Ο Όψιμος Κρίνος και η πρώτη ζωή του Πλάτωνα Χαρμίδη

Τις Κυριακές συνηθίζουμε να βάζουμε φιλολογικά άρθρα και αφού την Πέμπτη που μας πέρασε είχαμε τα 125 χρόνια από τη γέννηση του αγαπημένου μου Ν. Λαπαθιώτη είναι επόμενο σήμερα να βάλω ένα φιλολογικό άρθρο αφιερωμένο στον Λαπαθιώτη, όπως βάζω κάθε χρόνο τέτοιες μέρες. Το άρθρο που θα διαβάσετε δημοσιεύτηκε στο τελευταίο τεύχος (αριθ. 34) του περιοδικού «Μικροφιλολογικά» της Λευκωσίας.

Οι μελετητές της ζωής και του έργου του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη ξέρουν ότι ο ποιητής ως έφηβος ήταν συνδρομητής, όπως και πολλοί άλλοι λόγιοι της εποχής του, στο περιοδικό Διάπλασις των Παίδων του Γρηγ. Ξενόπουλου και συμμετείχε στην εσωτερική ζωή του περιοδικού, με το ψευδώνυμο Αιθήρ, από το 1897 ως το 1906, δηλαδή από 9 ως 18 χρονών. (Κάποια στοιχεία για τη δραστηριότητα αυτή υπάρχουν σε παλιότερο άρθρο μου).

Λιγότερο γνωστό είναι ότι ο Λαπαθιώτης αργότερα επέστρεψε στους κύκλους των συνδρομητών του περιοδικού, με το χαρακτηριστικό ψευδώνυμο Όψιμος Κρίνος[1]. Την πληροφορία την δίνει η Αλίκη Παληοδήμου, στο άρθρο της «Χρονοβιογραφία» Λαπαθιώτη, στο αφιέρωμα του περιοδικού Διαβάζω[2] και στη συνέχεια επαναλαμβάνεται σε άλλα συγγράμματα για τον Λαπαθιώτη, χωρίς πουθενά να προσδιορίζονται η χρονική περίοδος και το περιεχόμενο της συμμετοχής του ενήλικου πια Λαπαθιώτη στο περιοδικό.

Από την άλλη πλευρά, είναι επίσης γνωστό ότι ο Λαπαθιώτης χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Πλάτων Χαρμίδης για να δημοσιεύσει, μεταξύ άλλων, μια σειρά από μιμήσεις γνωστών ποιητών (συμπεριλαμβανομένου… του εαυτού του) στο περιοδικό Πνευματική ζωή το 1938-39. Λέγεται, και δεν αποκλείεται να είναι σωστό, ότι μετά το «σκάνδαλο» που είχε προκαλέσει ο Λαπαθιώτης με το «άσεμνο» ποίημά του «Επεισόδιο» στη συνέντευξή του στα Νεοελληνικά Γράμματα[3], η λογοκρισία του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου δεν του επέτρεπε να δημοσιεύσει με το όνομά του, αν και αργότερα αυτή η απαγόρευση, αν υπήρξε, άρθηκε.

Επίσης γνωστό, αν και κάπως λιγότερο, είναι ότι ο Λαπαθιώτης είχε χρησιμοποιήσει ξανά το ψευδώνυμο Πλάτων Χαρμίδης (με διεύθυνση «Αθήναι, Οδός Μεθώνης») για να πάρει μέρος στον ποιητικό διαγωνισμό του περιοδικού Πολιτισμός στα τέλη του 1921. Σε μια τυπικά λαπαθιωτική χειρονομία, ήταν επίσης… μέλος της επιτροπής που έκρινε τα ποιήματα! Το ένα ποίημα του Πλάτωνος Χαρμίδη  «Ξένοι καημοί» πήρε το δεύτερο βραβείο, ενώ το «Πέρασμα» απέσπασε έπαινο.

