Σελφ τεστ

Σύντομο άρθρο θα έχουμε και σήμερα, αλλά τουλάχιστον δεν θα είναι αναδημοσίευση παλαιότερου.

Η λέξη των τελευταίων ημερών, που προβάλλεται πολύ στις κυβερνητικές ανακοινώσεις και στα δελτία ειδήσεων, είναι ασφαλώς το «σελφ τεστ». Βέβαια, όλοι σχεδόν τη λατινογράφουν, self test ή self-test αλλά για την ίδια λέξη πρόκειται -και θα της αφιερώσουμε το σημερινό αρθράκι.

Το ημερολόγιο παίζει περίεργα παιχνίδια. Πριν από ένα χρόνο και δυο μέρες, είχαμε λεξιλογήσει για τη λέξη «τεστ» – σήμερα θα πούμε για το σελφ τεστ.

Τα σελφ τεστ αποτελούν σημαντικό παράγοντα για το άνοιγμα των δραστηριοτήτων. Κάθε πολίτης θα προμηθεύεται από τα φαρμακεία ενα δωρεάν σελφ τεστ την εβδομάδα. Απ’ ό,τι άκουσα το τεστ αυτό είναι απλούστερο στην εκτέλεσή του από τα ράπιντ ή τα μοριακα κι έτσι μπορεί ο καθένας να το κάνει μόνος του -δεν θα χρειαστεί να χώσει τη μπατονέτα στο λαρύγγι του, κάτι που εγώ τουλάχιστον δεν θα μπορούσα να το κάνω.

Οι πολίτες που θα βρεθούν θετικοι στο σελφ τεστ θα πρέπει να το δηλώσουν σε μια ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα κι έτσι ο καθένας «στο πλαίσιο της ατομικής ευθύνης θα ελέγχει πιο υπεύθυνα τη συμπεριφορά του».

Το τεστ θα είναι υποχρεωτικό για ορισμένες κατηγορίες: Καταρχάς για μαθητές και για εκπαιδευτικούς. Επίσης για τους εργαζόμενους στους τομείς του τουρισμού, του λιανεμπορίου, της εστίασης, της ακτοπλοΐας – ναυτιλίας, της μεταποίησης, για τις μεγάλες επιχειρήσεις, και τα δικαστήρια.

Η ιδέα ασφαλώς είναι καλή -ίσως όμως δεν είναι αρκετή. Είναι πολύ χρήσιμο να ξέρει ο πολίτης αν είναι (ασυμπτωματικός) φορέας του ιού -αλλά το θέμα είναι να μην έχει αντικίνητρο για να το δηλώσει. Επειδή όμως το θέμα δεν το έχω παρακολουθήσει, εγώ δεν θ πω περισσότερα για την ουσία του θέματος -περιμένω πως θα το σχολιάσετε εσείς. Στη συνέχεια του άρθρου θα λεξιλογήσω.

Το δίλεκτο σελφ τεστ προφανώς είναι μεταφορά του αγγλικού self test. Η δεύτερη λέξη έχει περάσει και στην ελληνική γλώσσα -διότι βέβαια το τεστ είναι λέξη ελληνική. Από το περσινό μας άρθρο θα μεταφέρω μερικά πράγματα στο σημερινό:

Το τεστ στα ελληνικά είναι ασυμμόρφωτο δάνειο, από τα γαλλικά ή από τα αγγλικά. Πότε μπήκε στη γλώσσα μας; Δεν ξέρω, πάντως το βρίσκω στο λεξικό της Πρωίας, που κυκλοφόρησε περί το 1933, με την ερμηνεία «Είδος δοκιμασίας προς εξακρίβωσιν της πνευματικής ή σωματικής ικανότητος ατομου τινός». Και πράγματι, φαίνεται πιθανότερο να πέρασε η λέξη «τεστ» στην ελληνική γλώσσα από τα αγγλικά και από επιστημονική ορολογία (ψυχολογία, παιδαγωγικά). Μπορούμε να υποθέσουμε πως αυτό θα έγινε στη δεκαετία του 1920.

Η λέξη test ετυμολογείται από το παλαιό γαλλικό test που ήταν ένα δοχείο που είχαν οι αλχημιστές για να ελέγχουν την περιεκτικότητα των πολύτιμων μετάλλων, που προέρχεται από το λατινικό testum, που σημαίνει πήλινο αγγείο. Aπό εκεί, μεταφορικά, και πρώτα στα αγγλικά, η σημασία επεκτάθηκε στη δοκιμασία της καθαρότητας γενικώς -και το 1673 ψηφίστηκε ο Test Act, ο νόμος που απέκλειε από δημοσια αξιώματα τους καθολικούς.

