην τηλεόραση, θα σχημάτισαν την εντύπωση ότι από τα βιβλία του Δημοτικού σχολείου απουσιάζουν οι αναφορές στην οικογένεια, ότι τα βιβλία είναι γεμάτα με «συνταγές μαγειρικής» και ότι δεν διδάσκονται κείμενα των  μεγάλων λογοτεχνών μας.

Η εντύπωση αυτή θα ήταν ολότελα σφαλερή και αντίθετη με την πραγματικότητα.

Εδώ και πολλά χρόνια, στο Δημοτικό σχολείο δεν υπάρχουν μονάχα «αναγνωστικά». Υπάρχουν τα βιβλία της Γλώσσας, υπάρχουν και τα Ανθολόγια λογοτεχνικών κειμένων. Αυτό δεν σημαίνει ότι απουσιάζουν τα λογοτεχνικά κείμενα από τα βιβλία της Γλώσσας, αλλά ότι η διδασκαλία της γλώσσας γίνεται και με βάση  μη λογοτεχνικά κείμενα.

Οι συντηρητικοί κύκλοι έχουν  εξαπολύσει επίθεση εναντίον αυτής της δομής  των σχολικών βιβλίων, επίθεση που εστιάζεται στις «συνταγές μαγειρικής» (δυο φορές τις ανέφερε προχτές ο κ. Νατσιός) και στις «οδηγίες χρήσης καφετιέρας», που έφτασαν και στη Βουλή, σε αγόρευση του Κ. Ζουράρι το 2015. Είχαμε γράψει τότε άρθρο στο οποίο γινόταν λόγος και για τον κ. Νατσιό:

…. ο  δάσκαλος του Κιλκίς Δ. Νατσιός, τακτικός αρθρογράφος σε εθνικιστικούς ιστότοπους και με εκπομπή σε παρακάναλο, ο οποίος  από το 2007 σε διαδοχικά άρθρα του ξιφουλκεί εναντίον του βιβλίου της Γλώσσας, που το αποκαλεί «περιοδικό ποικίλης ύλης», και καταγγέλλει την αμαρτωλή καφετιέρα, (ένα σχετικά πρόσφατο παράδειγμα) θεωρώντας πως αυτή φταίει που αγρίεψαν τα παιδιά μας.

Ξαναλέω πως δεν ξέρω γιατί προκαλεί τόσο μένος η καφετιέρα -ίσως θεωρείται κάτι αντιπνευματικό, αν κρίνω ότι ανάλογο μένος έχουν προκαλέσει και μερικές συνταγές μαγειρικής που υπάρχουν στα βιβλία (λέτε να ενοχλούνται οι επικριτές επειδή τις συνταγές τις διαβάζουν και τα αγόρια και η μαγειρική είναι μόνο γυναικεία δουλεια; ).

Ο φιλιππικός κατά της καφετιέρας συνοδεύεται συχνά από θρήνους για τον υποτιθέμενο εξοβελισμο της λογοτεχνίας από τα βιβλία της Γλώσσας -ο Κ. Ζουράρις, όπως είδαμε, κατηγορεί το βιβλίο ότι δεν έχει δημοτικά τραγούδια, ενώ αλλού θα δείτε να καταγγέλλουν την απουσία του Παπαδιαμάντη ή άλλων συγγραφέων. Φαίνεται ότι οι επικριτές αυτοί δεν έχουν προσέξει ότι εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχουν ωραιότατα Ανθολόγια με λογοτεχνικά κείμενα, τα οποία συνδυάζονται με το βιβλίο της Γλώσσας, το οποίο δεν έχει βέβαια σταματήσει να περιέχει ποιήματα και λογοτεχνικά πεζά, αλλά φιλοξενεί στις σελίδες του και άλλα είδη λόγου, όπως άρθρα εφημερίδων, στίχους τραγουδιών, επιστημονικά εκλαϊκευτικά άρθρα ή άρθρα προβληματισμού για σύγχρονα θέματα, ακόμα και (ω, το έγκλημα!) συνταγές μαγειρικής.

Προσωπικά, παρόλο που μου ήταν πιο οικεία τα βιβλία παλαιού τύπου, από την τριβή μου με τα βιβλία της γλώσσας όταν τα μελετούσαν τα παιδιά μου έχω σχηματίσει την εντύπωση ότι η καινούργια προσέγγιση έχει αρκετά πλεονεκτήματα, και κυρίως ότι οδηγεί τα παιδιά σε εντυπωσιακά περισσότερη παραγωγή λόγου. Βέβαια, πρέπει και ο δάσκαλος ή ο καθηγητής να προσπαθεί, ίσως περισσότερο από πριν.

