Μεζεδάκια πριν από τον Δεκαπενταύγουστο

Τη βδομάδα που μας έρχεται έχουμε τον Δεκαπενταύγουστο, που κάποτε ήταν η καρδιά των καλοκαιρινών διακοπών, το απόλυτο άδειασμα της Αθήνας (που βέβαια δεν αδειάζει ποτέ εντελώς) και η κατακόρυφη πτώση της κίνησης στο ιστολόγιο. Λιγότεροι φεύγουν πια για διακοπές, και για λιγότερο, αλλά η εβδομάδα που μας έρχεται, μαζί με τις εορταστικές το Πάσχα και τα Χριστούγεννα, εξακολουθεί να είναι η βδομάδα με τη χαμηλότερη ιστολογική κίνηση.

Και παρόλο που κι εγώ θα φύγω για διακοπές κάποια στιγμή μέσα στην επόμενη βδομάδα, το ιστολόγιο -εκτός απροόπτου, τεχνικού προβλήματος ας πούμε- θα εξακολουθήσει να δημοσιεύει άρθρα. Άλλωστε, αν κάτι έχει αλλάξει μέσα στα τόσα χρόνια που λειτουργούμε, είναι ότι έχει αυξηθεί κατακόρυφα η κινητή πρόσβαση στο Διαδίκτυο κι έτσι μπορεί κανείς να σχολιάζει ακόμα και παρα θίν’ αλός.

* Και ξεκινάμε με ένα κυριολεκτικό μεζεδάκι, αφού αφορά.. μεζεδάκια -να το πούμε μεταμεζεδάκι;

Από κατάλογο εστιατορίου, θαρρώ στη Ρόδο, το τμήμα των ορεκτικών όπου κυριαρχούν οι κάθε λογής κευτέδες!

Ουκ εν τω πολλώ το ευ, βεβαίως. Αν και ο συντάκτης του καταλόγου θα ήταν της άποψης ότι «ουκ εν τω κεφτέ το εφ»!

* Σε άρθρο για τη νέα ένταση στο Κοσσυφοπέδιο, διαβάζω ότι «Σε πολεμική φυλακή βρίσκεται ο Σερβικός στρατός σε όλη την επικράτεια λόγω των γεγονότων στο Κοσσυφοπέδιο».

Κάπως μεγάλη πρέπει να είναι αυτή η φυλακή για να τους χωράει όλους, σχολιάζει ο φίλος που έστειλε τον λίκνο. Από στρατιωτικά δεν σκαμπάζω, αλλά έχω την εντύπωση ότι ο σωστός όρος λέει ή για επιφυλακή ή για πολεμική ετοιμότητα.

* Ακούστηκε σε δελτία ειδήσεων αυτές τις μέρες: το κλείνον Άστυ ή ίσως και «το κλίνον Άστυ».

Λέτε να εννοούσαν ότι το Άστυ γέρνει; Ή ότι κλείνει, αφού όλοι φεύγουν για διακοπές;

Όπως είπε και ο Νίκος Λίγγρης στη Λεξιλογία, τα καλά τα απολιθώματα θέλουν και επιδέξιες γλώσσες.

* Η απεργία που έχει κηρύξει το μεταφραστήρι της Ράιαν συνεχίζεται.

Φίλος στέλνει οθονιά από τον ιστότοπό της, όπου προσφέρονται θέσεις με έκπτωση, και για μια συγκεκριμένη πτήση υπάρχει Αποθήκευση 10,40.

Στα αγγλικά Save 10,40 βέβαια, παναπεί εξοικονόμηση. Πάλι καλά που δεν έγραψαν «Σώστε 10,40».

* Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις, έλεγε ο Ουμπέρτο Έκο.

Μια άλλη εξήγηση είναι ότι τον Αύγουστο οι δημοσιογράφοι παίρνουν άδεια.

