Λαμπριάτικα μεζεδάκια

Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη εξήγηση ο τίτλος του σημερινού άρθρου, το μόνο δίλημμα που είχα ήταν αν θα τα αποκαλέσω πασχαλιάτικα ή λαμπριάτικα τα μεζεδάκια μας. Έφτιαξε κι ο καιρός κι έτσι δεν θα το ψήσουμε το αρνί στο τζάκι, που έλεγε κάποιος.

* Μου στέλνει ένας φίλος ένα άρθρο με τίτλο «Ένα άστρο γεννιέται μπρος στα μάτια των αστρονόμων» και αναρωτιέται αν στέκει ο τίτλος εφόσον το άστρο αυτό βρίσκεται σε απόσταση 4.250 ετών φωτός -τι λέτε εσείς;

* Μεταφραστικό μαργαριτάρι από την Αυγή σε άρθρο για την κατάσταση στη Γαλλία: Πρώτος σταθμός για την πάλη του κόσμου της εργασίας θα είναι οι εθνικές κινητοποιήσεις των συνδικάτων την προσεχή εβδομάδα εν όψει της συζήτησης στη Σύγκλητο του νόμου Μακρόν.

Τι δουλειά έχει η Σύγκλητος (και ποια Σύγκλητος τάχα;) με τη συζήτηση νομοσχεδίων; Καμία. Στη Γαλλία έχουν δύο νομοθετικά σώματα, Βουλή και Γερουσία, και ένα νομοσχέδιο πρέπει να συζητηθεί και να εγκριθεί και από τα δύο.

Η Γερουσία στα γαλλικά λέγεται Sénat (στα αγγλικά Senate), όπως και η Σύγκλητος της αρχαίας Ρώμης, κι έτσι εξηγείται το μαργαριτάρι, που πάντως δεν δικαιολογείται από κάποιον που γράφει άρθρο για τη Γαλλία.

* Το επόμενο απόφευγμα το κλέβω από τη Λεξιλογία, όπου το επισήμανε ο φίλος Δρ. Ζίμπενμαλ. Άρθρο του Ανδρέα Δρυμιώτη στην Καθημερινή, με τίτλο «Αντιμέτωπος με τη βλακεία, ακόμα και ο ίδιος ο Θεός είναι αβοήθητος», ξεκινάει ως εξής:

Ε​​δώ και πολλά χρόνια έλεγα στους συνεργάτες μου ότι «δεν υπάρχει άμυνα στη βλακεία», μέχρι που ανακάλυψα την εβραϊκή παροιμία του τίτλου, η οποία αποδίδει το ίδιο νόημα πιο δυνατά και πιο παραστατικά. […]

Δεν είναι η πρώτη φορά που επώνυμο απόφθεγμα αποδίδεται σε εβραϊκή (ή άλλοτε σε κινέζικη) παροιμία, αλλά αυτό εδώ θα περίμενα να είναι γνωστό. Αλλά πιο καλά τα λέει ο Δρ. Ζίμπενμαλ:

Ο Ανδρέας Δρυμιώτης είναι «πληροφορικάριος». Ίσως δικαιολογείται λοιπόν να μην γνωρίζει την περίφημη φράση που ο Σίλερ βάζει στο στόμα του επικεφαλής των Άγγλων, του Τάλμποτ, στην Παρθένο της Ορλεάνης: Mit der Dummheit kämpfen Götter selbst vergebens, εξίσου γνωστή στα αγγλικά ως Against stupidity the gods themselves contend in vain.

Λιγότερο τον δικαιολογώ να μην έχει διαβάσει το κορυφαίο (κτγμ) μυθιστόρημα του Ισαάκ Ασίμοφ με τον τίτλο The Gods Themselves, τίτλο που ο ίδιος ο συγγραφέας αποδίδει στη φράση του Σίλερ.

Αλλά πληροφορικάριος και να μην γκουγκλίζει καν; Πέρα από τα άρθρα στη Wikipedia, μόνο στη Λεξιλογία θα έβρισκε τρεις σκόρπιες αναφορές (που έγιναν τώρα τέσσερις).

Και μια και αναφέρθηκε, το μυθιστόρημα του Ασίμοφ στην ελληνική του μετάφραση είχε τίτλο «Ακόμα και οι θεοί», ενώ ολόκληρη η μετάφραση του ρητού του Σίλερ ήταν: Ενάντια στη ηλιθιότητα ακόμα και οι θεοί μάταια αγωνίζονται.

