Δεν βυθίζω φριχτά γκλομπ ψύξης! (Τα πάντα γύρω από τα παντογράμματα)

 

Το σημερινό άρθρο είναι επανάληψη παλιότερου ή μάλλον επανάληψη και συγχώνευση τεσσάρων παλιών άρθρων, που είχαν δημοσιευτεί στο ιστολόγιο τις (πολύ) πρώτες εβδομάδες της ύπαρξής του -και επειδή σήμερα έχουμε αρκετά περισσότερους αναγνώστες απ’ό,τι τον Μάρτιο του 2009, υποθέτω ότι αρκετοί δεν έχετε διαβάσει τα παλιά άρθρα. Δεν αποκλείεται μάλιστα κάποιοι να θέλετε να δοκιμάσετε την τύχη σας στην κατασκευή παντογραμμάτων, αν και σας προειδοποιώ ότι τα ρεκόρ που έχουμε ήδη πετύχει είναι δυσκολοκατάρριπτα.

Τι είναι τα παντογράμματα; θα ρωτήσετε. Όταν πρωτοδημοσιεύτηκαν τα άρθρα στο ιστολόγιο, η λέξη, που είναι απόδοση του ελληνογενούς αγγλικού όρου pangram, δεν γκουγκλιζόταν καν, αλλά σήμερα έχει αποκτήσει ακόμα και σελίδα στη Βικιπαίδεια. Παντόγραμμα λοιπόν είναι μια πρόταση στην οποία εμφανίζονται όλα τα γράμματα ενός αλφαβήτου, τουλάχιστον από μία φορά το καθένα, για παράδειγμα η αγγλική πρόταση The quick brown fox jumps over the lazy dog, που ίσως θα την έχετε συναντήσει, αφού χρησιμοποιείται συχνά στις σελίδες που επιδεικνύουν καινούργιες γραμματοσειρές.

Πράγματι, τα παντογράμματα, πέρα από την ψυχαγωγική αξία τους, είναι χρήσιμα και στην τυπογραφία και την ηλεκτρονική έκδοση, τον σχεδιασμό γραμματοσειρών κτλ.  αφού παρουσιάζουν όλα τα γράμματα του αλφαβήτου. Άλλοτε η απαίτηση είναι να περιλαμβάνουν απλώς όλα τα γράμματα, άλλοτε προστίθεται η απαίτηση να παρουσιάζουν και τα διακριτικά σημεία του αλφαβήτου.

Το διάσημο αγγλικό παντόγραμμα για την πηδηχτούλα αλεπού έχει συνολικά 37 γράμματα, δηλαδή δεν είναι και πολύ «οικονομικό» αφού το αγγλικό αλφάβητο έχει 26 γράμματα. Όμως είναι εύκολο να το απομνημονεύσεις, ενώ τα πιο οικονομικά παντογράμματα είναι ελαφρώς τραβηγμένα από τα μαλλιά, π.χ.:

Cwm fjord bank glyphs vext quiz, το οποίο είναι μεν τέλειο (26 γράμματα) αλλά δεν βγάζει νόημα και θέλει μετάφραση (Carved symbols in a mountain hollow on the bank of an inlet irritated an eccentric person, λέει η Βικιπαίδεια).

Πολύ καλό είναι και το γαλλικό Portez ce vieux whisky au juge blond qui fume, αλεξανδρινός στίχος, κι αυτό με 37 γράμματα αν μέτρησα καλά.

Μια ενδιαφέρουσα και γουστόζικη (τουλάχιστον για κάποιους) άσκηση είναι να προσπαθήσει κανείς να φτιάξει παντογράμματα με όσο το δυνατόν λιγότερα γράμματα, προτάσεις που να έχουν όλα τα γράμματα του αλφαβήτου και να βγάζουν νόημα, έστω κι αν χρειαστεί να τις τραβήξουμε (λίγο) από τα μαλλιά.

Στα ελληνικά, ένα παντόγραμμα που το βρίσκει κανείς και στη Βικιπαίδεια, είναι το Ξεσκεπάζω την ψυχοφθόρο βδελυγμία, που έχει 30 γράμματα, πολύ κοντά στα 24 που είναι το απόλυτο μίνιμουμ του ελληνικού αλφαβήτου (θα προσπεράσουμε την έλλειψη του τελικού ς, θα ζητήσουμε τα 24 κεφαλαία γράμματα).

