Σχόλιο για δυο πρωτοσέλιδα

Θα μπορούσε να βγει και σε μεζεδάκι, αλλά μάλλον το θέμα δεν αντέχει μέχρι το Σάββατο. Θέλω λοιπόν να κάνω ένα μικρό σχόλιο για δυο πρωτοσέλιδα που ακούστηκαν αρκετά αυτές τις δυο μέρες, που και τα δύο έχουν λογοπαίγνιο, κάτι που μόνο σε ένα ρεπορτάζ άκουσα να επισημαίνεται -αν και είναι πιθανό να γράφτηκε και αλλού, σε κάποια εφημερίδα ή ιστολόγιο (αν το ακούσατε, πείτε μου).

Την είδηση που προκάλεσε τα ευρηματικά πρωτοσέλιδα, θα την έχετε μάλλον ακούσει. Ο Γάλλος Μπερνάρ Αρνό (Bernard Arnault), ο τέταρτος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, ιδιοκτήτης της εταιρείας LVMH, του κολοσσού των ειδών πολυτελείας, δήλωσε ότι θα ζητήσει τη βελγική υπηκοότητα (ή ίσως την έχει ήδη ζητήσει). Παρόλο που η εταιρεία διευκρίνισε ότι ο Αρνό θα παραμείνει κάτοικος Γαλλίας για φορολογικούς λόγους, το θέμα συνδέθηκε με την εξαγγελία του Φρανσουά Ολάντ για φορολογία ύψους 75% σε όσους έχουν ετήσιο εισόδημα άνω του 1 εκατομμυρίου ευρώ. Σε έναν γαλλικό ιστότοπο διάβασα ότι ίσως ο Αρνό να θέλει να γίνει Βέλγος επειδή το Βέλγιο έχει πολύ ευνοϊκό καθεστώς στους φόρους κληρονομιάς, απείρως ευνοϊκότερο από το γαλλικό.

Εδώ να κάνουμε μια παρένθεση. Δεν το έχω ψάξει σε βάθος, αλλά είμαι σχεδόν βέβαιος ότι το 75% δεν είναι ο συνολικός συντελεστής φορολόγησης αλλά ο συντελεστής κλιμακίου: αφορά το τμήμα άνω του 1 εκατομμυρίου, αυτό μόνο φορολογείται με 75%. Βέβαια, αν ο Αρνό βγάζει π.χ. 10 εκατομμύρια το χρόνο, ο συντελεστής κλιμακίου πλησιάζει τον συνολικό συντελεστή.

Η είδηση ότι ο Αρνό θα πολιτογραφηθεί Βέλγος έκανε εύλογα αίσθηση στη Γαλλία, ιδίως επειδή η LVMH δραστηριοποιείται σε έναν τομέα που έχει ταυτιστεί με τη Γαλλία, τα είδη πολυτελείας, με πασίγνωστα ονόματα όπως Λουί Βουιτόν, Κριστιάν Ντιόρ, Moet Hennessey, τέτοια. Η δεξιά αντιπολίτευση επέκρινε την κυβέρνηση (ο πρώην πρωθυπουργός Φιγιόν μίλησε για «ηλίθιες αποφάσεις που θα έχουν τρομακτικά αποτελέσματα»), ενώ πάρα πολλοί επέκριναν τον μεγιστάνα. Πολύ συζητήθηκε το πρωτοσέλιδο της Λιμπερασιόν, που το βλέπετε αριστερά: Casse-toi, riche con!

Όπως θα έχετε διαβάσει, αυτό μεταφράζεται περίπου «άντε χάσου, πλούσιε μαλάκα». Για το con, τυχαίνει να έχουμε ξαναγράψει στο ιστολόγιο. Αποδίδεται «μαλάκας», αν και έχει και άλλες σημασίες. Το πρώτο μισό της φράσης, μπορούμε φυσικά να το αποδώσουμε με πολλούς τρόπους: Άντε χάσου, Στα τσακίδια, Ουστ, Δίνε του, έχουμε πολλές εκφράσεις και στα ελληνικά.