Παίρνουν άδεια, με αποτέλεσμα ο συντάκτης υπηρεσίας να βγάζει ειδήσεις από το ψυγείο και να τις σερβίρει για φρέσκες. Έτσι, σε άρθρο του Πρόταγκον για το νεοπουριτανικό πνεύμα που επικρατεί, διαβάζουμε:

«Οι άνθρωποι είναι πολύ πιο πουριτανοί σήμερα», λέει στον βρετανικό Guardian η 63χρονη Γαλλίδα Μιριέλ Τραζιέ.

Μόνο που η κ. Τραζιέ αυτά δεν τα είπε φέτος αλλά πριν από τέσσερα χρόνια. Πράγματι, σε άρθρο του 2014 διαβάζουμε: “It’s seen as vulgar. People are more prudish these days,” said 60-year old Muriel Trazie, keeping her breasts out of the public eye while sunning herself on Paris Plages, the French capital’s summer beach.

Φρόντισε πάντως ο αναδημοσιευτής να επικαιροποιήσει την ηλικία.

* Μια ακόμα ένδειξη ότι στο Διαδίκτυο ο χρόνος ισοπεδώνεται.

Κυκλοφόρησε χτες από αναξιόπιστον ιστότοπο η «είδηση» ότι κατασκευάζεται πισίνα για τους βουλευτές στην οροφή της Βουλής και βέβαια αναδημοσιεύτηκε ευρέως στα κοινωνικά μέσα, συνοδευόμενη από εύλογα σαρκαστικά σχόλια για τον φερετζέ που έλειπε από τη Μαριορή.

Μόνο που η εξωφρενική είδηση δεν είναι αληθινή, αλλά πρωταπριλιάτικη! Δημοσιεύτηκε αρχικά 1η Απριλίου του 2018, και αναδημοσιεύτηκε στα ξεκούδουνα χτες, οπότε είχε χαθεί η σύνδεση με τη μέρα της φάρσας κι έτσι έγινε πιστευτή.

Ή αλλιώς, στο Διαδίκτυο κάθε μέρα πρωταπριλιά είναι.

* Και συνεχίζοντας στο μοτίβο των αναχρονισμών και των αναδημοσιεύσεων, στη Lifo επικαιροποιήθηκε ένα άρθρο του 2015, που λέει ότι πολλοί θεωρούν ένδειξη αγένειας να…. τελειώνουν τα μηνύματα, πχ τα sms ή τα σχόλια στο Φέισμπουκ, με τελεία.

Το άρθρο πυροδότησε διάφορες συζητήσεις στις γλωσσικών ενδιαφερόντων ομάδες του Φέισμπουκ. Ίσως είναι το χάσμα των γενεών, αλλά εγώ προτιμώ να τελειώνω τις προτάσεις μου με τελεία -κι αν κάποιος με χαρακτηρίσει αγενή, κακό δικό του.

Πάντως είναι δύσκολο να πάρεις στα σοβαρά τις συμβουλές περί γλώσσας ή εθιμοτυπίας από ένα άρθρο τσαπατσούλικα γραμμένο, με κάμποσα μαργαριτάρια όπως «Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού οι ερευνητές ενέσκηψαν στο ακαθώδες ζήτημα της στίξης στα sms». Ενέσκηψαν σαν τη λαίλαπα ή σαν ακρίδες;

Προσέξτε επίσης το μαργαριταρένιο «τυπολάτρεις» στο τέλος του άρθρου. Ο λάτρης στον πληθυντικό κλίνεται πράγματι «οι λάτρεις, των λάτρεων». Ο τυπολάτρης όμως, όπως και ο αρχαιολάτρης και όλα τα άλλα σύνθετά του, κλίνεται όπως τα ομαλά πρωτόκλιτα, οι τυπολάτρες, των τυπολατρών.

* Συζητήθηκε αρκετά κι αυτό το σουπεράκι και πολλοί ειρωνεύτηκαν τον θηλυκό τύπο «η όμηρη».