Τη φράση αυτή την έπλασε ο Αλέξανδρος Διαμαντίδης, που δεν τον έχω γνωρίσει στην πραγματική ζωή, αλλά συνυπήρχαμε για κάμποσα χρόνια σε ιντερνετικές λίστες, και κυρίως στη λίστα ΕΤΥΜΟΝ, που είχε γλωσσικά ενδιαφέροντα αν και λίγα μέλη. Στα κιτάπια μου βρίσκω ότι ο Διαμαντίδης έπλασε το εξαίρετο αυτό παντόγραμμα τον Μάιο του 2002. Είχα κι εγώ δοκιμάσει τότε, αλλά είχα φτάσει στα 32, και οι φράσεις μου δεν ήταν τόσο καλές όσο η παραπάνω. Δεν έχω κρατήσει όμως τα αποτυχημένα μου παντογράμματα. Από την άλλη, περηφανεύομαι ότι την ονομασία “παντόγραμμα”, που βλέπω ότι τώρα έχει υιοθετηθεί γενικότερα, την είχα προτείνει εγώ (δεν θέλει και πολλή φιλοσοφία, βέβαια).

Στη Βικιπαίδεια είχα βρει κι άλλα δύο ελληνικά παντογράμματα:

Γαζίες και μυρτιές δεν θα βρω πια στο χρυσαφί ξέφωτο (43), και
Ζαφείρι δέξου πάγκαλο, βαθών ψυχής το σήμα (35).

Να προσθέσω κι ένα που το χρησιμοποιούσαν στην καλλιγραφία οι δάσκαλοι του 19ου αιώνα:
Αβρός δ’εν προχοαίς κύκλωψ φθογγάζετο μύρμηξ (38 γράμματα), το οποίο είναι αρχαίο, από την Παλατινή ανθολογία, ενός Νέστορα που έζησε τον 2ο-3ο μΧ αιώνα. Δικό του είναι και το: Ἁβροχίτων δ’ ὁ φύλαξ θηροζυγοκαμψιμέτωπος, που έχει 36 γράμματα.

Υπάρχουν και πιο σύντομα αρχαία, που χρησίμευαν κυρίως για να απομνημονεύουν οι μαθητές το αλφάβητο. Το γνωστότερο είναι το: κνάξζβι χθύπτης φλέγμο δρωψ, που δεν βγάζει βέβαια νόημα, παρόλο που οι αρχαίοι σχολιαστές ανακαλύπτουν διάφορες φανταστικές σημασίες πίσω από τις ακαταλαβίστικες λέξεις (π.χ. κνάξζβι = γάλα, χθύπτης = τυρί, δρωψ = άνθρωπος) Πάντως έχει 24 γράμματα, είναι δηλαδή «τέλειο». Κι ένα άλλο, με σκόρπιες λέξεις ασύνδετες όμως: Βέδυ, Ζάψ, Χθών, Πλῆκτρον, Σφίγξ

Πριν από τεσσεράμισι (και βάλε) χρόνια, λοιπόν, έβαλα στο μπλογκ το παντόγραμμα του Διαμαντίδη με την ψυχοφθόρο βδελυγμία, ζητώντας τους, αν μπορούν, να βελτιώσουν την επίδοση, δηλαδή να βρουν παντόγραμμα με λιγότερα γράμματα, που να βγάζει και νόημα.

Οι πρώτες προσπάθειες στάθηκαν άκαρπες, αλλά αρκετές μέρες μετά την αρχική δημοσίευση το ρεκόρ επιτέλους έσπασε με τη φράση:

Θα μπλέξω βρίζοντας φυγόδικη ψυχή, που την έφτιαξε ο Λευτέρης-Δικαίος Παπαδέας, και έχει 29 γράμματα. Η δημοσίευση αυτού του νέου ρεκόρ έδρασε καταλυτικά, μια και λίγο αργότερα το ρεκόρ βελτιώθηκε:

ΦΘΗΝΟ ΜΠΛΕ ΒΡΑΔΥ, ΣΤΟ ΓΚΑΖΙ ΞΕΨΥΧΩ! με 28 γράμματα. Παντόγραμμα που το έφτιαξε ο Παναγιώτης Κονιδάρης και το βελτίωσα εγώ. (Το βράδυ είναι μπλε από τους φωτισμούς των μπαρ και των άλλων μαγαζιών, γι’ αυτό και φθηνό -φτηνό κανονικά, αλλά ας όψεται το παντόγραμμα). Η φράση ενέπνευσε την Ππαν που την έκανε άζμα:
φθηνό μπλε βραδυ,
στο Γκαζι ξεψυχώ,
μες στο πυκνό σκοτάδι
εσένα αναζητώ.
τα μεζεδοπωλεία
τριγύρω όλα κλειστά
και κάποια κομπανία
χορδίζει μυστικά.