Αυτό που δεν είναι γνωστό ως τώρα, είναι η σχέση του «Όψιμου Κρίνου» με τον «Πλάτωνα Χαρμίδη» και με την Κύπρο· θα τα δούμε στο σημερινό σημείωμα. Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά και ας ξεκινήσουμε με τον Όψιμο Κρίνο.

Ένα κλειδί για να χρονολογήσουμε την παρουσία του Όψιμου Κρίνου στη ζωή των συνδρομητών της Διαπλάσεως των Παίδων μας το προσφέρει η μαρτυρία του Νίκου Τουτουντζάκη, που δημοσιεύτηκε στο αφιέρωμα Λαπαθιώτη στο περιοδικό Λέξη[4], αλλά δεν έχει προσεχτεί και τόσο.

Ο Τουτουντζάκης ήταν συνδρομητής της Διαπλάσεως ως μαθητής γυμνασίου στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης και αλληλογραφούσε με πολλούς άλλους συνδρομητές, ανάμεσα στους οποίους και τον Όψιμο Κρίνο. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, βρέθηκε πρόσφυγας στην Αθήνα όπου, παρά τις δύσκολες συνθήκες, η αλληλογραφία συνεχίστηκε. Όταν κάποτε θέλησαν να γνωριστούν, ο Όψιμος Κρίνος τού έδωσε ραντεβού στο Μπάγκειον, γνωστό φιλολογικό στέκι, με την εντολή να ρωτήσει το γκαρσόνι ποιος είναι ο κ. Λαπαθιώτης.

Με βάση την πληροφορία ότι ο Όψιμος Κρίνος ήταν συνδρομητής το 1922, ανέτρεξα στο σώμα της Διαπλάσεως και μπόρεσα να καταγράψω ολόκληρη τη διαδρομή του.

Ο Όψιμος Κρίνος γράφεται συνδρομητής στη Διάπλασι στα τέλη του 1921· το ψευδώνυμό του γίνεται δεκτό στο τεύχος της 18.12.1921, με τη μνεία ότι πρόκειται για αγόρι (ένα αρχικό «α.») και ότι τα αρχικά του πραγματικού του ονόματος είναι Π.Χ. Κατά σύμπτωση, στο ίδιο τεύχος εγκρίνεται και το ψευδώνυμο «Ρίτα» που αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ανήκει στη Μαργαρίτα Μπούμη, τη μετέπειτα γνωστή ποιήτρια Ρίτα Μπούμη-Παπά.

Στο ίδιο τεύχος και σε άλλη στήλη, το περιοδικό (μάλλον ο Ξενόπουλος) καλωσορίζει τον Όψιμο Κρίνο, τον ευχαριστεί για τα δύο ωραία γράμματά του και εύχεται να του γράφει συχνά. Στο πρωτοχρονιάτικο τεύχος του 1922 μαθαίνουμε, από τη στήλη της αλληλογραφίας, ότι ο Όψιμος Κρίνος επιθυμεί να αγοράσει τετράδια Μικρών Μυστικών. Τα τετράδια αυτά ήταν μια ευφυέστατη εμπορική κίνηση της Διαπλάσεως για την αλληλογραφία συνδρομητών, που γινόταν μέσω του περιοδικού και υποχρεωτικά με χρήση αυτών των τετραδίων. Καθώς στοίχιζαν 50 λεπτά στον συνδρομητή (ενδεικτικά, η ετήσια συνδρομή στοίχιζε 16 δρχ.) αποτελούσαν ένα όχι ευκαταφρόνητο πρόσθετο εισόδημα για το περιοδικό.