Eνδιαφέρον έχει, αν και θα άξιζε να το πούμε σε άλλο άρθρο, ότι το γαλλικό tête (ιταλ. και ισπ. testa) που είναι η λέξη για το κεφάλι προέρχεται από την ίδια λατινική ρίζα, από το υστερολατινικό testa που σήμαινε πήλινο αγγείο  / κέλυφος και περί τον 10ο αιώνα πήρε τη σημασία του κρανίου και τελικά του κεφαλιού, εκτοπίζοντας τις λέξεις που προέρχονται από το κλασικό λατινικό caput.

Όσο για το τεστ, τις τελευταίες δεκαετίες προσέλαβε μια σειρά από σημασίες, από τις οποίες η συχνότερη σε χρήση ασφαλώς ήταν στο σχολείο, όπου το τεστ ήταν σύντομη εξέταση, συνήθως μικρότερης διάρκειας ή/και βαρύτητας από το διαγώνισμα. Και «τεστάκι» το λένε οι μαθητές. Εμφανίστηκαν επίσης και διάφοροι σύμπλοκοι όροι, που έχουν ελληνικό αντίστοιχο αλλά συνηθως τους χρησιμοποιούμε αμετάφραστους όπως τα κρας τεστ ή τα στρες τεστ.

Στην εποχή του κόβιντ, όμως, το διαγνωστικό τεστ ξεπέρασε σε συχνότητα χρήσης τόσο τα σχολικά όσο και τα άλλα τεστ.

Η αντωνυμία self, που χρησιμοποιείται στα αγγλικά ως πρώτο συνθετικό για τον σχηματισμό όρων που δηλώνουν αυτοπάθεια ή κάτι που γίνεται αυτόματα, είναι επίσης πασίγνωστη όχι μόνο επειδή τη γνωρίζουμε από τις γνώσεις αγγλικής που έχουμε αλλά επίσης επειδή βρίσκεται πίσω από έναν από τους διεθνείς όρους που έχουν γνωρίσει εκρηκτική διάδοση τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια -εννοώ βέβαια τη selfie, που όλοι μας βγάζουμε με το κινητό μας.

Εγώ τη γράφω σέλφι (ή και σέλφη, όπως νομίζω πως είχε προτείνει ο Νίκος Λίγγρης, αφού το -η είναι η κατάληξη για τα θηλυκά ουσιαστικά) αλλά φυσικά οι περισσότεροι selfie τη γραφουν. Η σέλφη είναι κάμποσα χρόνια μαζί μας και έχει δώσει και σύνθετα όπως το σελφοκόνταρο. Δεν έχουν στεφθεί με επιτυχία οι προσπάθειες να βρεθεί αντίστοιχος ελληνικός όρος, αφού το «αυτοφωτογραφία» που προτάθηκε είναι ανοικονόμητο μακρινάρι -έχει περισσότερες συλλαβές από όσα γράμματα ο αντίστοιχος αγγλικός όρος.

Για να επιστρέψουμε στα σελφ τεστ (ή self test) και αυτά οι περισσότεροι τα γράφουν, όπως είπαμε, με το λατινικό αλφάβητο (παρόλο που κάποιοι από αυτούς γράφουν τη σκέτη λέξη «τεστ» με το ελληνικό) ενώ απ’ όσο είδα ο κ. Μπαμπινιώτης δεν έχει ακόμα προτείνει κάποιον τρισχιλιετή όρο, όπως έκανε με το λοκντάουν ή το… ντελίβερι.

Είδα κάπου τον όρο «αυτοδιαγνωστικό τεστ» αλλά, κατά τη γνώμη μου, αν θελουμε έναν όρο που να έχει πιθανότητες επικράτησης χρειαζόμαστε κάτι πιο σύντομο. Γιατί όχι «αυτοτέστ»; Νομίζω πως είναι η προφανής απόδοση -εξαλλου, όπως είπα, η λέξη «τεστ» ειναι πια ελληνική.

Μπορεί όμως να έχετε άλλες προτάσεις. Θα τις ακούσω στα σχόλιά σας.