(Όπως βλέπετε, μέχρι τώρα όλα τα παντογράμματα έχουν τη λέξη «ψυχή» ή παράγωγά της, επειδή βολεύει για να καλύψει σπάνια γράμματα).

Και, πριν προλάβει να βρεθεί ρεκόρ με 27, ώστε να πάει η κατάρριψη πόντο-πόντο όπως τότε με τον Σεργκέι Μπούμπκα στο επί κοντώ, ο Κονιδάρης ξαναχτύπησε. Όπως συμβαίνει με πολλά παντογράμματα, η φράση έχει τη δική της ιστορία:

Μεταφερόμαστε σε ένα πολύ κοντινό μέλλον, όπου εκτός από τις χειροβομβίδες κρότου-λάμψης, η αστυνομία έχει εξοπλιστεί με ένα νέο φρικτό όπλο, τα γκλομπ ψύξης -αυτά διατηρούνται σε θερμοκρασίες πολύ χαμηλές, εισχωρούν λίγα χιλιοστά στη σάρκα του θύματος και προκαλούν αφόρητους πόνους. Η κατακραυγή είναι μεγάλη για το απάνθρωπο αυτό σύνεργο και ένας ματατζής με συνείδηση δεν αντέχει και αρνείται να χρησιμοποιήσει το μοντέρνο αυτό εργαλείο βασανισμού. Φυσικά τον διώχνουν από το Σώμα, αλλά η περήφανη άρνησή του μένει στην ιστορία:

ΔΕΝ ΒΥΘΙΖΩ ΦΡΙΧΤΑ ΓΚΛΟΜΠ ΨΥΞΗΣ! -με 26 γράμματα παρακαλώ, μόνο δύο παραπάνω από το απόλυτο μίνιμουμ των 24!

Τώρα που το σκέφτομαι, ίσως η φράση να είναι και μια έμμεση κριτική στην μπλογκόσφαιρα. Αρκεί να αλλάξουμε μια λέξη στο 26άρι του Κονιδάρη:

ΔΕΝ ΒΥΘΙΖΩ ΦΡΙΧΤΑ ΜΠΛΟΓΚ ΨΥΞΗΣ! -και μένει να φανταστούμε μια ιστορία που να δικαιολογεί τη φράση.

Μια παραλλαγή είχε βρει ο Baltasar, και μάλιστα διπλή:
Ο επαγγελματίας δημοσιογράφος στην εβδομαδιαία στήλη του σε γνωστή εφημερίδα έχει ως αντικείμενο τον σχολιασμό-κουτσομπολιό μπλογκ. Τα μπλογκ που λένε κρυάδες τα έχει βαφτίσει μόνος του “μπλογκ ψύξης”(Άλλωστε ο αγαπημένος του παιδικός ήρωας ήταν ο Sport Billy και η μουσικότητα της φράσης είναι παρόμοια). Στους φίλους του που τον κοροιδεύουν για το επίπεδο ζωής του,πενιχρά τα οικονομικά είναι η αλήθεια, απαντάει, υπερασπιζόμενος και τη δουλειά του
“Δεν ζω φριχτά. Θάβω μπλογκ ψύξης”.
Φίλος του δημοσιογράφος που του πρότειναν την ίδια δουλειά, αρνήθηκε λέγοντας
“Ζω, δεν θάβω φριχτά μπλογκ ψύξης”.

Ο Περαστικός είχε βρει μια άλλη παραλλαγή με 26 γράμματα:
ΦΡΙΞΤΕ! ΒΓΑΖΩ ΔΗΘΕΝ ΜΠΛΟΚ ΨΥΧΗΣ

ενώ βασιζόμενος στο δίδυμο του Baltasar ο Στάζιμπος πέτυχε νέο ρεκόρ, με 25 γράμματα, αλλά με… ευνοϊκό άνεμο:

ΔΕΝ ΘΑΒΩ ΦΡΙΧΤΑ ΜΠΛΟΓΚΖ ΨΥΞΗΣ 25 γράμματα, μόνο το Α υπάρχει δυο φορές, αλλά με ένα ψεγάδι, το Ζ του ΜΠΛΟΓΚΖ που οριακά μόνο μπορεί να γίνει δεκτό. Οπότε, αυτή τη στιγμή, τα ρεκόρ των παντογραμμάτων είναι: 26 αψεγάδιαστο (με πρώτο το ΔΕΝ ΒΥΘΙΖΩ ΦΡΙΧΤΑ ΓΚΛΟΜΠ ΨΥΞΗΣ του Παναγιώτη Κονιδάρη) και 25 με ψεγάδι του Στάζιμπου. (Τα τέσσερα παλιά άρθρα για το θέμα των παντογραμμάτων βρίσκονται εδώ).