Πράγματι, στις 22 Ιανουαρίου 1922 δημοσιεύεται η αγγελία ότι ο Όψιμος Κρίνος επιθυμεί να ανταλλάξει μυστικά με τους: Γιο του Ψηλορείτη, Ναυτόπουλο της Κάσου, Ναυτόπουλο της Θήρας, Ψαριανό Ναυτόπουλο, Μικρασιάτικο Διαβολάκι[5], και με άλλους πέντε συνδρομητές στις 5 Φεβρουαρίου. Στις 12 Φεβρουαρίου προτείνει στο περιοδικό τη διοργάνωση ενός διαγωνισμού, που κρίνεται «πολύ όμορφη ιδέα· βγαίνει από τα κοινά». Και σε άλλη στήλη του ίδιου φύλλου δημοσιεύεται Μικρή Αγγελία με την οποία προκηρύσσεται Διαγωνισμός μεταξύ των συνδρομητών, κάτι που συνηθιζόταν. Ο διαγωνισμός είχε ως θέμα τις «πρωτότυπες εφηβικές φυσιογνωμίες» και καλούνταν οι συνδρομητές, έφηβοι και παιδιά, να στείλουν τις φωτογραφίες τους στον Πλάτωνα Χαρμίδη, Κουντουριώτου 27 [δηλαδή στην ταχυδρομική διεύθυνση του Ν. Λαπαθιώτη]. Έπαθλο του διαγωνισμού, μια ετήσια συνδρομή της Διαπλάσεως για το 1923, δεύτερο βραβείο μια εξαμηνιαία συνδρομή[6].

Τον Φεβρουάριο του 1922 δημοσιεύονται και άλλες αγγελίες του Όψιμου Κρίνου για ανταλλαγή μυστικών, ενώ τον Μάιο διαβάζουμε για τη συμμετοχή του σε έναν διαγωνισμό πνευματικών ασκήσεων, όπου βρήκε μια λύση σωστή αλλά διαφορετική από την προτεινόμενη. Στις 11 Ιουνίου, ο Όψιμος Κρίνος στέλνει ποίημά του, δηλώνοντας πως δεν μπορεί να αποφασίσει αν προορίζεται για τον ποιητικό διαγωνισμό που είχε προκηρυχθεί ή για άμεση δημοσίευση στη σελίδα Συνεργασίας Συνδρομητών. «Μας φέρνεις σε δύσκολη θέση, εσύ πρέπει να το αποφασίσεις αυτό», είναι η απάντηση του περιοδικού. Λίγο αργότερα παύει να εμφανίζεται ο Όψιμος Κρίνος στις στήλες συνδρομητών του περιοδικού· φαίνεται ότι ο αρχικός ενθουσιασμός ξεθύμανε. Όλες οι επόμενες αναφορές, όχι πολλές, αφορούν διακρίσεις του σε διαγωνισμούς, που όμως είχαν προκηρυχτεί μέσα στο 1922.

Τον Σεπτέμβριο του 1922, με την ευκαιρία της έκδοσης της «Ανθολογίας των Νέων ποιητών»[7], κάποιος συνδρομητής με το σημαδιακό ψευδώνυμο «Ντόριαν Γκρέι» απαριθμεί τους ανθολογημένους ποιητές που προέρχονται από τον κύκλο των συνδρομητών της Διαπλάσεως: «Είναι ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, ο Αιθήρ της Διαπλάσεως, ο καλύτερος ασφαλώς απ’ όλους τους νέους…» και προχωρεί αναφέροντας επίσης τον Λέαντρο Παλαμά (Άριελ), τον Ρώμο Φιλύρα (Κορινθιακό Κύμα), και άλλους.