Λοιπόν, στο Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων, υπάρχουν ενότητες για την οικογένεια, με πολλά και πολύ καλά λογοτεχνικά κειμενα. Στο βιβλίο για την Α και τη Β τάξη (το βρίσκετε εδώ) η 1η ενότητα είναι αφιερωμένη στην οικογένεια. Bλέπετε εδώ την πρώτη σελίδα του βιβλίου από την ενότητα αυτήν.

Στο Ανθολόγιο για τη Γ και τη Δ τάξη (το βρίσκετε εδώ) η 2η ενότητα είναι αφιερωμένη στην οικογένεια.

Στο Ανθολόγιο για την Ε και τη Στ τάξη (το βρίσκετε εδώ) η 3η ενότητα έχει τίτλο «Η οικογένειά μας» και έχει κείμενα του Βρεττάκου, του Καβάφη (τη Δέηση), του Χικμέτ, της Λότης Πέτροβιτς, του Εμπειρίκου κτλ.

Υπάρχει όμως, στην Α Δημοτικού και ένα ακόμα διδακτικό βιβλίο (ας μας πουν οι συνάδελφοι εκπαιδευτικοί αν και πώς διδάσκεται) το οποίο λέγεται Μελέτη Περιβάλλοντος (μπορείτε να το ξεφυλλίσετε εδώ), και στο οποίο υπάρχει ειδική ενότητα αφιερωμένη στην οικογένεια. Δείγμα:

Ίσως ο κ. Νατσιός να μην το ανέφερε, επειδή στην εικόνα δείχνει τον μπαμπά να πλένει τα πιάτα και τον γιο να βοηθάει, ανατρεπτικά πράγματα δηλαδή.

Αλλά και τα βιβλία της Γλώσσας, μπορεί να μην έχουν ενότητα αφιερωμένη στην  οικογένεια, αλλά μέσα στα κείμενά τους βρίσκει κανείς πολλές αναφορές στην οικογένεια, σε πολυμελείς οικογένειες, σε φτωχές οικογένειες, στην οικογένεια γύρω απ’ το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, στην οικογένεια που ταξιδεύει, κτλ.

Για παράδειγμα, εδώ, από το βιβλίο της Γ Δημοτικού, η άσκηση ζητάει από τα παιδιά να φτιάξουν  το οικογενειακό τους δέντρο -θα έλεγα ότι πολύ καλά αναδεικνύεται και εκθειάζεται ο θεσμός της οικογένειας -ίσως δεν το θυμάται ο κ. Νατσιός επειδή γίνεται λόγος για την  οικογένεια του Ελτόν και όχι, ας πούμε, του Αλέξανδρου.

Ούτε λείπουν από τα βιβλία του Δημοτικού οι «μεγάλοι μαΐστορες» που λέει ο κ. Νατσιός, αν και προκαλεί εντύπωση ότι, πλάι στον Ελύτη και στον Κάλβο, δυο φορές και πρώτον ανέφερε τον Ιωάννη Πολέμη, έναν οπωσδήποτε ελάσσονα ποιητή, που του χρόνου συμπληρώνονται 100 χρόνια από τον θάνατό του (Υπάρχει πάντως στα βιβλία του δημοτικού και ένα ποίημα του Πολέμη). Δεν είναι κακός ο Πολέμης, αλλά δεν θα ανέφερα αυτόν πρώτον για «μεγάλο μαΐστορα». Τουλάχιστον ο Ζουράρις, στον  δικό του φιλιππικό εναντίον των σχολικών βιβλίων ανέφερε (ψευδώς βέβαια) ότι έχουν εξοβελιστεί τα δημοτικά τραγούδια, ενώ παλιότερα ο Αντώνης Σαμαράς είχε καταγγείλει (επίσης ψευδώς) τον εξοβελισμό του Παπαδιαμάντη από τα σχολικά βιβλία.

Αυτοί βέβαια δεν είχαν προσωπική συμμετοχή στο εκπαιδευτικό έργο. Από την άλλη, ο κ. Νατσιός επί 35 χρόνια ήταν μαχιμος δάσκαλος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, οπότε ξέρει το αντικείμενο για το οποίο μιλάει. Αυτό σημαίνει ότι συνειδητά διαστρέβλωσε την  πραγματικότητα, έστω και προσέχοντας τη διατύπωση ώστε να μην πει κάτι που να  είναι εντελώς ψέμα.