Όποιος θέλει, μπορεί να δοκιμάσει να βελτιώσει, να ισοφαρίσει ή έστω να πλησιάσει τις παραπάνω επιδόσεις. Και με 32 γράμματα να είναι τα παντογράμματά σας, μη διστάσετε να τα παρουσιάσετε. Για να σας ανοίξω την όρεξη, παραθέτω μερικά ακόμα που προτάθηκαν από φίλους πριν απο τεσσεράμισι χρόνια.

Ένα 26άρι της Σοφίας Οικ., παραλλαγή στου Περαστικού, που θα μπορούσε να ισχύει για πολλές καταστάσεις στα κοινωνικά μέσα:
ΦΡΙΞΤΕ! ΒΓΑΖΩ ΔΗΘΕΝ ΜΠΛΟΚ ΨΥΧΗΣ

Τέσσερα του Περαστικού:

Φιδές χτυπά μανγκο! Θλίψη ξεβράζω. (28)

Βεζύρη ξεδιψάς; Θα φτιάχνω μπλογκ. (28)

Ξέβυζη φοραδίτσα, θα ψάχνω γκλομπ! (28)

Θα ξεψαχνίζω, βράδυ, στίφη μπλογκ. (27)

Ένα δίδυμο του Baltasar, με ιστορία:

Ο ιδιοκτήτης ταβέρνας στο χωριό, που μαζί με τη μπίρα σερβίρει και κρέατα, τα οποία σφάζει, γδέρνει και ψήνει στο πίσω μέρος της αυλής του δουλεύει εδώ και ώρα. Έχει στεγνώσει το στόμα του, θέλει μια μαύρη μπιρίτσα,σκέτη,δε θέλει συνοδευτικά, κρέατα και μεζέδες. Δεν θέλει να αφήσει τη δουλειά στη μέση, γδέρνει βλέπεις, οπότε παραγγέλνει μεγαλόφωνα στην αγαπημένη του, που σερβίρει μέσα στην ταβέρνα :
“Ψυχή,σκέτο μπλαβό ζύθο Φιξ.Γδέρνω” (28)
Αν η αγαπημένη του έχει πάρει τον αέρα και του αρνηθεί, μπορεί να επανέλθει στο αίτημά του, με έναν λιγότερο ευγενικό τρόπο:
“Μπλαβό ζύθο Φιξ, σκατόψυχη. Γδέρνω” (28)
Με τις υγείες μας!

Ο Παναγιώτης Γιαννόπουλος πρότεινε ένα 27άρι:
ΓΚΟΛΦΩ, ΒΑΔΙΖΕ ΜΠΡΟΣΤΑ ΞΑΝΘΗ ΨΥΧΗ!

Μερικά του Παναγιώτη Κονιδάρη:

ΘΑ ΔΙΠΛΟΒΑΦΤΙΖΩ ΨΥΧΡΟ ΞΥΓΚΙ ΜΗΝΕΣ! (29)
ΦΘΑΡΜΕΝΗ ΨΥΧΗ ΒΑΖΩ ΔΙΠΛΑ ΣΤΟ ΞΥΓΚΙ (29)
και, στα σύνορα του Ντανταϊσμού:
ΔΕΝ ΒΑΖΩ ΦΘΑΡΤΟ ΞΥΓΚΙ ΣΕ ΜΠΛΕ ΨΥΧΗ! (28)
ΒΓΑΖΩ ΛΑΔΙ, ΞΑΝΘΗΣ ΨΥΧΡΟ ΜΠΙΦΤΕΚΙ (28)

Τέλος, ο Στάζιμπος εντόπισε καναδυό που είναι αξιοσημείωτα, όπως λέει, όχι για το μινιμάλ αλλά για το σουρεάλ τους:

βρεγμένοι ξυλουργοί πίνουν φηφιακό ζύθο χωρίς δισταγμό
μάξι πασάς ηλεκτροφώτιζε δήθεν ψυχοβγάλτη.

Όμως, τα παντογράμματα δεν είναι για χόρταση και ήδη έγραψα πολλά -σταματάω εδώ, αλλά περιμένω να δω και τις δικές σας προσπάθειες!