Τα πρώτα μεζεδάκια του 2021

…ή ίσως και της δεκαετίας, της τρίτης του αιώνα μας. Προτίμησα όμως, όπως και πέρυσι, να αποφύγω να πάρω θέση στο μέγα θέμα που (πέρυσι) είχε διχάσει το κοινό του ιστολογίου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης γενικότερα, αν δηλαδή μπήκαμε πέρυσι σε νέα δεκαετία ή αν αυτό έγινε προχτές. Σημειώνω βέβαια ότι τα μεζεδάκια μας είναι και ετεροχρονισμένα, αφού δημοσιεύονται εκτάκτως Κυριακή -που σημαίνει ότι το λογοτεχνικό μας ανάγνωσμα μετατίθεται για την επόμενη Κυριακή.

Βεβαια, στην πραγματικότητα τα μεζεδάκια του άρθρου δεν είναι όλα φετινά, ή μάλλον, για να το πω αλλιώς, τα περισσότερα είναι περσινά -λογικό, αφού η πρώτη μέρα του χρόνου ήταν μόλις προχτες. Και, για να πούμε και τη μαύρη αλήθεια, δεν έχουμε και πολλά μεζεδάκια στην πιατέλα, διότι εορταστικό το κλίμα και ο σεφ χαλάρωσε.

* Ξεκινάω με ένα περσινό και μάλιστα όχι επίκαιρο -θα μπορούσα να το βάλω και την προηγούμενη ή την επόμενη εβδομάδα.

H oθονιά είναι από την ιστοσελίδα μεταφορικής εταιρείας. Με ρωτάει φίλος πώς βλέπω το «Εισάγετε έως και 10 αριθμούς» (αποστολών υποθέτω ότι ακολουθεί).

Αν το θεωρήσουμε προστακτική, δεν καλοστέκει -θα ταίριαζε καλύτερα το «εισαγάγετε».

Μπορεί όμως να θεωρηθεί οριστική (δηλ. «εδώ εισάγετε…») οπότε στέκει μια χαρά.

Και, εν πάση περιπτώσει, ας φέρνουν τα δέματα στην ώρα τους κι ας φαλτσάρουν στα σύνθετα του «άγω».

* Πριν από μερικές μέρες είχαμε την ψηφοφορία για τη Λέξη της χρονιάς, αλλά το ιστολόγιο συνεχίζει να καταγράφει με ενδιαφέρον νέες λέξεις που εμφανίζονται.

Πρόσεξα λοιπόν, σε είδηση από τη Θεσσαλονίκη, ότι η αστυνομία «διέλυσε διαμπαλκονική συναυλία». Ο όρος χρησιμοποιείται όχι μόνο στον τίτλο αλλά και στο άρθρο, πχ.: Στη διαμπαλκονική συναυλία με άρπες, τρομπέτες, ντραμς και πιάνο, κατέφθασε πλήθος κόσμου που απολάμβανε τις μελωδίες από το πεζοδρόμιο, ενώ οι κάτοικοι της γειτονιάς βγήκαν στα μπαλκόνια προκειμένου να ακούσουν την πρωτότυπη μουσική παράσταση από τα μέλη της Πρωτοβουλίας της Γειτονιάς Αλεξάνδρου Σβώλου.

Αναρωτιέμαι αν ο όρος υπήρχε από την πρώτη καραντίνα, της άνοιξης, και δεν τον είχα προσέξει τότε. Πάντως μου αρέσει η λέξη, και θυμίζει και τη «διαβαλκανική» (συνεργασία ή οτιδήποτε άλλο).

Και όπως είπα σε φίλο που μου κοινοποίησε την είδηση, «ο αντιδιαμπαλκονισμός δεν θα περάσει».

* Κι ένα σύνθημα σε τοίχο εκκλησίας.

Όπως θα προσέξατε, απευθυνεται στους «Χριστανούς» και δηλώνει αντίθεση στο «εμόλιο».