Κάκιστες υπηρεσίες προσφέρει, πιστεύω, στην εκπαίδευση, αφού για μικροκομματικούς σκοπούς παρουσιάζει στο κοινό μια ψευδή εικόνα και ταυτόχρονα υπονομεύει την εμπιστοσύνη των γονιών στο σχολείο και στη δημόσια εκπαίδευση.

Θα κλείσω με ένα απόσπασμα από το άρθρο μου του 2015, που δεν ξέρω αν χρειάζεται επικαιροποίηση.

Δεν λέω ότι τα σχολικά βιβλία είναι τέλεια. Υπάρχουν πολύ κακογραμμένα βιβλία, και μάλιστα εξετάζονται στις πανελλήνιες εξετάσεις με απαιτήσεις απομνημόνευσης (εννοώ το βιβλίο της ΑΟΔΕ της Γ΄ Λυκείου -αν ισχύει ακόμα), υπάρχουν γλωσσικά βιβλία που κάνουν κακό στους μαθητές διότι διαιωνίζουν μύθους και αυταπάτες για τη γλώσσα, όπως το βιβλίο Αρχαίων της 1ης Γυμνασίου, υπάρχουν βιβλία παραφορτωμένα, άλλα βαρετά. Περιέργως όμως δεν είναι αυτά που συγκεντρώνουν τους μύδρους των ανησυχούντων -αλλά μόνο εκείνα που κάπως ξεχωρίζουν και που χαρακτηρίζονται από μια καινοτόμα προσέγγιση.

Βαβυλωνιακά μεζεδάκια

Ο τίτλος του σημερινού πολυσυλλεκτικού μας άρθρου είναι παρμένος από ένα ενδιαφέρον μικροπεριστατικό στα σόσιαλ, ένα μικροπροεκλογικό ακριβέστερα, μια και βρισκόμαστε σε  προεκλογική περίοδο όσο κι αν το αποτέλεσμα των προηγούμενων εκλογών ( του «πρώτου γύρου» ανακριβώς) έχει αφαιρέσει πολλή από την αγωνία.

Στο Τουίτερ, λοιπόν, η  γνωστή δημοσιογράφος Μαριάννα Πυργιώτη, σχολίασε ως εξής μια  φράση του Αλέξη Τσίπρα από τηλεοπτική συνέντευξή του, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έδειχνε «εικόνα Βαβυλωνίας»:

Μπορεί να μου εξηγήσει κάποιος ποια είναι η εικόνα της Βαβυλωνίας; Της Βαβέλ ξέρω της Βαβυλωνίας δεν την ξέρω…

Βέβαια, η αναφορά σε «Βαβυλωνία» για να δηλωθεί η σύγχυση και η ασυνεννοησία είναι καθιερωμένη από πολλά χρόνια και λεξικογραφημένη και στα τέσσερα μεγάλα λεξικά μας (εδώ το ΛΚΝ), οπότε η  καλή δημοσιογράφος, με το να δηλώσει ότι δεν την ξέρει, έδειξε απλώς ότι δεν  ξέρει ούτε την έκφραση ούτε το πασίγνωστο θεατρικό έργο του Δ. Βυζάντιου (έχουμε βέβαια γράψει άρθρο για τις γλωσσικές παρεξηγήσεις του).

Δεν είναι κακό να μην έχει κάποιος απόλυτη εποπτεία της γλώσσας, στην πραγματικότητα κανείς δεν ξέρει τα πάντα, αλλά όταν ακούμε κάποιον να χρησιμοποιεί μια λέξη ή μιαν έκφραση που δεν μας είναι οικεία είναι πολύ εγωιστικό να θεωρούμε ότι η έκφραση  είναι ανύπαρκτη  αντί  να  πάρουμε υπόψη το ενδεχόμενο να μην την ξέρουμε.