Έστω κι αν δεν είναι πολύ χοντρή βρισιά, το con δεν παύει να είναι υβριστικό, και είναι αρκετά τολμηρό να μπαίνει σε πρωτοσέλιδο -και φυσικά ο Μπερνάρ Αρνό δήλωσε ότι θα υποβάλει μήνυση στην εφημερίδα. Ωστόσο, υπάρχει κάτι που δεν είδα να λέγεται σε κανένα ελληνικό ρεπορτάζ, που όμως διαφοροποιεί κάπως τα πράγματα. Ο τίτλος της Λιμπερασιόν δεν είναι μια τυχαία υβριστική φράση, είναι παράφραση μιας άλλης διάσημης φράσης -μιας φράσης του Νικολά Σαρκοζί.

Πριν από μερικά χρόνια, νομίζω το 2008, ο Σαρκοζί είχε επισκεφθεί το Salon de l’Agriculture, μια μεγάλη ετήσια γεωργική έκθεση στο Παρίσι. Και εκεί που οι παρευρισκόμενοι τον χαιρετούσαν κι ο πρόεδρος δεν προλάβαινε να σφίγγει χέρια αριστερά-δεξιά, ένας άλλος επισκέπτης αρνήθηκε να τον χαιρετήσει, λέγοντάς του «Μη μ’ ακουμπάς, με λερώνεις».

Αντιδρώντας, ο Σαρκοζί του απάντησε: Casse-toi alors, pauvre con, που θα μπορούσαμε να το μεταφράσουμε «Ε τότε χάσου από δω, παλιομαλάκα». Το επεισόδιο το απαθανάτισε κάποιος επισκέπτης, μια και στην εποχή μας η πρόοδος της τεχνολογίας δεν αφήνει τίποτα να πέσει κάτω, κι έτσι μπορείτε να το δείτε στο γιουτούμπι.

Το pauvre σημαίνει «φτωχός», σημαίνει και «καημένος, κακόμοιρος», και το pauvre con είναι λίγο-πολύ στερεότυπη έκφραση, σαφώς περιφρονητική -αν διαφωνείτε με την απόδοση «παλιομαλάκα», ευχαρίστως να ακούσω τη δική σας. Το θέμα είναι ότι το riche con δεν είναι στερεότυπη έκφραση, ο τίτλος δηλαδή της Λιμπερασιόν παραπέμπει σαφώς στη φράση του Σαρκοζί, και αυτό το ήξεραν όλοι (σχεδόν) οι αναγνώστες της γαλλικής εφημερίδας, χωρίς να χρειάζεται κάποια ειδική υπόμνηση. Κάτι ανάλογο στα δικά μας θα ήταν ένας τίτλος όπως «Μαζί τα φάγαμε, χώρια τα πληρώνουμε» ή «Λεφτά δεν υπάρχουν».

Αυτό το πρωτοσέλιδο ήταν το προχτεσινό. Όπως είπαμε, ο Αρνό δήλωσε ότι θα υποβάλει μήνυση, οπότε χτες η Λιμπερασιόν ζευγάρωσε τα πρωτότυπα πρωτοσέλιδα ως εξής:

Ο τίτλος γράφει Bernard, si tu reviens on annule tout!,  που μεταφράζεται: Μπερνάρ, αν γυρίσεις τα ακυρώνουμε όλα! Όλα; Ποια όλα; Και πάλι έχουμε παράφραση άλλης διάσημης φράσης, αυτό που λένε οι Γάλλοι clin d’oeil, κλείσιμο ματιού· και πάλι πρόκειται για διάσημη φράση του Σαρκοζί.

Λίγες μέρες μετά τον γάμο του Σαρκοζί με την Κάρλα Μπρούνι, ένας βετεράνος δημοσιογράφος του Νουβέλ Ομπζερβατέρ έγραψε στον ιστότοπο του περιοδικού ότι μια βδομάδα πριν από τον γάμο ο Σαρκοζί είχε στείλει sms στην Σεσίλια, την πρώην σύζυγό του, με τη φράση: Si tu reviens, on annule tout, δηλαδή αν γυρίσεις τα ακυρώνω όλα -τον επικείμενο γάμο δηλαδή.

Ο εκπρόσωπος του Σαρκοζί διέψευσε την είδηση και έκανε και μήνυση στον ιστότοπο, αν και αργότερα την απέσυρε. Η Σεσίλια δήλωσε αργότερα ότι ποτέ δεν πήρε τέτοιο εσεμές, ενώ ο δημοσιογράφος ζήτησε μεν συγνώμη από την Σεσίλια αλλά επέμεινε ότι η είδηση ήταν αληθινή (ωστόσο, ο διευθυντής του περιοδικού πήρε αποστάσεις).

