Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης: Μποέμικα χρόνια

Εδώ και λίγο καιρό έχω αρχίσει να δημοσιεύω, κάθε δεύτερη Τρίτη, αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, “Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης” (εκδ. Ερατώ, 1995, εξαντλημένο), που είναι μια βιογραφία του παππού μου, του Νίκου Σαραντάκου (1903-1977), ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Άχθος Αρούρης (που είναι ομηρική έκφραση και σημαίνει ‘βάρος της γης’). Η σημερινή συνέχεια είναι η τέταρτη, στην οποία ο Δημήτρης, ο πατέρας του παππού μου, έχει φύγει για τη Μάνη, αφήνοντας τα παιδιά του, που έχουν πιάσει δουλειά, στην Αθήνα. Ο παππούς μου δουλεύει σε τράπεζα. Η προηγούμενη τρίτη συνέχεια, βρίσκεται εδώ. Θυμίζω ότι ο Δημήτρης [Σαραντάκος] είναι ο πατέρας του παππού μου.

Το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής συνέχειας είναι παρμένο από ένα ημιτελές κείμενο που έγραψε ο ίδιος ο παππούς μου. Αυτό το εμφανίζω με πλάγιους χαρακτήρες, ενώ την αφήγηση του πατέρα μου με όρθιους.

Μόλις έπιασαν δουλειά στην Αθήνα, ο Μιχάλης κι ο Νίκος γράφτη­καν στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου. Κατοικία είχαν εξασφα­λισμένη, γιατί με τα λεφτά που εξοικονόμησε, όσα χρόνια δούλευε στην Τράπεζα, ο Δημήτρης αγόρασε ένα σπιτάκι στην Αθήνα, στην άκρη της αραιοκατοικημένης τότε συνοικίας Παγκράτι, κοντά στην τοποθεσία Γούβα. Το σπίτι, ισόγειο, το αποτελούσαν τρία δωμάτια και μια κουζίνα, χτισμένα το ένα μετά το άλλο, χωρίς να τα συνδέει διάδρομος ή χολ. Το οικόπεδο όμως είχε μεγάλη αυλή και πηγάδι. Ο ποιητής, σε ένα, ημιτελές δυστυχώς, κείμενο του, που είχε αρχίσει να γράφει λίγο πριν πεθάνει, περιγράφει τη νέα τους κατοικία και τη ζωή του στην Αθήνα:

Έμενα τότε. με τ’ αδέρφια μου (και με διαφόρους κατά περίστασιν αστέγους φίλους), στο πατρικό μου σπίτι, που έκειτο στο Παγκρά­τι, κατά Γούβα μεριά. Το σπίτι αυτό είχε τρία δωμάτια και κουζίνα και μία ευρύτατη αυλή με αρκετά βαθύ πηγάδι, το νερό του οποίου ήταν, τότε, πόσιμο. Δίπλα μας ήταν ένα σπίτι, άλλο ένα πιο πέρα και κάπως μακρύτερα κάμποσα μαζεμένα, που αποτελούσαν τη συνοι­κία της Γούβας.

Ο προς τα ΒΑ ανήφορος ήταν εντελώς ελεύθερος παντός κτίσμα­τος και γιομάτος σπερδούκλια, που ανθοβολούσαν την άνοιξη κι ήτανε χάρμα. Αν δεν ήταν εντελώς ανώμαλος ανήφορος, θα μπορού­σε να πάρει το χαρακτηρισμό «ασφοδελός λειμών» τουΆδου, αφού καμμιά εκατόν πενηνταριά μέτρα πιο κάτω ήταν η ατείχιστη τότε επέκταση του Πρώτου Νεκροταφείου.

Αυτή η γειτνίαση, που απετέλει μια διαρκή υπόμνηση της ματαιό­τητος των ανθρωπίνων, εμάς δε μας ενοχλούσε καθόλου. Απενα­ντίας, μας έδινε επιχειρήματα για να δικαιολογούμε την πολιτική της αμέριμνης σπατάλης που ακολουθούσαμε.

«Πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα».

«Τι ναν τα κάνεις τα λεφτά να τα φυλάς. Φάγωμεν, πίωμεν, αύριον γαρ αποθνήξωμεν!»

Εμένα μ’ άρεσε να κάνω βόλτες ανάμεσα στους τάφους, που οι περισσότεροι ήταν ανθοβολώνες κι όταν καμιά φορά τ’ αδέρφια μου ή οι φίλοι με ρωτούσαν:

«Πού χάθηκες μωρέ;»

Απαντούσα: «Και πάλιν κατενόησα εν τοις μνήμασι…»   [στίχος από τη νεκρώσιμη ακολουθία – Ν.Σ.]

«Δεν πας στο διάολο, λέω γω».