Τον Νοέμβριο, ο Όψιμος Κρίνος περιλαμβάνεται στους διακριθέντες διαγωνισμού πνευματικών ασκήσεων του περιοδικού, ενώ στις 10 Δεκεμβρίου δημοσιεύεται στη Διάπλασι το παιδικό διήγημα του Ναπ. Λαπαθιώτη «Αυτά γίνονταν ένα καιρό»[8]. Στο φύλλο της 31.12.1922 το περιοδικό ανακοινώνει με καμάρι ότι ο παλιός φίλος και πολύτιμος τώρα συνεργάτης Ναπολέων Λαπαθιώτης «θα στέλνει κάπου-κάπου διηγηματάκια» σαν κι αυτό, και «αναγγέλλει ότι εντός του 1923 θα εκδώσει τέσσερα βιβλία με διάφορα έργα του, διηγήματα, ποιήματα κτλ. Θα σας ενδιαφέρουν πολύ και καθένα που εκδίδεται, θα σας το λέω». Η αναγγελία δεν υλοποιήθηκε ποτέ· κι άλλες φορές είχε αναγγείλει έκδοση βιβλίων του ο Λαπαθιώτης, χωρίς τελικά να την πραγματοποιήσει. Λίγο αργότερα, ο συνδρομητής «Καλαματιανό λουλούδι» (θα τον ξαναβρούμε παρακάτω) δηλώνει πως του άρεσε πάρα πολύ το διήγημα του Ναπ. Λαπαθιώτη, «του παλιού σου Αιθέρος και σημερινού σου συνεργάτη». Στις 4.2.1923 δημοσιεύεται ένα ακόμα διήγημα του Λαπαθιώτη, «Το αγγελάκι» και στις 26.5.1923 ένα τρίτο, «Τα μάτια της κυρούλας».

Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1923 δημοσιεύονται τα αποτελέσματα του διαγωνισμού μετάφρασης από τα αγγλικά, με πρώτο νικητή τον Όψιμο Κρίνο. Ο διαγωνισμός είχε δημοσιευτεί τον Απρίλιο του 1922, αλλά στη Διάπλασι ήταν συνηθισμένο να μεσολαβεί μεγάλο διάστημα, μπορεί και δύο χρόνια, από την προκήρυξη του διαγωνισμού έως την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων. Το προς μετάφραση κείμενο ήταν ένα παιδικό αλλά ποιητικό πεζό με τίτλο The Sky-Lark (Ο κορυδαλός, κατά τη βραβευμένη μετάφραση του Όψιμου Κρίνου). Να σημειωθεί ότι στους διαγωνισμούς της Διαπλάσεως ίσχυε χωρισμός κατά κλάσεις ηλικιών· έτσι, ο Όψιμος Κρίνος συμμετείχε στη Μεγάλη Τάξη (από 15 ετών και άνω).

Τον Νοέμβριο του 1923 ανακοινώνεται πως ο Όψιμος Κρίνος πήρε το δεύτερο βραβείο στον διαγωνισμό σύνθεσης πνευματικών ασκήσεων, που είχε προκηρυχθεί το β’ εξάμηνο του 1922, ενώ στις αρχές του 1924 το περιοδικό απαντά σε συνδρομήτρια ότι ο κ. Λαπαθιώτης έχει άλλες ασχολίες εκείνο τον καιρό και δεν γράφει παιδικά. Στις 3.5.1924 ανακοινώνονται με μεγάλη καθυστέρηση («για λόγους ανεξάρτητους από τη θέλησή μου», σημειώνει το περιοδικό) τα αποτελέσματα ενός διαγωνισμού μετάφρασης από τα γαλλικά, που είχε προκηρυχτεί τον Απρίλιο του 1922. Η μετάφραση του Όψιμου Κρίνου παίρνει το δεύτερο βραβείο· όχι το πρώτο, επειδή κρίθηκε ότι ο μεταφραστής πήρε πολλές ελευθερίες.

Μια εβδομάδα μετά, στις 10 Μαΐου 1924, δημοσιεύονται τα αποτελέσματα του διαγωνισμού ποιήματος, που είχε προκηρυχτεί επίσης τον Απρίλιο του 1922, με προθεσμία υποβολής ποιημάτων έως τα τέλη Ιουνίου 1922. Καλύτερο κρίνεται το ποίημα του Όψιμου Κρίνου, που όμως δεν παίρνει παρά το δεύτερο βραβείο, επειδή, όπως γράφει το περιοδικό, παραθέτοντας και τους τελευταίους στίχους, «το ωραιότατο αυτό ποίημα θα ’παιρνε βέβαια το πρώτο βραβείο αν ήταν κάπως απλούστερο, προσιτότερο στα παιδιά, παιδικότερο. Ο Όψιμος Κρίνος έπρεπε να θυμηθεί ότι γράφει για διαγωνισμό της Διαπλάσεως και, αν μπορούσε, να πετάξει λίγο χαμηλότερα». Πρέπει βέβαια να πούμε εδώ ότι πάγια τακτική του περιοδικού ήταν να αποφεύγει τη συσσώρευση πολλών πρώτων βραβείων στο ίδιο πρόσωπο.

