Μεταδημοψηφισματικά μεζεδάκια

Και άλλους τίτλους θα μπορούσα να δώσω στο σημερινό άρθρο, και μάλιστα πάρα πολλούς. Όμως υπάρχει περίπτωση να μην μου δοθεί άλλη ευκαιρία να χρησιμοποιήσω τον τίτλο αυτόν, ενώ τους άλλους που θα μπορούσα να σκεφτώ, που απορρέουν από τη δραματική επικαιρότητα των τελευταίων ημερών (π.χ. τελεσιγραφικά μεζεδάκια, συμφωνικά μεζεδάκια, αριστερομνημονιακά μεζεδάκια κτλ.) φοβάμαι ότι θα έχω κι άλλες ευκαιρίες στο μέλλον να τους βάλω.

* Και ξεκινάω με μια σχιζολεξία του κατά τα άλλα μάλλον προσεχτικού με τη γλώσσα Γιάνη Βαρουφάκη, ο οποίος, μόλις έπαψε να είναι υπουργός ανέβασε ένα τουίτ στο οποίο έγραφε: Μέχρι χτες με περίμεναν έξω από το σπίτι/γραφείο. Τώρα που αφ’υπουργοποιήθηκα 2 «δημοσιογράφοι» εισέβαλαν στην αυλή μου. Άντε κ σ’ ανώτερα!

Η σχιζολεξία βρίσκεται στην αχρείαστη (ή μάλλον λαθεμένη, για να το πούμε σωστά) απόστροφο στο «αφυπουργοποιήθηκα». Βρίσκω ωστόσο ένα ελαφρυντικό στην απόστροφο του Γιάνη: επειδή ο όρος που έφτιαξε δεν είναι καθιερωμένη λέξη αλλά εφήμερος σχηματισμός, και μάλιστα χωρίς ιδιαίτερα μεγάλη ετυμολογική διαφάνεια, θέλησε με την απόστροφο να δείξει ακριβώς τα συστατικά μέρη του νεολογισμού του. Καμιά φορά το κάνουμε αυτό με παύλα, αλλά εδώ δεν νομίζω ότι η απόστροφος μπορεί να σταθεί.

* Πολύ αστείο λάθος από το Πρώτο Θέμα, λάθος που θυμίζει το ανέκδοτο «το κτήνος ο Καλλικράτης». Σε ρεπορτάζ για τοποθέτηση του Ευ. Βενιζέλου, απέδωσε στον πρώην (θέλω να το ακούω) αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ τη φράση ότι τον Αλέξη Τσίπρα «τον στηρίζει όλος ο ακροδεξιός ευρωπαϊκός θεσμός μέσα στο Ε.Κ.».

Ασφαλώς το μαργαριτάρι είναι του συντάκτη, ο πρώην (θέλω να το ακούω) ξέρει ότι άλλο εσμός και άλλο θεσμός. Αλλά είπαμε, φταίει το κτήνος ο Καλλικράτης.

* Κι ένα μεταφραστικό μεζεδάκι από την iefimerida, σε ρεπορτάζ για ένα παραλειπόμενο από την ομιλία του Αλέξη Τσίπρα στο Ευρωκοινοβούλιο. Αναφερόμενος στη συνάντηση με την Ιρλανδέζα ευρωβουλευτίνα Μαρτίνα Άντερσον, ο συντάκτης γράφει: Η Άντερσον είχε συλληφθεί ως ύποπτη έναν χρόνο αργότερα, είχε καταδικαστεί για τον σχεδιασμό της επίθεσης, αλλά, μιας και η ενοχή της ουδέποτε αποδείχθηκε, αφέθηκε ελεύθερη το 1998, στο πλαίσιο της «Συμφωνίας της Καλής Παρασκευής».

