Ο Μποστ στην Ολυμπιάδα (της Ρώμης)

Από σήμερα μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου σκέφτομαι να επαναλάβω μια συνήθεια που είχα καθιερώσει ένα προηγούμενο καλοκαίρι, δηλαδή τις Παρασκευές να βάζω σκίτσα του Μποστ. Και αφού την Κυριακή τελειώνουν οι Ολυμπιακοί αγώνες του Ρίο, είναι θαρρώ ευκαιρία να ξεκινήσουμε αυτή τη μίνι σειρά με δυο ολυμπιακά σκίτσα του Μποστ, από τους Ολυμπιακούς αγώνες (ή την Ολυμπιάδα, το ίδιο είναι) της Ρώμης, το 1960.

Ο Μποστ, παρά το γεγονός ότι είχε πολύχρονη καριέρα ως γελοιογράφος σε εφημερίδες, μόνο για δύο Ολυμπιάδες έκανε σκίτσα: για την Ολυμπιάδα της Μόσχας το 1980 (και μάλιστα όχι για τους αγώνες καθαυτούς αλλά για τα πολιτικοδιπλωματικά τους προλεγόμενα με το αμερικανικό μποϊκοτάζ), από τα οποία έχουμε παρουσιάσει ένα σκίτσο πριν από τέσσερα χρόνια, και για την Ολυμπιάδα της Ρώμης το 1960.

Στην Ολυμπιάδα της Ρώμης, οι Έλληνες αθλητές, ιδίως στον στίβο, είχαν απογοητεύσει τους φιλάθλους -όχι επειδή δεν κέρδισαν, ή μάλλον ούτε καν διεκδίκησαν, μετάλλιο, αλλά κυρίως επειδή έμειναν πολύ πίσω από τις επιδόσεις τους. Ωστόσο, προς το τέλος των αγώνων ήρθε η μεγάλη διάκριση, το πρώτο ελληνικό χρυσό μετάλλιο από το 1912, στην ιστιοπλοΐα -και αυτό έκανε να ξεχαστούν οι προηγούμενες αποτυχίες, πολύ περισσότερο αφού ένας από τους ολυμπιονίκες ήταν ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος, ο μετέπειτα τελευταίος βασιλιάς της Ελλάδας.

Θα δούμε δύο σκίτσα του Μποστ, ένα από την αρχή των αγώνων και ένα μετά τον ιστιοπλοϊκό θρίαμβο.

Το πρώτο σκίτσο δημοσιεύτηκε στη Μακεδονία στις 4 Σεπτεμβρίου 1960. Ο τίτλος και ο υπότιτλος περιέχουν μπηχτές για την κυβέρνηση Καραμανλή (του πρεσβυτέρου, βεβαίως). «Κυβέρνηση των δρόμων» αποκαλείται εξαιτίας της σχεδόν παροιμιακής φράσης «Ο Καραμανλής έκανε δρόμους» που ακουγόταν πολύ συχνά τότε. Ο υπότιτλος παραπέμπει στην παρόμοια φράση που είχε πει ο Καραμανλής όταν έγινε η υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου για την Κύπρο -η Αριστερά είχε ασκήσει έντονη κριτική θεωρώντας τις συμφωνίες καταστροφικές.

Ο Μποστ παρουσιάζει την Ελλάδα τελευταία στον βαθμολογικό πίνακα των αγώνων, πίσω ακόμα και από… αυτόχθονες λαούς (Εσκιμώοι-Παπούαι-Κάφροι) και τους αθλητές να προβληματίζονται αν αξίζει καν τον κόπο να κατεβούν να αγωνιστούν.

Αριστουργηματική βρίσκω την ατάκα του τελευταίου αθλητή:

Τα αγωνίζματα των στίβων
πολάς εκπλήξεις είνε κρύβων.
Κε τελικώς θα κυριαρχίσουν των Ελάδων
μόλις αρχίσουν τ’αγωνίσματα των τεμενάδων.

Στους αγώνες της Ρώμης η ΕΣΣΔ είχε ξεπεράσει τις ΗΠΑ στα μετάλλια, ενώ είχαν κάνει πολύ καλή εμφάνιση οι αθλητές των σοσιαλιστικών χωρών της Ανατολικής Ευρώπης -Ουγγαρία, Πολωνία και Τσεχοσλοβακία βρέθηκαν στην πρώτη δεκάδα του πίνακα των μεταλλίων.

Σε αυτό αναφέρεται το κείμενο της μπορντούρας, στο οποίο υποστηρίζεται ότι σκόπιμα οι Έλληνες αθλητές υστέρησαν στους αγώνες, για να μην στερηθούν την ελευθερία.

Το κείμενο της μπορντούρας:

Οι δορυφόροι κε λοιποί αθλητέ είναι θερία
διότι στερούνται την ελεφθερία.
Προκιμένου να την στερηθόμεν διά λίγους καλούς αθλητάς
καλίτερον το Ζάλογγον και τα ταν ή επί τας.

Ζώμεν θεληματικώς όπισθεν του ηλίου
επιδιώκων σκιάν εις παν μέρος της υφηλίου
άνεφ κάφσων και θανάτων ηλιάσεως
ώστε υγιείς να χαρώμεν των αγαθών της τηλεοράσεως.