Στα λεξικά δεν υπάρχει θηλυκός τύπος του ουσιαστικού και εδώ που τα λέμε στη συγκεκριμένη φράση, που είναι μεταφορική και δεν αναφέρεται σε φυσικό πρόσωπο, δεν είναι ανάγκη να αναζητηθεί θηλυκός τύπος, αλλά όταν πρόκειται για ειδήσεις σχετικές με ομηρία φυσικών προσώπων βλέπω ότι είναι αρκετά διαδεδομένος ο έμφυλος τύπος («η όμηρη») και δεν με ενοχλεί καθόλου.

* Είχαμε και τη θλιβερότατη είδηση του θανάτου της λαμπρής Ρίκας Βαγιάννη, είδηση που επιπλέον λερώθηκε από την τσαπατσουλιά, αφού σε νεκρολογία της στο in.gr διαβάζουμε πως: «Το πηγαίο χιούμορ της, η αυθεντικότητά της, η άνεσή της απέναντι στον τηλεοπτικό φακό, η εξαίρετη πένα της, η ετυμολογία και το εκρηκτικό ταμπεραμέντο της, ήταν στοιχεία που χαρακτήρισαν τη ζωή και τη σταδιοδρομία της. Όλοι όσοι τη γνώρισαν ή είχαν την τύχη να συνεργαστούν μαζί της, βεβαιώνουν την ακεραιότητα του χαρακτήρα της και την πρόσχαρη διάθεση με την οποία αντιμετώπιζε τα προσφιλή της πρόσωπα και τους συναδέλφους της», αναφέρει η ΕΣΗΕΑ.

Ακόμα χειρότερα, το μαργαριτάρι είναι της ΕΣΗΕΑ και απλώς αναδημοσιεύτηκε χωρίς διόρθωση στους άλλους ιστότοπους.

Ετοιμολογία, βεβαίως.

* Κι ένα σουπεράκι από την ΕΡΤ που μας πληροφορεί ότι σήμανε συναγερμός, έστω και μεταφορικός, αφού σε εισαγωγικά, για τον υιό του Δυτικού Νείλου.

Τα αγόρια έτσι είναι, άταχτα και ζημιάρικα. Πληροφορούμαι πάντως ότι η κόρη του Δυτικού Νείλου είναι τύπος και υπογραμμός.

* Κι ένα μεταφραστικό εκτός επικαιρότητας, αφού το βρήκα σε βιβλίο που διάβασα πρόσφατα.

Διάβασα λοιπόν ένα αστυνομικό, μεταφρασμένο από τ’ αγγλικά, όπου κάποιος λέει στον κεντρικό ήρωα:
«Δεν παύει να είστε αστυνομικός».

Με ξενίζει να βλέπω το «δεν παύει» να χρησιμοποιείται ως απρόσωπο.
Θα έβαζα «Δεν παύετε να είστε αστυνομικός» ή «Εξακολουθείτε να είστε αστυνομικός».

Είναι κατανοητό πώς προέκυψε το απρόσωπο: το τρίτο πρόσωπο έχει τη μερίδα του λέοντος στις χρήσεις. Ωστόσο, εμένα με ξενίζει και θα το διόρθωνα αν το έβρισκα σε κείμενο που το επιμελούμαι.

Γκουγκλίζοντας να δω αν θα βρω παρόμοια παραδείγματα, βρίσκω ένα μόνο στις πρώτες 4-5 σελίδες των αποτελεσμάτων της αναζήτησης, κατά σύμπτωση πάλι από μετάφραση (γνωστότατου) αστυνομικού μυθιστορήματος: «Δεν παύει να είμαι εισαγγελέας».

Κατά σατανική σύμπτωση, το ίδιο μυθιστόρημα το έχω μεταφράσει κι εγώ (να το πάρει το ποτάμι, είναι το Γεράκι της Μάλτας), όπου η φράση του Χάμετ είναι Right or wrong, I am nonetheless the District Attorney.

Στα νιάτα μου, το είχα μεταφράσει «Καλώς ή κακώς, ο Εισαγγελέας είμαι ακόμα εγώ».

* Κι ένα μαργαριτάρι πολιτικού ανδρός.