Και ξαφνικά, στο αμέσως επόμενο τεύχος αναγγέλλεται ο θάνατος του Όψιμου Κρίνου ή Πλάτωνος Χαρμίδη! Σημειώνει το περιοδικό: «Ο φίλος και συνεργάτης μου κ. Ναπολέων Λαπαθιώτης μού αναγγέλλει τον θάνατο του καλού μου συνδρομητού Πλάτωνος Χαρμίδη, από την Κύπρο, που τόσο διακρίθηκε στον κύκλο μας με το ψευδώνυμο Όψιμος Κρίνος. Τον είχε συγκάτοικο ο κ. Λαπαθιώτης και τον αγαπούσε σαν αδελφό. Τελευταία πήγε στη Γερμανία να σπουδάσει· αλλά εκεί προσεβλήθη από φθίση και πήγε στο Νταβός, όπου και πέθανε». Ήταν η εποχή που η φυματίωση έκανε θραύση. Ίσως όχι κατά σύμπτωση, ένα χρόνο αργότερα ο Λαπαθιώτης δημοσίεψε στο Μπουκέτο ένα διήγημα για μια νεαρή φυματική που πεθαίνει στο Νταβός.

Μια βδομάδα μετά, η Διάπλασις δημοσιεύει το βραβευμένο ποίημα του Όψιμου Κρίνου. Το αναδημοσιεύω εδώ:

ΔΕΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΓΗ…

[Δημοσιεύεται για μνημόσυνο του πεθαμένου Ποιητή]

Δροσοσταλίδες ήμερες, βαλτές πάνου στα κρίνα,
σα χίλιες διαμαντόπετρες, μέσ’ στη γλαρήν αυγή·
πουλάκια πρωτοξύπνητα, που λαχταράν κι εκείνα,
πότε να τρέξει του φωτός η αστέρευτη πηγή.

Άρρητ’ ανθάκια σύχαρα, μες στο δροσό λουσμένα,
ευωδερά και φλογερά, με τη γλυκειά θωριά·
φαιδρά νεράκια που ξυπνάν, σα μισοκοιμισμένα,
και ξεκινάνε, παίζοντας, προς την κατηφοριά…

Χιονάτ’ αρνάκια, που λακάν ολόχαρ’ απ’ τη στάνη,
και πηλαλάν κουδουνιστά μέσ’ στο λευκό στρατί
κλώνοι των δέντρων, άλλοι φως, και δόξα, και στεφάνι,
κι άλλοι γερμένοι και μουγγοί, και σα γονατιστοί.

Ας ήταν έτσι, σήμερα, με τόση απαλοσύνη,
καθώς σταλάζει και σε σας, και τόσες ευωδιές,
να στάλαζε της θείας αυγής η μάνα καλοσύνη,
και στων θλιμμένων και φτωχών ανθρώπων τις καρδιές…

Το ποίημα είναι βέβαια γνωστό, αν και με τον τίτλο «Ένα τραγούδι της αυγής», με τον οποίο συμπεριλήφθηκε στα «Ποιήματα. Πρώτη επιλογή» του 1939 και στη συνέχεια στη συγκεντρωτική έκδοση του Δικταίου το 1964. Υπάρχουν κάποιες όχι πολύ σημαντικές αλλαγές στις τρεις πρώτες στροφές, και περισσότερες στην τέταρτη, που σήμερα είναι:

ας ήταν έτσι, σήμερα, με τόση απαλοσύνη,
με τόσα ρόδα, τόσο φως, και τόσες ευωδιές,
να ’χε μιλήσει της αυγής η μάνα καλοσύνη,
σ’ όλες τις σκέψεις τις κακές, και σ’ όλες τις καρδιές…