Σκέφτηκα ότι δεν αποκλείεται να το έγραψε εκείνος ο φωστήρας, που είχε γράψει πρόπερσι το αθάνατο σύνθημα «Η Μακονία είναι ελληνική».

* Κι ένα που δεν το άκουσα με τ’ αυτιά μου, αλλά το μεταφέρει αξιόπιστος φιλος.

Στο δελτίο ειδήσεων του Αντένα την παραμονή της πρωτοχρονιάς, εκεί που έδειχναν ρεπορτάζ από την Ωκεανία και την Άπω Ανατολή, όπου ο χρόνος είχε ήδη αλλάξει (έχουν μια μανία αυτοί οι φιγουρατζήδες οι νεοζηλανδοί να κάνουν κάθε χρόνο πρώτοι πρωτοχρονιά…), ο Νικόλας Βαφειάδης είπε:

Ένας πύργος με βεγγαλικά (ή κάτι τέτοιο) «εξανδραπόδισε το 2020».

Προφανώς ήθελε να πει κάτι σαν «το εξαπέστειλε» ή «το έστειλε στον αγύριστο».

* Κι ένα εντυπωσιακό μαργαριτάρι από το ΑΠΕ-ΜΠΕ, το οποίο έχει εξελιχθεί τον τελευταίο καιρό σε μαργαριταρεώνα, όταν δεν χαλκεύει ειδήσεις.

Χτες το πρωί δημοσιεύτηκε στο Τουίτερ η εξής είδηση:

H Σουηδία αναλαμβάνει για το 2021, την Προεδρία του Οργανισμού για Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη

Όχι πολύ επιμελημένη η διατύπωση του τίτλου, με ένα κόμμα ξεκρέμαστο και δυο άρθρα να λείπουν, αλλά το χοντρό μαργαριτάρι βρισκόταν στην εικόνα που συνόδευε την είδηση.

Όπως βλέπετε, πίσω από το ακρώνυμο και τα αστέρια υπάρχει ένας χάρτης. Αλλά τι χάρτης;

Το νησί δεξιά δεν είναι βέβαια η Σουηδία, είναι η Εύβοια! Και πράγματι, ο χάρτης είναι… της Στερεάς Ελλάδας.

Πώς έγινε η γκάφα;

Είναι απλό. Ο «δημοσιογράφος» που είχε αναλάβει να εικονογραφήσει την είδηση έψαξε στο γκουγκλ για «ΟΑΣΕ». Αλλά αυτοί οι κουτόφραγκοι μπορεί να τα πήραν όλα από εμάς, όχι όμως και το ακρώνυμο του ΟΑΣΕ, που επιμένουν να τον ονομάζουν OSCE.

Οπότε, ο φωστήρας που έκανε αναζήτηση στο Γκουγκλ για ΟΑΣΕ (πού να το ξέρει το OSCE) βρήκε τον ιστότοπο του ελληνικού ΟΑΣΕ, δηλαδη του Οργανισμού Ανάπτυξης Στερεάς Ελλάδας!

Και πήρε την εικόνα με τα αστέρια, χωρίς να τον προβληματίσει ότι ένας ευρωπαϊκός οργανισμός έχει ακρώνυμο ελληνικό και χωρίς να αναγνωρίσει τη Στερεά Ελλάδα στον χάρτη!

Ύστερα απο αρκετές ώρες, το τουίτ αποσύρθηκε, ενώ στον ιστότοπο του ΑΠΕ η εικόνα που συνοδεύει το άρθρο έχει αλλάξει (έχω κρατήσει οθονιά της παλιότερης, πάντως).

* Κι ένα υποτιτλιστικό μαργαριταράκι, που το ψάρεψε ο Ν. Λίγγρης στη Λεξιλογία.

Όπως λέει, στην πολύ καλή σειρά «Το θύμα» (The victim) που παίχτηκε στην πλατφόρμα Ertflix, υπάρχει ένα σημείο που μπέρδεψε τον υποτιτλιστή αν και οι υπότιτλοι ήταν καλοί γενικώς. Και συνεχίζει:

Λέει κάπου στο 2ο επεισόδιο για μια οικογένεια που κατηγορείται άδικα και έχει γίνει στόχος επιθέσεων: «They’re being persecuted in their own home». Η απόδοση «Δικάζονται στο ίδιο τους το σπίτι» με έκανε να σκεφτώ μπέρδεμα με το «They’re being prosecuted».

