Υιοθεσία, παιδοθεσία, τεκνοθεσία

Διαβάζω στην εφημερίδα για το σύμφωνο συμβίωσης που η κυβέρνηση έχει την πρόθεση να επεκτείνει στα ομόφυλα ζευγάρια,  και προσέχω δηλώσεις της κ. Ευαγγελίας Βλάμη, εκπροσώπου της οργάνωσης Λεσβίες για την Ισότητα. Θα σταθώ στην εξής παράγραφο:

Δεν περιλαμβάνεται στο νέο πακέτων μέτρων που προωθεί το υπουργείο Δικαιοσύνης η δυνατότητα παιδοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια, γεγονός που, σύμφωνα με την κ. Βλάμη, αποτελεί αιτία στιγματισμού των γκέι και λεσβιακών ζευγαριών και των παιδιών τους, αφού όπως είπε: «Η παιδοθεσία θα μπορούσε να απαλειφθεί από το προτεινόμενο νομοσχέδιο, καθώς επικαλείται στο μέλλον μια αυξημένη κοινωνική αποδοχή για τη νέα μορφή οικογένειας, ώστε να αποφευχθεί ο στιγματισμός της απαγόρευσης».

Η πρόταση που είναι μέσα στα εισαγωγικά είναι δυσνόητη, και όχι επειδή περιέχει την άγνωστη στα λεξικά λέξη «παιδοθεσία». Καταλαβαίνουμε όλοι, θαρρώ, ότι η παιδοθεσία της κ. Βλάμη είναι αυτό που λέμε «υιοθεσία», συμμορφωμένη ετυμολογικά, ώστε να μην παραπέμπει πια στο ένα μόνο φύλο, στον υιό. Η υπόλοιπη προταση, παρότι δεν έχει άγνωστες λέξεις, δεν βγάζει εύκολα νόημα –τουλάχιστον εγώ δεν την καταλαβαίνω, ίσως επειδή είμαι αργόστροφος. Αφού διάβασα δυο και τρεις φορές την παράγραφο, υποθέτω ότι η πιθανότερη εξήγηση είναι η εξής: το νομοσχέδιο αποκλείει την υιοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια, γεγονός που κατά την κ. Βλάμη συνιστά στιγματισμό· καλύτερα θα ήταν να μην κάνει καθόλου λόγο για υιοθεσία το νομοσχέδιο αυτή τη στιγμή, αφήνοντας τη ρύθμιση για το μέλλον.

Αλλά αν η κ. Βλάμη προτιμάει να εκφράζεται σε δυσνόητη γλώσσα, είναι δική της δουλειά –έχω καταλάβει ότι στα γλωσσικά έχουμε αντίθετες απόψεις, από τη στιγμή που σε συζήτηση στο φέισμπουκ την είδα να προτιμάει το «ομοερωτοφοβία» (οχτώ συλλαβές και μια θηριώδης χασμωδία) από το «ομοφοβία» (πέντε συλλαβές χωρίς χασμωδία), επειδή, λέει, το «ομο» σκέτο παραπέμπει μόνο στους γκέι. Το χειρότερο είναι ότι αργότερα είδα ότι προωθείται ο όρος LGBTφοβία ή και LGBTiqφοβία. Προφανώς αυτοί οι άνθρωποι δεν μιλάνε, μόνο γράφουν.

Όμως ας επιστρέψουμε στην παιδοθεσία. Δύο είναι τα ερωτήματα που γεννάει ο όρος αυτός: α) πρέπει να αλλάξει ο όρος υιοθεσία; β) Αν και, ποιος είναι ο καταλληλότερος όρος.

Καταλαβαίνω βέβαια ότι αν το πάμε ετυμολογικά, η υιοθεσία, επειδή περιέχει τον υιό, μπορεί να θεωρηθεί ότι αποκλείει, περιθωριοποιεί ή προσβάλλει τις γυναίκες. Ο όρος γεννήθηκε στην ελληνιστική εποχή, όταν οι γυναίκες δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα και όταν μόνο οι άντρες μπορούσαν να θέσουν υιόν. Από τότε όμως έχουν περάσει πολλοί αιώνες και, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, η ετυμολογική διαφάνεια έχει χαθεί –η ένσταση ότι λέγοντας «υιοθετώ» αποκλείεις τις γυναίκες, μου φαίνεται εξίσου αστεία και άτοπη με την επιμονή ορισμένων γλωσσαμυντόρων ότι ο άντρας (τουλάχιστον όταν παίρνει γυναίκα) δεν μπορεί να παντρεύεται αλλά μόνο να νυμφεύεται, διότι άμα λες ότι παντρεύεσαι (υπ-ανδρεύεσαι) δηλώνεις ότι παίρνεις άντρα. Παρεμπιπτόντως, αν το πάρουμε στενά ετυμολογικά, το «παντρεύομαι» θα έπρεπε να απαγορευτεί, επειδή αντιβαίνει στην ισότητα των φύλων, αφού θεωρεί τη γυναίκα «υπό» τον άνδρα.