* Εξίσου μάταιη φαίνεται και η μάχη με τα αποφεύγματα, πάντως, ένα κακό που έχει θεριέψει εξαιτίας του Διαδικτύου. Τελευταίο κρούσμα: γραμματόσημο των ΗΠΑ με έναν στίχο που τον αποδίδει στη Μάγια Αγγέλου ενώ ανήκει σε άλλον ποιητή! Όπως θα διαβάσετε, η λάθος απόδοση στην Αγγέλου είναι διαδικτυακό φρούτο.

* Λάθη στα σουπεράκια συμβαίνουν και στις καλύτερες οικογένειες, ακόμα και στο αξιοσέβαστο BBC. ‘Ετσι, ο τίτλος της είδησης για την επανεκκίνηση του επιταχυντή αδρονίων, αφού έγινε ένας μοιραίος αναγραμματισμός στη λέξη Hadron, εμφανίστηκε ως Hardon collider restart, όπου hard-on είναι βεβαίως η στύση. Περισσότερα, εδώ.

* Μια και το έφερε η κουβέντα, παρόμοιο λάθος πληκτρολόγησης που να δίνει πονηρό αποτέλεσμα είχα συναντήσει παλιά, όταν μεταφράζαμε διακηρύξεις διαγωνισμών. Μια πολύ συχνή φράση ήταν ότι ένα από τα κριτήρια για την ανάθεση της σύμβασης είναι και οι «πίνακες προμετρήσεων». Και όπως το Ρ στη γραφομηχανή και στο πληκτρολόγιο είναι δίπλα στο Ε, τύχαινε κάποτε να γίνει το λαθάκι, οπότε αποκτούσε νέα σημασία η φράση «θα τις βγάλουμε να τις μετρήσουμε». Θα υπάρχουν βέβαια κι άλλα παραδείγματα.

* Η σωρεία των σορών συνεχίζεται. Στην είδηση για την αυτοκτονία του δημάρχου της Τουρ, διαβάζουμε στο in.gr ότι: Η σορός του πρώην δημάρχου της γαλλικής Τουρ Ζαν Ζερμαίν βρέθηκε στο σπίτι του, την ημέρα που κανονικά θα εμφανιζόταν στο δικαστήριο ως κατηγορούμενος….

Καταντάει και μακάβριο. Δεν είναι πολύ πιο στρωτό, αν δεν θέλετε πτώμα, να πείτε «Νεκρός βρέθηκε στο σπίτι του ο Ζαν Ζερμαίν, πρώην δήμαρχος κτλ.»;

Σε άλλο κοτσανολίβαδο η είδηση ξεκινάει περίπου έτσι όπως σύστησα, αλλά μετά εμφανίζεται και η απαραίτητη σορός -προφανώς έχουν βάλει ποσόστωση. Και το «περίπου έτσι» είναι το εξής: Ο πρώην Γάλλος δήμαρχος Τουρ Ζαν Ζερμαίν βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του…

Κι όμως, δεν του αφαιρέσανε την ιθαγένεια!

Πολλά θα μπορούσε να σχολιάσει κανείς στα ειδησάκια αυτά. Θα περιοριστώ σε δύο.

Καταρχάς, σε αναφορές όπως «του πρώην δημάρχου της γαλλικής Τουρ Ζαν Ζερμαίν», δεν είναι πάντοτε σαφές αν παρατίθεται μόνο το όνομα της πόλης (υπάρχουν πόλεις με πολυλεκτικό όνομα), όπως επίσης δεν είναι σαφές πού αρχίζει το όνομα του προσώπου (π.χ. «του αμυντικού της Άρσεναλ Σαράντι Μαρσελίνιο»: πώς τον λένε τον παίχτη αν δεν είμαστε ποδοσφαιρόφιλοι να ξέρουμε ότι υπάρχει Άρσεναλ Σαράντι;).

Δεύτερον, στο πρώτο άρθρο διαβάζουμε ότι: Η πόλη για καιρό περιοριζόταν στο να βλέπει τους γάμους ως κιτς ή γκραν γκινιόλ διοργανώσεις, όπως αναφέρει η Liberation…. Kάτι δεν μου πάει καλά εδώ, διότι στα ελληνικά «γκραν γκινιόλ» σημαίνει το τρομακτικό θέαμα, με σκηνές αιματηρών φόνων κτλ. και αυτό δεν ταιριάζει σε γαμήλιες τελετές. Στο γαλλικό κείμενο στο οποίο υποθέτω ότι στηρίχτηκε η αναφορά λέγεται ότι οι επικριτές του δημάρχου θεωρούσαν τους κινέζικους γάμους tendance grand guignol και νομίζω ότι αυτό σημαίνει φτηνό λαϊκό θέαμα -αλλά το θέμα αξίζει άρθρο, κάποτε.

