Η λάμια και η Μιμή

Αυτές τις μέρες συμπληρώνονται εκατό χρόνια από το ξέσπασμα του Μεγάλου Πολέμου, που αργότερα έμελλε να ονομαστεί Παγκόσμιος Πόλεμος και μετά Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Στα τέλη Ιουλίου 1914 άρχισε ο πόλεμος και στις αρχές Αυγούστου, αφού εκπνεύσανε διάφορα τελεσίγραφα, άρχισαν οι εμπόλεμες δυνάμεις, η μια μετά την άλλη, να στέλνουν τους φαντάρους τους στη σφαγή. Για παράδειγμα, σαν σήμερα, ξεκίνησε η πολιορκία της Λιέγης από τα γερμανικά στρατεύματα.

Στον Πρώτο Παγκόσμιο, οι περισσότεροι νεκροί ήταν στρατιώτες -οι απώλειες των αμάχων ήταν μικρότερες. (Στον Δεύτερο Παγκόσμιο, η ζυγαριά του αίματος έγειρε από την άλλη πλάστιγγα, και σε μερικούς σύγχρονους (χρονολογικά) πολέμους οι άμαχοι αποτελούν το 80% των απωλειών). Η Ελλάδα ήταν τυχερή και μπήκε αργά στον πόλεμο, γλίτωσε τις μεγάλες απώλειες και ο Πρώτος Παγκόσμιος δεν έχει χαραχτεί βαθιά στη συλλογική μας μνήμη, σε αντίθεση με τον Δεύτερο.

Ακούω αυτές τις μέρες στο γαλλικό ραδιόφωνο μια εκπομπή που κάνει αναδρομή στον Πρώτο Παγκόσμιο μέσα από φανταρίστικα τραγούδια της εποχής. Στην εκπομπή που άκουσα το περασμένο Σάββατο, έλεγε ότι η γαλλική προπαγάνδα της εποχής προσπαθούσε να παρουσιάσει τον πόλεμο με τους Γερμανούς σαν μια αντιπαράθεση του δίκιου και της ανδρείας (που τα είχαν οι Γάλλοι) με την επιστημονική υπεροχή (των Γερμανών) -οι Μπος ήταν βάρβαροι, βέβαια, αλλά τεχνολογικά εξελιγμένοι, ιδίως στα φονικά τους σύνεργα -και η ενσάρκωση αυτής της σατανικής επιστήμης ήταν η mitrailleuse, το πολυβόλο ή μυδραλιοβόλο, που θέριζε με φονική ευστοχία τους γενναίους Γάλλους καθώς έκαναν τις επιθέσεις τους. Πολυβόλα είχαν και οι Γάλλοι, βέβαια, αλλά τα γερμανικά ήταν πιο εξελιγμένα, πιο φονικά, και πιο οργανωμένα -σαν το MG08, το Maschinengewehr 08 που βλέπουμε στην εικόνα πάνω αριστερά.

Η γαλλική λέξη, mitrailleuse, προέρχεται από τη λ. mitraille, που αρχικά ήταν τα βλήματα των κανονιών, που αποτελούνταν από παλιοσίδερα, καρφιά και θραύσματα μετάλλου. Το mitraille είναι παράλληλος τύπος του mitaille που προέρχεται από τη λ. mite (ολλανδικής αρχής) που σήμαινε ‘κέρμα’. Στα ελληνικά, το μιτρ- παρασυσχετίστηκε με την αρχαία λέξη «μύδρος», που σήμαινε την πυρακτωμένη μάζα, τη λάβα που τινάζεται στην έκρηξη του ηφαιστείου, και στα νεότερα χρόνια χρησιμοποιήθηκε και για τα βλήματα των πυροβόλων όπλων. Μια πολύ λογική παρασυσχέτιση, που μας έδωσε το μυδραλιοβόλο, που εμφανίζεται στη γλώσσα μας, σύμφωνα με την καταγραφή του Κουμανούδη, από το 1888 (από τότε με ένα λ, αν και υπήρχαν και γραφές με δύο λ, μυδραλλιοβόλον). Ίσως με την επιρροή των γαλλικών, η λέξη αρχικά είναι θηλυκού γένους, «η μυδραλιοβόλος», και παίρνει και μεταφορικές σημασίες, έτσι σε χρονογράφημα του 1899 στο Σκριπ διαβάζω ότι «από το βάθος της οδού Ερμού μία μυδραλιοβόλος βάλλει κατά της τσέπης του συζύγου». Γρήγορα όμως το γένος έγινε ουδέτερο, με την επιρροή των άλλων όπλων.