Στα αγγλικά, Good Friday. Αυτό στα ελληνικά λέγεται Μεγάλη Παρασκευή. Βέβαια, αφού η κοπέλα βγήκε από τη φυλακή, Καλή Παρασκευή ήταν, κακή θα ήταν;

* Μου άρεσε πολύ η ομιλία του Αλέξη Τσίπρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και θεωρώ θετικές τις συμμαχίες που έχει εδώ και καιρό δημιουργήσει και με άλλες δυνάμεις πέρα από την Ευρωομάδα της Αριστεράς, όπως τους περισσότερους Πράσινους ή τους Σοσιαλιστές του νότου.

Ωστόσο, στην ομιλία του πρόσεξα (εγώ και εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι) δυο λάθη. Το πρώτο, στην αρχή της ομιλίας του, όταν χρησιμοποίησε τη ρήση που αποδίδεται στον Θεμιστοκλή, αλλά με τη μορφή «άκουσον μεν, πάταξον δε». Ωστόσο, ο Θεμιστοκλής, την παραμονή της ναυμαχίας της Σαλαμίνας είπε στον Ευρυβιάδη, που έκανε μια κίνηση για να τον χτυπήσει, το αντίστροφο: «πάταξον μεν, άκουσον δε».

* Αυτό το πρώτο λάθος του πρωθυπουργού όμως έδωσε αφορμή να εκδηλωθεί και ο αμείλικτος νόμος του Μέφρι, που λέει ότι πολύ συχνά όποιος επιχειρεί να στηλιτεύσει το λάθος κάποιου άλλου, κάνει κι εκείνος άλλο λάθος, κάποτε μεγαλύτερο. Έτσι, προσπαθώντας να εξηγήσει γιατί είναι λάθος η διατύπωση του πρωθυπουργού, ο συντάκτης δείχνει ότι είναι άξιος για πρόεδρος του Εδεσσαϊκού:

Σε ελεύθερη μετάφραση λοιπόν και σε απλά ελληνικά ο πρωθυπουργός μας, αντί να προτρέψει τους ξένους πρώτα να μας ακούσουν και μετά να μας χτυπήσουν τους πρότεινε πρώτα να μας χτυπήσουν και μετά να μας ακούσουν! Κι αν στην ναυμαχία της Σαλαμίνας επικράτησαν τελικά οι Έλληνες καταστρέφοντας 300 περσικά πλοία, παραμένει για την ώρα αμφίβολο εάν στην «ναυμαχία της Ευρώπης» θα επικρατήσει ο ελληνικός στόλος της αριστεράς, ο οποίος δεν ισοπεδώνει μόνο την δύναμη της λογικής αλλά και τα ρητά των αρχαίων Ελλήνων...

Προσέξτε ότι ο συντάκτης εξηγεί ανάποδα αυτό που είπε ο πρωθυπουργός -άρα, δείχνει πως ούτε αυτός καταλαβαίνει τη ρήση που αποδίδεται στον Θεμιστοκλή! Βέβαια, η γλωσσική επάρκεια του συντάκτη φαίνεται και από αλλού, αφού στην αρχή του άρθρου λέει ότι ίσως αυτό που ώθησε τον Αλέξη Τσίπρα να επιδείξει αρχαιομάθεια να ήταν «ο ζήλος απέναντι στον προλαλήσαντα στα αρχαία ελληνικά, ευρωβουλευτή, Μανώλη Γλέζο». Ο ζήλος; Έχω τη φριχτήν υποψία ότι εννοούσε τη ζήλεια. Διότι ζήλος σημαίνει «ζέση, ενθουσιασμός».

* Και περνάω στο δεύτερο γλωσσικό-πραγματολογικό από την ομιλία του Αλέξη Τσίπρα, τούτη τη φορά από τη δευτερολογία. Στο κλείσιμο, θέλοντας να απαντήσει στον Ντόναλντ Τουσκ, που είχε χρησιμοποιήσει ρητό του Πλούταρχου («είναι εύκολο να ψέξει κανείς κάποιον, αλλά το να διορθώσει το πρόβλημα είναι πιο δύσκολο»), ο πρωθυπουργός είπε: «Ο Σοφοκλής με το αριστούργημά του την Αντιγόνη μας έμαθε πως υπάρχουν στιγμές που υπέρτατος νόμος απ’ τους νόμους των ανθρώπων είναι το δίκιο των ανθρώπων.»