Υπαρκτό ή όχι, το προεδρικό εσεμές έγινε μια ακόμα διάσημη φράση στη Γαλλία και είναι βέβαιο ότι σχεδόν όλοι όσοι είδαν το πρωτοσέλιδο της Λιμπερασιόν θυμήθηκαν πού παραπέμπει. Όχι όμως οι ανταποκριτές των ελληνικών καναλιών που κάλυψαν το θέμα (είπαμε: δεν τα είδα όλα), με φωτεινή εξαίρεση την ανταποκρίτρια της ΝΕΤ, που το ανέφερε, και πολύ σωστά μάλιστα. Επειδή δεν είδα το προχτεσινό δελτίο της ΝΕΤ, δεν ξέρω αν θυμήθηκε και το λογοπαίγνιο του πρώτου πρωτοσέλιδου, αλλά μάλλον θα το θυμήθηκε. Μπράβο λοιπόν στη ΝΕΤ και στην ανταποκρίτριά της.

Όπως λέει και ο πρώτος σχολιαστής, πλάι στον τίτλο, και μάλλον όχι τυχαία, υπάρχει ο λογότυπος (ή το λογότυπο, δεν ξέρω το γένος της λέξης) της Yves Saint-Laurent, της μεγαλύτερης ανταγωνίστριας της LVMH.

Γράφτηκε ότι τα πρωτοσέλιδα της Λιμπερασιόν ήταν μια λαμπρή κίνηση μάρκετινγκ, και μάλλον έτσι ήταν, όσο κι αν η LVMH έχει τη συνήθεια να κόβει διαφημίσεις από έντυπα που την ενοχλούν. Άλλοι είπαν ότι και της Λιμπερασιόν ο ιδιοκτήτης, ένας από τους Ρότσιλντ, έχει ζητήσει ξένη υπηκοότητα (την ισραηλινή), άρα η οργή της εφημερίδας δεν ήταν ειλικρινής.

Πάντως το θέμα είναι ότι, παρά τα όσα λένε για την υποχώρηση της επιρροής του γραπτού Τύπου, το τρανταχτό πρωτοσέλιδο παραμένει προνόμιο της εφημερίδας και του περιοδικού. Οι ιστότοποι συχνά δεν έχουν πρωτοσέλιδο, κι αν έχουν ποιος να το προσέξει έτσι γρήγορα που αλλάζει. Ευρηματικά πρωτοσέλιδα από τις ελληνικές εφημερίδες είχε η Ελευθεροτυπία, που σε καναδυό μήνες θα κλείσει χρόνος από τότε που σταμάτησε να εκδίδεται κι έχει αφήσει πολύν κόσμο ορφανό από απογευματινή εφημερίδα -εμένα, ας πούμε, αλλά απ’ όσο έχω συζητήσει κι άλλους.

Όσο για το κυρίως θέμα που έδωσε αφορμή στα πρωτοσέλιδα, δηλαδή τη φορολογία των πλουσίων κι αν είναι ρεαλιστική η γαλλική πρόταση για τόσο υψηλό συντελεστή, αν θέλετε το συζητάμε στα σχόλια. Στην Ελλάδα βέβαια οι περισσότεροι δεν ξενιτεύονται για να μη φορολογηθεί η τεράστια περιουσία τους, αλλά για βιοπορισμό. Κατά σύμπτωση τις προάλλες διάβασα ότι ένας παλιός συμμαθητής μου, από τους κορυφαίους στον κόσμο ειδικός στον τομέα του (που είναι αρκετά περίπλοκος, πάντως έχει να κάνει με βάσεις δεδομένων) θα ξενιτευτεί κι αυτός, αντί να κάθεται εδώ να φυτοζωεί για ένα κομμάτι ψωμί -και να έχει και τους πρετεντέρηδες να τον λοιδορούν καθημερινά, όπως όλους τους πανεπιστημιακούς. Ευτυχώς βέβαια που ακόμα δεν έχουμε θίξει τις αποδοχές των κληρικών, γιατί φανταστείτε τι εθνική συμφορά θα πάθουμε αν αρχίσουν να ξενιτεύονται και οι δεσποτάδες -όλη η Ευρώπη καραδοκεί να μας τους πάρει.