Κάποια μέρα θυμάμαι είχα μισοξαπλώσει στη μαρμάρινη πλά­κα ενός μεγάλου τάφου κι έγραφα ένα γράμμα. Ένας φύλακας του Νεκροταφείου που έτυχε να περάσει από κει και μ’ είδε άρχισε να κλωθογυρίζει και να με κοιτάζει κάπως παράξενα. Φαντάστηκε ο άνθρωπος, κι όχι αδικαιολόγητα, πως ήμουν υποψήφιος αυτοκτόνος και γράφω το αποχαιρετιστήριο γράμμα μου. Τον είδα αλλά απορ­ροφημένος στο γράψιμο δεν τούδωσα σημασία. Κάποια στιγμή ζυ­γώνει κοντά, μ’ αγριοκοιτάζει και μου κάνει:

«Άκου αγόρι! αν είναι να τινάξεις τα μυαλά σου, να πας πουθε­νά αλλού. Δεν έχω καμιάν όρεξη να με τραβάνε στο τμήμα για μάρ­τυρα. Δίνε του λοιπόν».

Μόνο για υποψήφιο αυτόχειρα δε φανταζόμουν πως μπορεί να με πάρουν. Επειδή όμως το πράμα είχε το γούστο του δεν τονε διέ­ψευσα, αλλά παίρνοντας όσο μπορούσα πιο θλιβερό και πεισιθάνα­το ύφος, τα μάζωξα κι έφυγα, ενώ ο «σωτήρας» μου κουνούσε το κεφάλι κι έλεγε ωσείκαθ’ εαυτόν:

«Χαμένε! Παιδί πράμα και πας να σκοτωθείς…»

Η φωτογραφία της φοιτητικής του ταυτότητας στη Νομική

Δε χρειαζότανε ραντεβού. Οπωσδήποτε θα μαζευόμαστε στου Χαράλαμπου για φαΐ, είτε είχε δοθεί ραντεβού είτε όχι. Η εστίαση στου Χαράλαμπου Αρβανίτη, μεσημέρι-βράδυ είχε χαρακτήρα υπο­χρεωτικό. Ήτανε κάτι αναπότρεπτο. Το θέλαμε δεν το θέλαμε εκεί θα τρώγαμε. Όχι πως ο φουκαράς ο Χαράλαμπος αξίωνε από μας κάτι τέτοιο. Κάθε άλλο. Εδώ που τα λέμε μάλιστα ενδεχομένως να ευχότανε μέσα του να μην είμαστε και τόσο ταχτικοί, γιατί ο λογα­ριασμός του καθενός ανέβαινε με τις καθημερινές ανοιχτόκαρδες σπονδές της παρέας σε ανησυχητικά υψηλή στάθμη κι αυτό τον έκανε ίσως να νοιώθει ένα αόριστο αίσθημα ανασφάλειας. Αυτό είναι απλώς μια αυθαίρετη δική μου σκέψη γιατί ο Χαράλαμπος ποτέ του δε μας άφησε να ψυλλιαστούμε ότι ανησυχεί για το λογαριασμό. Εξάλλου όλοι μας ήμασταν «τίμιοι». Δηλαδή ήμασταν προνοητικοί. Καταλαβαίναμε πως εκεί δε χωράνε ματσαράγκες. Κάπου αλλού ναι, αλλά το φαΐ είναι φαΐ κι αυτό που λένε «ουκ επ’ άρτω ζήσεται άνθρω­πος» είναι σχήμα λόγου ή πιο παστρικά τρίχες.

 Εμείς άμα δεν υπήρχε το «βιβλιαράκι» στο μαγέρικο θα μέναμε ασφαλώς νηστικοί. Εθαύμαζα εξ όλης ψυχής κάμποσους γνωστούς που τρώγανε τοις μετρητοίς, αγόραζαν τσιγάρα τοις μετρητοίς, έφτιαχναν ρούχα και παπούτσια τοις μετρητοίς και λοιπά. Τους θαύμαζα αλλά ήμουν ανίκανος να τους μιμηθώ. Κι όχι μόνο εγώ αλλά κι ολόκληρη η παρέα. Εμείς τα καθημερινά έξοδα: φαΐ, κρασί και τσιγάρα, τα είχαμε εξασφαλίσει με την απόλυτη τιμιότητα και συνέπεια στον εστιάτορα και τον περιπτεριούχο. Μόλις έπεφτε το παραδάκι η πρώτη μας φροντίδα ήταν ο μάγειρας κι ο τσιγαράς. Η τακτοποίηση αυτών των δύο απόλυτης προτεραιότητας λογαριασμών θα γινότανε έστω και αν μετά από το μηνιάτικο δεν απόμενε τίποτα.

