Μόνο 1.000.000 λέξεις έχουν τα πτωχά αγγλικά!

Εντάξει, ο τίτλος είναι προβοκατόρικος. Όμως, μια και είμαστε λεξιστορικό ιστολόγιο σκέφτηκα πως δεν πρέπει ν’ αφήσω ασχολίαστη την είδηση ότι η αγγλική γλώσσα έχει πλέον, και με τη βούλα, 1 εκατομμύριο λέξεις!

Για την ακρίβεια, η αγγλική γλώσσα είχε 1 εκατομμύριο λέξεις και μάλιστα, λέει ο ιστότοπος των γλωσσομετρητών, η εκατομμυριοστή λέξη, που ήταν η Web 2.0. προστέθηκε την Τετάρτη που μας πέρασε, στις 10 Ιουνίου 2009 το πρωί. Για την ακρίβεια, στις 10.22 το πρωί.

Για το εγχείρημα αυτό, πέρα από τον ιστότοπο των εμπνευστών του, μπορείτε να διαβάσετε μια παρουσίαση στο CNN (το λινκ το οφείλω στον Γιώργο Μπαλόγλου). Επίσης, μεταφράζω πρόχειρα και διασκευάζω κείμενο που μου έστειλε η αγαπητή Σοφία Οικ., γραμμένο από Άγγλο γλωσσολόγο.

Ο ισχυρισμός προέρχεται από έναν ιστότοπο, το Global Language Monitor (http://www.languagemonitor.com), που προσπαθεί να υπολογίσει τον αριθμό των λέξεων της αγγλικής γλώσσας και το ρυθμό αύξησης. Όταν ξεκίνησαν, μέτρησαν όλες τις λέξεις που περιλαμβάνονταν σε «σημαντικά λεξικά αναφοράς» της αγγλικής γλώσσας, όπως OED, Webster‘s κτλ. και κατέληξαν σε έναν κατάλογο με 650.000 λέξεις περίπου. Από τότε, ο ιστότοπος παρακολουθεί αγγλόφωνους ιστότοπους και ηλεκτρονικές πηγές, αναζητώντας λέξεις που δεν βρίσκονται στη λίστα του. Όμως δεν προσθέτει αυτόματα κάθε καινούργια λέξη. Για να προστεθεί μια απ’ αυτές τις «νέες» λέξεις στη λίστα, πρέπει να συγκεντρώσει 25.000 «χτυπήματα», ανευρέσεις δηλαδή.

Με τον τρόπο αυτό, οι μονιτοράδες εκτίμησαν ότι στην αγγλική προστίθεται μια νέα λέξη κατά μέσον όρο κάθε 98 λεπτά (άρα, περίπου 15 λέξεις τη μέρα) κι άρχισαν την αντίστροφή μέτρηση προς το 1 εκατομμύριο λέξεις, πράγμα που έγινε στις 10 Ιουνίου. Η εκατομμυριοστή λέξη ήταν ‘Web 2.0’.

Όπως ήταν φυσικό (και ζητούμενο, λέω εγώ) αυτό απέκτησε μεγάλη δημοσιότητα, αλλά από γλωσσολογική άποψη υπάρχουν τεράστια προβλήματα. Τα δυο μεγάλα προβλήματα είναι «πώς ορίζεται η λέξη» και «πώς ορίζεται μια αγγλική λέξη». Οι μονιτοράδες έχουν κριτήρια για το τι είναι λέξη και περιλαμβάνουν επίσης τους σύνθετους όρους (‘Web 2.0′ ή ‘cloud computing‘), αλλά θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι εξίσου σημαντικές προσθήκες στη γλώσσα είναι οι νέες σημασίες τις οποίες αποκτούν οι υπάρχουσες λέξεις.

Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι ο ορισμός της «αγγλικής λέξης». Αφενός, επειδή χρησιμοποιούν μόνο «σημαντικά έργα αναφοράς» και γενικώς αποδεκτές πηγές του Ιστού, αποκλείονται οι διάλεκτοι αλλά και οι λέξεις από γλωσσικά επίπεδα που δεν μπαίνουν εύκολα στις καθιερωμένες πηγές. Από την άλλη, λέξεις που έχουν μια πολύ σύντομη αλλά και πολύ έντονη προβολή στις καθιερωμένες πηγές μπαίνουν εύκολα στη λίστα. Μια πρόσφατη προσθήκη ήταν το ‘Jai Ho!’, ινδικό επιφώνημα που έγινε πασίγνωστο από την ταινία Slumdog Millionaire, αλλά που κανείς δεν ξέρει αν θα ριζώσει στο αγγλικό λεξιλόγιο ή αν θα εξαφανιστεί μόλις ξεχαστεί η ταινία. Αξίζει άραγε να θεωρηθεί κομμάτι της παγκόσμιας αγγλικής;

Ο επικεφαλής του Global Language Monitor παρουσιάστηκε στην εκπομπή Newsnight τις προάλλες, όπου ο Jeremy Paxman του τα έψαλε. Αξίζει να το δείτε αυτό, όπως και τη συνέντευξη του David Crystal, ο οποίος εξηγεί θαυμάσια πώς λειτουργεί η αγγλική γλώσσα και πόσο δύσκολο είναι να μετρηθούν οι λέξεις της. Για τη συνέντευξη δείτε εδώ: http://news.bbc.co.uk/1/hi/programmes/newsnight/8093233.stm

Αυτά, ο Άγγλος γλωσσολόγος.

