Καραβίδες για τον Λαπαθιώτη

Στην ορολογία του ιστολογίου μας, καραβίδα λέμε μια πρόταση, συνήθως σε άρθρο ή βιβλίο αναφοράς, της οποίας οι περισσότερες πληροφορίες (ιδανικά όλες) είναι λανθασμένες. Είναι μορφή συγγενική με το χρυσό πέταλο, μόνο που στο χρυσό πέταλο τα λάθη συχνά είναι εσκεμμένα, δηλαδή είναι ψέματα. Οι δυο όροι αναλύονται εδώ, όπου θα βρείτε και γιατί ονομάστηκε έτσι η καραβίδα.

Προχτές, κάτι  γκούγκλισα  και έπεσα πάνω σ’ ένα βιογραφικό σημείωμα του Ναπολ. Λαπαθιώτη, στο ΕΚΕΒΙ, ένα σημείωμα που είναι σωστό εκτροφείο καραβίδων! Και ενώ το ξέρω ότι μπορεί να σας έχω κουράσει με τον Λαπαθιώτη, δεν άντεξα να μη γράψω το άρθρο μου αυτό, διότι το σημείωμα του ΕΚΕΒΙ το έχουν αναδημοσιέψει ένα σωρό ιστότοποι (καλώς ή κακώς, το ΕΚΕΒΙ θεωρείται έγκυρη πηγή) κι έτσι τα λάθη αναπαράγονται. Επίσης, το περίεργο είναι ότι το σημείωμα του ΕΚΕΒΙ, ενώ έχει πολλά και μεγάλα λάθη, συνοδεύεται από πολύ καλή βιβλιογραφία.

Στη δεύτερη πρόταση του βιογραφικού, έρχεται να μας υποδεχτεί το πρώτο καραβιδάκι: Σε ηλικία δέκα ετών μετακόμισε με την οικογένειά του στο Ναύπλιο, όπου τέλειωσε το σχολείο, έμαθε αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά, ενώ παρακολούθησε επίσης μαθήματα πιάνου και ζωγραφικής.

Έτσι που το διαβάζετε, θα υποθέσετε ότι στο Ναύπλιο όχι μόνο τελείωσε το σχολείο, αλλά έμαθε και τρεις ξένες γλώσσες, πιάνο και ζωγραφική. Στην πραγματικότητα, οι Λαπαθιώτηδες πήγαν στο Ναύπλιο το 1896, όταν ο Ναπολέων ήταν οχτώ χρονών (όχι δέκα) και έμειναν εκεί λίγους μήνες μόνο. Ο Ναπολέων δεν τελείωσε το σχολείο εκεί, ούτε καν το άρχισε, διότι έκανε μαθήματα στο σπίτι, ούτε έμαθε όλα τα άλλα θαυμαστά στο Ναύπλιο. Όταν γύρισαν στην Αθήνα συνέχισε τα μαθήματα στο σπίτι, χωρίς να πάει στο δημοτικό, και γράφτηκε κατευθείαν στο σχολαρχείο ως κατ’ οίκον διδαχθείς, το 1898 (αυτό το λέω εγώ· ο Τάσος Κόρφης και η Χριστίνα Ντουνιά λένε 1899, είναι θέμα για χωριστό σημείωμα).

Στη συνέχεια ακολουθεί η αναφορά των εντύπων με τα οποία συνεργάστηκε ο Λαπαθιώτης. Λείπουν βέβαια πάρα πολλά, αλλά αφού αυτά διάλεξε ο συντάκτης, ας διορθώσουμε απλώς τις χρονολογίες. Με το Μπουκέτο συνεργάζεται από το 1924, από το πρώτο του τεύχος, όχι από το 1931. Με τη Νέα Εστία συνεργάζεται από το 1927, όχι από το 1933. Με τη Διάπλαση συνεργάστηκε από το 1922, όχι από το 1925 –είχε βέβαια δημοσιέψει και πολύ νωρίτερα, έφηβος, μερικά πρωτόλεια.

Πάμε παρακάτω, σε μια άλλη καραβίδα, μετρίου μεγέθους:

Το 1917 συμμετείχε στο κίνημα της Εθνικής Άμυνας και υπηρέτησε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων.