Η πρώτη δημοσίευση του ποιήματος έγινε στο περιοδικό «Νέα Γράμματα» (με τίτλο «Τραγούδι της αυγής»), στο τεύχος 3 (Μάρτιος 1924, αλλά ίσως κυκλοφόρησε αργότερα) και ακολούθησαν αρκετές ακόμη. Ο μελλοντικός βιβλιογράφος του Λαπαθιώτη πρέπει να σημειώσει λοιπόν ότι το ποίημα γράφτηκε τουλάχιστον το 1922 και όχι το 1924 και να καταγράψει και τις μικρές διαφορές στους στίχους.

Αν η χρονική σύμπτωση ήταν ηθελημένη ή όχι δεν το ξέρω, πάντως το αποτέλεσμα ήταν ότι για ένα διάστημα το ίδιο ποίημα κυκλοφορούσε με ελαφρώς διαφορετικό τίτλο σε δύο έντυπα, στα Νέα Γράμματα με υπογραφή Λαπαθιώτη και στη Διάπλασι αποδιδόμενο στον μακαρίτη Όψιμο Κρίνο-Πλάτωνα Χαρμίδη. Ήταν επόμενο κάποιος να το προσέξει και να αντιδράσει.

Πράγματι, στο φύλλο της Διαπλάσεως στις 12 Ιουλίου 1924, ο Γιάννης Καμαρινάκης, 19χρονος τότε φοιτητής και νέος συνεργάτης της Διαπλάσεως και μέχρι πρόσφατα συνδρομητής με το ψευδώνυμο Καλαματιανό Λουλούδι, επισημαίνει με γράμμα του την ομοιότητα και αναρωτιέται αν ο Λαπαθιώτης πήρε από τη Διάπλασι το βραβευμένο ποίημα και το δημοσίεψε αλλού με το όνομά του! Ο Ξενόπουλος αναγκάζεται να φανερώσει «όλη την αλήθεια»: «Ο Όψιμος Κρίνος, ο συνεργάτης μου που τόσο διακρίθηκε τα τελευταία χρόνια και πήρε τόσα βραβεία ήταν… ο κ. Λαπαθιώτης ο ίδιος. Αυτός τον έπλασε, με όνομα τάχα Πλάτων Χαρμίδης, με πατρίδα την Κύπρο, με διεύθυνση, για να λαβαίνει το φύλλο, εδώ στο σπίτι του, και με ψευδώνυμο Όψιμος Κρίνος. Έπειτα τον… πέθανε. Δικαίωμά του δεν ήταν, αφού τον είχε πλάσει; Μου έγραψε δηλαδή ότι ο Πλάτων Χαρμίδης δεν υπήρχε πια στη ζωή. Το ανήγγειλα, εδημοσίευσα και το ποίημά του για μνημόσυνο κι έτσι… πήρε τέλος το παιγνίδι που έπαιζε ο ποιητής κ. Λαπαθιώτης, θυμούμενος μ’ αυτό τα παλιά του διαπλασιακά χρόνια και ξαναγινόμενος για λίγο παιδί. Αυτή είναι όλη η αλήθεια που κι εγώ τελευταία την έμαθα (γιατί πρωτύτερα επίστευα πως ο Πλάτων Χαρμίδης = Όψιμος Κρίνος υπήρχε πραγματικώς). Κι έτσι εξηγούνται όλα. Τα έργα αυτού του ανύπαρκτου, είναι έργα του κ. Λαπαθιώτη του ίδιου. Επομένως έχει κάθε δικαίωμα να τα δημοσιεύει και με τ’ όνομά του».