O κ. Παναγιώτης Καρκατσούλης τα έχει βάλει με τα τρολ που τον επέκριναν, δεν θυμάμαι γιατί, οπότε με τη σειρά του τα βρίζει λέγοντας ότι έχει συνηθίσει στα τόσα χρόνια της δημόσιας παρουσίας του «αυτά τα κακοπληρωμένα ανθρωπάρια, να βρίζουν και να εμμέσουν εναντίον όσων….»

Θυμάμαι ότι ο κ. Καρκατσούλης είχε ανακηρυχθεί ο καλύτερος Έλληνας δημόσιος λειτουργός. Δεν ξέρω με ποια κριτήρια γίνεται αυτή η βράβευση, πάντως δεν πιστεύω ανάμεσά τους να είναι ο καλός χειρισμός της γλώσσας, αν τουλάχιστον κρίνω από το προκείμενο τουίτ, που είναι γεμάτο λάθη -από τα οποία όμως ξεχωρίζει το μεγαμαργαριτάρι «να εμμέσουν», σωστή καραβίδα.

Καταρχάς, το ρήμα είναι ανύπαρκτο. Κατά δεύτερο, βρίσκεται σε λάθος χρόνο. Κατά τρίτο, είναι γραμμένο λάθος. Αν θέλαμε να το γράψουμε στην καθαρεύουσα, θα γράφαμε μάλλον «να εξεμούν».

Στη γλώσσα του μπαμπά μας θα ήταν πιο εύκολο: να ξερνάνε, με το συμπάθιο.

* Κι άλλο ένα μεταφραστικό. Διαβάζει φίλος ένα αστυνομικό, σκανδιναβικό, ισλανδικό μάλιστα -θα είναι ό,τι πρέπει με τον καύσωνα.

Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα του Άρναλντουρ Ιντρίντασον (Arnaldur Indridason) και ο κεντρικός του ήρωας, στην ελληνική έκδοση, είναι ο επιθεωρητής Έτλεντουρ.

Αναφέρθηκα στην ελληνική έκδοση, διότι περιέργως στο πρωτότυπο, όπως και στα αγγλικά, το όνομα του ήρωα είναι Erlendur, Έρλεντουρ. Κι όμως, τόσο στο συγκεκριμένο βιβλίο όσο και στα άλλα του ίδιου συγγραφέα που έχουν εκδοθεί στα ελληνικά, το όνομα του ήρωα έχει αποδοθεί Έτλεντουρ (παράδειγμα εδώ).

Το ισλανδικό r δεν προφέρεται πολύ διαφορετικά από το δικό μας και πάντως δεν προφέρεται τ. Οπότε είναι απορίας άξιο πώς παραποιήθηκε στα ελληνικά το όνομα του κεντρικού ήρωα. Μάλλον θα έγινε λάθος την πρώτη φορά και στη συνέχεια θα αναπαράγεται.

* Και κλείνουμε το σημερινό άρθρο όπως το αρχίσαμε, δηλαδή με ένα ακόμα μεταμεζεδάκι, μεζεδάκι για μεζεδάκια. Κι αυτό το στέλνει ο ίδιος φίλος.

Κριθαρότο λοιπόν, που περιέχει θράψαλο, λαχανικά και…. ζιγγίβερι.

Έστι δε ζιγγίβερι η αρχαιοελληνική λέξη για το τζίντζερ, λέξη ινδικής αρχής βέβαια, όπως και το πράγμα που περιγράφει. Από το ζιγγίβερι, μέσω λατινικών, πέρασε η λέξη στις σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες, στο γαλλικό gingembre και το αγγλικό ginger, απ’ όπου επανέκαμψε ως αντιδάνειο.

Αντιδάνειο, αλλά όχι αρκετό για τον εστιάτορα του φίλου μας. Ζιγγίβερι λοιπόν -πάω στοίχημα ότι θα το χρεώνει και ακριβότερα.

Καλό σαββατοκύριακο λοιπόν!