Η αναφορά στο Ζάλογγο είναι υπαινιγμός. Το 1954 ο Παν. Κανελλόπουλος είχε δηλώσει σχετικά με τις στρατιωτικές δαπάνες που απέρρεαν από τις υποχρεώσεις της Ελλάδας απέναντι στο ΝΑΤΟ:«Δεν αντέχομεν αλλά δεν μειώνομεν τας δαπάνας… Εμείς έχομεν Ζάλογγα εις την ιστορίαν μας», φράση που έγινε παροιμιώδης. Ο Μποστ, όπως και άλλοι ευθυμογράφοι, γελοιογράφοι και επιθεωρησιογράφοι, δεν παρέλειπαν να του θυμίζουν το Ζάλογγο ακόμα και πολλά χρόνια μετά.

Την περίοδο εκείνη είχαν γίνει και οι πρώτες εντελώς πειραματικές τηλεοπτικές εκπομπές και σε αυτό αναφέρεται η δεύτερη παράγραφος -τα πειράματα αυτά σταμάτησαν και τελικά οι κανονικές εκπομπές άρχισαν το 1966.

Το δεύτερο σκίτσο δημοσιεύτηκε στην Ελευθερία στις 11 Σεπτεμβρίου 1960.

Το τρίο των ηρώων του Μποστ πανηγυρίζει τη νίκη του διαδόχου Κωνσταντίνου στους Ολυμπιακούς αγώνες της Ρώμης, στην ιστιοπλοΐα (κατηγορία Ντράγκον, πηδαλιούχος του σκάφους «Νηρεύς» με πλήρωμα τους Εσκιτζόγλου και Ζαΐμη). Ήταν το πρώτο χρυσό ελληνικό μετάλλιο μετά το 1912, αλλά ο Μποστ θυμάται τη νίκη του Σπύρου Λούη το 1896, βρίσκοντας ως κοινό στοιχείο τη σχέση των δυο ολυμπιονικών με το Μαρούσι (ο Κωνσταντίνος είχε σπουδάσει στα Ανάβρυτα) και προτείνει να στέλνονται στις Ολυμπιάδες μόνο Μαρουσιώτες. Ο Κολοσσός του Μαρουσιού είναι βέβαια το γνωστό βιβλίο του Χένρι Μίλερ (που δεν είχε ακόμα μεταφραστεί στα ελληνικά).

Όπως είπαμε, οι υπόλοιποι Έλληνες αθλητές είχαν απογοητεύσει τους φιλάθλους. Ο Τύπος είχε κάνει λόγο για «πανωλεθρία» και άφηνε υπαινιγμούς ότι «το έριξαν στις μακαρονάδες», κάτι που επαναλαμβάνει η Ανεργίτσα -προφανώς κουβέντες του καφενείου ήταν, αλλά τουλάχιστον έδωσαν στον Μποστ την ευκαιρία για μια αξεπέραστη λογοπαικτική ρίμα:

Έσκιζεν ο Εσκιτζόγλου κι ο Ζαΐμης των κυμάτων
σκίζοντες οι αθληταί μας με τα δόντια τον κιμά των

Και το κείμενο της μπορντούρας επιμένει ότι η κακή απόδοση των Ελλήνων αθλητών οφείλεται στο ότι έφαγαν πολλά ζυμαρικά… που τα βρήκαν δωρεάν:

Κάπου 80 άτομα, έβρον την εφκερία
φαγών σπαγκέτων άφθονων, με εκλεκτά τυρία
Ο χρόνος χρήμα σκέφθηκε ο κάθε πατριώτης
Ας φάγομαι λοιπόν εδώ, τρομακτικέ ποσότης
όπου κε νάναι οι αγών, σε λίγο τελειώνουν
ας εργασθούν των μασελών, κε τα φαγιά να λειώνουν

Άλτε, δρομείς, ακοντιστέ κε ρίπτοντες την πέτρα
καρφόστε το πηρούνη σας από 60 μέτρα
κι έτσι ενώ δεν χόρτασε με νίκας η Ελλάδα
εχόρτασαν οι αθλητέ, φαγών μακαρονάδα.
Τι «άμες δε γεσόμεθα πολών κάρονες»
το ιδεόδες ήτο να τρως κε μετά να ξαπλάρονες.

Πάντως, το βέβαιο είναι ότι η εστεμμένη νίκη πανηγυρίστηκε δεόντως και ο διάδοχος καρπώθηκε τη μερίδα του λέοντος από τη δόξα -ακόμα και δρόμοι ονομάστηκαν ‘Οδός Ολυμπιονίκου Διαδόχου’, ενώ απ’ όσο ξέρω δεν είχαμε καμιά ‘οδό Οδυσσέα Εσκιτζόγλου’ (οδός Ανδρέα Ζαΐμη υπάρχει, αλλά  βέβαια τιμά τον πολιτικό και αγωνιστή του 1821, όχι τον ιστιοπλόο!) Να σημειωθεί ότι ο Κωνσταντίνος ήταν οχτώ χρόνια νεότερος από τον έμπειρο Εσκιτζόγλου -λέτε να πήρε το πηδάλιο ελέω Θεού;