Πράγματι συμμετείχε στο κίνημα της Εθνικής Άμυνας, αλλά το 1916, όχι το 1917. Υπηρέτησε στους Βαλκανικούς, αλλά ως απλός οπλίτης, όχι ως έφεδρος ανθυπολοχαγός. Έπειτα, έτσι που το βάζει, είναι σαν οι βαλκανικοί πόλεμοι να έπονται χρονικά, να συνέβησαν μετά το 1917. Ίσως τους μπερδεύει με το βαλκανικό μέτωπο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Πράγματι, ο Λ. υπηρέτησε από το 1917 έως το 1921, ως Έφεδρος ανθυπολοχαγός-Διερμηνέας (από το 1918 στον κανονικό ελληνικό στρατό).

Και τώρα η καραβιδομάνα, μια πρόταση που είναι κομπολόι από λάθη:

Μετά τα Νοεμβριανά γεγονότα του 1920 κατέφυγε για λίγο καιρό με την οικογένειά του στην Αίγυπτο, όπου γνωρίστηκε με τον Καβάφη.

Μετρήστε πόσα λάθη χώρεσαν σε μια πρόταση. Τα Νοεμβριανά δεν έγιναν το 1920, αλλά το 1916. (Τον Νοέμβριο του 1920 έγιναν οι εκλογές που τις έχασε ο Βενιζέλος), Ο Λαπαθιώτης δεν «κατέφυγε» στην Αίγυπτο (αυτό σημαίνει ότι κάποιος σε κυνηγάει) αλλά πήγε εκεί με επίσημη αποστολή. Αυτό έγινε τον Δεκέμβριο του 1916, δεν πήγε όμως με την οικογένειά του αλλά συνοδεύοντας τον πατέρα του. Έτσι γι’ αλλαγή, το ότι γνωρίστηκε με τον Καβάφη είναι σωστό.

Κι άλλα λάθη:

Το 1937 πέθανε η μητέρα του και τρία χρόνια αργότερα ο πατέρας του, ο θάνατος του οποίου είχε καταλυτική επίδραση στη ζωή του ποιητή.

Ο πατέρας του πέθανε είτε τέλη του 1941 (λένε οι περισσότερες πηγές) είτε Γενάρη του 1942 (λέω εγώ, αλλά θέλει πολύ χώρο για να το αποδείξω), πάντως όχι τρία χρόνια μετά τη μητέρα του αλλά σχεδόν πέντε (μάλιστα, στο ποίημα που έγραψε, ο Λαπαθιώτης λέει ότι η μητέρα του περίμενε έξη χρόνους ολάκερους να συναντήσει τον πατέρα του, αλλά δεν είναι ούτε πέντε). Για την επίδραση που είχε πάνω του ο θάνατος των γονιών του, όλοι όσοι τον γνώρισαν λένε πως το καίριο χτύπημα ήταν ο θάνατος της μητέρας, αλλά δεν θα επιμείνω.

Στο τέλος του σημειώματος αναφέρονται κάποια θεατρικά έργα που έγραψε, αλλά αυτό είναι παραπλανητικό, αφού μόνο το πρώτο εκδόθηκε –εκτός εμπορίου– και άλλωστε ήταν πρωτόλειο, αφού ο Λ. ήταν τότε δωδεκάχρονος. Το δεύτερο έργο που αναφέρεται, επίσης πρωτόλειο, δεν τέλειωσε ποτέ, ενώ το τρίτο χάθηκε.

Επίσης, στην εργογραφία του Λαπαθιώτη, που δεν είναι δα και εκτενής, ο τίτλος της μοναδικής ποιητικής του συλλογής δίνεται λάθος! Δεν είναι Τα πρώτα ποιήματα· Επιλογή αλλά Τα ποιήματα – Πρώτη επιλογή.

Θα μου πείτε, εδώ ο κόσμος καίγεται, εσύ μ’ αυτά ασχολείσαι; Τι να κάνω, βρε παιδιά; δεν φτάνει που καίγεται ο κόσμος, θέλετε να είναι και γεμάτος λάθη ο επίσημος ιστότοπος του Κέντρου Βιβλίου;