Στο Τουίτερ ο φίλος μας ο Ακίνδυνος εντόπισε ότι την Βαβυλωνία αγαπά να τη  χρησιμοποιεί ο Δημ. Παπαδημούλης (π.χ. το 2010: «το στίγμα του Συνασπισμού που είχε σε μεγάλο βαθμό χαθεί μέσα στη Βαβυλωνία του ΣΥΡΙΖΑ» και, σημαδιακά, «παράγουμε μια εικόνα Βαβυλωνίας») όπως και άλλοι συριζαίοι, αλλά «προσυνεδριακή Βαβυλωνία» είχε διακρίνει και για το ΠΑΣΟΚ ο Γ. Λακόπουλος, ενώ ο Δημ. Κρεμαστινός είχε αποδώσει στον Ανδρέα Παπανδρέου τον  φόβο ότι με την απλή αναλογική και την  είσοδο πολλών μικρών κομμάτων  στη Βουλή «θα δημιουργούνταν μια  βαβυλωνία της δημοκρατίας».

Από την άλλη, η ανασκευή του τουίτ  δεν εμπόδισε κάποιους να επιμένουν ότι ο Τσίπρας έκανε λάθος, διότι «δεν ήξερε τη Βαβυλωνία, αλλά τη μπέρδεψε με τη Βαβέλ» -κάτι που κατά τη γνώμη μου είναι μια ακόμα ένδειξη  της προπαγανδιστικής υπεροπλίας της Νέας Δημοκρατίας.

* Και συνεχίζουμε με θέμα  εκλογικό ή προεκλογικό. Η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου θεωρείται  πολύ πιθανό να πιάσει το όριο του 3% και να μπει στη  Βουλή, μάλιστα κάποιοι προβλέπουν ότι θα το περάσει με άνεση. Όπως εύστοχα παρατήρησε στο Τουίτερ ένας φίλος που σχολιάζει και εδώ: «Το rebranding της Ζωής, με χαριτωμενιές στα όρια του αυτοτρολαρίσματος, είναι επικοινωνιακά πετυχημένο, πουλάει στα ΜΜΕ και κερδίζει το μικρό αλλά υπαρκτό ποσοστό του κόσμου που ψηφίζει για το τζέρτζελο».

Κάτι που επίσης κινείται στα όρια του αυτοτρολαρίσματος πρόσεξαν πολλοί  επισκέπτες στον ιστότοπο του κόμματος της  Ζωής Κωνσταντοπούλου. Πράγματι, στην ενότητα «Στηρίζω» υπάρχει μια σελίδα «Θέλω να συστηθώ» στην οποία ο πολίτης που ενδιαφέρεται να βοηθήσει δίνει τα στοιχεία του και εκεί καλείται να τσεκάρει ποιες «δεξιότητες» έχει που «μπορεί να είναι χρήσιμες στο κίνημα».

Η  πρώτη, μικρή,  έκπληξη είναι ότι κάποιες δεξιότητες αναφέρονται με τα λαϊκά τους ονόματα, όπως Δικτυάς και Μάστορας, αλλά πολύ μεγαλύτερη  είναι η έκπληξη του «Ληστή τραπεζών», που παρατίθεται ως χρήσιμη δεξιότητα!

Με πολλούς φίλους που το συζητήσαμε, δεν  μπορέσαμε να το ερμηναεύσουμε. Δεν μπορεί να μπήκε από λάθος (και τι λάθος να ήταν; μεταφραστικό;!) αλλά ο κατάλογος δεν δίνει άλλα στοιχεία αυτοδιακωμώδησης.

Ο φίλος που μου έστειλε την οθονιά έχει επίσης  υπογραμμίσει την «Παρακολούθηση τηλεόρασης και ραδιοφώνου» ως ασυνήθιστη δεξιότητα αλλά εγώ δεν τη βρίσκω παράξενη -υποθέτω ότι εννοεί τα άτομα που έχουν χρόνο και έφεση  να παρακολουθούν τηλεόραση και ραδιόφωνο και να καταγράφουν αποσπάσματα που θα μπορούσε να τα χρησιμοποιήσει το κίνημα στην  πολιτική του δράση και προπαγάνδα.

Κάπως  περίεργη είναι και η σύζευξη «μέσων εκλαΐκευσης» και animation -δεν  αποκλείεται το πρώτο να είναι μετάφραση του δεύτερου.

Αλλά ο ληστής τραπεζών θα μου μείνει μυστήριο ανεξήγητο!

* Πάντοτε συνεχίζοντας εκλογικά, ίσως μετεκλογικά για τις εκλογές που έγιναν, διαβάζω σε  άρθρο:

Τα αίτια της βαριάς ήττας του στις εκλογές της 21ης Μαϊου αναλύει στο Documento, ο δημοσιογράφος Κώστας Βαξεβάνης με μία ιδιαιτέρως καυστική ανάλυση που φέρει τον τίτλο «Ο Καταυλισμός».