Αμ δεν είναι έτσι, ή τουλάχιστον δεν το είπε έτσι ο Σοφοκλής, ο οποίος έγραψε:

Οὐ γάρ τί μοι Ζεὺς ἦν ὁ κηρύξας τάδε,
οὐδ’ ἡ ξύνοικος τῶν κάτω θεῶν Δίκη·
οὐ τούσδ’ ἐν ἀνθρώποισιν ὥρισαν νόμους·
οὐδὲ σθένειν τοσοῦτον ᾠόμην τὰ σὰ
κηρύγμαθ’ ὥστ’ ἄγραπτα κἀσφαλῆ θεῶν
νόμιμα δύνασθαι θνητὸν ὄνθ’ ὑπερδραμεῖν.

Δηλαδή, υπέρτατος νόμος [απ’ τους νόμους των ανθρώπων] είναι ο νόμος των θεών (θεών νόμιμα) ή, όπως είναι η μετάφραση του Γρυπάρη:

…και μήτε πίστευα τόση δύναμη πως να’χουν
τα δικά σου κηρύγματα, ώστε ενώ είσαι
θνητός, να μπορείς των θεών τους νόμους
τους άγραπτους κι ασάλευτους να βιάζεις.

Ελπίζω να μη βγουν αναρτήσεις στο Facebook με την προτομή του Σοφοκλή και το ρητό «υπέρτατος νόμος το δίκιο των ανθρώπων»!

* Από τα έγκυρα (οΘντκ) Νέα, ένας υπερμπαμπινιωτισμός. Σε άρθρο για την καταδίκη του Μπερλουσκόνι, ο τίτλος είναι: Καταδικάστηκε ο Μπερλουσκόνι για τη δωροδοκία γερουσιαστή αλλά δεν θα εκτίνει την ποινή.  Και πιο κάτω, μέσα στο άρθρο: το δικαστήριο … τον καταδίκασε να εκτίνει 3 χρόνια φυλάκιση.

Γιατί λέω ότι έχουμε υπερμπαμπινιωτισμό; Διότι, το ρήμα έχει καθιερωθεί στα νέα ελληνικά ως «εκτίω» (όπως και το «αποτίω»). Ο Μπαμπινιώτης, επειδή στα αρχαία ήταν εκτίνω/αποτίνω, θέλησε να αναστήσει τον παλαιό τύπο, και έβγαλε φετφά ότι το σωστό είναι «εκτίνω, αποτίνω» -βέβαια, στον ενεστώτα. Όμως εδώ έχουμε στιγμιαίο μέλλοντα, άρα δεν μπορούμε να πούμε «θα εκτίνει», το σωστό είναι «θα εκτίσει» -μια φορά θα εκτίσει την ποινή του. Αλλά, θα σκέφτηκε ο συντάκτης, αφού ο φετφάς λέει «εκτίνω», ας το βάλω κι εδώ. Όποιος έχει πολύ Μπαμπινιώτη, βάζει και στα λάχανα.

* Μαργαριτάρι σε τιτίβισμα της Έλλης Στάη: Η κοινωνία εκφασιστοποιείται με πρόσχημα την ανέχεια. Και εκ-, και -ποιείται! Δεν διάβασα τη συνέντευξη γιατί το «με πρόσχημα την ανέχεια» με έκανε να φοβηθώ μήπως η κεντρική ιδέα είναι «καλά, δεν μπορείτε να λιμοκτονείτε αθόρυβα;»

* Το καινούργιο μαργαριτάρι που αποδίδεται στην Άντζελα Δημητρίου μάλλον θα το έχετε ακούσει. Όπως λένε, στην τηλεόραση είπε: Δεν γουστάρω τα ξένα προϊόντα. Εγώ προτιμώ τα ελληνικά. Δεν μπορεί κανείς να μου αφαιρέσει το λάδι μου εμένα, το ελληνικό. Δεν γουστάρω να πάρω εγχώριο, δεν θέλω να πάρω το κρέας το εγχώριο, θέλω να πάρω το ελληνικό, το δικό μου, από το χωριό μου.