(Bέβαια, δεν νομίζω ότι η απόδοση «δικάζονται» βγάζει νόημα…)

* Και ένα ακόμα από τα πάμπολλα μπαμπινιωτικά μιμίδια (δεν είναι Χ, είναι Ψ) που έχουν πλημμυρίσει τα σόσιαλ. Μου άρεσε, ομολογώ, και είναι και φιλολογικώς ορθό.

* Στον τοίχο του φίλου Εμμ. Μανωλά στο ΦΒ είδα κάτι που το βρήκα πρωτότυπο.

Αντιγράφω.

«Σήμερα η υφήλιος αποχαιρετά την χειρότερη χρονιά από καταβολής της», λέει ο εκφωνητής της ΕΡΤ1.

Είναι λίγο περίεργο, αλλά θυμάμαι

• τότε που έσκασαν όλα τα ηφαίστεια και δεν μπορούσε να ανασάνει κανείς επί χιλιετίες, κυρίως επειδή δεν είχαν γεμίσει με οξυγόνο την ατμόσφαιρα τα διάτομα,
•  τότε που βγήκαμε διστακτικά από τη θάλασσα και αναπτύξαμε τρόπο να ανασαίνουμε το τοξικό οξυγόνο με αλλαγές στα κύτταρά μας,
• τότε που διαχωρίστηκε η Γκοντβάνα σε κομμάτια και αργότερα η Αφρική άρχισε να απομακρύνεται από την Νότια Αμερική, που δεν ήταν νότια λόγω αναστροφής των πόλων,
• τότε που ο μετεωρίτης τσάκισε την χερσόνησο Γιουκατάν στο Μεξικό και οι πυρκαγιές στις στεριές κράτησαν μια δεκαετία φέρνοντας καταστροφή στα φυτά, στα φυτοφάγα ζώα, και στα σαρκοφάγα ζώα, ιδιαίτερα στα μεγάλου μεγέθους,
• τότε που έγιναν επανειλημμένα ηλίθιοι πόλεμοι και
• τότε που δεν μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε τις αρρώστιες που θέριζαν μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού.

Νομίζω ότι δεν ήταν η χειρότερη χρονιά από καταβολής του πλανήτη μας, αλλά ίσως ήταν η χειρότερη του αιώνα μας.

Ωραία τα γράφει ο φίλος μου, αν και εγώ δεν τα θυμάμαι τα πρώτα γεγονότα που αναφέρει -βέβαια είμαι και πεντέξι χρόνια νεότερος.

* Κι ένα μαργαριτάρι αρίστου, βουλευτή του κυβερνητικού κόμματος και δημοσιογράφου.

O Mακάριος Λαζαρίδης θέλει να βρει έναν μειωτικό χαρακτηρισμό για τον Ευάγγελο Αντώναρο και γράφει ότι «η ιστορία τον έχει καταγάγει ως τον χειρότερο κυβερνητικό εκπρόσωπο ever!».

Αλλά η ιστορία δεν μπορεί να καταγάγει τίποτα τον κ. Αντώναρο. Το σπάνιο ρήμα κατάγω χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά σε εκφράσεις του τύπου «κατήγαγε θρίαμβο», «κατήγαγε λαμπρή νίκη», άρα είναι εντελώς αταίριαστο εδώ.

Προφανώς ο βουλευτής Καβάλας ήθελε να γράψει «τον έχει κατατάξει» -αν και εγώ θα το απέφευγα κι αυτό και θα έβαζα «τον έχει αναγνωρίσει / ανακηρύξει / καταχωρ*σει ή κάτι τέτοιο.