* Το επόμενο μεζεδάκι φύτρωσε στο νεότερο μεγάλο κοτσανολίβαδο του ελληνικού Διαδικτύου. Σε άρθρο για ένα αρχαιολογικό εύρημα που υποτίθεται πως συνδέεται με τον Ιησού, διαβάζουμε ότι: βρέθηκε ένα οστεοφυλάκιο – με την επιγραφή: «Τζέιμς, ο γιος του Ιωσήφ, αδελφός του Ιησού».

Τζέιμς; Πάλι καλά που δεν έβαλε «Γιακουμής»! Ιάκωβος, παιδιά!

* Σχόλιο φίλου στο Φέισμπουκ που το αντιγράφω αυτολεξεί. Συμπυκνωμένη γνώση στο σημερινό επεισόδιο τού Eat&Fit του Σκάι: «τα σέσκουλα είναι ιδιαίτερα χόρτα που δίνουν πολύ ιδιαίτερη γεύση στο φαγητό». Αν απαγορεύσεις στους τηλεοπτικούς σεφ να χρησιμοποιούν τις λέξεις ιδιαίτερο και εξαιρετικό θα βραχυκυκλώσουν για πάντα, θα ανακατεύουν το φαΐ χωρίς να μιλάνε.

* Σοβαρό μεταφραστικό λάθος του in.gr σε ζόρικο λογοπαίγνιο του Γιάνη Βαρουφάκη, με παραλίγο πολιτικές προεκτάσεις. Ο Βαρουφάκης δήλωσε: We are prepared to make all sort of compromises, we are not prepared to be compromised. Αυτή η φράση μεταφράστηκε από το in.gr κατά τρόπο εντελώς αδέξιο -και ο μεταφραστής συναισθάνθηκε την ανεπάρκεια της απόδοσής του αφού θεώρησε αναγκαίο να παραθέσει και τη φράση του πρωτοτύπου:
Και κατέληξε λέγοντας, σε ελεύθερη απόδοση: «Αλλά επιτρέψτε μου να είμαι πολύ ακριβής σε αυτό: Είμαστε έτοιμοι να κάνουμε κάθε είδους συμβιβασμούς, αλλά όχι να συμβιβαστούμε». (We are prepared to make all sort of compromises, we are not prepared to be compromised).

Αυτό όμως αγαπητέ, δεν είναι «ελεύθερη απόδοση», είναι λάθος κατά λέξη απόδοση. Το πρόβλημα δημιουργείται από το ρήμα compromise, που δεν έχει μόνο τη σημασία «συμβιβάζομαι» αλλά και την «εκτίθεμαι».

Μια καλή ελεύθερη απόδοση θα ήταν αυτή που προτείνει ο Νίκος Λίγγρης στη Λεξιλογία: Είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε υποχωρήσεις αλλά όχι να υποχωρήσουμε άτακτα.

* Μνημειώδης μεταφραστική γκάφα του Μέγκα, στο ρεπορτάζ από την επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στη Μόσχα. Πήρε το λόγο ένας Κιργίζιος φοιτητής και μίλησε στον Τσίπρα στα ελληνικά. Και το Μέγκα, χωρίς να προσέξει τα εμφανώς κεντροασιατικά χαρακτηριστικά του φοιτητή, τον μετέτρεψε σε Κούρδο, λες και δεν έχουμε δει ποτέ Κούρδους.
Και εδώ το βιντεάκι με το απόσπασμα από το δελτίο.

* Αν είχατε απορία ποια είναι η κορυφαία θεατρική σκηνή της Νομανσλάνδης, η Καθημερινή φρόντισε να σας τη λύσει.

Σε άρθρο σχετικά με την κακή κατάσταση του μνημείου του Ευρώ στη Φρανκφούρτη, διαβάζουμε: Πολλοί ντόπιοι δεν κρύβουν τη δυσαρέσκεια που τους προκαλεί το καλλιτέχνημα. «Πιστεύω ότι απλά πρέπει να το γκρεμίσουμε», λέει χαρακτηριστικά ο Ολιβερ Ρίς, καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Σάουσπιλ, o οποίος καθημερινά αντικρίζει το άγαλμα από το παράθυρό του.