 Χρέη φυσικά είχαμε κι άλλα. Ο μοναδικός μας πλούτος ήταν τα χρέη. Όμως όλα τα άλλα μπορούσαν να περιμένουνε. Στο κάτω κάτω: «αυτοί θα χτυπήσουνε την πόρτα μας», όπως έλεγε ο Πατρίδας με την αργή και βαριά ομιλία του, όταν κανείς ανησυχούσε για τους άλλους πιστωτές μας. Για να φτιάξουμε ρούχα και παπούτσια έπρεπε βέβαια να ξοφλήσουμε το υπόλοιπο του χρέους των προηγουμένων. Αλλά τα ρούχα και τα παπούτσια δεν είναι και τόσο είδη πρώτης ανάγκης. Συνήθως το χαρτζιλίκι που μας έμενε μετά την εξόφληση των οφειλών μας ήτανε της τάξης του κατοστάρικου. Για το τραμ, για κάναν καφέ, για κάναν κινηματόγραφο, για κάνα θέατρο. Σε όλα αυτά τα ιδρύματα βλέπεις δεν κάνουνε πίστωση -εξαιρέσει ίσως του καφενείου- και συνεπώς ένα κάποιο χαρτζιλίκι ήταν απαραίτητο. Κι αυτό βολευόταν με μικροδάνεια, από συντηρητικούς φίλους που είχαν πάντοτε ψιλά – γιατί το περίσσευμα από το μισθό όποιο και να ’τανε εξαφανιζότανε μυστηριωδώς από την πρώτη ή τη δεύτερη μέρα.

 Εγώ είχα πολλούς φίλους που ευχαρίστως μου δάνειζαν μικρο­ποσά, γιατί πρώτον τα επέστρεφα πάντοτε και δεύτερον γιατί τους έκανα την τιμή να τους κάνω πού και πού παρέα. Έτσι αν ήτανε καμιά σοβαρή παράσταση στο θέατρο, που δεν έπρεπε να τη χά­σουμε, εγώ όση αψιλία κι αν επικρατούσε εύρισκα τρόπο να οικο­νομήσω το αντίτιμο τριών τουλάχιστον εισιτηρίων για μένα και για δυο άλλους πολύ μερακλήδες της παρέας.

Αργότερα, όταν τα πράγματα στένεψαν από οικονομικής πλευράς, τα τρία αδέλφια συμφώνησαν και νοίκιασαν τα δυο δωμάτια και την κουζίνα σε μια γριά χήρα με δυο κορίτσια κι αυτοί περιορίστηκαν στο ένα δωμάτιο. Γρήγορα όμως ανέκυψε θέμα συνύπαρξης με τον Κώστα, που αφενός μεν ήταν από μικρός συνηθισμένος στην τάξη και την καθαριότητα, αφετέρου δε ως πρωτότοκος αξίωνε να έχει τον πρώτο λόγο. Η υπηρεσία του στο στρατό δε βελτίωσε και πολύ τα πράγματα. Οι δύο μικρότεροι αδελφοί του, ατίθασοι και αμελείς, του ‘δειξαν με την πρώτη ότι δε λογαριάζουν σε τίποτα τα πρωτοτόκιά του και κάθε απόπειρα του να τους βάλει σε τάξη έπεφτε στο κενό. Κά­ποτε τους πρότεινε να σκουπίζουν το δωμάτιο εκ περιτροπής αλλά ο Μιχάλης του το ‘κοψε κατηγορηματικά.

«Όχι μόνο δε θα σκουπίζουμε, αλλά όταν σου ’ρχεται η όρεξη να σκουπίσεις θα περιορίζεσαι στο τμήμα του δωματίου που σου αναλο­γεί».

Συνήθως ο Κώστας κοιμόταν νωρίς και τα δύο μποέμ αδέλφια του που γύριζαν αργά το βράδυ ή μάλλον, όπως έλεγε ο Νίκος, πολύ νωρίς το πρωί  (της επομένης), τον ξυπνούσαν και επακολουθούσε γρίνια. Κάποιο Σαββατόβραδο όμως έτυχε να το ρίξει έξω κι οι άλ­λοι δύο πέσανε να κοιμηθούν πριν απ’ αυτόν. Είχαν τη συνήθεια να διαβάζουν ξαπλωμένοι, στο φως ενός σπερματσέτου που το ‘χαν στε­ρεώσει σ’ ένα ψάθινο τραπεζάκι ανάμεσα στα κρεβάτια τους. Εκεί­νο το βράδυ τους πήρε και τους δύο ο ύπνος χωρίς να φροντίσουν να σβήσουν το κερί, που αφού κάηκε ως κάτω, μετέδωσε τη φωτιά στο τραπεζάκι, Ο Κώστας μπήκε την ώρα που το έπιπλο είχε λαμπαδιάσει,

«Καίγεστε, μωρέ. Φωτιά!» έβαλε τις φωνές, ξυπνώντας τ’ αδέλφια του.

Ο Μιχάλης παρατήρησε για λίγο τις φλόγες κι ύστερα γύρισε από το άλλο πλευρό λέγοντας του: «Σβήσ’ την», ενώ ο Νίκος ανακάθισε στο κρεβάτι του και παίρνοντας ένα αποκαΐδι από το πρώην τραπεζά­κι, άναψε τσιγάρο και έκατσε να τον παρακολουθεί που έσβηνε τις φλόγες.