Και κάτι ακόμα, παρεμπιπτόντως -προσέξτε πόσο βολικός είναι ο αγγλισμός ever, που λέει με μια λεξούλα και τέσσερα γραμματάκια όσα ο κ. Μπαμπινιώτης θα ήθελε τουλάχιστον τρεις λέξεις για να τα πει (όλων των εποχών, ας πούμε). Βέβαια, ακόμα μόνο στον προφορικό λόγο ή στον οιονεί προφορικό των σόσιαλ.

* Μια λέξη που ακούστηκε πολύ σε σχέση με τα εμβόλια (ποια εμβόλια, θα ρωτήσετε) είναι η «προτεραιοποίηση».

Διάβασα στο Φέισμπουκ την εξής γκρινιάρικη κριτική:

Επειδή μου έβγαλε το μάτι η αγραμματοσύνη, θα ήθελα να πω ότι λέξη «προτεραιοποίηση» που αναφέρει και η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών και διάφοροι άλλοι κατά καιρούς και το Πρώτο Θέμα, όπου διάβασα το άρθρο, δεν υπάρχει. Κάποιοι αγράμματοι κατασκεύασαν μία λέξη, η οποία δεν σημαίνει τίποτα, μεταφράζοντας σε κακά ελληνικά το αγγλικό prioritise, που σημαίνει «δίνω προτεραιότητα». Αυτή είναι η σωστή έκφραση που πρέπει να χρησιμοποιείται.

Αδιαφορώ για την επιστημοσύνη ανθρώπων που δεν μπορούν να εκφραστούν σωστά, σε στοιχειώδη ελληνικά.

Παρατηρώ ότι το «δίνω προτεραιότητα» είναι ρήμα, άρα δύσκολα θα αντικαταστήσει ένα ουσιαστικό. Μπορεί κανείς να ενοχλείται από τη λέξη «προτεραιοποίηση» -κι εγώ ιεράρχηση θα έλεγα.

Αλλά είναι λάθος να λέμε ότι μια λέξη που ακούγεται ευρέως «δεν υπάρχει», ιδίως όταν καταγράφεται και σε λεξικά (η προτεροτέτοια υπάρχει τουλάχιστον στο Χρηστικό Λεξικό) και βέβαια είναι κάκιστη στάση να χρεώνουμε αγραμματοσύνη σε όσους χρησιμοποιούν έναν νεολογισμό που ενοχλεί.

* Επί του πιεστηρίου, ένα πολυεδρικό μεταφραστικό μαργαριτάρι, σε ένα άρθρο που φαίνεται ενδιαφερον.

Η συντάκτρια του αγγλικού άρθρου είχε προτάξει ως μότο έναν στίχο από τον Μάκβεθ του Σέξπιρ: Art thou not, fatal vision, sensible To feeling as to sight?

H μεταφράστρια επιχείρησε να το μεταφράσει η ίδια… και το σκότωσε:

Δεν είσαι, θανατηφόρα όραση, λογική
Να νιώθεις ως θέαμα;

Δεν θα πει τίποτε αυτό, έτσι δεν είναι;

Δεν ξέρω πώς έχουν αποδώσει τον στίχο ο Ρώτας κι ο Μπελιές, τα βιβλία μου τα έχω μακριά. Αλλά αυτά τα λόγια τ’ απευθύνει ο Μάκβεθ σ’ ένα μαχαίρι που βλέπει μπροστά του, ενώ έχει ήδη σκοτώσει τον βασιλιά. Οπότε, λέει, περίπου:

Δεν είσαι, απαίσιο όραμα, εξίσου αισθητό με την αφή όσο εισαι με την όραση;

Το κρίσιμο σημείο για τη μεταφραστική πανωλεθρία είναι η παρανόηση της λέξης sensible, νομίζω.

* Κλείνοντας, μια σκέψη για το 2020 που αφήσαμε πίσω μας με αποτροπιασμό. Είμαστε βέβαιοι ότι το αφήσαμε πίσω μας;

Kαι στα ελληνικά, έχουμε 2020ένα, 2020δύο, 2020τρία…

Ωχ!