Δεν υπάρχει, βέβαια, θέατρο Σάουσπιλ, παρά μόνο στη Νομανσλάνδη. Πρόκειται για το Schauspieltheater, Θέατρο Δραματικής, ας πούμε, ή Θέατρο Ηθοποιίας, που είναι γενικός όρος. Στα Γερμανικά, υπάρχουν Musiktheater, Tanztheater, Figurentheater κ.α., όσο κι αν πλέον η λέξη Theater σημαίνει, όπως και σε μας, το Θέατρο Δραματικής, επισημαίνει ο φίλος που έστειλε το μεζεδάκι.

* Σε άρθρο για τους πρόσφυγες που ξώκειλαν στη Γαύδο, διαβάζω ότι μεταφέρονται «στην πρωτεύουσα της Γαύδου». Σας φαίνεται σωστό; Πώς αλλιώς να το λέγαμε;

* Σε μάστιγα του Διαδικτύου εξελίσσονται οι διάφορες λίστες περί πάντων και άλλων τινών. Πάντως, υποψηφιότητα για το βραβείο Τσαπατσούλιτζερ βάζει άρθρο που απαριθμεί δέκα «τρελά πράγματα» που (νομίζει ότι) δεν ξέρουμε για τη Ρωσία.

Αν και όλο είναι κακογραμμένο ή πιο σωστά κακομεταφρασμένο (για παράδειγμα, δείτε το 9, όπου βαρέθηκα να μετράω ασυναρτησίες και λογικά άλματα), το βραβείο πηγαίνει στην τελευταία παράγραφο, όπου μαθαίνουμε για τα υπόγεια πολυβολεία που έχουν οι δαιμόνιοι Ρώσοι: Η γραμμή 2 του Μετρό αποτελεί το καλά φυλαγμένο μυστικό της Ρωσίας, καθώς σύμφωνα με αναφορές οδηγεί στην περιοχή Ramenki της Μόσχας. Η συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί μια υπόγεια πόλη με πολυβολεία που μπορεί να φιλοξενήσει περισσότερους από 30.000 κατοίκους σε περίπτωση κάποιας καταστροφής ή πολέμου.

Υπόγεια πολυβολεία βεβαίως δεν έχουν νόημα -αλλά, βλέπετε, η λέξη bunker έχει δυο σημασίες, υπόγειο καταφύγιο και πολυβολείο. Ε, τι φταίει κι ο συντάκτης; Άτυχος ήταν, διάλεξε λάθος.

* Και κλείνω με Τζήμερο, το κόμμα του οποίου κυκλοφόρησε το αφισάκι (ή όπως αλλιώς θα το πούμε) που βλέπετε αριστερά.

Φυσικά πρόκειται για μια ακόμα υπερβολή: υπάρχουν στον «πολιτισμένο κόσμο» πανεπιστήμια όπου η είσοδος «στους χώρους» γίνεται με επίδειξη κάποιας κάρτας, υπάρχουν και άλλα όπου μπαίνεις χωρίς κανέναν έλεγχο. Άλλωστε, υπάρχουν «χώροι» και «χώροι», αλλιώς μπαίνεις στην πανεπιστημιούπολη (στο κάμπους: συνήθως χωρίς έλεγχο), αλλιώς στα κτίρια, αλλιώς στις αίθουσες των κτιρίων -και υπάρχουν και στα ελληνικά πανεπιστήμια χώροι πολύ καλά φυλασσόμενοι.

Αλλά ο λόγος που βάζω τη τζημεριά δεν είναι για να το συζητήσουμε τώρα (που οπωσδήποτε μια συζήτηση χρειάζεται να την κάνουμε, διότι δεν νομίζω να είναι πολλοί εκείνοι που μένουν ικανοποιημένοι με το να μένουν τα πανεπιστήμια στο έλεος κάθε χουλιγκάνου).

Βάζω τη τζημεριά, διότι πολύ μου άρεσε η ατάκα φίλου στο Φέισμπουκ, που έχει και κάποια σχέση με το κλίμα των ημερών: Θε μου τι καθόμαστε και κουβεντιάζουμε, ο τύπος είναι το ισοδύναμο του μισομεθυσμένου ξερόλα μυθομανούς μπατζανάκη σε πασχαλινό γεύμα.

Βρίσκω εξαιρετικά πετυχημένο τον χαρακτηρισμό, όπως και βγαλμένη από τη ζωή τη φιγούρα του μισομεθυσμένου μυθομανούς κτλ. Εύχομαι καλή Ανάσταση, κι αν στο πασχαλινό σας τραπέζι καθίσετε πλάι στον ξερόλα μπατζανάκη φροντίστε να του γεμίζετε ταχτικά το ποτήρι!