Για τις δυσκολίες να μετρηθούν οι λέξεις της ελληνικής, έχει ξεκινήσει να γράφει ο Νίκος Νικολάου στο δικό του ιστολόγιο. Δυστυχώς στα αγγλικά κι αυτός, αλλά τα κείμενά του είναι εξαιρετικά καλογραμμένα και σας τα συνιστώ. Το τελευταίο κείμενο, το πέμπτο της σειράς, αρχίζει επιτέλους να μπαίνει σε νούμερα. Αν λοιπόν θέλετε μια πρόχειρη και βρώμικη απάντηση, ο Νίκος Νικολάου καταλήγει στα εξής νούμερα, τα οποία συγκρίνει, ενδεικτικά, με νούμερα για τη σύγχρονη σλοβενική γλώσσα όπως προέκυψαν από ένα σύγχρονο σώμα κειμένων.

Αρχαία και βυζαντινά ελληνικά (TLG)                       Σλοβενικά

Λεκτικοί τύποι                        1.200.000                                            660.000
Λήμματα                                   205.000 (;)                                           60.000

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε «αυστηρώς αρχαία» κείμενα οι λεκτικοί τύποι είναι πολύ λιγότεροι (290.000), ενώ αυξάνονται σχεδόν στο μισό του συνόλου (520.000) αν βάλουμε και την ελληνιστική εποχή αλλά όχι τους πατέρες της εκκλησίας, δηλ. αν περιοριστούμε σε όλα τα κείμενα μη χριστιανών συγγραφέων. Σε κάθε περίπτωση, ο αριθμός των λέξεων είναι πολύ μακριά από τα  5.000.000 λέξεις ή τα δενξερωπόσα εκατομμύρια λεκτικούς τύπους που δίνουν οι εθνικιστικές ονειρώξεις των Λερναίων, όσο κι αν τις επαναλαμβάνουν ακαδημαϊκοί.

Και τα μεν αρχαία, είναι κουκιά μετρημένα, με την έννοια ότι (εκτός κι αν ανοίξουν οι εφτασφράγιστες πύλες της μυστικής ραββινικής βιβλιοθήκης της Ζυρίχης) ελάχιστα νέα κείμενα περιμένουμε να προστεθούν, αλλά με τη νέα ελληνική τι γίνεται; Καταρχάς, έχουμε το ακανθώδες πρόβλημα αν θα θεωρήσουμε μία γλώσσα την αρχαία και τη νέα ελληνική. Απάντηση εδώ δεν υπάρχει, οπότε λέμε ότι τη θεωρούμε μία επειδή έτσι αποφασίζουμε. Βέβαια, η διγλωσσία δημιουργεί και προβλήματα καταμέτρησης. Σίγουρα το «νερό» είναι άλλη λέξη από το «ύδωρ», αλλά το «πτωχός» και το «φτωχός»; Το «ανήρ» και το «άνδρας»; To «εισαγγελεύς» και το «εισαγγελέας»;

Κι αν αφήσουμε κατά μέρος αυτές τις διτυπίες, πώς ορίζεται η λέξη; Θα μετρήσει χωριστή λέξη η προ-προγιαγιά ή η προ-προ-προγιαγιά; Και η προ-προ-προ-προ-προγιαγιά; Αν είναι λήμμα το «παίζω» είναι και το «ξαναπαίζω»; (Μ’ αυτό τον τρόπο κάθε ρήμα δίνει από μια ακόμα λέξη). Αν και αυτά τα λεξικογραφικά προβλήματα κάθε άλλο παρά άλυτα είναι, δείχνουν πόσο μάταιο είναι να μετράμε λέξεις.

Βέβαια, αν τα πτωχά σλοβενικά έχουν 60.000 λήμματα (στο συγκεκριμένο σώμα κειμένων, να εξηγούμαι) κι αν τα αγγλικά μόλις και μετά βίας συμπλήρωσαν 1 εκατομμύριο λέξεις, η τρισχιλιετής μας ελληνική έχει πολύ περισσότερες. Πόσες; Εδώ υπάρχουν δύο απαντήσεις. Με μία μέτρηση, η ελληνική έχει 5.000.001 λέξεις. Η μία είναι η λέξη «μονιτοράς» την οποία μόλις έφτιαξα στο κείμενο αυτό και τα άλλα 5.000.000 είναι οι λέξεις του κ. Κουνάδη.

Με μια άλλη όμως μέτρηση, η ελληνική γλώσσα έχει τουλάχιστον 123.456.789 λέξεις. Και ιδού πώς: αρχίστε να μετράτε· κάθε αριθμός είναι και μία λέξη· από το 1 έως το 123.456.789 έχουμε 123.456.789 λέξεις, όπερ έδει δείξαι. 123 εκατομμύρια λέξεις (και κάτι ψιλά) ενώ τα υποτυπώδη αγγλικά έχουν μόνο ένα εκατομμύριο!

Διευκρινιστική προσθήκη, 7 Σεπτεμβρίου 2009: Αναγκάζομαι να διευκρινίσω ότι όσα έγραψα παραπάνω για τα 123 εκατομμύρια ή τα 5 εκατ. λέξεις της ελληνικής είναι προφανώς ειρωνικά. Προφανώς για μένα, αλλά όχι για άλλους, διότι όπως διαπίστωσα τουλάχιστον σε δύο διαδικτυακά φόρουμ κάποιοι αναδημοσιευσαν το άρθρο μου θεωρώντας ότι κυριολεκτώ. Όπως έγραψα σε επόμενο άρθρο, είναι επικίνδυνο να ειρωνεύεσαι στο Διαδίκτυο!