Πού να δείτε, αγαπητή μου, που υπάρχουν και μερικοί περίεργοι με ακόμα πιο εξεζητημένα γούστα, που δεν αρκούνται στα εγχώρια αλλά αγοράζουν και αυτόχθονα προϊόντα!

(Πάντως, το «ουδείς άσφαλτος» που λένε ότι είχε πει η λαίδη είναι, όπως έχω ξαναγράψει, απόλυτα σωστό).

* Ένα συνηθισμένο λαθάκι, αυτή τη φορά σε άρθρο του Στάθη Κουβελάκη: «Πώς να εξηγήσουμε ότι οι κκ. Μεϊμαράκης και Θεοδωράκης, δηλαδή οι επικεφαλείς του στρατοπέδου των (κατά κράτος) ηττημένων…».

Οι επικεφαλής βέβαια, άκλιτο είναι το ρημάδι, επίρρημα είναι.

* Και κλείνω με ένα φρέσκο μεζεδάκι από τη χτεσινή μαραθώνια συζήτηση στη Βουλή (που έγινε και μεταμεσονύκτια στο δεύτερο μέρος της, σαν κάτι αφιερώματα κινηματογράφων σε ταινίες τρόμου). Στη συζήτηση στην επιτροπή, που προηγήθηκε της συζήτησης στην Ολομέλεια, η Ραχήλ Μακρή ανακοίνωσε ότι δεν θα ψηφίσει τη συμφωνία, και, σύμφωνα με το ρεπορτάζ τού Σκάει.γρ: Τέλος, έκλεισε την ομιλία της με τη φράση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Όπως δήλωσε ο Γέρος του Μοριά, η ελευθερία θέλει αρετή και τόλμη, δεν ξέρω κατά πόσο τη διαθέτετε εσείς θα το δείξει η ιστορία».

Προσέξτε ότι τόσο η βουλεύτρια του ΣΥΡΙΖΑ όσο και ο συντάκτης τού Σκάει αποδίδειουν τη φράση στον Κολοκοτρώνη, ενώ και ένα μικρό παιδί ξέρει ότι την είπε ο Αθανάσιος Διάκος!

Προσθήκη: Ακούγοντας το βιντεάκι (εδώ, μετά το 5.26, διαπιστώνω ότι η Ραχήλ Μακρή ΔΕΝ απέδωσε τον κάλβειο στίχο στον Κολοκοτρώνη. Η Μακρή διαβάζει ένα εκτενές απόσπασμα από τον Λόγο στην Πνύκα του Κολοκοτρώνη, που τελειώνει με τη λέξη ελευθερία. Και μετά λέει «Και η ελευθερία θέλει αρετή και τόλμη,δεν ξέρω … κτλ.» Η Μακρή δεν αποδίδει τη φράση αυτή στον Κολοκοτρώνη, όπως φαίνεται από το «και».

* Επειδή στο Διαδίκτυο η ειρωνεία καμιά φορά δεν γίνεται αντιληπτή, σπεύδω να διευκρινίσω ότι αυτό το τελευταίο το έγραψα στα αστεία -στην πραγματικότητα πρόκειται για στίχο του Κάλβου, που έχει μελοποιηθεί και είναι πασίγνωστος.

* Πάντως, καθώς το συζητούσαμε στο Φέισμπουκ, μια φίλη σχολίασε: Πού το «δήλωσε» άραγε αυτό ο Κολοκοτρώνης;

Δεν άντεξα στον πειρασμό και απάντησα: Μα, στην εκπομπή της Τρέμη, βέβαια!

