Η Αίγινα του Βάρναλη το 1921

Προχτές είχα ανεβάσει το προτελευταίο ποίημα του Κώστα Βάρναλη και με την ευκαιρία αυτή έγινε συζήτηση για τη σχέση του ποιητή με την Αίγινα και με τα φιλολογικά του απομνημονεύματα, όπου αφιερώνει ένα μεγαλούτσικο κεφάλαιο στην Αίγινα. Μια αγαπητή φίλη πληκτρολόγησε το σχετικό κομμάτι,  που το ανέβασα στα ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΖΙ, στον ιστότοπό μου.

Όλο το κομμάτι μπορείτε να το διαβάσετε στον ιστότοπο, αλλά  διάλεξα μερικά αποσπάσματα που τα παραθέτω εδώ:

Ένα απόγεμα πήρα το βαποράκι στον Περαία, την περίφημη «Χρυσώ», και πήγα πρώτα στην Αίγινα. Είχα σκοπό, αρχίζοντας από την Αίγινα, να ψάξω γύρω γύρω το Σαρωνικό όσο να εύρω το κατάλληλο μέρος για να κουρνιάσω οριστικά. Ήθελα να είμαι πάντα κοντά στην Αθήνα. Γιατί δεν είχα και πολλήν εμπιστοσύνη στον εαυτό μου. Ήξερα πως εύκολα με πιάνει ο κόρος και η πλήξη. Έπρεπε λοιπόν να μπορώ να παίρνω εύκολα το βαπόρι και να έρχομαι στην πόλη των Θεών, για να μετανιώνω και να φεύγω από την κάμινο του πυρός και της καβαλίνας πίσου στη δροσιά και την ησυχία του πελάου.

   Στην Αίγινα που πρωτοπήγα, εκεί και έριξα άγκυρα για πάντα. Ο βραδινός περίπατος, που έκανα γιαλό γιαλό από την «κολόνα» ίσαμε τον Αϊ-Βασίλη, μου άρεσε πολύ. Νοίκιασα το απάνου πάτωμα (δυο καμαρούλες) σ’ ένα ήσυχο σπιτάκι και ξαναγύρισα στην Αθήνα για να φέρω τα πράματά μου.

Μπορεί τα κορίτσια της Αίγινας να έρχονται κάθε καλοκαίρι, πριν αρχίσει η σαιζόν, στην Αθήνα για να ράψουνε τις καλοκαιρινές τουαλέτες τους (πολύς κόσμος παραθερίζει στο νησί από την πρωτεύουσα και τον Περαία και πρέπει να είμαστε εντάξει!)· μπορεί να περιποιούνται και να μεγαλώνουνε τη φυσική τους ομορφιά με όλα τα τεχνητά μέσα της καλλυντικής επιστήμης, από τα λογής κραγιόνια ίσαμε την τσιμπίδα των φρυδιών· όμως η ψυχή τους είναι γεμάτη Θεό. Δεν έχω συναντήσει σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας τόση θρησκευτική μυστικοπάθεια, όση στο γυναικόκοσμο της Αίγινας. Κι έτσι από απλή χρονογραφική περιέργεια σημειώνω πως στην Αίγινα υπάρχουνε δύο μοναστήρια (των γυναικών είναι από τα μεγαλύτερα της χώρας) και επί τουρκοκρατίας η Παλιοχώρα, η τοτεσινή πρωτεύουσα του νησιού, είχε τόσες εκκλησίες, όπως λέει η παράδοση, όσες ημέρες έχει ο χρόνος!

«Κόρτε» ονομάσανε πειραχτικά οι Αιγινήτες το μόλο του Αϊ-Νικόλα, όπου γίνεται ο ταχτικός περίπατος τα απογέματα και μάλιστα τα Σαββατοκύριακα. Μετά το ηλιοβασίλεμα ο συνωστισμός μεγαλώνει κι η φασαρία κι ερωτική περιπάθεια των νέων.

Ο μόλος του Αϊ-Νικόλα είναι το δεξιό μπράτσο του λιμανιού της Αίγινας. Αρκετά φαρδύ, για ν’ ανεβοκατεβαίνουν οι άνθρωποι και μ’ ένα παραπέτο ίσαμε ένα μέτρο προς το μέρος της θάλασσας. Εκεί, που σπάζει ο αγκώνας του μπράτσου σχηματίζεται μια μικρή πλατεία. Στη μια της άκρη είναι το παρεκκλήσι του Αϊ-Νικόλα, που μοιάζει με … καμίνι του ασβέστη και που κάθε άνοιξη το ασπρίζουνε (αυτός είναι όλος του ο στολισμός)· κι αντίκρα στο παρεκκλήσι είναι το καφενείο με το υπόστεγό του, τις καρέκλες του, τα σιδερένια του τραπέζια και το φωνόγραφό του ή το πιάνο του. Γιατί κάθε Σαββατοκύριακο (τα καλοκαίρια, φυσικά), ανάβει ο χορός. Τα ευτυχισμένα ζευγάρια, στόμα με στόμα, δεν έχουνε καιρό να προσέχουνε τα ακάλτσωτα ποδάρια τους. Αυτά τα προσέχουνε και τα τρώνε με τα μάτια τους οι χαζοί της γαλαρίας!…

   Κείνη τη χρονιά, που πρωτοπήγα στην Αίγινα (1921) δεν υπήρχε ακόμα χορός, ούτε ηλεχτρικό φως, ούτε μπαιν-μιξτ. Το καφενείο είχε μια και μοναχή λάμπα ασετιλίνης, που βρώμιζε τη μυρωδιά της άρμης και των φυκιών και που, άμα φυσούσε μπουνέντης, έσβηνε κάθε τόσο. Και τότες τα μάτια συνηθίζοντας στο σκοτάδι βλέπανε καλύτερα ολόγυρά τους. Γιατί στο σκοτάδι κοιτάει άφοβα ο άλλος. Δε φυλάγεται να μην τον ιδούνε, που βλέπει αχόρταγα, γιατί δε φαίνεται!

   Α! Τότες ήτανε μεγάλη ανάγκη να βλέπει κανείς καλά. Η νεότης ζούσε με τα μάτια μονάχα. Και τα μάτια ήτανε τόσο γυμνασμένα στην αναζήτηση των περαστικών, σαν την αστραπή, οραμάτων, που από γενιά σε γενιά αυτά τα μάτια γινότανε μεγαλύτερα και λάμπανε περισσότερο. Κι οι «φιλέλληνες» ξένοι, που κοιτάγανε αυτά τα περίεργα μάτια, βγάζανε το επιπόλαιο συμπέρασμα πως είμαστε λαός ευφυής. Ενώ είμαστε λαός λιμασμένος για όλα, γιατί τα στερούμεθα όλα!

   Τότες οι μπανιέρες των γυναικών ήταν ένα μίλι μακριά από τις μπανιέρες των αντρών. Πώς η φαντασία με τ’ αχαλίνωτα σκιρτήματά της να μη συμπληρώνει τα κενά της φτωχής, της μίζερης, της εχθρικής πραγματικότητας!

Για τη συνέχεια σας παραπέμπω στον ιστότοπο. Να σημειώσω ότι προσαρτημένα στο κεφάλαιο για την Αίγινα είναι δυο μικρά στιγμιότυπα, περιγραφές ανθρώπων που έζησαν στο νησί, ενός πρώην μητροπολίτη κι ενός Ιταλού τυχοδιώκτη, καθώς και η αφήγηση για το πώς οι Αιγινήτες γιόρτασαν τη… σύλληψη του Κεμάλ το 1922.