Αυτή είναι η πρώτη φράση του άρθρου. Κατέβηκε ο Βαξεβάνης στις εκλογές; Όχι, απλώς λείπει μια λεξούλα «ήττας του ΣΥΡΙΖΑ» αντί  «ήττας του».

* Είχαμε και το περιστατικό με  την Ελένη Χρονοπούλου, υποψήφια του ΠΑΣΟΚ, που είπε, σε τηλεοπτική αντιπαράθεση, «Θα αυξήσουμε τους φόρους που βλέπουμε ότι ουσιαστικά πλήττουν τη μεσαία τάξη», εννοώντας  προφανώς «θα μειώσουμε», κάτι που ολοφάνερα φαινόταν από τα συμφραζόμενα, αλλά που κάποιοι έσπευσαν να  το κάνουν ιότροπο.

Η υποψήφια διευκρίνισε στο Τουίτερ: δεν υπάρχει είδηση, έπαθα σαρδάμ. Να μειώσουμε ήθελα να πω προφανώς, όχι να αυξήσουμε.

Ο Σεφέρης και η Κρήτη – Ο Σεφέρης για τη γλώσσα

Την περασμένη Παρασκευή παρουσίασα εδώ ένα μέρος της ομιλίας που έδωσα στο Ηράκλειο την Τετάρτη 29 Μαρτίου στην εσπερίδα για τον Γιώργο Σεφέρη που διοργανώθηκε από τη Βικέλειο Μορφωτική Εταιρεία. Το κομμάτι που ήδη παρουσίασα είχε θέμα τη γλώσσα του Σεφέρη. Σήμερα θα δημοσιεύσω το υπόλοιπο άρθρο, δηλαδή τη σχέση του Σεφέρη με την κρητική λογοτεχνία (με αυτό άρχισα την εισήγησή μου) και τις θέσεις του Σεφέρη για τη γλώσσα. 

Επίσης, ο φίλος μας ο Μικιός είχε την καλοσύνη να βιντεοσκοπήσει την ομιλία, ολόκληρη βέβαια. Μπορείτε να την παρακολουθήσετε εδώ:

Η ομιλία:

Καλησπέρα σας

Θέλω να σας ευχαριστήσω για τη συμμετοχή σας σ’ αυτή την εσπερίδα και βέβαια να ευχαριστήσω την Βικέλειο Μορφωτική Εταιρεία για την τιμή που μου έκανε να με προσκαλέσει ως ομιλητή σε αυτή την εσπερίδα και ιδίως την κ. Σοφία Κανάκη για όλα τα διαδικαστικά που έφερε σε πέρας με τόση αξιοσύνη. Είναι άλλωστε η Βικελαία χώρος ιδιαίτερα συνδεδεμένος με τον Σεφέρη αφού φιλοξενεί τη βιβλιοθήκη του και έχει εκδώσει τον πρώτο τόμο της αλληλογραφίας του.

Δεν το λέω για να σας κολακέψω, αλλά ταιριάζει ασφαλώς να τιμά η Κρήτη τον Σεφέρη, αφού ο Σεφέρης έχει επηρεαστεί έντονα από τη μεσαιωνική κρητική λογοτεχνία και ιδιαίτερα από τον Ερωτόκριτο, στον οποίο άλλωστε έχει αφιερώσει ένα εξαιρετικό δοκίμιο, το 1946.

Στο δοκίμιο αυτό αποκαλύπτει ότι γαλουχήθηκε με τον Ερωτόκριτο· παιδί στη Σμύρνη, άκουγε τους γυρολόγους στο δρόμο να διαλαλούν «τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα» σε ευτελείς λαϊκές εκδόσεις· σημειώνει ότι η γλώσσα του λαού στη Σμύρνη ήταν «ένα είδος κοινής των νησιών, πολύ συγγενική στο λεξιλόγιο με τη γλώσσα της Κρήτης»,  ενώ όταν αργότερα βρέθηκε, 14χρονος, στην Αθήνα «από τα ξαφνισμένα ή σκωπτικά πρόσωπα των συμμαθητών» του συνειδητοποίησε ότι η γλώσσα που μιλούσε, πολύ συγγενική με τη γλώσσα του Ερωτόκριτου, «δεν ήταν καλή».