* Και κλείνω οριστικά με ένα ιστορικό, ας πούμε, σχόλιο που έκανα στο Φέισμπουκ για να δείξω ότι δεν είναι πρωτοφανές όποιος διαπραγματεύεται να αναγκαστεί τελικά να δεχτεί όρους βαρύτερους από αυτούς που είχε απορρίψει σε προηγούμενη φάση των διαπραγματεύσεων.

Αμέσως μετά την Οκτωβριανή επανάσταση, οι μπολσεβίκοι έκαναν ανακωχή με τη Γερμανία και επιδίωξαν σύναψη χωριστής ειρήνης μαζί της. Οι διαπραγματεύσεις αρχισαν τον Δεκέμβριο του 1917, στην πόλη Μπρεστ Λιτόφσκ (σήμερα λέγεται Μπρεστ και βρίσκεται στη Λευκορωσία).

Οι Γερμανοί απαίτησαν μεγάλες εδαφικές παραχωρήσεις (τα Βαλτικά κράτη, τα περισσότερα πολωνικά εδάφη της Ρωσίας, και κάτι εδάφη του Πόντου που θα δίνονταν στην Τουρκία). Οι Μπολσεβίκοι τις απέρριψαν αντιπροτείνοντας έντιμη ειρήνη, χωρίς επανορθώσεις και εδαφικά ανταλλάγματα. Ο Λένιν ήταν υπέρ της υπογραφής των επαχθών όρων, αλλά ήταν σχεδόν μόνος του στην ΚΕ του κόμματος.

Η διαπραγματευτική ομάδα των Μπολσεβίκων άλλαξε καναδυό φορές και είχε κάποιες παλινωδίες στην τακτική της. Ένα διάστημα ήταν επικεφαλής ο Τρότσκι, ο οποίος επέλεξε τη δημιουργική ασάφεια του «ούτε ειρήνη ούτε πόλεμος»: αποσύρθηκε από τις διαπραγματεύσεις, αλλά δεν ξανάρχισε τις εχθροπραξίες.

Τελικά, τον Φλεβάρη του 1918 οι Γερμανοι και οι Αυστριακοί έσπασαν την ανακωχή και στις 23 Φεβρουαρίου έστειλαν τελεσίγραφο με αρκετά επαχθέστερους όρους. Ο Λένιν τώρα κατάφερε να πείσει την ΚΕ του κόμματος κι έτσι στις 3 Μαρτίου ο Τσιτσέριν υπέγραψε την ειρήνη. Οι Μπολσεβίκοι δέχτηκαν όρους βαρύτερους από αυτούς που είχαν προηγουμένως απορρίψει.

Ωστόσο, η επανάσταση σώθηκε και τα περισσότερα από τα εδάφη που παραχωρήθηκαν ανακτήθηκαν αργότερα. Βεβαια, η συνθήκη είχε ένα έμμεσο πολύ οδυνηρό αποτέλεσμα: οργισμένη απο τη συνθηκολόγηση του Μπρεστ Λιτόφσκ, η αριστερή σοσιαλεπαναστάτρια Φάννυ Καπλάν αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Λένιν με πυροβολισμούς. Οι συνέπειες από τον τραυματισμό του Λένιν σίγουρα συνέβαλαν στα εγκεφαλικά που οδήγησαν στην αναπηρία και μετά στον θάνατό του.

Απαραίτητη σημείωση: Το παρόν είναι ιστορική σημείωση που δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με σύγχρονα γεγονότα. Το Υπουργείο Παιδείας προειδοποιεί ότι η μεταφορά ιστορικών προηγουμένων στο παρόν είναι παρακινδυνευμένη, ενδέχεται να προκαλέσει παραπλάνηση και γίνεται με προσωπική σας ευθύνη.