Και παρόλο που την αίσθηση της ετυμολογίας την έχω κι εγώ και, για παράδειγμα, με ξενίζει λίγο το «χειμερινό θέρετρο», νομίζω ότι στην περίπτωση της υιοθεσίας η ένσταση είναι υπερβολική. Πολύ περισσότερο που η λέξη «υιοθετώ» έχει πάρει και μεταφορικές σημασίες, λέμε «υιοθέτησε σκληρά μέτρα», «το συμβούλιο υιοθέτησε τις προτάσεις του προέδρου». Αν ξαφνικά γίνουμε όλοι ετυμολογικά άγρυπνοι, θα πρέπει να καταργήσουμε και αυτό το «υιοθετώ» -αλλά δεν θα μπορούμε πια να πούμε «το συμβούλιο παιδοθέτησε τις προτάσεις του προέδρου» ή «η Ισπανία θα παιδοθετήσει σκληρά μέτρα περικοπής δαπανών». Καθώς θα έχουν πια ανοίξει διάπλατα τα ετυμολογικά μας μάτια, ούτε το παιδί θα κάνει, προκειμένου για προτάσεις ή μέτρα (και δεν τολμώ να σκεφτώ τι θα το αντικαταστήσει).

Κι αν επεκτείνουμε τη λογική αυτή και σε άλλους όρους, ανοίγονται ασκοί του Αιόλου (ασκοί, πολλοί, όχι ένας που ήταν παλιά): λογουχάρη, δεν θα μπορούμε να λέμε «μητρική γλώσσα» (στιγματίζονται τα γκέι ζευγάρια), ούτε «πατρικά αισθήματα» και «πατρονάρει», ούτε «πατερίτσα» (προέρχεται από το πατερικός), ούτε «θυγατρική εταιρεία» (στιγματίζονται τα αγόρια).

Ωστόσο, επειδή εγώ ανήκω στο «ευνοημένο μισό», δεν είμαι κατηγορηματικός στην αντίθεσή μου (όσο κι αν η παιδοθεσία μού είναι απεχθής σαν λέξη). Και χαίρομαι που η κ. Βλάμη την παιδοθεσία την αναφέρει έτσι σανφασόν (για να αναστήσω μια παλιά λέξη), σαν να ήταν μια λέξη σαν τις άλλες, γιατί μας δίνει την ευκαιρία να δούμε πως λειτουργεί έμπρακτα ο νεολογισμός.

Πάντως, ακόμα κι αν αποφασίσουμε αύριο ότι ο όρος υιοθεσία δεν μας κάνει, για λόγους ισότητας των φύλων, δεν νομίζω ότι η παιδοθεσία είναι σωστός όρος. Παρόλο που είμαι δημοτικιστής, η τεκνοθεσία νομίζω πως είναι προτιμότερη –διότι λέγοντας παιδιά εννοείς τα παιδιά γενικώς, ενώ λέγοντας τέκνα εννοείς τα δικά σου παιδιά. Άρα, τεκνοθετείς, δεν υιοθετείς. Βέβαια, βαθιά μέσα μου εξακολουθώ να βρίσκω τερατώδη και την παιδοθεσία και την τεκνοθεσία· η τεκνοθεσία είναι απλώς ένα πιο σουλουπωμένο τέρας, τέρας χτενισμένο, αλλά πάντοτε τέρας.

Βέβαια, αναγνωρίζω ένα πλεονέκτημα στην τεκνοθεσία σε σχέση με την υιοθεσία, ότι αποφεύγει τη χασμωδία στην αρχή της λέξης. Κι άλλο ένα, ότι αποφεύγει τον σπάνιο δίφθογγο υι. Αλλά αυτά δεν βαραίνουν πολύ στην πλάστιγγα. Είμαι όμως έτοιμος να δεχτώ και άλλα επιχειρήματα για το αντίθετο, υπέρ της τεκνοθεσίας ή της παιδοθεσίας, αν τα βρω πειστικά –σας ακούω!