Η ιστορία είχε και επίλογο. Στο αμέσως επόμενο τεύχος (19.7.1924), το περιοδικό ανακοινώνει ότι πήρε επιστολή του Λαπαθιώτη, ο οποίος δηλώνει ότι λυπήθηκε πολύ για την αποκάλυψη της ταυτότητας του Π. Χαρμίδη/Όψιμου Κρίνου γιατί είχε σκοπό να… τον αναστήσει και να στείλει «ωραία πράγματα» στη σελίδα συνεργασίας συνδρομητών. Ωστόσο, υποσχέθηκε να δημοσιεύσει στη Διάπλασι με τ’ όνομά του «ολάκερη σειρά από παιδικά διηγήματα, παραμύθια, ποιήματα».

Η υπόσχεση αυτή τηρήθηκε μόνο ενμέρει. Το 1925 ο Λαπαθιώτης δημοσίευσε τρία ποιήματα στη Διάπλασι σε πρώτη δημοσίευση («Τα χλωμά τα κοριτσάκια», «Τα πουλάκια το χειμώνα», «Το αηδόνι») και το «Πόθος» σε αναδημοσίευση -αυτή ήταν η τελευταία του συνεργασία με το περιοδικό, με εξαίρεση μια αναδημοσίευση του «Αηδονιού» το 1940. Ο Όψιμος Κρίνος δεν ξαναεμφανίστηκε, ενώ ο Πλάτωνας Χαρμίδης, όπως είπαμε, επρόκειτο να ζήσει μια δεύτερη ζωή, που έγινε αρκετά πιο γνωστή από την πρώτη.

Αν και θα ήταν σωστότερο να πω ότι και ο Όψιμος Κρίνος έκανε ξανά μια σύντομη εμφάνιση, πολύ αργότερα. Στο τ. 1247 του περιοδικού Νέα Εστία, στις 15 Ιουνίου 1979, δημοσιεύτηκε το ποίημα «Τα ογδόντα σου χρόνια», όπου υπάρχουν και οι στίχοι: «Τα ογδόντα σου χρόνια / Όψιμος κρίνος / Στης ζωής τ’ ανθοκήπια / Καρπός εμπειρίας». Το ποίημα το υπογράφει ο Γιάννης Καμαρινάκης, ο «νεαρός συνεργάτης» της Διαπλάσεως που 55 χρόνια νωρίτερα είχε επισημάνει την ομοιότητα του ποιήματος του Λαπαθιώτη με εκείνο του Όψιμου Κρίνου, οδηγώντας στην ταυτοποίηση του ψευδωνύμου. Δεν νομίζω να πρόκειται για σύμπτωση…

---

[1] Δεν καταγράφεται από τον Κυριάκο Ντελόπουλο στα Ελληνικά λογοτεχνικά ψευδώνυμα.

[2] Διαβάζω, τ. 95, Αθήνα 30.5.1984

[3] Στον Γ. Περαστικό [= Γ. Μυλωνογιάννη], τ. 71, 9.4.1938

[4] Νίκος Τουτουντζάκης, «Χρονικό Ναπολέοντα Λαπαθιώτη», πρδ. Η Λέξη, τ. 33, Μάρτιος-Απρίλιος 1984, σελ. 222.

[5] Εικάζω ότι αυτό το ψευδώνυμο είχε ο Ν. Τουτουντζάκης· ο ίδιος στο άρθρο του δεν το αποκαλύπτει.

[6] Στο τμήμα του Αρχείου Λαπαθιώτη που απόκειται στο ΕΛΙΑ υπάρχει ένα φύλλο χαρτί με σημειώσεις του Λαπαθιώτη σχετικά με την ανταλλαγή Μικρών Μυστικών και με αναφορά σε αυτόν τον διαγωνισμό που, πάντως, απ’ όσο είδα, δεν φαίνεται να ολοκληρώθηκε.

[7] Οι νέοι. Εκλογή από το έργο των νέων Ελλήνων ποιητών 1910-1920, Επιμέλεια Τέλλου Άγρα, Εν Αθήναις, Εκδοτικός οίκος «Ελευθερουδάκης» 1922

[8] Τώρα στη συλλογή διηγημάτων Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες (Ερατώ 2011), όπως και τα δύο επόμενα που θα αναφερθούν.